DROGI
SKUTEK
CHEMICZNY WCHŁANIANIA
( narząd lub uszkodzony
układ)
tlenek węgla droga
oddechowa
układ nerwowy, układ krążenia, serce
rozpuszczalniki
droga oddechowa
układ nerwowy, skóra, wątroba
organiczne
droga skórna
droga pokarmowa
związki rtęci
droga oddechowa,
układ nerwowy,
organicznej
droga skórna, droga
pokarmowa
pary rtęci
droga oddechowa
układ nerwowy, nerki
metalicznej
ołów
droga oddechowa
układ nerwowy, układ krwionośny
azbest droga
oddechowa
płuca
krzemionka droga
oddechowa
płuca
Najwyższe Dopuszczalne Stężenie
NDS
Stężenie substancji szkodliwej, którego przekroczenie może spowodować zmiany w stanie zdrowia pracownika narażonego przez cały okres aktywności zawodowej.
DROGI ODDECHOWE
Dawka wprowadzona do organizmu substancji zależy od :
¾ stężenia substancji w powietrzu
¾ czasu narażenia
¾ poziomu wentylacji płuc
Biomarkery ekspozycji
Są wskaźnikami wchłoniętej dawki energii określając ilościowo wchłoniętą toksynę ( lub jej metabolity) względnie produkty interakcji z substancjami endogennymi, np. z DNA lub białkami enzymatycznymi.
Biomarkery skutków zdrowotnych
Dostarczają informacji o zmianach w organizmie, które dokonały się w wyniku określonej ekspozycji na czynnik toksyczny, na różnych poziomach jego organizacji: narządowej, tkankowej, komórkowej, subkomórkowej lub molekularnej.
Informują o tym, czy w przypadku określonej osoby lub populacji należy oczekiwać wystąpienia skutków zdrowotnych w organizmie przy niższej lub wyższej ekspozycji na dany czynnik
ZALETY BIOMARKERÓW
WADY BIOMARKERÓW
wykazują, że wystąpiła ekspozycja
zmienność markerów
charakteryzuje ocenę narażenia
brak swoistości markerów
indywidualnych osób
możliwość sprawdzenia zgodności z
markery skutków nie są zazwyczaj
modelem farmakokinetycznym
swoiste w odniesieniu do narażenia
lepsza ocena ryzyka
niemożliwość identyfikacji źródła
możliwość identyfikacji osób z grupy
wpływ zakłóceń
zwiększonego ryzyka
ułatwiają badanie skutków zdrowotnych
inwazyjność
sumują wszystkie drogi wnikania
kwestie etyczne
walidacja modeli ekspozycji
złożone i kosztowne
brak
uwierzytelnienia
¾ Powiązanie z narażeniem
¾ Konieczność zrozumienia farmakokinetyki ¾ Podstawa , zmienność i zakłócenia
¾ Powtarzalność, czułość i swoistość
¾ Wykonalność
mocz nieinwazyjne
metabolity, metale, pestycydy,
substancje mutagenne
kał nieinwazyjne
substancje lipofilne, metale,
rozpuszczalniki organiczne
krew inwazyjne
gazy, metale, pestycydy, substancje
aromatyczne
powietrze wydychane nieinwazyjne gazy, substancje aromatyczne, rozpuszczalniki organiczne
zęby, paznokcie
nieinwazyjne metale
włosy nieinwazyjne
metale, kotynina, PCB
łzy nieinwazyjne
metale, steroidy, substancje
aromatyczne
tkanki inwazyjne
substancje lipofilne, pstycydy, PCB
mleko nieinwazyjne
substancje lipofilne,
DOPUSZCZALNE STĘŻENIA W MATERIALE BIOLOGICZNYM (DSB)
Wartości DSB oparte są na kryteriach zdrowotnych tj przyjmuje się że jeśli zapobiegnie się lub ograniczy występowanie efektów krytycznych to z dużym prawdopodobieństwem można założyć że nie wystąpią efekty o istotnym znaczeniu zdrowotnym.
Wartości DSB ustalane są jako odpowiedniki najwyższych dopuszczalnych stężeń w powietrzu
Stężenie krytyczne w komórce – stężenie substancji toksycznej, przy której
zachodzą odwracalne lub nieodwracalne , niepożądane lub szkodliwe zmiany
czynnościowe w komórce
Stężenie krytyczne w narządzie lub tkance - średnie stężenie substancji
toksycznej w narządzie , gdy w najbardziej wrażliwych komórkach występują
odwracalne lub nieodwracalne niepożądane lub szkodliwe zmiany
Narząd krytyczny – narząd, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne
substancji o toksycznej w określonych warunkach narażenia danej populacji. W tym
narządzie najwcześniej występują efekty działania toksycznego
Efekt krytyczny – jest to swoisty efekt lub jego prekursor w warunkach narażenia
na substancje chemiczna
Najwyższe Dopuszczalne Natężenie
Najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia są ustalone jako wartości średnie, których oddziaływanie na człowieka nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.