GASTROENTEROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

40

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2014

mu), jego częścią odźwiernikową (rozcie-
ranie pokarmu i przesuwanie do dwu-
nastnicy) i dwunastnicą. Kurczliwość
żołądka uzależniona jest od prawidłowe-
go funkcjonowania układu nerwowego
autonomicznego oraz działania hormo-
nów takich jak np.: gastryna, sekretyna,
cholecystokinina, motylina (1). Fizjolo-
gicznie żołądek psów i kotów zostaje
opróżniony z treści pokarmowej do 8 go-
dzin po zjedzeniu posiłku. Zatem pozo-
stawanie dużej ilości treści pokarmowej
w żołądku powyżej 8 godzin od pobrania
możemy zakwalifi kować jako opóźnione
opróżnianie żołądka. Jest to najczęstsze
zaburzenie dotyczące motoryki przewo-
du pokarmowego związane z opóźnio-
nym pasażem treści pokarmowej. Wywo-
łane jest ono przez procesy chorobowe,
które upośledzają prawidłowe funkcjono-
wanie żołądka poprzez zbyt długie prze-
trzymywanie treści pokarmowej w żołąd-
ku, zaburzenia mieszania i formowania
odpowiedniej wielkości cząstek pokar-
mowych oraz zaburzenia w przesuwaniu
cząstek pokarmowych z żołądka do dwu-
nastnicy (2, 10).

Przyczyny opóźnionego

opróżniania żołądka

Opóźnione opróżnianie żołądka jest za-
burzeniem o etiologii wieloczynnikowej.
Przyczyny tego zaburzenia można po-
dzielić na 3 rodzaje:
1) związane z mechaniczną niedrożno-

ścią;

2) związane z nieprawidłową aktywno-

ścią motoryczną żołądka;

3) idiopatyczne.

Przyczyny opóźnionego opróżnia-

nia żołądka związane z mechaniczną
niedrożnością można podzielić na: we-

Zaburzenia motoryki przewodu pokar-
mowego stanowią duże wyzwanie dia-
gnostyczne i terapeutyczne dla lekarza
weterynarii zajmującego się leczeniem
psów i kotów. Związane jest to z wielo-
czynnikową etiologią tych zaburzeń,
czasem trudnościami w rozpoznaniu
pierwotnej przyczyny, a przez to nie za-
wsze istnieje możliwość zastosowania
skutecznego leczenia. Zaburzenia mo-
toryki przewodu pokarmowego psów
i kotów mogą objawiać się przyśpie-
szonym pasażem treści pokarmowej,
opóźnionym pasażem treści pokar-
mowej lub nieprawidłowościami w pa-
sażu treści pokarmowej wynikającymi
z upośledzenia koordynacji pomiędzy
poszczególnymi odcinkami przewodu
pokarmowego. Przy czym najważniej-
szym i najczęstszym zaburzeniem ak-
tywności motorycznej przewodu pokar-
mowego psów i kotów jest opóźnienie
w pasażu treści pokarmowej. Może ono
dotyczyć każdego odcinka przewodu
pokarmowego: przełyku (hipotonia lub
atonia, często prowadzące do powstania
przełyku olbrzymiego), żołądka (opóź-
nione opróżnianie żołądka), jelita cien-
kiego (np. pooperacyjne zwolnienie
aktywności motorycznej) i okrężnicy
(hipotonia lub atonia, często prowadzą-
ce do powstania zespołu okrężnicy ol-
brzymiej) (10, 13).

Fizjologiczna aktywność motoryczna

żołądka jest niezbędna do prawidłowego
przetrzymywania, mieszania i odpowied-
niego formowania treści pokarmowej,
która następnie może zostać przesunię-
ta przez zwieracz odźwiernika do dwu-
nastnicy. Wymaga to odpowiedniej ko-
ordynacji motorycznej pomiędzy dnem
i trzonem żołądka (zatrzymanie pokar-

dr n. wet. Marcin Jankowski, dr n. wet. Kamila Glińska-Suchocka, dr n. wet. Jolanta Spużak, dr hab. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw.,
lek. wet. Maciej Grzegory, lek. wet. Jadwiga Bąkowska

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Disturbances in gastric motility in dogs and cat. Delayed gastric emptying

Zaburzenia motoryki żołądka
u psów i kotów

– opóźnione opróżnianie żołądka

Streszczenie

Opóźnione opróżnianie żołądka jest naj-
częstszym zaburzeniem dotyczącym mo-
toryki przewodu pokarmowego u psów
i kotów. Przyczyny tego zaburzenia zwią-
zane są z mechaniczną niedrożnością, nie-
prawidłową aktywnością motoryczną żo-
łądka oraz mają podłoże idiopatyczne. Na-
tomiast najczęstszym objawem klinicznym
występującym przy opóźnionym opróż-
nianiu żołądka są wymioty. Rozpoznawa-
nie opóźnionego opróżniania żołądka po-
winno opierać się na wywiadzie, badaniu
klinicznym, badaniach laboratoryjnych
krwi, badaniu radiologicznym przeglą-
dowym i kontrastowym, ultrasonografi i,
endoskopii oraz ewentualnie laparotomii
diagnostycznej. W leczeniu objawowym
opóźnionego opróżniania żołądka stosu-
je się odpowiednie postępowanie diete-
tyczne i leki prokinetyczne.

Słowa kluczowe

opóźnione opróżnianie żołądka, leki pro-
kinetyczne, pies, kot

Abstract

Delayed gastric emptying is the most
common disorder of gastrointestinal
motility in dogs and cats. Etiologic fac-
tors include mechanical obstruction and
abnormal gastric motility, but the disease
can also be idiopathic. Its most common
clinical sign is vomiting. The diagnosis
should be based on a history, clinical exa-
mination, laboratory blood tests, survey
and contrast radiography, ultrasonogra-
phy, endoscopy and diagnostic laparoto-
my. A symptomatic treatment of delayed
gastric emptying includes diet therapy
and prokinetic drugs.

Keywords

delayed gastric emptying, prokinetic
drugs, dog, cat

GASTROENTEROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

41

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2014

wnętrzne – zwężające światło żołądka od wewnątrz, np. cia-
ła obce, guzy nowotworowe, polipy, wrzody olbrzymie, ziarni-
niaki i przerostowe zwężenie odźwiernika – oraz zewnętrzne
– zwężające światło żołądka poprzez ucisk od zewnątrz, np.
ziarniniaki lub nowotwory wątroby, trzustki, ropnie i torbie-
le (2, 7, 10).

Do przyczyn opóźnionego opróżniania żołądka związa-

nych z zaburzeniami w prawidłowej jego aktywności moto-
rycznej należą: zaburzenia autonomicznego układu nerwo-
wego, stres, choroby przebiegające z silną bolesnością, urazy,
zabiegi operacyjne przeprowadzane na jamie brzusznej lub
kręgosłupie, zaburzenia elektrolitowe i w równowadze kwa-
sowo-zasadowej, np.: obniżenie stężenia potasu, obniżenie
lub podwyższenie stężenia wapnia, kwasica; choroby meta-
boliczne, np.: zespół mocznicowy, niedoczynność tarczycy,
cukrzyca, encefalopatia wątrobowa, niedoczynność kory nad-
nerczy; choroby zapalne, np.: ostre i przewlekłe zapalenia
żołądka lub żołądka i jelit, ostre zapalenie trzustki, zapale-
nie otrzewnej; stosowanie leków, np.: antycholinergicznych
(np. atropina), narkotycznych, agonistów beta-adrenergicz-
nych; kurcz odźwiernika; refl uks dwunastniczo-żołądko-
wy; dysautonomia oraz zespół rozszerzenia i skrętu żołąd-
ka (2, 7, 10).

Objawy kliniczne

opóźnionego opróżniania żołądka

Nasilenie objawów klinicznych związanych z opóźnionym
opróżnianiem żołądka uzależnione jest od czasu trwania za-
burzeń, ich rodzaju oraz od czynnika wywołującego utrudnio-
ny pasaż treści pokarmowej.

Najczęstszym objawem klinicznym występującym przy opóź-

nionym opróżnianiu żołądka są wymioty. Zwykle występu-
ją one kilka godzin po jedzeniu, ale mogą również pojawiać
się tuż po posiłku. W przypadku gdy wymioty występują za-
raz po posiłku, zawierają niestrawioną karmę, natomiast wy-
mioty występujące kilka godzin po posiłku zwykle zawierają
strawiony pokarm. Innym objawem wskazującym na opóźnio-
ne opróżnianie żołądka jest powiększenie objętości brzucha,
które związane jest z rozszerzeniem żołądka przez zalęgającą
w nim treść pokarmową. Takie rozszerzenie żołądka często ła-
godzone jest przez wymioty, przed wystąpieniem których mogą
pojawić się objawy nudności w postaci nadmiernego ślinienia
i częstego połykania. Dodatkowo opóźnionemu opróżnianiu
żołądka mogą towarzyszyć niespecyfi czne objawy kliniczne, ta-
kie jak np.: zmniejszony apetyt lub brak apetytu, zmniejszone
pragnienie, spadek aktywności ruchowej i wychudzenie (rzad-
ko) oraz objawy kliniczne choroby podstawowej wywołującej
to zaburzenie (2, 7, 10).

Rozpoznanie opóźnionego opróżniania żołądka

Rozpoznawanie opóźnionego opróżniania żołądka powinno
opierać się na wywiadzie, badaniu klinicznym, badaniach la-
boratoryjnych krwi, badaniu radiologicznym przeglądowym
i kontrastowym, ultrasonografi i, endoskopii oraz ewentualnie
laparotomii diagnostycznej. Diagnostyka opóźnionego opróż-
niania żołądka związanego z niedrożnością mechaniczną jest
prosta. Natomiast rozpoznawanie opóźnionego opróżniania
żołądka związane z nieprawidłową aktywnością motoryczną
jest trudne i często wymaga wykonania wielu badań dodatko-

wych, których wyniki nierzadko nie dają ostatecznej odpowie-
dzi co do przyczyny tego zaburzenia.

Wywiad i badanie kliniczne
Na podstawie wywiadu i badania klinicznego bardzo trudno
jest postawić ostateczne rozpoznanie opóźnionego opróżnia-
nia żołądka. Objawami klinicznymi sugerującymi to zaburze-
nie są wymioty i powiększenie objętości jamy brzusznej utrzy-
mujące się kilka godzin od zjedzenia posiłku. Należy jednak
podkreślić, że ww. objawy kliniczne mogą występować przy
wielu innych chorobach. Wywiad i badanie kliniczne są bar-
dzo przydatne, jeżeli chodzi o ustalenie ewentualnych przy-
czyn opóźnionego opróżniania żołądka. W wywiadzie można
ustalić np.: przyczynę mechanicznej niedrożności powodującej
zaburzenia w pasażu treści pokarmowej – połknięcie ciała ob-
cego, które mogło zaczopować część odźwiernikową żołądka –
leki stosowane wcześniej u zwierzęcia, a mogące niekorzystnie
wpływać na aktywność motoryczną żołądka, lub wykonywane
zabiegi chirurgiczne na jamie brzusznej. Natomiast w badaniu
klinicznym można ustalić objawy kliniczne choroby podstawo-
wej wywołującej opóźnione opróżnianie żołądka (2, 6, 7).

Badania laboratoryjne krwi
Ze względu na wieloczynnikową etiologię opóźnionego
opróżniania żołądka w badaniach laboratoryjnych krwi na-
leży uwzględnić szeroki wachlarz parametrów hematologicz-
nych i biochemicznych, gdyż umożliwi to potwierdzenie lub
wykluczenie potencjalnych przyczyn tego zaburzenia. Jednak

GASTROENTEROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

42

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2014

należy podkreślić, że przy opóźnionym
opróżnianiu żołądka wyniki badania he-
matologicznego i biochemicznego krwi
zazwyczaj zawierają się w zakresie nor-
my fi zjologicznej, a gdy już się pojawią
jakieś zaburzenia, to mają one najczę-
ściej charakter łagodny i są niespecyfi cz-
ne. W badaniu hematologicznym czasem
stwierdza się leukocytozę z neutrofi lią,
co może być związane z takimi przyczy-
nami opóźnionego opróżniania żołądka,
jak np. ciężkie zapalenia (np. ostre zapa-
lenie żołądka, ostre zapalenie trzustki,
zapalenie otrzewnej), wrzody żołądka,
złośliwe nowotwory żołądka. Niekiedy
można także stwierdzić objawy anemii,
której przyczyną najczęściej są krwawią-
ce wrzody – zarówno trawienne, jak i po-
chodzenia nowotworowego. W badaniu
biochemicznym krwi można stwierdzić
lipemię, która utrzymuje się przez okres
dłuższy niż 12 godzin od chwili pobra-
nia pokarmu. Czasem można stwierdzić
również zaburzenia elektrolitowe, ta-
kie jak: obniżone stężenie potasu, sodu
i chlorków oraz obniżone lub podwyż-
szone stężenie wapnia.

Hipokaliemia, hiponatremia i hipo-

chloremia najczęściej są zjawiskiem wtór-
nym, związanym z wymiotami (najczęst-
szy objaw opóźnionego opróżniania
żołądka, jak i wielu przyczyn wywołują-
cych to zaburzenie). Parametry równowa-
gi kwasowo-zasadowej również z reguły
są prawidłowe. Niekiedy można stwier-
dzić kwasicę metaboliczną związaną
z odwodnieniem lub zasadowicę meta-
boliczną związaną z hipokaliemią i hipo-
chloremią. Ważne jest, aby w badaniach
laboratoryjnych krwi uwzględnić parame-
try związane z niektórymi chorobami en-
dokrynologicznymi, np. niedoczynność
tarczycy, niedoczynność kory nadner-
czy (potencjalne przyczyny opóźnione-
go opróżniania żołądka) (2, 6, 7).

Badanie radiologiczne
Jest najczęściej stosowaną metodą dia-
gnostyczną w przypadku podejrzenia
opóźnionego opróżniania żołądka.
W badaniu radiologicznym przeglądo-
wym możemy nie stwierdzić żadnych
zmian lub wykazać powiększenie obję-
tości żołądka i obecność w nim płynu
lub jedzenia w czasie, gdy powinien już
być pusty. Ten rodzaj badania radiolo-
gicznego przydatny jest również do roz-
poznania ewentualnych przyczyn me-
chanicznych powodujących opóźnione

opróżnianie żołądka, np. cieniujące cia-
ła obce czopujące część odźwiernikową
żołądka, zmiany guzowate uciskające żo-
łądek od zewnątrz.

Lepszym badaniem wykorzystywa-

nym do rozpoznawania opóźnionego
opróżniania żołądka jest badanie radio-
logiczne kontrastowe. Umożliwia ono
stwierdzenie powiększenia objętości
żołądka oraz zastój w nim środka cie-
niującego, co związane jest z zaburze-
niami motoryki. Wadą tego rodzaju ba-
dania radiologicznego jest to, że papka
barytowa naśladuje raczej opróżnianie
żołądka z cieczy niż z pokarmów sta-
łych. W związku z tym w przypadku
opóźnionego opróżniania żołądka nie-
znacznego stopnia wynik badania ra-
diologicznego kontrastowego może być
fałszywie ujemny. W takim przypadku
alternatywą jest mieszanie papki bary-
towej z pokarmem.

Badanie radiologiczne kontrastowe,

podobnie jak badanie radiologiczne
przeglądowe, przydatne jest w rozpo-
znawaniu ewentualnych przyczyn me-
chanicznych powodujących opóźnione
opróżnianie żołądka, np. niecieniujących
ciał obcych, niecieniujących zmian roz-
rostowych w żołądku, dużych wrzodów,
przerostowego zwężenia odźwiernika.
Najlepszą metodą stosowaną do roz-
poznawania opóźnionego opróżniania
żołądka jest wykorzystanie specjalnych
znaczników cieniujących dla promieni
rentgenowskich, np. polietylenowych
kulek nasączonych barytem (barium im-
pregnated polyethylene spheres, BIPS). Po-
lega ona na zjedzeniu przez zwierzę od-
powiedniej ilości polietylenowych kulek
nasączonych barytem z karmą. Następ-
nie wykonuje się 2-4 zdjęcia radiologicz-
ne jamy brzusznej w czasie najbliższych
12-24 godzin od zjedzenia BIPS i oblicza
się procentową ilość kulek, które opuści-
ły żołądek (2, 6, 7).

Badanie ultrasonografi czne
W przypadku opóźnionego opróżnia-
nia żołądka badanie ultrasonografi cz-
ne jamy brzusznej może być wykorzy-
stywane do oceny ruchliwości żołądka
(np. określenie częstości skurczów części
odźwiernikowej żołądka) oraz rozpozna-
wania przyczyn tego zaburzenia, takich
jak np.: ciała obce, zmiany rozrostowe na-
ciekające ścianę żołądka, zmiany uciska-
jące na żołądek od zewnątrz (guzy nowo-
tworowe, ropnie, ziarniniaki) (2).

Badanie endoskopowe
W przypadku funkcjonalnych zaburzeń
aktywności motorycznej żołądka endo-
skopia przedniego odcinka przewodu
pokarmowego jest niediagnostyczna.
Jedyną cechą endoskopową wskazują-
cą na podejrzenie opóźnionego opróż-
niania żołądka jest stwierdzenie w jego
świetle treści pokarmowej po przygo-
towaniu dietetycznym obejmującym
24-godzinną głodówkę. Natomiast en-
doskopia jest doskonałym narzędziem
diagnostycznym do rozpoznawania
przyczyn związanych z mechaniczną
niedrożnością żołądka, takich jak np.:
ciała obce, nowotwory żołądka, wrzody,
przerostowe zwężenie odźwiernika, po-
lipy oraz zapalenia żołądka, które rów-
nież może być przyczyną opóźnionego
opróżniania żołądka (2, 6, 7).

Laparotomia diagnostyczna
Wykonywana jest w celu rozpoznania
przyczyn mechanicznych powodują-
cych opóźnione opróżnianie żołąd-
ka lub w celu wykonania biopsji chi-
rurgicznej żołądka w przypadku, gdy
nieinwazyjne metody są niediagno-
styczne. Zaletą biopsji chirurgicznej
jest możliwość uzyskania próbki całej
grubości ściany żołądka, co umożliwia
ocenę mięśni żołądka i splotów nerwo-
wych, czyli potencjalnych miejsc, któ-
rych uszkodzenie może powodować
zaburzenia aktywności motorycznej
żołądka (2, 6, 7).

Inne metody
badania opróżniania żołądka
Scyntygrafia – polega wykorzystaniu
do oceny czasu opróżniania żołądka
znaczników radioaktywnych zmiesza-
nych z jedzeniem. Nie jest powszechnie
stosowana ze względu na koszty, ograni-
czoną dostępność i obawy związane z po-
dawaniem radioizotopów. Ocena elek-
trofi zjologiczna skurczów żołądka – jest
cenną metodą diagnostyczną w rozpo-
znawaniu przyspieszenia, zwolnienia lub
braku koordynacji aktywności motorycz-
nej żołądka. Rzadko stosowana w prakty-
ce klinicznej, najczęściej wykorzystywana
w badaniach naukowych (2).

Rozpoznanie różnicowe

W rozpoznaniu różnicowym opóźnio-
nego opróżniania żołądka należy wziąć
pod uwagę wszystkie inne przyczyny wy-
wołujące wymioty.

GASTROENTEROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

45

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2014

Leczenie opóźnionego

opróżniania żołądka

Leczenie opóźnionego opróżniania żo-
łądka w dużym stopniu uzależnione jest
od rozpoznania choroby podstawowej,
co w przypadku zaburzeń funkcjonal-
nych wcale nie jest takie łatwe. Leczenie
objawowe opóźnionego opróżniania żo-
łądka powinno obejmować odpowiednie
postępowanie dietetyczne oraz stosowa-
nie leków prokinetycznych, które pobu-
dzają aktywność motoryczną przewodu
pokarmowego.

Postępowanie dietetyczne
Leczenie dietetyczne przy opóźnionym
opróżnianiu żołądka powinno obejmo-
wać podawanie pożywienia częściej, ale
w mniejszych porcjach. Dieta powinna
charakteryzować się niską zawartością
tłuszczu i białka, natomiast wysoką za-
wartością węglowodanów. W przypad-
ku złego tolerowania diety stałej nale-
ży ją podawać w formie półpłynnej lub
płynnej (2, 7).

Leki prokinetyczne
W leczeniu opóźnionego opróżniania
żołądka u psów i kotów stosuje się na-
stępujące leki prokinetyczne: metoklo-
pramid, cizaprid, erytromycynę i rani-
tydynę:
• Metoklopramid. Należy do grupy

antagonistów receptorów dopaminer-
gicznych. Jego działanie na żołądek
obejmuje zwiększenie siły i częstości
skurczów części odźwiernikowej
żołądka oraz usprawnia koordyna-
cję działania części odźwierniko-
wej żołądka i dwunastnicy. Oprócz
działania pobudzającego motorykę
przewodu pokarmowego lek działa
również przeciwwymiotnie. Dawka
metoklopramidu dla psów i kotów
wynosi 0,2-0,4 mg/kg mc p.o., i.m.,
lub s.c. 3 x dziennie na pół godziny
przed posiłkiem. Działania niepożą-
dane po podaniu metoklopramidu
obejmują: trwające 2-3 dni uspokoje-
nie, zaburzenia równowagi, biegunki
oraz nerwowość. Przeciwwskazaniami
do stosowania metoklopramidu są pa-
daczka i mechaniczna niedrożność
przewodu pokarmowego, natomiast
należy go stosować ostrożnie u zwie-
rząt z niewydolnością nerek oraz
dostających takie leki jak: cymetydyna,
digoksyna, leki narkotyczne, tetracykli-
ny i trankwilizatory (2, 3).

• Cizaprid. Jest benzamidem nale-

żącym do grupy serotonergicz-
nej wiążącym się z receptorami
5-hydroksytryptaminowymi. Działa-
nie cizapridu obejmuje: stymulowa-
nie aktywności motorycznej części
odźwiernikowej żołądka i dwunast-
nicy oraz usprawnienie koordyna-
cji odźwiernikowo-dwunastniczej.
Dawka cizapridu dla psów wynosi
0,1-0,5 mg/kg m.c. p.o. 3 x dziennie,
a dla kotów – 2,5-5 mg/zwierzę
p.o. 3 x dziennie. Lek należy poda-
wać na pół godziny przed posiłkiem.
Działania niepożądane po podaniu
cizapridu obejmują: biegunkę, drga-
nia i skurcze włókien mięśniowych,
zaburzenia koordynacji ruchów.
Przeciwwskazania do stosowania
cizapridu to: krwawienie z przewodu
pokarmowego, mechaniczna niedroż-
ność i perforacja przewodu pokarmo-
wego, natomiast należy go stosować
ostrożnie u zwierząt z niewydolnością
nerek i wątroby (8, 9, 11, 12).

• Erytromycyna. Należy do antybio-

tyków makrolidowych. Stosowana
jest w leczeniu zakażeń bakteriami
Gram-dodatnimi i Gram-ujemnymi
oraz mykoplazmami. Oprócz działania
przeciwbakteryjnego wywołuje ona
również efekt prokinetyczny (działa
na receptory motylinowe), objawia-
jący się pobudzeniem aktywności
motorycznej części odźwiernikowej
żołądka. Dawka erytromycyny sto-
sowana w leczeniu opóźnionego
opróżniania żołądka dla psów i kotów
wynosi 0,5-1 mg/kg mc p.o. 3 x dzien-
nie (2, 4).

• Ranitydyna. Jest antagonistą recep-

tora H

2

stosowaną w celu obniżenia

wydzielniczości żołądka. Ma ona
również zdolność pobudzania moto-
ryki przewodu pokarmowego poprzez
hamowanie aktywności acetylocho-
linoesterazy. Ranitydyna stymuluje
opróżnianie żołądka przez pobudza-
nie skurczów części odźwiernikowej
żołądka. Dawka ranitydyny stosowana
w leczeniu opóźnionego opróżniania
żołądka dla psów i kotów wynosi
1-2 mg/kg mc p.o. 2-3 x dziennie
(5, 10).

Podsumowanie

Należy stwierdzić, że opóźnione opróż-
nianie żołądka jest zaburzeniem, któ-
rego rozpoznanie przyczyn (zwłaszcza

związanych z nieprawidłową aktywno-
ścią motoryczną żołądka) często wyma-
ga od lekarza weterynarii zastosowa-
nia wielu, nierzadko pracochłonnych
i skomplikowanych, metod diagnostycz-
nych. Natomiast efekt zastosowanego
leczenia w dużej mierze uzależniony
jest od przyczyny wywołującej to za-
burzenie.

‰

Piśmiennictwo
1. Engelhardt W., Breves G.: Fizjologia zwie-

rząt domowych. Galaktyka, Łódź, 2011.

2. Guilford G.W., Williams D.A., Center S.A.:

Strombeck’s Small Animal Gastroenterology.
W.B. Saunders, Philadelphia, 1996.

3. Hall J.A., Washabau R.J.: Gastrointestinal

prokinetic therapy: dopaminergic antagonist
drugs. „Compend. Contin. Educ. Pract.
Vet.”, 1997, 19, 214-221.

4. Hall J.A., Washabau R.J.: Gastrointestinal

prokinetic therapy: motilin-like drugs. „Com-
pend. Contin. Educ. Pract. Vet.”, 1997, 19,
281-288.

5. Hall J.A., Washabau R.J.: Gastrointestinal

prokinetic therapy: acetylcholinesterase inhibi-
tors. „Compend. Contin. Educ. Pract. Vet.”,
1997, 19, 615-621.

6. Hall J.A., Washabau R.J.: Diagnosis and

treatment of gastric motility disorders. „Vet.
Clin. North Am. Small Anim. Pract.”, 1999,
29, 377-395.

7. Morgan R.V.: Handbook of Small Animal

Practice. W.B. Saunders, Philadelphia,
2003.

8. Romański K., Sławuta P., Jankowski M.: Ci-

zaprid – właściwości farmakologiczne i moż-
liwości stosowania w praktyce weterynaryjnej.
„Medycyna Wet.”, 2001, 57, 634-637.

9. Romański K., Sławuta P., Jankowski M.:

Cizaprid – zastosowanie u człowieka i moż-
liwości stosowania w praktyce weterynaryjnej.
Aspekty kliniczne. „Medycyna Wet.”, 2001,
57. 796-799.

10. Washabau R.J.: Gastrointestinal motility

disorders and gastroinestinal prokinetic
therapy. „Vet. Clin. Small Anim.”, 2003, 33,
1007-1028.

11. Washabau R.J., Hall J.A.: Clinical pharmaco-

logy of cisapride. „J. Am. Vet. Med. Assoc.”,
1995, 207, 1285-1288.

12. Washabau R.J., Hall J.A.: Gastrointestinal

prokinetic therapy: serotonergic drug. „Com-
pend. Contin. Educ. Pract. Vet.”, 1997, 19,
473-480.

13. Washabau R.J., Hall J.A.: Diagnosis and ma-

nagement of gastrointestinal motility disorders
in dogs and cats. „Compend. Contin. Educ.
Pract. Vet.”, 1997, 19, 721-737.

dr n. wet. Marcin Jankowski

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką

Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47