23 II 2004r.

Przyczyny zgonów:

1. choroby układu krążenia

2. nowotwory

3. urazy

4. zatrucia: przypadkowe, samobójcze, zawodowe

Toksykologia to nauka o truciznach (toxicon?)

Trucizna to każda substancja stała, płynna lub gazowa, która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca jego funkcje życiowe

W pewnych warunkach prawie każdy lek może stać się trucizną zależnie od dawki, drogi wprowadzenia, stanu zdrowia, osoby przyjmującej lek i wielu innych czynników.

Def. trucizny wg. Paracalsusa:

„sola dosis fecit venerum”- wszystko trucizną jest i nic nią nie jest...

Toksykologia teoretyczna dzieli się na:

• ogólną- zajmującą się definiowaniem podstawowych pojęć, takich jak trucizna zatrucie itd.

• Szczegółowo- bada i opisuje trucizny

• Doświadczalną- opracowuje modele badawcze i zajmuje się śledzeniem losu trucizn w organizmie

Toksykologia stosowana(praktyczna) obejmuje:

• Toksykologię kliniczną- dyscyplina medyczna, diagnostyczna i lecząca

• Oraz sądowo- lekarską- czyli ekspertyza i opiniowane

O przeżyciu decyduje:

• Dawka wchłonięta

• Szybkość wchłaniania i eliminacji trucizny ma bardzo duże znaczenie w leczeniu ostrych zatruć

• Droga wprowadzenia trucizny do organizmu:

• Oddechowa- bezpośrednie wchłanianie trucizny do krążenia dużego, najczęściej zatrucia te to zatrucia parami i gazami

• Pokarmową- trucizna „pokonuje” żołądek i wątrobę

• Skóra- nie uszkodzoną lub błony śluzowe, wchłaniają się tu trucizny dobrze rozpuszczalne w tłuszczach

• Rozpuszczalność w wodzie i tłuszczach

• Stężenie trucizny

• Indywidualne cechy ustrojów- płeć, waga, stan zdrowia, cechy genetyczne

Większość zatruć przypadkowych(30%) dotyczy małych dzieci::

Spowodowane nieodpowiednio zabezpieczonymi ogólnodostępnymi środkami chemicznymi i lekami

Zatrucia dorosłych:

• Ekspozycja na trucizny w czasie pracy(5%)

• Tentamen suicidi(65%)

1. leki nasenne, uspakajające i psychotropowe

2. alkohole(etylowy, metylowy, glikole)

3. gazy(tlenek węgla)

Śmiertelność ok. 1%

Najczęściej wystarczą klasyczne metody terapeutyczne

Dawka ma zasadnicze znaczenie w definicji trucizny:

• dawka toksyczna- określana w gramach na kilogram ciężaru ciałą jest najmniejszą...

• dawka śmiertelna- jest to dawka, której podanie powoduje jednorazowo śmierć 50% użytych w doświadczeniu zwierząt

Drugim bardzo ważnym pojęciem jest stężenie. Kwas solny odpowiednio rozcieńczony stosowany jest jako lek, natomiast stężony jest silną substancją żrącą.

Podział trucizn:

1. pod względem toksyczności

2. podział ze względu na zmiany w organizmie

Trucizny powodujące wyraźne zmiany:

1. działające miejscowo- kwasy, ługi, brom, jod- jeśli zetkną się z tkankami organizmu powodują martwicę i denaturację białek

2. miąższowe- metale, sole metali ciężkich, grzyby- uszkadzają nerki, wątrobę, serce

Trucizny mogące nie powodować wyraźnych zmian(ale niekoniecznie):

1. lotne- działają przede wszystkim na OUN- rozpuszczalniki, alkohole, węglowodory

2. krwi- tlenek węgla, cyjanki, fenole, benzen, leki, narkotyki, pestycydy

O toksyczności swoistej i odległych skutkach działania różnych związków chemicznych świadczą:

• choroby nowotworowe

• zmiany genetyczne

• uszkodzenie immunologiczne

• zaburzenia psychiczne

• wady rozwojowe

Ekspozycja(narażenie)

• fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym

Podczas narażenia(ekspozycji) może nastąpić pobranie substancji chemicznej, a następnie jej wchłonięcie, które określa dawka wchłonięta.

Obecność w próbkach materiału biologicznego(powietrze wydechowe, płyny ustrojowe, tkanki) może być dowodem narażenia

Efekt

Każda biologiczna zmiana w organizmie, narządzie lub tkance spowodowana lub związana z narażeniem na substancję chemiczną

Efekt szkodliwy: nieodwracalna zmiana biologiczna, skutek narażenia(czynnościowa, morfologiczna).

Skutki zatrucia:

• miejscowe(np. miejscowe oparzenie substancją żrącą)

• uogólnione: systemowe(np. blokada przewodnictwa nerwowo- mięśniowego)

Skutki mogą być też:

• łagodne(nudności, wymioty)

• ostre- poważne(zaburzenia oddychania, zaburzenia rytmu serca)

Dawka i ilość podana:

• stężenie: ilość w medium(podłożu)

• stężenie krytyczne w komórce- takie w którym zachodzą zmiany czynnościowe niepożądane lub szkodliwe dla komórki

• narząd krytyczny: ten, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej

Drogi skażenia:

1. spożycie-przewód pokarmowy(samobójcy, alkoholicy, dzieci)

2. iniekcja(narkomani, cukrzycy, ukąszenia, użądlenia)

3. inhalacja(gazy, pary, aerozole, CO, rozpuszczalniki, kleje

4. absorbcja- skóra- zw. fosfoorganiczne

Ostre zatrucie:

• stan spowodowany nagłym wchłonięciem substancji, która w wyniku swoistych właściwości toksykodynamicznych powoduje ciężkie zaburzenia czynności organizmu do jego śmierci włącznie.

Ośrodki toksykologiczne:

• wsparcie informacyjne, diagnostyczne i lecznicze

---