Problemy Inżynierii Rolniczej nr 2/2009
Rudolf Michałek, Maciej Kuboń
Katedra Inżynierii Rolniczej i Informatyki
Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
POZIOM INFRASTRUKTURY LOGISTYCZNEJ
A WYNIKI PRODUKCYJNE W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH
POLSKI POŁUDNIOWEJ
Streszczenie
Przedstawiono poziom infrastruktury logistycznej i wyniki produkcyjne w wybranych gospodarstwach Polski południowej.
Określono aktualną wartość infrastruktury logistycznej oraz wielkość i strukturę produkcji. Zależność pomiędzy poziomem infrastruktury a wynikami produkcyjnymi przedstawiono w postaci wskaźnika inwestycyjności i aktywności logistycznej.
Stwierdzono, że najwyższy wskaźnik inwestycyjności logistycznej występował w gospodarstwach o produkcji mieszanej –
11,89 tys. zł·JZ-1, a wskaźnik aktywności logistycznej w gospodarstwach nastawionych na produkcję roślinną – 0,4 JZ·tys. zł-1.
Słowa kluczowe: infrastruktura logistyczna, produkcja, poziom, wskaźnik
Wprowadzenie
Infrastruktura procesów logistycznych, umożliwiając realizację podstawo-wych zadań logistyki, wywiera jednocześnie wielostronny wpływ na przebieg tych procesów, zwłaszcza ich sprawność i niezawodność, a także wielkość kosztów. Szczególnie ważny jest aspekt kosztów. Przy doborze środków infrastruktury logistycznej należy uwzględniać zarówno nakłady kapitałowe i ich efektywność, jak i koszty bieżącej eksploatacji wpływające na ogólny wynik działalności przedsiębiorstwa [Nowicka-Skowron 1999; Skowronek, Sariusz-Wolski 2008]. W procesach logistycznych zaangażowany jest znaczny majątek trwały oraz zasoby osobowe. Wyższy poziom mechanizacji i automatyzacji procesów transportowych, manipulacyjnych, czy też maga-zynowych umożliwi wzrost wydajności pracy oraz redukcję zatrudnienia w rolnictwie. Z tego też powodu wynika konieczność rozpatrywania infrastruktury procesów logistycznych jako systemu techniczno-organizacyjnego, którego podstawowym kryterium optymalizacyjnym powinna być minimaliza-cja kosztów logistyki przy zapewnieniu sprawności i niezawodności procesów logistycznych [Kapusta 2006]. Zagadnienie znaczenia infrastruktury dla funkcjonowania i rozwoju podmiotów gospodarczych występuje w licznych 33
Rudolf Michałek, Maciej Kuboń
opracowaniach naukowych. Niestety żadne z nich nie objęło przedsiębiorstw z branży rolniczej i w żadnym z nich nie podjęto próby wyrażenia liczbowo wpływu infrastruktury logistycznej na wyniki produkcyjne gospodarstw rolniczych. Na ogół ograniczano się do stwierdzenia, że jest ono duże i że wyso-ki stan infrastruktury ma wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa.
Celem pracy było określenie, na przykładzie 30 losowo wybranych gospodarstw rolniczych z rejonu Polski południowej, aktualnego poziomu infrastruktury logistycznej oraz wpływu jej na wyniki produkcyjne. Opierając się na kryterium nadwyżki bezpośredniej, badane obiekty podzielono na trzy główne typy gospodarstw, tj. nastawionych na produkcję roślinną (gr. A), zwierzęcą (gr. B) i mieszaną (gr. C).
Zakres i metodyka pracy
Dla przyjętych typów gospodarstw określono:
- wielkość i strukturę produkcji towarowej (JZ·ha-1) i (zł·ha-1),
- wartość odtworzeniową infrastruktury logistycznej (tys. zł ·ha-1),
- wskaźnik aktywności logistycznej (JZ·tys. zł-1).
- wskaźnik inwestycyjności logistycznej (tys.zł·JZ-1).
Wyniki badań
Badaniami objęto gospodarstwa zróżnicowane pod względem obszarowym, jak również produkcyjnym. Najwyższą średnią powierzchnią użytków rolnych (UR) charakteryzowały się obiekty z grupy A – 29,6 ha. W grupie tej odnotowano najniższą obsadę zwierząt (10 SD·100ha-1) oraz największą wartość mocy zainstalowanej w technicznych środkach produkcji (16,1 kW·ha-1). Natomiast najniższą średnią powierzchni UR charakteryzowały się obiekty nastawione na produkcję zwierzęcą – 14,8 ha. Gospodarstwa te odznaczały się najwyższą obsadą zwierząt - 14 SD·100ha-1 i najniższym wskaźnikiem mocy zainstalowanej - 6,9 kW·ha-1.
W tabeli 1 przedstawiono ogólną charakterystykę badanych obiektów.
Tabela 1. Charakterystyka badanych obiektów
Table 1. Characteristics of surveyed objects
Powierzchnia
Obsada
Moc zain-
Typ
Użytków
Gruntów
Trwałe użytki
zwierząt
stalowana
gospodarstwa
rolnych
ornych
zielone
ha SD·100ha-1 kW·ha-1
Grupa A
29,6
29,1
0,5
10
16,1
Grupa B
14,8
11,1
3,7
14
6,9
Grupa C
17,5
15,3
2,2
11
10,0
34
Poziom infrastruktury logistycznej...
W tabeli 2 oraz na rysunku 1 przedstawiono wielkość i strukturę produkcji wyrażoną w umownych jednostkach zbożowych (JZ) w przeliczeniu na hek-tar użytków rolnych oraz ujęciu wartościowym. Przeprowadzona analiza po-zwala stwierdzić, że najwyższy poziom produkcji występował w gospodarstwach prowadzących produkcję zwierzęcą (79,5 JZ·ha-1) a najniższy produkcję roślinną (50,1 JZ·ha-1). Natomiast w ujęciu wartościowym najwyższą produkcję odnotowano w obiektach z grupy A (6,9 tys. zł·ha-1), a najniższą w grupie C (4,9 tys. zł·ha-1).
Tabela 2. Wielkość i struktura produkcji w badanych obiektach Table 2. Value and structure of the production in surveyed objects Produkcja
Typ
roślinna zwierzęca ogółem
gospodarstwa
JZ·ha-1 tys.
zł·ha-1
JZ·ha-1 tys.
zł·ha-1
JZ·ha-1 tys.
zł·ha-1
Grupa A
49,3
6,8
0,8 0,06 50,1 6,9
Grupa B
44,7
3,4
34,8 2,8 79,5 6,2
Grupa C
41,1
3,1
28,1 1,37 69,2 4,5
Wielkość produkcji roślinnej w badanych grupach gospodarstw była mało zróżnicowana i kształtowała się na poziomie 41,1-49,3 JZ·ha-1. Duże zróżnicowanie występowało natomiast w produkcji zwierzęcej, gdzie w grupie A osiągnięto produkcję na poziomie 0,8 JZ·ha-1, a grupie B na poziomie 34,8
JZ·ha-1. W strukturze produkcji we wszystkich badanych grupach przeważa produkcja roślinna (rys. 1). Największy udział odnotowano w grupie A, a naj-mniejszy w grupie B.
1,6
100%
43,8
40,6
80%
60%
98,4
40%
56,2
59,4
20%
0%
Grupa A
Grupa B
Grupa C
Produkcja roślinna
Produkcja zwierzęca
Rys. 1. Struktura produkcji w badanych obiektów
Fig. 1. Production structure in surveyed objects 35
Rudolf Michałek, Maciej Kuboń
W każdym przedsiębiorstwie z branży przemysłowej czy też rolniczej, prowadzącym działalność produkcyjną lub usługową, w celu realizacji podsta-wowych procesów gospodarczych konieczne jest posiadanie odpowiedniej infrastruktury, określanej ogólnie infrastrukturą logistyczną. W tabeli 3
przedstawiono wartość odtworzeniową infrastruktury logistycznej badanych gospodarstw.
Tabela 3. Wartość odtworzeniowa infrastruktury logistycznej (tys. zł· ha-1) Table 3. Reproduction value of logistic infrastructure (thousand PLN per ha) Budynki
Środki
Środki
Typ
produkcyjne i urządzenia
teleinfor-
Opakowania Ogółem
gospodarstwa
i budowle
transportowe
macyjne
magazynowe
Grupa A
7,5
9,4
0,11 0,05 17,1
Grupa B
13,6
14,5
0,16 0,06 28,3
Grupa C
14,9
18,3
0,15 0,05 33,4
Wartość odtworzeniowa odzwierciedla aktualną wartość rynkową poszcze-gólnych elementów infrastruktury logistycznej. Najwyższą wartość odtworzeniową odnotowano w gospodarstwach prowadzących produkcję mieszaną - 33,4 tys. zł· ha-1, a najniższą produkcję roślinną - 17,1 tys. zł· ha-1.
W obiektach nastawionych na produkcję zwierzęcą wartość odtworzeniowa infrastruktury w porównaniu z grupą C była o 18% niższa.
W strukturze wartości odtworzeniowej we wszystkich badanych obiektach decydujący udział miały środki i urządzenia transportowe (51,2-55,1%) oraz budynki produkcyjne i budowle magazynowe (44-48%). Pozostałą cześć stanowiły środki teleinformacyjne i opakowania (0,6-0,9%).
W celu ukazania wpływu – oddziaływania infrastruktury logistycznej na wyniki produkcyjne posłużono się dwoma wskaźnikami [Kuboń 2008]: wskaźnikiem aktywności logistycznej, obrazującym stosunek wielkości produkcji towarowej do wartości odtworzeniowej oraz wskaźnikiem inwestycyjności logistycznej, jako stosunek wartości odtworzeniowej infrastruktury logistycznej do wielkości produkcji towarowej.
Na rysunkach 2 i 3 przedstawiono w postaci graficznej ww. wskaźniki dla badanych grup gospodarstw. Najwyższy wskaźnik aktywności logistycznej odnotowano w obiektach prowadzących produkcję roślinną – 0,4 JZ·tys. zł-1, a najniższy w obiektach z produkcją mieszaną – 0,08 JZ·tys. zł-1. Odwrotna sytuacja występuje w przypadku wskaźnika inwestycyjności logistycznej, gdzie najwyższy wskaźnik odnotowano w grupie C - 11,89 tys.zł·JZ-1, a najniższy w grupie A - 2,53 tys.zł·JZ-1. Przedstawiona wartość wskaźników oraz duże zróżnicowanie pomiędzy grupami świadczy o bardzo dużym wpływie infrastruktury logistycznej na osiągane wyniki produkcyjne.
36
Poziom infrastruktury logistycznej...
0,40
0,40
0,35
0,30
0,25
0,20
0,15
0,10
0,12
0,08
0,05
0,00
Grupa A
Grupa B
Grupa C
Rys. 2. Wskaźnik aktywności logistycznej (JZ·tys. zł-1) Fig. 2. Logistic activity index (CU per 1 thousand PLN) 12,00
11,89
10,00
8,00
8,38
6,00
4,00
2,53
2,00
0,00
Grupa A
Grupa B
Grupa C
Rys. 3. Wskaźnik inwestycyjności logistycznej (tys.zł·JZ-1) Fig. 3. Index of logistic investment (thousand PLN per CU) Stwierdzenia i wnioski
1. Najwyższą wartość odtworzeniową infrastruktury logistycznej odnotowano w gospodarstwach prowadzących produkcję mieszaną – 33,4 tys. zł·ha-1, a najniższą w obiektach z produkcją roślinną – 17,1 tys. zł·ha-1.
2. Najwyższy wskaźnik aktywności logistycznej odnotowano w obiektach z grupy A 0,4 JZ·tys. zł-1. Oznacza to, że 1 tys. zł zainwestowany w infrastrukturę logistyczną pozwolił na wytworzenia 0,4 JZ produkcji towarowej.
3. Najwyższy wskaźnik inwestycyjności odnotowano w grupie C - 11,89, a najniższy w grupie A - 2,53. Oznacza to, że w przypadku gospodarstw z grupy A na wytworzenie 1 JZ produkcji towarowej należy zainwestować w infrastrukturę logistyczną 2,53 tys. zł, a z grupy C 11,89 tys. zł.
37
Rudolf Michałek, Maciej Kuboń
Bibliografia
Kapusta F. 2006. Zarządzanie działaniami logistycznymi. Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Poznaniu
Kuboń M. 2008. Koszty infrastruktury logistycznej w przedsiębiorstwach rolniczych. Inżynieria Rolnicza, Nr 10(108), Kraków
Nowicka-Skowron M. 1999. Koszty logistyczne a zarządzanie przedsiębior-stwem. Ekonomika i organizacja transportu, Nr 7
Skowronek Cz., Sariusz-Wolski Z. 2008. Logistyka w przedsiębiorstwie.
Wyd. IV. PWE, Warszawa
38