ETIOLOGIA, DIAGNOSTYKA I LECZENIE SCHORZEŃ POCHWY I MACICY U SUK I KOTEK

• U suk jest więzadło podwieszające jajnik. Ono stabilizuje go w głębi jamy brzusznej. Jajnik jest schowany w kieszonce jajnika.

BADANIE NARZĄDU ROZRODCZEGO U SUK I KOTEK:

1. WYWIAD: pytamy o wiek, o długość cieczki, czas między poszczególnymi cieczkami, krycie i ciążę

2. BUDOAW I OGLĘDZINY KROCZA: symetria warg sromowych ich wygląd. Wycieki i ich charakter

3. WYGLĄ BŁONY ŚLUZOWEJ PRZEDSIONKA POCHWY ORAZ POCHWY WŁAŚCIWEJ

4. BADANIE PALPACYJNE PRZEDSIONKA POCHWY

5. WZIERNIKOWANIE POCHWY

6. POBIERANIE WYMAZU CYTOLOGICZNEGO: z terenu pochwy właściwej( okolica ujścia zewnętrznego szyjki macicy). Technika wykonania zabiegu: robić to najlepiej przy pomocy wziernika.

7. BADANIE SZYJKI MACICY ORAZ ROGÓW MACICY. Badanie przez powłoki brzuszne( wielkość narządu i konsystencja, reaktywność miometrium, tkliwość narządu). Szyjka macicy pod pęcherzem, a rogi idą ku górze do kręgosłupa

8. USG MACICYI JAJNIKÓW: badanie dodatkowe rozstrzygające. Robimy gdy mamy jakieś wątpliwości

9. POMIAR STĘŻĘNIA HORMONÓW WE KRWI: mówi o fazie cyklu i o zmianach w narządzie

10. RTG: ma mniejsze znaczenie

11. BADANIE BAKTERIOLOGICZNE ORAZ MYKOLOGICZNE. Flora jest zazwyczaj oportunistyczna, choć czasem warto zrobić posiew i antybiogram.

12. LAPAROSKOPIA

13. LAPAROTOMIA DIAGNOSTYCZNA

14. ANALIZA CHROMOSOMOWA

CYKL PSÓW :

• PROESTRUS: 9 dni ( 3 -16 dni )

• ESTRUS 9 dni ( 3 -15 dni)

• METESTRUS 60- 80 dni ( wczesny 3 -9 dni, późny 57- 71 dni)

• ANESTRUS 210 dni ( 150 - 240 dni )

CYKL KOTEK:

• PROESTRUS: 2 dni ( 1 -3 dni)

• ESTRUS: 6 dni ( 5 -7 dni), owulacja prowokowana kopulacją

OKRES MIĘDZYRUJOWY 7-14 dni( 4-22dni)

Kotki to zwierzęta sezonowo poliestralne( luty - czerwiec), rzadko cykl występuje cały rok.

SCHORZENIA JAJNIKÓW:

• WADY WRODZONE :( te schorzenia w sumie występują rzadko najczęściej towarzyszą obojnactwu)

1. brak ( agnesia)

2. nadmiar

3. hipoplazja

4. aplazja

diagnoza: brak cyklu płciowego, laparotomia diagnostyczna, usg, poziom hormonów.

• BRAK RUJI:

• Brak jajników, hipoplazja, lub obojnactwo, może być przyczyną opóźnionego dojrzewania- i braku rui. Zależnie od rasy nie wystąpienie cieczki do 26 miesiąca życia jest patologią. U chartów 26 miesiąc życia, posokowce 1,5 roku. Przyczyną braku rui może tez być: niedoczynność tarczyca, nadczynność kory nadnerczy, psychogenny brak ruii.

Stymulacja rui u suk:

1. kontakt z inną suką w cieczce

2. PMSG: 50 j/ kg m.c i.m . można wywołać ruje w ciągu 48-72 godzin. Tak się sprawdza czy suka ma jajniki

3. PMSG; 20j /kg ( 500 j/ zwierzę) s.c, lub i.m raz dziennie przez 5-9 dni potem podajemy HcG. Pierwsze objawy ruii pojawiają się po 4-6 dniach. Ruja właściwa 9 - 15 dniach (50% skuteczność krycia)

4. PMSG: 500j in toto s.c , i.m 8-9 dni ostatniego dnia 500-1000j.m

5. Karbegolina: 5 mikrogramów/kg, raz dziennie przez 7 dni. Przy prowokacji kolejnej cieczki zaleca się podanie karbegoliny nie wcześniej niż 4 miesiące od ostatniej cieczki

6. FSH: 1 mg i.m in toto 5 dni, piątego dnia 500-1000 j. HCG

7. Bromokryptyna: 250 mikrogramów in toto 2 razy dziennie do wystąpienia cieczki

8. GnRH: 40 - 500 ng/kg około 14 dni co 90 min systemem pompy infuzyjnej

• STANY ZAPALNE JAJNIKÓW:

• Rzadko występują

• Wtórne zakażenie z tkanek okolicznych np. otrzewna

• Może ten stan tez być przy nowotowrzeniu

• NOWOTWORY JAJNIKÓW:

• Z nabłonka powierzchownego ( gruczolak/ gruczolkorak, rak brodawkowaty) . rzadko

• nowotwór komórek płciowych ( dysgerminoma, teratoma- potworniak). teratoma rzadko, ale predysponuje do tego chów wsobny, może on zawierać włosy elementy kostne, występuje u młodych suk 4-5 rok. Po usunięciu nie ma żadnych konsekwencji. Można częściowo go rozpoznać w badaniu rtg

• thecoma: wydziela estrogeny. Nadmierny popęd płciowy, wzrost długości cyklu i często objawy skórne

• guz z komórek warstwy ziarnistej ( folikuloma)

Rozpoznanie: badanie kliniczne ( palpacyjnie przy omacywaniu), wymaz z pochwy, usg, laparotomia diagnostyczna. Choć czasem mogą być guzy BEZ objawów klinicznych !!!!!!

• TORBIELE JAJNIKOWE:

• Luteinowe ( w przedłużającej się cieczka, zmiany skórne)

• Pęcherzykowe ( często przy ropomaciczu bo P4 rozrost endometrium)

• Rozpoznanie; usg ( dobre bo widoczne w obrazie jako struktury wypełnione płynem), zapalenie błony śluzowej macicy i jej przerost przy zaawansowanych zmianach

• Leczenie: terapia farmakologiczna ( progestageny), ovariohisterektomia

SCHORZENIA JAJOWODÓW

1. Wady wrodzone: rzadko

2. stany zapalne, najczęściej wtórne do zmian w macicy

3. nowotwory ( tłuszczak, gruczolak, gruczolakorak)

SCHORZENIA MACICY:

1. wady rozwojowe

2. nowotwory

3. zespól EPC

4. wybrane schorzenia macicy związane z przebiegiem ciąży i porodach

ad. 1 WADY ROZWOJOWE:

• może im towarzyszyć brak nerki, a nawet całej macicy

• rzadki

• szyjka może być podwójna, podwójne ujście zewnętrzne

• i są one najczęściej związane z obojnactwem

• OBOJNACTWO PRAWDZIWE: ma jądra i jajniki. Szczątkowy penis z kością prąciową w sromie. Jeżeli przeszkadza to zabieg.

• OBOJNACTWO RZEKOME: jądro na terenie jamy brzusznej trzeba zrobić zabieg bo jądro to może ulec nowotworzeniu ( około 7 roku życia)

Ad. 2 NOWOTWORY

• Mogą być to: nowotwory rogów, trzonu, szyjki

• Zdarzają się bardzo rzadko

• Adenoma

• adenocarcinoma: częściej u kotów, daje czasami przerzuty do węzłow chłonnych biodrowych

• thelioma

• nabłoniak mezenychymalny

• mięsak

• tłuszczak: najczęściej na więzadle szerokim macicy

• mięsako-włokniak

• chłoniak

• każdy nie złośliwy może się uzłośliwić

• leczenie: ovariohisterektomia

ad. 3 ZESPÓL EPC

ENDOMETRIUM

PYOMETRA

COMPLEX

• jest to zespól chorobowy !!!!

• przewlekłe zapalenie błony śłuzowej macicy, torbielowaty rozrost gruczołów endometrium

• przyczyna : tło hormonale, tło wtórne

• czasem może rozpocząć się bez komponenty hormonalnej

• najczęściej występuje powyżej 6 roku życia

• może być bezpośrednio po cieczce ( cieczka przechodzi w ropomacicze), ale najczęściej objawy w METESTRUSIE ( czyli w 6 tygodni po cieczce

• schemat hormonalny: estrogeny powodują proliferację błony śluzowej macicy co prowadzi do powstania torbieli i w połączeniu z progesteronem ( sekrecyjne działanie wzrost wydzielania z gruczołów endometrium) może prowadzić do ropomacicza.

• Podawanie progesteronu ma wpływ na płodność, bo on niszczy błonę śluzową macicy i może prowadzić do niepłodności. Progesterony obniżają poza tym reaktywność macicy i stan taki przyczynia się do wzrostu aktywności drobnoustrojóww obrębie dróg rodnych. Bakterie występujące na terenie dróg rodnych ( głownie pochwy) stanowią jej florę oportunistyczną.

• Bakterie które najczęściej izolujemy:

• e.coli

• staphylococcus

• streptococcus

• pseudomonas

• klebsiella

• czynniki predysponujące do EPC:

• wiek powyżej 6 lat

• faza cyklu : metestrus, estrus

• stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych ( progestageny)

• nieregularność cykli

• zaburzenia w trakcie krycia

• podział EPC:

1. hyperplasiaglandularis cystica ( zwyrodnienie gruczołowe macicy)

2. endometritis chronica

3. pyometra

• ropomacicze :może przebiegać z otwartą lub zamkniętą szyjką macicy. Najczęściej ropomacicze przebiega z zamkniętą szyjką.

• Nie pomylić ropomacicza z ciążą

• Ważne: jeżeli jest wskazanie do operacji ( ropomacicze), a my mamy przeprowadzić zabieg, to jeszcze raz dokładnie zbadać sukę, żeby później nie mieć przykrych niespodzianek

• objawy kliniczne pyometry:

• polidypsja : ( podobnie jak polidypsja występuje u wielu suk po cieczce bo działanie diabetogenne P4, i przejśćiowy stan cukrzycowy)

• spadek apetytu

• poliuria

• apatia

• wypływ z dróg rodnych ( cieczka, zapalenia pochwy, po porodzie, mukometra, hemometra))

• wymioty

• biegunka

• zaburzenia w krążeniu

• niedowład kończyn miednicznych

• wzrost temperatury ( 40-60% przypadków)

• ostateczne rozpoznanie:

1. wywiad: wiek, przebieg i długość ostatniej cieczki, leki hormonalne, objawy niepokojące właściciela

2. badanie kliniczne: odpowiednie omacanie jamy brzusznej

3. badanie szczegółowe układu rodnego: vaginoskopia, badanie cytologiczne ( przy pyometrze dużo neutrofili i komórek bazalnych), rtg. Bardzo pomocne jest tu badanie usg

4. badania hematologiczne:

• leukocytoza powyżej 20 tysięcy, ale nie zawsze jest

• anemia normocytarna

• spadek Ht

• wzrost OB

• wzrost aktywności aminotransferaz

• wzrost mocznika i kreatyniny

• kwasica metaboliczna

• stan cukrzycowy

• inne zaburzenia metaboliczne:

- kwasica metaboliczna,

- cukrzyca,

- zapalenie kłębuszkowe nerek,

• depresja szpiku

• diagnostyka różnicowa

1. powiększenie macicy:

• ciąża : ++++

• guz w macicy: ++--

2. polidypsja, poliuria

• dysfunkja nerek: ++++

• hiperadrenokortycyzm: ++++

• choroby wątroby: ++++

• cukrzyca:++++

3. wyciek z pochwy

• guz pochwy i macicy : ++--

• ROKOWANIE PRZY PYOMETRZE : ostrożne, do złego

LECZENIE FARMAKOLOGICZNE na żądanie właściciela, ale raczej odradzać u starszych suk odradzać leczenie zachowawcze.

• Warunki jakie pies powinien spełniać żeby kwalifikował się do leczenia farmakologicznego:

• suka przeznaczona jest do dalszego rozrodu, właściciel chce podjąć ryzyko leczenia zachowawczego

• wiek do 7 lat

• stan ogólny pacjenta i parametry życiowe w normie

• terapia obejmuje suki z otwartym ropomaciczem

• mamy możliwość stałego monitorowania pacjenta

• właściciel jest w stanie pokryć duże wydatki

• musimy poinformować właściciela, że po zaleczeniu pyometry i po kolejnej cieczce może dojść do nowego ropomacicza

• terapia farmakologiczna: pozwala na otwarcie szyjki, ewakuację wydzieliny, regenerację błony śluzowej macicy

• Otwarcie szyjki: PGF 2 alfa: 20-30 mikrogramów/ kg, raz dziennie przez kilka dni. PGE 1-3 mg/kg raz dziennie przez 7 dni

• Efekty niepożądane po zastosowaniu PG: niepokój, dyszenie, bolesne parcie na stolec, ślinienie, wymioty, posikiwanie.

• Antybiotyki: o szerokim spektrum działania, cefalosporyny, pencylina + streptomycyna

• Regeneracja błony śluzowej macicy: premedykacja i wlew witaminy A do macicy ( podobno nie działa). Vagothyl 2%- demarkacja martwych tkanek, lepsze efekty od witaminy A.

• Terapię prowadzimy tak długo, aż będzie widać poprawę w obrazie cytologicznym. W usg też nie może być odchyleń.

• Gdy to leczenie nie przynosi efektów, albo właściciel nie chce mieć od suki potomstwa to:

• Zaleca się przeprowadzić ovariohisterektomię:

• Po rozcięciu powłok brzusznych łapiemy za róg macicy i jajnik

• Podciągamy ile się da ( to trudne bo tu nam ten ruch blokuje więzadło własne jajnika, musimy je na odpreparować)

• U kotek łatwo jest je znaleźć bo nie są tak bardzo otłuszczone jak suki

• Więzadło własne jajnika u suk odrywamy na tępo u kotek można je podciąć trochę nożyczkami

• Jest to bardzo bolesny moment operacji, i możemy się 6tu wspomóc lidokainą

• To samo robimy z dwóch stron

• Podwiązujemy naczynia które dochodzą do jajnika, i przecinamy je, ale kikut dalej jest podtrzymywany peanem, bo czasem się zdarzy, że się zsunie przewiązka albo niezbyt dokładnie ją zaciśniemy i kikut dalej będzie krwawił.

• Dochodzimy do trzonu podwiązujemy go bardzo dokładnie, jeżeli jest zbyt gruby to mażdżymy go delikatnie peanem, i dopiero zakładamy nić

• Kikut nie może być zbyt długi bo suka będzie posikiwała

• Czasem można kikut posmarować kroplą vagotylu, ma on właściwości przyżegające

ZABURZENIA OKRESU OKOŁOPORODOWEGO

• Atonia macicy: zaleganie lochii. Dochodzi do lochiometry może być ropne zapalenie macicy

• Zatrzymanie lochii

• Zatrzymanie łożyska

• Wypadnięcie macicy w trakcie porodu

• Poporodowe zapalenie macicy

• SIPS: opóźniona inwolucja części ściany macicy, biorących udział w tworzeniu łożyska, dotyczy ras o dużych miotach.jest bardzo duże krawaienie z miejsc placentacji trwa nawet kilka tygodni. Leczenie: witamina C,A , cykloamina. Może ten zespól prowadzić do pyometry.

9

---