System bezpiecze stwa w zakładzie o du ym ryzyku wyst pienia awarii przemysłowej na

przykładzie Rafinerii Jedlicze

mgr in . Andrzej Zioło

System bezpiecze stwa Rafinerii Nafty Jedlicze S.A. opiera si na trzech podstawach:

I. zarz dzaniu bezpiecze stwem

II. zabezpieczeniu instalacji technologicznych w niezb dne systemy ochrony

III. zapewnieniu pełnej gotowo ci własnej jednostki ratowniczo-ga niczej

I. Zasady zarz dzania bezpiecze stwem w Rafinerii Nafty Jedlicze S.A.

Celem działania zarz du i pracowników firmy w dziedzinie bezpiecze stwa jest bezwypadkowa

i bezawaryjna praca na ka dym stanowisku oraz wyeliminowanie zagro e dla społeczno ci lokalnej

i rodowiska naturalnego, wynikaj cych z du ych awarii.

Jakkolwiek cel ten nie został sformułowany w dokumencie pisanym to Rafineria Nafty Jedlicze SA

realizuje na bie co zadania w zakresie poprawy stanu bezpiecze stwa technicznego, zawodowego

i rodowiskowego d

c do:

•

spełnienia wymogów formalno - prawnych w zakresie ochrony po arowej, technicznego

bezpiecze stwa pracy, ochrony rodowiska oraz bezpiecze stwa i higieny pracy

•

stworzenia w pełni bezpiecznych warunków prowadzenia procesów produkcyjnych

•

zapewnienia bezpiecznych warunków magazynowania . przeładunku i transportu surowców,

produktów i materiałów

•

zmniejszenia uci liwo ci na rodowisko wynikaj cej z prowadzonej działalno ci

•

zapewnienia bezpiecznych warunków pracy załogi.

Cel ten realizuje si poprzez stosowanie zasad zarz dzania bezpiecze stwem prowadzonych procesów

oraz poprzez wdra anie Systemu Zarz dzania rodowiskowego wg Normy SO 14001.

Organizacja zarz dzania bezpiecze stwem opiera si na:

• działalno ci prewencyjnej Jednostki Organizacyjnej Prewencja i Bezpiecze stwo Techniczne

• działalno ci prewencyjnej własnej jednostki ratowniczo-ga niczej

• RAF-Słu ba Ratownicza sp. z o.o.

• działaniach Komisji Po arowo -Technicznej i Zagro e Wybuchem

• stosowaniu Wewn trznego Planu Operacyjno- Ratowniczego

• stosowaniu Raportu o Bezpiecze stwie

• prowadzeniu przegl dów i kontroli stanu bezpiecze stwa

• stosowaniu procedur i instrukcji

• prowadzeniu szkole , wicze i treningów

• analizowaniu zaistniałych sytuacji awaryjnych i zagro e , wyci ganiu z nich stosownych

• wniosków i ich realizacja

• wdra aniu Systemu Zarz dzania rodowiskowego zgodnego z mi dzynarodow norm

• ISO 14001 i d eniu do certyfikacji tego systemu realizacji polityki rodowiskowej.

W strukturze organizacyjnej przedsi biorstwa umiejscowiona jest Jednostka

Organizacyjna Prewencja i Bezpiecze stwo Techniczne podlegaj ca bezpo rednio

Dyrektorowi Technicznemu.

Misj tej jednostki organizacyjnej jest koordynowanie i organizowanie prewencji po arowej,

wypadkowej i ochrony rodowiska oraz zada zwi zanych z bezpiecze stwem technicznym.

Jednostka zatrudniaj ca 8 osób podzielona jest na dwa zespoły zadaniowe – Zespół Prewencji

i Zespół Bezpiecze stwa Technicznego. Do głównych zada Zespołu Prewencji nale y:

• koordynowanie działa poprawiaj cych bezpiecze stwo po arowe

• koordynacja realizacji działa zmierzaj cych do zapobiegania zagro eniom ekologicznym

• sprawowanie bie cego i okresowego nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem kompleksowego

systemu prewencji po arowej i doskonalenie systemu prewencji po arowej

• koordynowanie realizacji działa zmierzaj cych do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy załogi

• sprawowanie bie cego nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem systemu prewencji wypadkowej

• ocena przygotowania pod wzgl dem bezpiecze stwa po arowego i wybuchowego nowych obiek-

tów przekazywanych do rozruchu technologicznego

Z kolei Zespół Bezpiecze stwa Technicznego odpowiada za:

• koordynowanie działa zwi zanych z pełnieniem dozoru technicznego nad urz dzeniami

w zakresie obj tym przez UDT i ZDT

• badania diagnostyczne maszyn i urz dze , w tym badania zbiorników magazynowych

• archiwizowanie dokumentacji technicznej

• współpraca z firmami i instytucjami w zakresie bada technicznych maszyn i urz dze .

Działania Komisji Po arowo-Technicznej i Zagro e Wybuchem,

Komisja Po arowo-Techniczna i Zagro e Wybuchem w Rafinerii Nafty Jedlicze S.A. jest

powoływana Zarz dzeniem wewn trznym Dyrektora Naczelnego. Głównymi zadaniami Komisji

Po arowo-Technicznej i Zagro e Wybuchem s :

• analiza sprawozda z wykonania polece dotycz cych realizacji wniosków Komisji

• Po arowo-Technicznej i Zagro e Wybuchem

• badanie przyczyn po arów, wybuchów, awarii oraz ustalenia rodków zaradczych

• przeprowadzanie analiz protokołów z przegl dów warunków pracy

• opiniowanie dokumentacji pod k tem przeciwpo arowym oraz bhp

• ocena przygotowania pod wzgl dem bezpiecze stwa po arowego i wybuchowego nowych

• obiektów przekazywanych do rozruchu technologicznego

• opiniowanie lokalizacji obiektów, których realizacja mo e wpływa na stan bezpiecze stwa po a-

rowego i wybuchowego

• rozpatrywanie i opiniowanie rozwi za problemów zwi zanych z bezpiecze stwem

• techniczno- po arowym wynikaj cych z bie cej działalno ci

Posiedzenia Komisji Po arowo -Technicznej i Zagro e Wybuchem odbywaj si w zale no ci od

potrzeb, jednak nie rzadziej ni dwa razy w roku. Z posiedze Komisji Po arowo-Technicznej i

Zagro e Wybuchem ka dorazowo sporz dzane s protokoły zawieraj ce wnioski dotycz ce:

• usuni cia usterek wpływaj cych na stan bezpiecze stwa po arowego i wybuchowego

• zmniejszenia lub usuni cia istniej cych zagro e po arowych i wybuchowych w wyniku

przedsi wzi organizacyjno-technicznych.

Protokoły podlegaj zatwierdzeniu przez Dyrektora Naczelnego i stanowi podstaw do wydania

Polecenia Słu bowego w którym okre la si odpowiedzialnych i terminy usuni cia nieprawidłowo ci

lub propozycji poprawy stanu bezpiecze stwa w Rafinerii Nafty Jedlicze S.A.

Wewn trzny Plan Operacyjno- Ratowniczy(WPOR)

Jako Zakład Du ego Ryzyka wyst pienia awarii przemysłowej spółka obowi zana jest posiada

Wewn trzny Plan Operacyjno– Ratowniczy. WPOR zawiera opis obszarów Rafinerii i

wydzielonych spółek, gdzie mog wyst pi sytuacje awaryjne, sposoby post powania w tych

sytuacjach oraz osoby odpowiedzialne za te działania. W WPOR s równie okre lone strefy

po arowe, zagro enia po arowego i chemicznego, ekologicznego i powodziowego.Rozpoznanie i

analiz mo liwych zagro e w sytuacjach awaryjnych prowadzi Spółka "RAF-Słu ba Ratownicza"

na podstawie informacji przekazywanych przez kierowników komórek organizacyjnych Rafinerii i

prezesów wydzielonych spółek. W zale no ci od rodzaju przewidywanego zagro enia opracowywane

s sposoby post powania w sytuacjach awaryjnych, które zawarte s w instrukcjach wchodz cych w

skład WPOR. WPOR po akceptacji Dyrektorów Wykonawczych zatwierdza Prezes Spółki.Wycinki

WPOR s przez Jednostk Organizacyjn Prewencja i Bezpiecze stwo Techniczne rozpowszechniane

do zainteresowanych komórek organizacyjnych przedsi biorstwa. Aktualizacji WPOR dokonuje

spółka RAF-Słu ba Ratownicza na podstawie informacji o zidentyfikowanych zagro eniach od

kierowników komórek organizacyjnych Rafinerii i prezesów wydzielonych Spółek.

Raport o Bezpiecze stwie

Rafineria Jedlicze posiada zgodnie z przepisami Raport o Bezpiecze stwie. Raport pozwala odnie

si do potencjalnych zagro e na etapie planowania budowy i modernizacji instalacji, poprawia

bezpiecze stwo pracy instalacji je li takie wskazówki w nim si znajduj oraz organizowa wiczenia

ratownicze na obiektach o potencjalnie du ym ryzyku.

Prowadzenie przegl dów i kontrola stanu bezpiecze stwa

Oprócz bie cych kontroli przynajmniej 1 raz w roku w Rafinerii oraz wydzielonych spółkach

przeprowadzany jest przegl d warunków pracy, stanu bezpiecze stwa po arowego, wybuchowego i

technicznego. Polecenie przeprowadzenia przegl du wydaje Prezes Rafinerii powołuj c Poleceniem

słu bowym Zakładow Komisj do przeprowadzenia przegl du w Rafinerii Nafty Jedlicze S.A. oraz

wydzielonych spółkach. Z przeprowadzonego przegl du Komisja sporz dza dwa protokoły, protokół z

oceny warunków pracy i protokół z oceny bezpiecze stwa po arowo-technicznego. Ten ostatni jest

przekazywany Komisji Po arowo-Technicznej i Zagro e Wybuchem.

Stosowanie procedur i instrukcji

• Instrukcje stanowiskowe i technologiczne - zawieraj wyszczególnienie mo liwo ci

zakłóce w prowadzonym procesie, awarii i sposoby ich usuwania. Zał cznikami do instrukcji

stanowiskowych dla poszczególnych instalacji s instrukcje bhp i instrukcje p-po .

• Instrukcje eksploatacji urz dze – wykorzystywane równie przy badaniach i diagnostyce,

Z najwa niejszych mo na wymieni instrukcje eksploatacji zbiorników, instrukcje eksploatacji

zaworów oddechowych i bezpieczników ogniowych itd.

• Instrukcja wystawiania zezwole na prowadzenie prac niebezpiecznych na terenie i w

obiektach Rafinerii. Instrukcja zawiera m.in. wykaz prac szczególnie niebezpiecznych

obowi zuj cych w rafinerii, zasady wydawania zezwole , wzór zezwolenia na prowadzenie tych

prac, wymagania które powinny spełnia osoby wystawiaj ce zezwolenia obowi zki i

odpowiedzialno osób wydaj cych zezwolenia i nadzoruj cych wykonanie tych prac.

• Przewóz materiałów niebezpiecznych. Sposób przewozu materiałów niebezpiecznych

transportem kolejowym okre laj przepisy RID oraz Instrukcja o post powaniu i

zachowaniu si pracowników przedsi biorstwa podczas przewozu tych materiałów.

Zawiera ona m.in.: okre lenie materiałów i przedmiotów niebezpiecznych, post powanie przy

przyj ciu i rozładunku materiałów niebezpiecznych ,sposób post powania w przypadku

ujawnienia nieprawidłowo ci w przewozie takich materiałów. Przy przewozie materiałów

niebezpiecznych transportem drogowym stosuje si przepisy ADR. Zawieraj one wykazy

materiałów niebezpiecznych w transporcie, ich oznakowanie, warunki opakowania, warunki

techniczne u ywanych rodków transportu, dodatkowe wyposa enie i sposób transportu .

Prowadzenie szkole , wicze i treningów

Po ka dym zdarzeniu niebezpiecznym pracownicy jednostek produkcyjnych s informowani o

przyczynach i skutkach zaj cia w formie szkolenia . Jednostka RAF-Słu ba Ratownicza sama lub

we współpracy z jednostkami PSP przeprowadza regularnie wiczenia swojej sprawno ci w zakresie

zagro e przedstawionych w WPOR lub w innych wariantach. Ponadto bierze udział w akcjach

ratowniczych na terenie zakładu lub w zabezpieczeniach prac niebezpiecznych. Działania te s

nast pnie omawiane i traktowane jako element szkolenia ratowników tej spółki.

Analizowanie zaistniałych sytuacji awaryjnych i zagro e , wyci ganiu z nich stosownych wnio-

sków i ich realizacja

Po ka dym zdarzeniu niebezpiecznym Poleceniem Słu bowym Prezesa powoływana jest

specjalna komisja której zadaniem jest zbadanie okoliczno ci i przyczyn zaistniałego zdarzenia

oraz wyci gni cie wniosków na przyszło w celu poprawy stanu bezpiecze stwa . Po akceptacji

Prezesa wnioski s podstaw do działa prewencyjnych – organizacyjnych, remontowych b d

inwestycyjnych które poprawiaj bezpiecze stwo.

Wdra anie Systemu Zarz dzania rodowiskowego zgodnego z mi dzynarodow

norm ISO 14001 i d enie do certyfikacji tego systemu .

W Rafinerii i wydzielonych spółkach trwa proces wdra ania Systemu Zarz dzania

rodowiskowego wg ISO 14001 zintegrowanego z wdro onym w 1997 Systemem Zapewnienia

Jako ci wg ISO 9001. W zwi zku z tym opracowano i wdro ono procedury systemowe, wg których

realizowana jest polityka rodowiskowa. Zgodno działalno ci z procedurami jest sprawdzana

podczas auditów wewn trznych i zewn trznych, po których prowadzone s działania koryguj ce i

zapobiegawcze

Polityka rodowiskowa

wiadomo oddziaływania Rafinerii Nafty Jedlicze SA na rodowisko naturalne, zarówno w

aspektach pozytywnych (regeneracja olejów przepracowanych) jak i negatywnych (gospodarcze

korzystanie ze rodowiska) zobowi zuje do ci głego doskonalenia działalno ci firmy i uwzgl dnia w jej

planach ochron rodowiska, jako jednego z priorytetów W tym celu RN Jedlicze SA d y do

• wdro enia, utrzymania i ci głego doskonalenia Systemu Zarz dzania rodowiskowego zgodnego z mi -

dzynarodow norm ISO 140001

• ochrony gleby i powietrza atmosferycznego przed ujemnym oddziaływaniem odpadów

• ograniczania ilo ci produkowanych odpadów stałych, emisji zanieczyszcze do atmosfery,

• poprawy jako ci i ograniczania ilo ci odprowadzonych cieków,

• • racjonalnego u ytkowania surowców materiałów, paliw, energii i wody.

• Powy sza polityka realizowana jest poprzez:

• przestrzeganie obowi zuj cych przepisów prawa, konsekwentnego i terminowego wdra ania przepisów

pa stwowych, uzyskiwanie wymaganych prawem decyzji.

• zapewnienie rodków na rzecz inwestycji słu cych ochronie rodowiska,

• wybór i stosowanie nowych technologii przyjaznych rodowisku,

• uwzgl dnienie w planach taktycznych i strategicznych zada zmierzaj cych do ograniczenia

• ujemnego wpływu na rodowisko,

• zaanga owanie całej załogi w działania zmierzaj ce do poprawy stanu rodowiska naturalnego

Polityka jako ciowa

Szeroki asortyment produkcji Rafinerii Nafty Jedlicze SA, obejmuj cy wiele rodzajów

wyrobów, jest rozwijany i unowocze niany w kierunku potrzeb rynkowych. Jest to równie wynik

realizacji polityki jako ciowej, której cele rozpowszechniono w 1994 roku. podejmuj c decyzj o

wdro eniu w Rafinerii Nafty Jedlicze SA Systemu Zapewnienia Jako ci według normy PN-ISO 9002 .

Od kwietnia 1997 roku Komitet Techniczny /s Certyfikacji Certyfikatu Systemu Jako ci wydał

certyfikat potwierdzaj cy, e stosowany w Rafinerii Nafty Jedlicze SA System Jako ciowy jest

zgodny z norm PN-ISO 9002.

II. zabezpieczenie instalacji technologicznych w niezb dne systemy ochrony

Cały kompleks Instalacji HOP posiada instalacj sygnalizacyjno – wykrywcz po aru,

instalacj wykrywcz st e niebezpiecznych( w glowodory, siarkowodór, wodór )oraz stał

instalacj ga nicz pianow dla cz ci obróbki w glowodorów oraz stał instalacj zraszaczow dla

kompresorów wodoru i gazu obiegowego. Posiada oddzielne kanalizacje chemiczne i cieków

zanieczyszczonych w glowodorami wyposa one w zamkni cia mechaniczne i zamkni cia

hydrauliczne przy poł czeniu z kanalizacj ogólnozakładow . Główne elementy no ne konstrukcji

zabezpieczono do odporno ci ogniowej dwóch godzin w warunkach po aru w glowodorowego.

Pozostałe instalacje wyposa one s w instalacje pary ga niczej, instalacje sygnalizacyjno –wykrywcze

a parki zbiorników w półstałe instalacje ga nicze . Bardzo dobrze rozwini ta jest sie hydrantowa.

Zakład posiada około 13 km podziemnej pier cieniowej sieci wody po arowej. Sie ta

składa si z ok.262 hydrantów. Jest napełniana z instalacji wody rzecznej. Sie hydrantowa mo e

by równie napełniana z instalacji wody przemysłowej , która zasilana jest z Oczyszczalni

cieków. Max. ci nienie jakie mo e utrzymywane w tej sieci to 0,45 MPa.. W przypadku

wyst pienia po aru, wod do sieci ma tłoczy pompownia przeciwpo arowa czerpi ca wod z

otwartego zbiornika o pojemno ci ok. 5000 m 3. Zapas wody w zbiorniku uzupełniany jest z

sieci wody przemysłowej .

Zakładowa pompownia wody p.po . wyposa ona jest w dwie pionowe pompy diagonalne

nap dzane silnikami elektrycznymi o wydajno ci po 9 m3 /min ( 540 m3/h ) przy ci nieniu 1,2 MPa.

Ponadto pompownia wyposa ona jest w pompowy agregat spalinowy z silnikiem wysokopr nym

o wydajno ci 9 m3/min. ( 540 m3/h ) przy ci nieniu 1,2 MPa. Przy uruchamianiu pomp w

pompowni czasowego wysokiego ci nienia nast puje automatyczne rozł czenie sieci niskiego i

wysokiego ci nienia i jego wzrost od 0,3 do1,2 MPa na sieci czasowego wysokiego ci nienia. Na

terenie Zakładu zlokalizowane s 3 zbiorniki wody po arowej o ł cznej pojemno ci 6500 m3 ,

Dodatkowe zaopatrzenie wodne stanowi trzy baseny na oczyszczalni wody przemysłowej o ł cznej

pojemno ci 60.000 m3. Uj cie wody dla Zakładu zlokalizowane jest na rzece Jasiołka o przepływie

rednio-rocznym 800 m3/h w odległo ci 500 m od Zakładu.

Ponadto Instalacje technologiczne wyposa one s w szereg zabezpiecze , w postaci:

- blokad technologicznych – zamykaj cych w stanach awaryjnych dopływ czynnika, który

mógłby przyczyni si do eskalacji zagro enia,

- zaworów bezpiecze stwa – uwalniaj cych na pochodni lub do atmosfery czynnik nadmiernie

spr ony, którego ci nienie przekroczyło warto ci progowe, gro c rozszczelnieniem instalacji,

- układów

pomiarowo-alarmowych,

kontroluj cych

wybrane

parametry

procesów

technologicznych i reaguj ce alarmem w przypadkach przekroczenia zaprogramowanych warto ci

progowych,całodobowego dozoru pracowników obsługi.

III. Działalno RAF-Słu ba Ratownicza sp. z o.o.

Ochron przeciwpo arow zakładu zabezpiecza spółka Raf – Słu ba Ratownicza sp. z o. o.

powstała z przekształcenia w spółk Zakładowej Stra y Po arnej. Spółka zatrudnia 52 osoby

posiadaj ce odpowiednie przygotowanie zawodowe i maj ce do swojej dyspozycji specjalistyczny

sprz t ga niczy i ratowniczy. Zajmuje si szeroko rozumianym ratownictwem: po arowym,

technicznym, chemicznym, ekologicznym i współdziała z spółk Medikor w zakresie ratownictwa

medycznego. Na co dzie , poza utrzymywaniem stałej gotowo ci bojowej i doskonaleniem

zawodowym, prowadzi kontrol i konserwacj zabezpiecze przeciwpo arowych zakładu w tym

instalacji ga niczych , sieci hydrantowej itp. Spółka dysponuje tak e odpowiedni ilo ci rodka

ga niczego z mo liwo ci jego uzupełniania do samochodów ga niczych podczas trwania akcji.

Pomimo dobrze zorganizowanego systemu bezpiecze stwa w Rafinerii czasami wyst puj

jednak zdarzenia niebezpieczne. Ostatnie miało miejsce 1.09.2006 roku. Był to na po ar instalacji

Hydrorafinacji który został ugaszony siłami spółki i komendy Miejskiej PSP w Kro nie.