ETIOLOGIA, DIAGNOSTYKA I LECZENIE SCHORZEŃ POCHWY I MACICY U KRÓW I MAŁYCH PRZEŻUWACZY

• Ogólnie przeżuwacze są bardzo odporne na zakażenie choć krowy wysokomleczne są mniej odporne tu zasadniczy wpływ mają warunki żywieniowe i środowiskowe.

• Również alkierzowa hodowla krów usposabia do słabej odporności

• Są dwa zasadnicze okresy w życiu krowy kiedy jest ona dodatkowo narażona na zakażenie :

1. Okres okołoporodowy ( bo tu okres zasuszania, zmienia się karmienie, spadek metabolizmu )

2. Okres krycia ( choć sztuczna inseminacja stopniowo wyeliminowała ten problem )

• BADANIE :

• Najważniejsze jest oglądanie

• Można zaobserwować wypływy : fizjologiczny ( śluz- ruja, po porodzie

Brunatno-czerwony lochia poporodowa do 1 tygodnia po porodzie)

• Patologiczny : każdy oprócz tych wymienionych wyżej

• Lekarz opiekujący się stadem powinien zbadać wszystkie krowy, które rodziły w czasie ostatnich 5-7 dni. Po porodzie jest bardzo szybka inwolucja, a po 5 dniach macica powinna być wielkości pięści jeżeli jest większa to : są stany zapalne, albo zaburzenia w inwolucji

• najlepiej jest badać raz na 10 dni wszystkie krowy które są w okresie okołoporodowym, po porodowym, i te mające problemy z rują

• SROM

• szpara sromowa fizjologicznie jest zaciśnięta

• to co widzimy to owłosiona pigmentowana skóra warg sromowych

• nie da się fizjologicznie zobaczyć błony śluzowej pochwy

• schorzenia:

• NIESZCZELNOŚC SROMU

Przyczyny:

1. U starszych krów, które wielokrotnie rodziły- dochodzi do rozluźnienia aparatu więzadłowego ( odbyt cofa się i pociąga za sobą srom-

2. Bliznowacenie : na wskutek zranień lub samookaleczeń

3. Urazy : powstałe w trakcie porodu

• Zasysanie powietrza do pochwy powoduje wysuszenie błony śluzowej. Wysuszenie doprowadza do obtarć, a następnie powstają mikrourazy, przez, które mogą wnikać drobnoustroje chorobotwórcze zasysane z powietrzem

• Z pochwy drobnoustroje dostają się do macicy to często jest przyczyną niepłodności

2. STANY ZAPALNE

Przyczyny :

• Podobna do zapalenia pochwy

• Często po porodzie gdy była udzielana pomoc porodowa

• Schorzenia skóry : pasożytnicze, wirusowe, bakteryjne

• Zranienia po porodzie i samookaleczenia

• Leczenie : toaleta rany

3. WĄSKOŚĆ SROMU

• Skutek zrostów,

• Zapalenia i nie leczone rany

• Niedorozwój narządów : dziecięce narządy rozrodcze

1. Zburzenia hormonalne w wydzielaniu FSH- niedorozwinięte są całe odcinki układu rozrodczego

2. Błędy żywieniowe, źle warunki zoohigieniczne

• POCHWA

Składa się z przedsionka pochwy i trzonu pochwy ( granica między nimi wyznaczona jest przez ujście zewnętrzne cewki moczowej )

U jałówek dodatkowo błona dziewicza. Dodatkowy element w pochwie to zachyłek podcewkowy - pamiętać przy zabiegach.

• Wskazania do cewnikowania:

1. Zapalenie pochwy

2. Podejrzenie zaburzeń rozwojowych

3. Podejrzenie zapalenia macicy

4. Przewężenia w drogach rodnych

5. Rany i rozerwania szyjki macicy

• Wykonanie wziernikowania :

1. Przygotować roztwór CHLORHEKSYDYNY z ciepłą wodą

2. Następnie do tego roztworu włożyć wziernik : odkażenie i ogrzanie

3. Umyć okolice sromu ( można zrobić to tym roztworem)

4. Przed włożeniem wziernika posmarować go środkiem poślizgowym

5. Wziernik wkładać pod kątem 45 stopni

1. STANY ZAPALNE POCHWY

1. Zapalenie surowicze

• Przekrwienie i lekki obrzęk, nastrzyknięte naczynia krwionośne, surowicza wydzielina

• leczenie miejscowe: PŁUKANIA : roztwory chlorheksydyny, nadmanganianu potasu, vagotylu, wodne jodyny

• możliwość samo wyleczeń

• antybiotykoterapia: możliwa, ale uwaga bo KARENCJA NA MLEKO

2. Zapalenie nieżytowe

• Charakter lokalny

• wzrost temperatury miejscowej

• obrzęk i przekrwienie

• małe nadżerki

• leczenie : jak wyżej

• ale jak są nadżerki to ryzyko zrostów, dlatego też po płukaniu stosować maści oleiste : WAZELINA

• Zapalenie ropne

• Tylko lokalny charakter ogólny rzadko ( spadek mleczności apatia, posmutnienie )

• Wyciek ropny, przekrwienie, nadżerki, czasem zaleganie ropy na dnie pochwy

• leczenie: gdy zmiany miejscowe , płukania przez 5 dni + WAZELINA + antybiotyk

• gdy objawy ogólne to podać ogólnie antybiotyki : SULFONAMIDY i środki przeciwzapalne

• Ropowica

• Tu już objawy ogólne : wzrost temperatury ciała 42, duże ubytki w błonie śluzowej, ropnie penetrujące do jamy brzusznej, otwierające się przetoki w na wargach sromowych, z czasem penetrujące prostnicę

• Leczenie : płukanie, przyżeganie, zakładanie sączków z JODYNY, antybiotyk, leki przeciwzapalne

• Dyfteroidalne ( zgorzelowe )

• Objawy : duże ubytki błony sluzowej, odchodzą całe płaty błony śluzowej pochwy, cuchnąca wydzielina

• dodatkowo bardzo nasilone zmiany ogólne

• leczenie : płukanie : VAGOTYL, antybiotykoteraia

2. WĄSKOŚĆ POCHWY

• Dziecięcość narządów rodnych

• Frymartynizm

• w wyniku zrostów : złe leczenie, urazy

• zmiany rozrostowe : guzy gruźlica , nowotwory

• leczenie : w zależności od przyczyny, ale rokowanie z reguły złe

3. ODMA POCHWY

• Gromadzenie się powietrza w pochwie

• w czasie badania per rectum wymacamy wielki balon

• przyczyna : nieszczelność sromu

• leczenie : plastyka krocza ( u krów rzadko częściej u klaczy )

4. UROVAGINA

• Gromadzenie się moczu w pochwie : wiek , zmiany w obrębie macicy

• Przewlekłe zapalenie szyjki, a w efekcie niepłodność

5. POCHWICA

• Bolesne i nasilone zapalenie ściany macicy

• uniemożliwia to jakiekolwiek działanie w tej okolicy

• mogą być dwie przyczyny : pierwotne ( wrodzone) etiologia nieznana i wtórne : po przewlekłych stanach zapalnych

• odruch tan z czasem może się utrwalić

• leczenie : środki uspokajające i przeciwbólowe, jeżeli to nie pomaga to eliminacja ze stada

6. TORBIELE

• Z gruczołów bertoliniego : ułożone w okolicy ujścia zewnętrznego cewki moczowej, fizjologicznie niedostępne. Widać je wyraźnie przy zastoju wydzieliny ( mogą być wielkości pięści ), zastoje towarzyszą zapaleniom pochwy, bo przy tym schorzeniu obrzęk błony śluzowej i zatkanie ujścia gruczołów. Postępowanie: nacięcie gruczołów i opróżnienie ich z wydzieliny. Założenie sączka i antybiotykoterapia.

• z gruczołów gartnera : są one w trzonie pochwy ułożone taśmowato : 1,5-2 cm, fizjologicznie niewidoczne dopiero wyraźnie w stanach zapalnych pochwy. w związku z tym że torbiel będzie produkowała hormony to leczenie wiąże si e z jej usunięciem bo inaczej hiperestrogenizm.

7. WYPADNIĘCIE POCHWY

• U ciężarnych krów wysokiej ciąży, wieloródek także torbiele gruczołowe

• Przyczyna to : wiek, rozluźnienie aparatu więzadłowego

• Wypadnięcie jest często przyczyną poronień

• W związki z tym postępowanie opiera się na zapobieganiu poronieniom: zakładamy : leszczotki, lub przyrząd Hassa.

• SZYJKA MACICY I MACICA

1. ROZERWANIE SZYJKI MACICY

• W trakcie porodu

• trzeba to zszyć, ale w większości przypadków powstanie blizna która będzie przyczyną trudności porodowych

• szycie: łapiemy szyjkę kleszczami i zakładamy szew ósemkowy

2. WYNICOWANIE PIERŚCIENIE BERTOLIEGO

• Często zdarza się przy porodzie na wskutek : zaburzeń inwolucji, nieodklejenia łożyska, ostrego stanu zapalnego, gromadzenia się wysięku

• Często też tu zmiany ogólne

• Pogrubiała ściana macicy, nie reaaktywna w trakcie badania ( zdrowa się kurczy pod wpływem dotyku ), ciastowata konsystencja macicy,

• Leczenie : wprowadzenie przez kateter środków do macicy często nawet to jest trudne bo macica bardzo szybko się kurczy, a szyjka się szczelnie zaciska, w związku z tym trzeba podać PGF2 : doprowadzi to do zwiększenia skurczów mięśniówki macicy, a także do otwarcia szyjki macicy. ( podajemy ten preparat i przyjeżdżamy do krowy po 24-48 h wtedy można zlewarować płyny, wprowadzić leki ). Wlewamy 2 % roztwór vagotylu 100-150 ml. Dodatkowo prostaglandyna ma działanie luteolityczne : co w niedługim czasie doprowadzi do ruji.

• Kontrola za 10-14 dni

• Jednak gdy objawy ogólne to trzeba podać antybiotyki i środki przeciwzapalne.

• Nie leczona : NIEPŁODNOŚĆ

3. ZAPALENIA

1. ENDOMETRITIS CATARHALIS CHRONIKA SIMPLEX ( PRZEWLEKŁE NIEŻYTOWE ZAPALENIE BŁONY ŚLUZOWEJ MACICY )

• objawy kliniczne: w badaniu klinicznym nie zauważamy poważniejszych zmian : macica nie jest powiększona, ściany macicy lekko zgrubiałe, i nacieczone, ZAWSZE atoniczna, w badaniu USG mała ilość płynu. ZAWSZE ciałko żółte przetrwałe na jajniku

• brak ruji ( pierwszy sygnał który zauważy hodowca ), nie chce się zacielić

• NIE MA OBJAWÓW OGÓLNYCH (przy tych 4 stopniach zapalenia)

• Leczenie : podać PGF 2 alfa , po 2-3 dniach ruja, stymulacja odporności

• Przy wymazie wyjdą bakterie warunkowo chorobotwórcze, lepsza była by tu histopatologia ( ale w praktyce prawie nie stosowana )

2. ENDOMETRITIS CHRONICA MUKO-PULURENTA ( PRZEWLEKŁE ŚLUZOWO-ROPNE ZAPALENIE BŁONY ŚLUZOWEJ MACICY)

• Klinicznie: krowa nie zaciela się, wycieki ze szpary sromowej, ( śluzowo-ropne), macica powiększona z małą ilością płynu. Ściana macicy zgrubiała, ciastowata, NIE reaktywna.

• Widoczne wypadnięcie pierwszego pierścienia, i wycieki ze szpary sromowej

• leczenie : jak wyżej

• rokowanie : dobre

3. ENDOMETRITIS PULURENTA CHRONICA

• Do kilku litrów płynu w macicy, intensywne wycieki

• Silnie pogrubiała błona śluzowa macicy, ciałko żółte na jajniku, NIE ma zmian ogólnych

• Leczenie : zastrzyk z PGF 2 alfa, po 24-48 po otwarciu szyjki zlewarowanie płynów,wlewy domaciczne : ROZTWÓR VAGOTYLU, ROZTWÓR JODYNY. Na początku lewarować płyn wlać roztwór leczniczy i tak przez kilka następnych dni

• Rokowanie ostrożne ( 50 % krów da się całkowicie wyleczyć )

4. PYOMETRA ( ROPOMACICZE)

• W macicy jest kilkadziesiąt litrów płynu ( nawet do 150 )

• krowa czuje się dobrze je, ale daje mniej mleka

• postępowanie : usunąć płyn z macicy ( jak wyżej ), przepłukać i wlać preparat jodowy to pozostawić do następnego dnia. czynność tą powtarzać przez 5 dni.

• Rokowanie : złe ( ale są szanse na wyleczenie )

• Z reguły leczy się krowy tak by można je było oddać do rzeźni

Te cztery stopnie następują po sobie i te najpoważniejsze są wynikiem nie leczenia poprzednich

6

---