ETIOLOGIA, DIAGNOSTYKA I LECZENIE ZABURZEŃ CYKLU RUJOWEGO U PSÓW I KOTÓW

• cyklem jajnikowym steruje układ podwzgórze- przysadka- jajnik

CYKL PSÓW :

• PROESTRUS: 9 dni ( 3 -16 dni )

• ESTRUS 9 dni ( 3 -15 dni)

• METESTRUS 60- 80 dni ( wczesny 3 -9 dni, późny 57- 71 dni)

• ANESTRUS 210 dni ( 150 - 240 dni )

CYKL KOTEK:

• PROESTRUS: 2 dni ( 1 -3 dni)

• ESTRUS: 6 dni ( 5 -7 dni), owulacja prowokowana kopulacją

• OKRES MIĘDZYRUJOWY 7-14 dni( 4-22dni)

• Dojrzałość płciowa u suk 6 - 20 miesiąc życia ( manifestuje się pierwszą cieczką)

• Krycie gdy suka ma 1 rok ( około 3 cieczki)

• najlepsze wyniki krycia do wieku 5 lat

• Powyżej 4 - 5 lat wzrasta odsetek trudnych porodów, zaburzenia w zapłodnieniu, krycia na pusto itp.

• Do wieku 5-7 lat okres międzyrujowy jest regularny

• U starszych suk wydłużenie fazy anestrus

• Cieczka występuje rzadziej: 1 raz w roku

BRAK RUJI:

• Zdarza się rzadko

• Zależnie od rasy nie wystąpienie cieczki do 22 miesiąca życia lub brak rui powyżej 12 miesięcy jest patologią

• Duże rasy dojrzewają później niż małe np. u chartów pierwsza cieczka jest w wieku 2 laty, u pinczerów i mopsów około 5 miesięcy

• Przyczyny braku rui:

• Zmiany w obrębie jajników

• Zaburzenia osi podwzgórze- przysadka

• Niedoczynność tarczycy

• Zespół Cushinga

• Endokrynopatie

• PMSG: do stymulacji rui ( eCG - gonadotropina źrebnych klaczy ) 20 j/ kg przez kilka dni ( 5-9), w ostatnim dniu 500 j/kg, potem HCG po 4-6 dniach pierwsze objawy rui. Ruja właściwa 9 - 15 dzień( płodność wynosi około 50% ). Działania niepożądane: superowulacja, torbielowatość jajników, rozrost endometrialny.

• Karbegolina: 5 mikrogramów/kg, raz dziennie przez 7 dni. Przy prowokacji kolejnej cieczki zaleca się podanie karbegoliny nie wcześniej niż 4 miesiące od ostatniej cieczki

• FSH: 1 mg i.m in toto 5 dni, piątego dnia 500-1000 j. HCG

• Bromokryptyna: 250 mikrogramów in toto 2 razy dziennie do wystąpienia cieczki]

• GnRH: 40 - 500 ng/kg około 14 dni co 90 min systemem pompy infuzyjnej

ZABURZENIA W PRZEBIEGU CIECZKI:

• Przedłużająca się cieczka

• Pierwsze dwie cieczki mogą być nie regularne( mogą być albo zbyt krótkie, albo za długie)

• Za patologiczne uważa się przedłużenie cieczki powyżej 21 dni

• Zaburzone cieczki przebiegają razem z zaburzeniami owulacji. Brak owulacji skraca trwanie cieczki

• Przedłużenie cieczki może doprowadzić do metropatii.

• Można przerwać cieczkę za pomocą progestagenów ( octan medroksyprogestagenu np. Provera)

• Przedłużony proestrus występuje u młodych suk często przy pierwszej cieczce

• Przyczyną jest nieregularny wylew LH

• U starszych suk wynika to głownie z torbieli jajnikowych

• Objawy przedłużającej się cieczki:

• wyciek trwa więcej niż 21 dni

• suka jest atrakcyjna dla samców (ale nie pozwala się kryć)

• obraz cytologiczny: obecne RBC, komórki nie zrogowaciała, komórki zrogowaciałe stanowią nie mniej niż 50%

• trzeba wykluczyć metropatię

leczenie:

• podanie HCG

• gestageny: wprowadzenie sztucznie w fazę metestrus( faza ciałka żółtego)

• GnRH: 10- 100 mikrogramów/ 3 dni

• HCG: 500 j/ przez 3 kolejne dni s.c wcześniej można podać 0,01- 0,02 mg estradiolu

• Stosowanie progestagenów krótko lub długo działających może doprowadzic do metropatii

• Przedłużona cieczka może być wynikiem przedłużonej fazy estrus( rui)

- suka daje się pokryć powyżej 21 dnia ( przedłużona tolerancja samców)

- pojedyńcze przetwałe pęcherzyki jajnikowe produkujące estrogeny co może prowadzić do metropatii

- u zwierząt owulacja nie zostaje zakończona

- cytologicznie dominują komórki zrogowaciałe

Leczenie:

• Gestageny ( medroksyprogesteron) 250 mg s.c

• HCG: 50 - 100- 500 j. s.c

• Estrogeny: małe dawki 0,01- 0,02 mg in toto, mają one działać na zasadzie stężenia zwrotnego, aby doprowadzić do owulacji przetwałych ręcherzyków

• Ryzyko metropatii przy stosowaniu tych leków

• Przerywana cieczka- ruja podzielona

• U suk głównie młodych może występować zjawisko przerywania cieczki

• Proestrus przebiega prawidłow, natomiast w momencie przejścia w fazę estrus następuje zatrzymanie cyklu na 6-10 dni po czym pojawia się faza estralna i suka może być zapłodniona

• Stan nie wymaga leczenia

• Może być to też nawykowe

• Może też tak się dziać u suk po ciąży lub cięciu cesarskim

• Objawy: suka nie wykazuje objawów zewnętrznych rui przy prawidłowo przebiegającej owulacji

• Sytuacja taka może dotyczyć pierwszej cieczki

• Występuje u około 10-50 % chartów

• Diagnostyka:

• wywiad: zainteresowanie psów

• badanie kliniczne: vaginoskopia

• badanie poziomu hormonów płciowych( głownie progesteronu)

leczenie: wzmocnienie ruji

• GnRH

• HCG

• PMSG

• Torbiele jajnikowe

• Jako wynik zaburzeń cyklu płciowego

• Zdarzają się głównie u starszych suk

• Nie są w większości wywoływane hormonalnie

• Przedłużenie fazy proestrus i estrus

• zmiany skórne bo jest hiperestrogenizm

• postępowanie: HCG, progestageny, ovariohisterektomia ( przy objawach metropatii )

• diagnostyka: usg, wymaz z pochwy, badanie kliniczne, wywiad

• guzy jajnika

• aktywne hormonalnie zaburzenia cyklu

• guzy macicy: zaburzenia cyklu tzw. Pozorny cykl płciowy, często jest krwawienie z dróg rodnych: bo krwawienie z guza ( można pomylić z cieczką )

• krwawienia mogą też być z dróg moczowych

• niepłodność u suk i samców

• badanie nasienia w trakcie krycia

• laparotomia ocenianie układu rozrodczego suki

• wywiad: jak długo trwa cieczka, czy było krycie na pusto

• badanie kliniczne: badanie vaginoskopowe, trzeba ocenić która faza cytologicznie

• diagnostyka:

• wywiad

• badanie kliniczne ogólne

• usg

• vaginoskopia

• cytologia

• badanie kliniczne układu rozrodczego

• biopsja błony śluzowej pochwy

• rtg

• badanie poziomu hormonów

• przyczyny niepłodności: nierozważne krycie ( lepiej kryć po owulacji niż przed owulacją. Stany zapalne błon śluzowych pochwy, macicy, zakażenia wirusowe, niedrożność, zmiany anatomiczne

• niepłodność u suk z nieprawidłowym cyklem: zbyt krótki okres międzyrujowy( niepełna inwolucja, regeneracja macicy). Przedłużająca się faza estralna

• zaburzenia cyklu wynikające z zaburzeń ogólnoustrojowych

• obojnactwo prawdziwe i rzekome ( niedostateczna produkcja hormonów przez jądra)

• hiperestrogenizm ( torbiele i guzy jajnika): symetryczne wyłysienia

• łojotok

• diagnostyka różnicowa: hiperadrenokortycyzm, zespół keratynołojotokowy,

• leczenie: ovariohisterektomia

• hipoestrogenizm:

• zmniejsz się ilość włosa

• niedorozwój gruczołu mlekowego

• złuszczanie skóry

• nietrzymanie moczu

leczenie:

• estrogeny ( estofen ):0.1 - 1mg/ zwierzę. Terapia podtrzymująca co 1-2 tygodni. 2 razy w tygodniu podaje się.

Postępowanie w przypadkach niechcianego krycia :

• ALGEPRISTON:10 mg/kg 2 razy dziennie co 24 godziny, podajemy przez 3 tygodnie po kryciu

• MYFEPRISTON RU 86 : mało skutków ubocznych

• ESTROGENY: 3,5,7 dzień po kryciu. Podaje się ( najważniejszy to 5 dzień ). 0.02 mg/kg 2 dziennie co 48 godzin. W pierwszym dniu potem połowa dawki.

• Ważne: przy stosowaniu tych leków jest szereg działań niepożądanych: pyometra, upośledzenie funkcji szpiku, krwawienie z macicy

Przerywanie ciąży

• PGF 2 alfa: 100 - 250 mikrogramów/ kg s.c 2-3 razy dziennie

Do wystąpienia ronienia. Średnio około 9 dnia. Należy liczyć się z objawami niepożądanymi

• Karbegolina: 5 mikrogramów/ 7 dni s.c pierwsze dawki reszta p.o

• Cloprostenol + karbegolina ( 1.00 + 1.65 mikrogramów/ kg ). Kontrola usg, bo czasem nie poroniła wszystkich

• Inne: mechniczne ugniatanie ampuł płodowych

• Płukanie śródmaciczne roztworem vagothylu

• Ovariohisterektomia do 40 dnia ciąży ( powyżej większe ryzyko wstrząsu, szoku, suka traci więcej krwi)

• Doprowadzenie do normalnego porodu, a następnie natychmiastowa eutanazja noworodków ????

SAMCE:

• Guz z komórek sertoliego ( sertolioma): produkuje estrogeny. Predysponowane boksery i wnętry. Zmiany skórne, przerost prostaty, anemia, atrakcyjność dla samców. Rozpoznanie: badanie kliniczne, usg. Leczenie: kastracja

• Zespół feminizujący samców: nieznana przyczyna choroby. Zmiany skórne, świąd, łojotok. Leczenie:kastracja, metylotestosteron ( poprawa po 2-4 miesiącach terapii)

• Niedobór androgenów: łysienia symetryczne, leczenie testosteronem, atrophia gruczołów leydiga.

6

---