Tox 6, Toksykologia2


Toksykologia szczegółowa

Przypadki zatruć u zwierząt (notowane poza Polską)

Częstotliwość występowania zatruć u poszczególnych zwierząt (Lyon)

Psy 36,6%

Bydło 25,1%

Koty 7,4%

Główne przyczyny zatruć zwierząt (Lyon 1996)

Leki 19,6%

Pestycydy 45,5%

Zanieczyszczenia środowiska 20,7% (nie będące pestycydami)

Rośliny (toksyczne) 14,2%

Pestycydy:

Różnice gatunkowe:

PSY: podstawową przyczyną zatruć są:

  1. Rodentycydy

    1. Antykoagulacyjne (I i II generacji)

    2. Cholekalcyferol

  2. Insektycydy

    1. P-org

    2. Karbaminianowe

    3. Piretroidy

    4. Chlorowodory

  3. Kofeina, teobromina

  4. Leki

  5. Glikol etylenowy (ok. 10% ogólnej liczby)

KOTY:

  1. Insektycydy

    1. Syntetyczne / naturalne piretroidy

    2. P-org

    3. Karbaminianowe

  2. Glikol etylenowy

  3. Leki

  4. Rośliny (najczęściej domowe)

Pestycydy

Pestis (szkodnik), cedeo (niszczyć)

Grupa związków chemicznych (naturalnych / syntetycznych) stosowanych do:

Związków…

  1. Celowo wprowadzonych przez człowieka do środowiska!

  2. Wprowadzanych, aby niszczyć organizmy żywe!

Poniższy tekst w ramce nie do zapamietania!

Substancje lub mieszaniny substancji przeznaczone do:

Korzyści i straty stosowania pestycydów.

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic

Korzyści

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Straty

ZA pestycydami:

W USA - przez 15 lat stosowania uratowały życie ok. 5000000 ludzi, zapobiegło chorobom u 100000000 ludzi

Obliczanie korzyści na podstawie występowania malarii (DDT do zwalczania komarów)

W 1946 roku przed zastosowaniem DDT chorowało 2500000 ludzi

W 1962 roku po zastosowaniu tylko 81 przypadków

PRZECIW:

Np.: polichlorowane węglowodory - olbrzymia perzystencja w środowisku, nie są rozkładane, kumulują się w ogniskach łańcucha pokarmowego, wykazują działanie chroniczne np.: DDT (kilkaset lat perzystencji w środowisku).

Produkcja (tyś. Ton) i zużycie (kg/l ha/akt. subst.)

Produkcja Zużycie (kg/ha)

USA 335 0,8

RFN 100 3,0

Polska 17 1,0

Pestycydy: (procent zużycia)

Wymagania do rejestracji pestycydów:

Na podstawie w/w danych klasyfikuje się pestycydy (wg toksyczności ostrej wyznaczonej tylko na szczurach)

Formy i stosowanie

Środki wypełniające - talk, kaolin, bentonit, kreda, żel krzemionkowy

2-10% substancji czynnej

+ dodatki substancji np.: związków zwiększających przyczepność do powierzchni roślin

Stosowane doglebowo, zawierające nośniki mineralne

Substancje powierzchniowo czynne zwiększające przyczepność: sulfoniany metali alkalicznych, żelatyna, kleje, metyloceluloza

Nafta, oleje mineralne, chlorobenzen, terpentyna, benzen

Estry glikolu polietylenowego, sole WKT, estry WKT z alkoholami, kazeina, kleje koloidalne, glinki

Najczęściej stoswane jako:

Opryski, postaci dymów do opylania

Pestycydy - podział

Wg kierunku zastoswania:

  1. Zoocydy działanie na organizm kontaktowe, pokarmowe, oddechowe

    1. Insektycydy

    2. Akarycydy (p/roztoczom)

    3. Nematocydy

    4. Awicydy (p/ jajom owadów i roztoczy)

    5. Moluskocydy (p/ ślimakom)

    6. Rodentycydy (p/ gryzoniom)

    7. 0x08 graphic
      Atraktanty zwabiają dotyczy raczej formy

    8. Repelenty odstraszają

  2. Bakteriocydy

  3. Herbicydy

    1. Totalne (wszystkie rośliny)

    2. Wybiórcze (konkretny gatunek w terenie ~ stosowane w odpowiedniej fazie wzrostu rośliny

    3. Regulatory wzrostu

      1. Defolianty (niszczenie liści)

      2. Desykanty (wysuszają)

      3. Defloranty (niszczą kwiaty)

      4. Aborycydy (przeciw roślinom zdrewniałym)

  4. Fungicydy i fungiostatyki - niszczenie / zahamowanie wzrostu grzybów

Wg pochodzenia:

  1. Naturalne

    1. Roślinne

    2. Mineralne

  2. Syntetyczne

Podział chemiczny:

Przy określaniu nazwy pestycydów stosuje się dwuczłonowość:

  1. Przeciwko czemu stosowany np.: insektycyd

  2. Nazwa związana z podziałem chemicznym np.: fosforoorganiczny

Nazwy poszczególnych związków są zwykle zwyczajowe, biorące pod uwagę budowę strukturalną związku

Insektycydy naturalne

Pochodzenia roślinnego:

  1. Rotenoidy

  2. Alkaloidy pirydynowe

  3. Piretroidy = piretryny

Ad.1.

Wyciągi z korzeni roślin motylkowych podzwrotnikowych rodzaju Derris

Stosowane już od 1840 roku do zwalczania gąsienic. Duża skuteczność, ale bardzo szybko rozkładają się w środowisku - czas działania bardzo krótki.

Niska toksyczność w odniesieniu do ssaków

Blokują transport elektronów w łańcuchu oddechowym (owady), blokują aktywność dehydrogenaz

Obecnie powraca się do tej grupy.

Najważniejszy przedstawiciel to rotenon.

Ad.2

Nikotyna i jej izomery (nornikotyna i anabazyna)

Bardzo silne działanie zwłaszcza na insekty i ssaki. Bardzo szybkie wchłanianie wszystkimi drogami.

W ↓ dawkach powoduje pobudzenie zwojów (N)

W ↑ dawkach porażenie.

Objawy wynikają z zaburzeń w działaniu układu wegetatywnego, stąd wymioty, biegunki, drżenia mięśni, zaburzenia ruchu, wyczerpanie, śpiączka

Stosowane bardzo rzadko jako ciecze do oprysku lub do zadymiania

Pochodzenia mineralnego:

Acetoarsenian Cu zieleń paryska (1956) był powszechnie stosowany do ochrony winorośli.

Arsen - kancerogen pierwotny „kancerogeneza plantatorów winorośli” - głównie rak skóry

Od kilkunastu lat związki te zostały wycofane z użycia, ale perzystują w środowisku.

Syntetyczne insektycydy organiczne

  1. Chlorowane węglowodory

  2. 0x08 graphic
    Fosforoorganiczne

  3. Karbaminianowe

  4. Syntetyczne piretroidy

Chlorowcowane węglowodory:

      1. Grupa DDT

      2. Grupa cyklodienów

      3. Szcześciochloroheksan HCH

      4. Chlorowane terpeny

      5. Inne

A. DDT i Metoksychlor

0x08 graphic
0x08 graphic
H

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
Cl C Cl

CCl3

DDT - odkryty przez fizyka z Bazylei, nagrodzony nagrodą Nobla

Chemicznie jest to: dichlorodifenylotrichloroetan

DL50 Szczur 250-300 mg/kg

Pies 500-750 mg/kg

Owca >1000 mg/kg

Kinetyka:

Metabolizm:

0x08 graphic
- C -

CCl3

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

- C - - C - - C -

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

CCl2 HCCl2 COOH

dichlorodifenyloetylen dichlorodifenylodichloroetan dichlorodifenylokwas octowy

DDE DDD DDA

Wydalanie:

Metoksychlor

0x08 graphic
0x08 graphic

H3CO - C - OCH3

0x08 graphic

CCl3

Bioakumulacja:

DDT: woda 1 ryby 90000 ( ptaki rybożerne kilkadziesiąt tysięcy)

Metoksychlor: woda 1 ryby 1500

Wchłanianie:

Metabolizm:

Wydalanie:

DL50 Szczur 6000 mg/kg m.c.

Owce 2000 mg/kg m.c

Bydło - toksyczne 500 mg/kg m.c.

Perzystencja w glebie 18 m-cy

Nieszkodliwe dla pszczół, ale toksyczne dla ryb.

Powszechne użycie - preparat Muchozol

B. Pochodne dienowe i cyklodienowe

Silnie chlorowane cykliczne związki z mostkami endometylowymi.

Grupa dienowa Grupa indenowa

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

CH2 CH2 CH2

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Składniki odpowiedzialne za toksyczność:

Chlor, grupa epoksydowa, mostki endometylowe

CYKLODIENY

~wysoka toksyczność chroniczna i ostra

Aldryna

DL50 50 mg/kg cielęta 2,5 mg/kg m.c.

Dieldryna

DL50 7,0 mg/kg I klasa toksyczności

Np.:

Dieldryna - toksyczność ostra + działanie rakotwórcze

Pochodne indenowe:

Chlordan DL50 250 mg/kg

Heptachlor DL50 90 mg/kg cielęta 15 mg/kg

Chlordan:

Przeżuwacze bardzo wrażliwe:

Owce 55 mg/kg - zatrucie

Bydło 100 DL100

Heptachlor:

DL50 szczury 90-130 mg/kg

Dawki toksyczne:

Cielęta 15-25 mg/kg

Owca 25-50 mg/kg

Pochodne otrzymywane z cyklodienów:

Endosulfan (thiodan)

DL50 40-100 mg/kg szczur p.o.

Kot - bardzo wrażliwy 2 mg/kg p.o.

W porównaniu do innych cyklodienów czy pochodnych dienowych ma krótki okres półtrwania w organizmie 1-2 miesiące, również w środowisku - kilkadziesiąt miesięcy.

Mireks

Powszechnie stosowany w USA

Porównanie:

0x01 graphic

DDT 61

Dieldryna 13

Mireks 6

C. Szcześciochloroheksan

Mieszanina izomerów, z których najważniejsze są α, β, γ. Charakteryzują się one różną toksycznością . Używanym insektycydem jest izomer γ - lindan. W dużych ilościach przechodzi do mleka! Narażenie wszystkimi drogami (opryski aerozolowe). Toksyczność ostra klasyczna (na szczurze) 100 mg/kg. Zaliczony jest do związków I klasy toksyczności ostrej, dodatkowo charakteryzuje go bardzo ↑ toksyczność chroniczna.

Jest związkiem o bardzo ↑ toksyczności dla pszczół (stosowany w sadach i ogrodach) oraz ryb.

DL50 p.o. mg/kg

α HCH 500

β 6000

γ 125 Lindan

0x08 graphic

ζ 900

Dawki toksyczne lindanu:

Cielęta 5 mg/kg

Psy, koty 50 mg/kg

Owce 15 mg/kg

Bydło 25 mg/kg

D. Chlorowane terpeny

Chlorowany kamfen - toksafen

DL50 szczur 40-120 mg/kg

Psy, koty 20 mg/kg

Cielęta - dawka toksyczna 5 mg/kg / 50 DL100

Bydło - DL100 200-300 mg/kg

Kinetyka całej grupy

Dystrybucja:

Wyjątek metoksychlor T½ w organizmie 1-2 tygodnie

Endosulfan T½ 1-2 miesiące

Biotransformacja:

Wydalanie:

Nawet przy braku objawów u matki - bardzo często może dojść do ostrych zatruć u noworodków.

Mechanizm działania:

  1. Niespecyficzny stymulator OUN

Wpływ na przepuszczalność błon komórkowych.

Dochodzi do ↑ przepuszczalności dla jonów K+ --> ucieczka K+ z komórki --> potencjał spoczynkowy ↓ (--> obniżenie progu pobudliwości) - ↑ pobudliwość komórki

0x08 graphic
0x08 graphic

Nieadekwatne r-cje na bodźce

Spontaniczne wyładowanie (pobudzenie) --> drgawki, konwulsje

  1. Hamowanie działania GABA

Przewaga procesów pobudzenia

  1. ↑ Koncentracji NH4+ w OUN

  • Doprowadzają do hamowania ATP-azy Na+, K+

    1. Niemożność odbudowy potencjału spoczynkowego

    2. Zaburzenie pobudliwości

    3. Zniesienie pobudliwości

  • Wpływ na możliwości wiązania jonów wapniowych przez kalmodulinę (zahamowanie)

  • Objawy kliniczne zatrucia:

    Zatrucie chroniczne

    (objawy podobne)

    Sekcja:

    Działanie odległe:

      1. Mutagenne

      2. Embriotoksyczne

      3. Neurotoksyczne

      4. Karcynogenne

      5. Teratogenne

    „a” i „d” - DDT, aldryna, dieldryna, heptachlor, lindan, toksafen

    „b” i „e” - aldryna, dieldryna

    Immunotoksyczne - DDT, aldryna, dieldryna, lindan (i inne)

    Diagnostyka:

    Bardzo trudna.

    Różnicowa:

    Terapia:

    Brak swoistej terapii