Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikroprocesor
Mikroprocesor
Mikroprocesor
Mikroprocesor
Mikroprocesor
a co to takiego?
część 1
Był początek lat siedemdziesiątych, gdy działanie mikroprocesora, a nawet go zapro- kować - podejmujesz jednak decyzję: NIE, bo
mnie, małoletniemu pacholęciu, wpadł do ręki gramować, może dosłownie każdy. Nie potrze- jest zbyt zimno. Pomijasz podprogram  gim-
numer bodaj  Horyzontów Techniki . Jeden z arty- ba do tego wielkiej wiedzy - trzeba natomiast nastyka poranna i realizujesz podprogram
kułów był poświęcony mi.. mi.., o! mikroproce- nieco przestawić swój sposób myślenia.  droga do łazienki , na który składają się kroki
sorowi. Nie pamiętam treści artykułu, zapa- Chcę to uzmysłowić na przykładzie: co- w kierunku łazienki, chwycenie klamki, otwar-
miętałem natomiast rysunkowy żart stanowiący dziennie rano budzisz się ze snu i ubierasz się. cie drzwi, wejście, zamknięcie drzwi. Gdy jes-
doń ilustrację. Otóż dwóch naukowców - poważnych To oczywiste i proste - zupełnie się nie zasta- teś w łazience nadal wykonujesz mnóstwo ele-
panów ze staromodnymi bródkami, przechadzając nawiasz, co masz po kolei zrobić, nawet, gdy mentarnych czynności, które w sumie składają
się po parku, natyka się na kopiaste mrowis- jesteś zaspany po  rozrywkowej nocy, prawie się na dość duży program pt.  poranne wsta-
rys. 1
ko, z którego startuje rakieta kosmiczna. Je- nigdy nie zdarza ci się założyć koszuli na swe- wanie (rys. 1
rys. 1
rys. 1
rys. 1).
den z nich wykrzykuje do drugiego: już wiem, ter. Pomyśl jednak - wykonujesz pewien ciąg I tu pokazuję ci klucz do zrozumienia mikro-
gdzie zgubiłem swój mikrokomputer! elementarnych czynności, czyli realizujesz pe- procesora: jego działanie polega na wykonywa-
Od tamtego zdarzenia minęło może dwa- wien program zapisany w twojej pamięci. Ty niu wielu naprawdę prostych czynności. Okazu-
dzieścia kilka lat, a ten żart pomału zaczyna się tego nauczyłeś i o tym pamiętasz; nie mu- je się bowiem, że każde, nawet najbardziej
się materializować - dziś, może nie mrówki, ale sisz już zatrudniać swojej świadomości. W cza- skomplikowane zadanie można przedstawić ja-
bardzo młodzi ludzie mogą realizować projekty sie wykonywania tego programu pewne kroki ko złożenie pewnej liczby bardzo prostych kro-
o wręcz kosmicznym poziomie zaawansowania realizujesz bezwarunkowo, podejmujesz też de- ków. Z kolei mikroprocesor czy mikrokomputer
- a wszystko to za sprawą niewielkiej krzemo- cyzje zależne od warunków zewnętrznych, poza potrafi wykonywać tylko bardzo proste czyn-
wej kostki, w której zaklęto metody i sposoby tym niejednokrotnie realizujesz taki sam ciąg ności i obliczenia, które nazywamy rozkazami.
odpowiedzi na zadawane jej pytania. Niegdyś czynności - nazwijmy go podprogramem lub Daleko mu więc do mózgu, za to jest pioruńsko
nazywano komputery mózgami elektronowymi - procedurą. szybki.
taka nazwa od początku budziła szacunek Rozłóżmy więc twoje poranne wstawanie na Programowanie polega więc na zapisaniu
i podziw - niektórych wręcz rzucała na kolana. składniki: otwierasz oczy, chwilę (?) leżysz, zie- ciągu czynności, jakie potrafi mikroprocesor
Jednak do mózgu, tego, który przychodzi nam wasz, siadasz na łóżku, przeciągasz się, wykonać, a takie czynności nazywane są rozka-
nosić w głowie, bardzo mu daleko. opuszczasz... oczywiście prawą nogę, opusz- zami albo instrukcjami.
Tymczasem w mikroprocesorach tak na- czasz lewą nogę, wstajesz, znowu ziewasz, za- Mikroprocesor to maszyna, która wykonuje
prawdę nie ma nic tajemniczego. Zrozumieć stanawiasz się czy się trochę nie pogimnasty- rozkazy. Pobiera rozkaz i natychmiast przystę-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/96 49
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Rys. 1. Treść zapisów może śmieszyć, jednak i tu zawiera się głębsza
myśl. Te czwotokąty tworzą algorytm, który jest graficznym przedstawie-
niem toku postępowania w celu wykonania jakiegoś zadania. W prostoką-
tach zawieramy pewne czynności, które uznajemy już za niepodzielne na
danym poziomie rozumowania. Gdy jednak chcemy je uszczegółowić,
wytwarzamy na boku kolejny ciąg czynności, jeszcze bardziej elementar-
nych. Proces taki nazwiemy zagnieżdżaniem algorytmu, a metoda
układania algorytmu w taki sposób jest nazywana metodą zstępującą. Naj-
pierw układamy algorytm ogólny, który przedstawia kilka bloków funkcjo-
nalnych, a potem każdy z nich zaczynamy rozpisywać na coraz prostsze
operacje. Ten proces zagnieżdżania możemy prowadzić w nieskończoność.
Dla naszego przykładu: opisujemy naciśnięcie klamki poprzez skurcze
kolejno uruchamianych mięśni.
Zapisz więc, w ramach ćwiczenia mikroprocesorowego myślenia, ciąg
czynności dla podprogramu  Gimnastyka poranna i  Toaleta osobista .
Jeśli zrobisz to uczciwie, z kilkoma poziomami zagnieżdżeń, to zobaczysz,
że kartka papieru będzie za mała dla pomieszczenia całego algorytmu.
Przy okazji poznajemy umowne znaki graficzne, służące do zapisu
elementów algorytmu. Realizowane czynności umieszczamy w prostoką-
tach, w owalach przyjęło się zapisywać początek i koniec algorytmu, przy
czym w owalu poczÄ…tkowym piszemy, czego dotyczy ten algorytm. To
póz
niej nam ułatwi analizę poprawności działania algorytmu i odszukiwa-
nie powiązań z innymi algorytmami. Przejścia pomiędzy blokami,
narysowane strzałkami, tworzą ścieżkę logiczną programu. Interesującym
blokiem jest romb - bloki warunkowego rozgałęzienia ścieżki logicznej
programu. Sformułowanie weń wstawiane jest przeważnie pytaniem, na
które można odpowiedzieć dwojako: tak albo nie. Zależnie od odpowiedzi
program obiera jedną z dróg dalszej realizacji.
puje do jego wykonania. Skąd pobiera? Z pa- Sygnał zegarowy może być wytworzony w samej kost-
mięci! W każdym systemie mikroprocesoro- ce mikroprocesora, jest to cecha większości mikrokont-
wym musi być jakaś pamięć. My też pamięta- rolerów jednoukładowych. Producent takiego układu wy-
my o każdej czynności, jeśli idziemy do łazien- dziela wtedy końcówki, do których można podłączyć rezo-
ki, ale tego sobie nie uświadamiamy.
nator kwarcowy czy ceramiczny. Te same końcówki mogą
No tak, ale system zawierający  goły mik- też przyjmować sygnał zegarowy spoza układu, z innego,
roprocesor i pamięć pracowałby sam dla sie- zewnętrznego generatora. Rezonator kwarcowy daje syg-
bie, czyli poza zużywaniem energii potrzebnej
nał o dużej stabilności, nieco gorszą stabilnością cha-
do realizacji rozkazów nic innego nie potrafiłby
rakteryzuje się układ z rezonatorem ceramicznym. Kiedy
zrobić. Trzeba więc dodać jakieś usta, uszy:
zależy nam na precyzyjnym odmierzaniu czasu, z pewnoś-
nazwijmy je wrotami lub z angielska - portem.
ciÄ… zegar zbudowany na kwarcu ma uzasadnienie. Jed-
Za pomocą portów kostka mikroprocesora kon- nak zegar może mieć częstotoliwość znaną tylko orienta-
taktuje się ze światem zewnętrznym. Wpiszmy
cyjnie, np. układ może wyłączać lampkę na biurku po
jeszcze, lub mówiąc mikroprocesorową nowo- dwóch minutach ą3s. Wystarczy więc w miejsce kwarcu
mowÄ… - zaimplementujmy do mikroprocesora
wlutować prosty układ RC. Współczesne mikrokontrolery
metody komunikacji z różnego rodzaju porta- jednoukładowe to zapewniają, ale po szczegóły musimy
mi.
sięgnąć do katalogu. Na rysunku pokazano trzy typowe
I tak oto stworzyliśmy mikrokomputer! I jeś- sposoby podłączeń oscylatorów do mikrokomputera jed-
li nawet piejesz z zachwytu nad możliwościami
noukładowego.
współczesnych mikrokomputerów, to pamiętaj,
Bardziej skomplikowane mikroprocesory, szczególnie
że mikrokomputer zawsze składa się z mikro- te 16-bitowe i silniejsze, wymagają osobnego układu ze-
procesora, pamięci i portów. Resztę stanowią
gara. Nierzadko taki zegar musi spełniać ostrzejsze wy-
dodatki  uszlachetniające cały wyrób.
magania niż to było w przypadku mikrokontrolerów jednoukładowych, a szczególnie zwraca się
Ten wstęp ma pokazać, że mikroprocesor
w nim baczniejszą uwagę na stabilność częstotliwości sygnału, dopuszczalne nachylenia zbo-
jest maszynÄ… niewiele bardziej skomplikowanÄ…
czy generowanej fali prostokątnej. Musimy wiedzieć, że sygnał fali prostokątnej występuje tyl-
od tokarki (tokarka ma uchwyt, suport i łoże,
ko w teorii, to ideał, w praktyce zawsze dopatrzymy się pewnego czasu potrzebnego na zmia-
a reszta to dodatki  uszlachetniające wyrób)
nę poziomu napięcia
czy samochodu (samochód ma koła, hamulce
z niskiego na wysoki
i silnik, a reszta to dodatki  uszlachetniajÄ…ce
i odwrotnie. Czas po-
wyrób). Mikroprocesor - to ta straszna nazwa
trzebny na zmianÄ™ z po-
powoduje, że wielu zapalonych elektroników
ziomu niskiego na wy-
nie sięga po rozwiązania mikroprocesorowe,
soki nazywamy czasem
pozostajÄ…c przy tradycyjnym rozwiÄ…zaniu hard-
narastania (rise time),
ware'owym. Wynika to ze strachu przed tabu.
zaÅ› czas potrzebny na
A to jest zwykła zabawka, no może trochę naro-
zmianę sygnału z pozio-
wista, ale jednak zabawka, jedna z tych, jakimi
mu wysokiego na niski
nam, dzieciom cywilizacji końca XX wieku, przy-
to czas opadania (fall ti-
szło się bawić. W swojej zawodowej pracy tak
me). Oba te czasy zna-
uzależniłem się od mikroprocesorów, że nawet
ne są też pod wspólną nazwą czasów trwania zboczy. Im te czasy są dłuższe, to mówimy, że
proste funkcje wolę zrobić na malutkim proce- zbocza posiadają coraz mniejsze nachylenie i fala prostokątna coraz bardziej przypomina
sorku insektowym niż kombinować z układem
przebieg trapezowy.
bramek, przerzutników i liczników. Już przy nie- Podajmy skrajny przykład. Układy zegarowe produkowane z myślą o procesorze Pentium
wielkiej wprawie w posługiwaniu się mikropro- muszą zapewnić sygnał zegarowy o czasach trwania zboczy rzędu kilkudziesięciu ps! (1ps
cesorami ich  giÄ™tkość , Å‚atwość zmiany caÅ‚e- = 1 pikosekunda = 10-12s = 0.000001µs, 1µs trwa okres przebiegu o czÄ™stotliwoÅ›ci 1MHz)
50 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/96
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
instrukcji, pora więc na coś, co będzie wykony-
Jeszcze nie tak dawno, kiedy mikroprocesory posiadały słowo co najwyżej 8-bitowe, obok
wać instrukcje, tak pracowicie zdekodowane
nich spokojnie egzystowały układy mikroprogramowane jako osobne układy scalone. Układ
przez naszego  bosmana . Pora na
mikroprogramowany wymaga zewnętrznej pamięci ROM, w której były zapisane mikroinstruk-
 marynarzy , czyli elementy wykonawcze. Jed-
cje, tworzące mikroprogram. Taka mikroinstrukcja zawierała kod bardzo prostej czynności,
nym z nich jest jednostka arytmetyczno-logicz-
z reguły były to sygnały zezwolenia na te czynności, ewentualny adres następnego rozkazu,
na.
czasem kilka bitów reprezentujących stany warunkowe. Z chwilą, gdy mikroprocesory stawały
się coraz tańsze i gwałtownie zaczęły rosnąć ich możliwości, zaniechano produkcji pojedyn- Jednostka arytmetyczno-
czych układów mikroprogramowanych. Układy mikroprogramowane nadal są, stały się frag-
logiczna
mentem... mikroprocesorów. Właściwie bez nich nie można byłoby dekodować instrukcji przy-
chodzących do mikroprocesora. Pamięć mikroprogramu też została scalona w strukturze mik- Kapitan każdego statku zawsze ma potrze-
bę wiedzy o swoim położeniu. Do tego celu za-
roprocesora i teraz cały układ mikroprogramowany nazwiemy dekoderem rozkazów.
trudnia on nawigatora, który dba nie tylko
o prawidłowe obliczenie obecnej pozycji stat-
go rozwiÄ…zania na inne, staje siÄ™ zaletÄ… nie do cesorem Pentium taktowanym zegarem
ku, ale również wykreśla kurs, przelicza czas
odrzucenia. o częstotliwości 100 czy 150MHz. Mikroproce-
osiągnięcia celu przy danej prędkości itd. Pra-
Celem niniejszego artykułu nie jest przed- sor 8086, czyli ten, który zaczynał tę rodzinę
cę nawigatora można było szczegółowo prześ-
stawienie dokładnego opisu konkretnego typu procesorów, był  napędzany zegarem 4-
ledzić na filmie  Polowanie na Czerwony Paz
-
mikroprocesora, temu służą katalogi firmowe, 6MHz. W dalszym ciągu nie zmienia to faktu,
dziernik , kiedy okręt płynął przez podwodny
lecz ukazanie Czytelnikowi podstawowego że zegar dalej służy do zapewnienia właściwej
korytarz według kursu zmienianego co do se-
słownictwa oraz mikroprocesorowego elemen- kolejności zaprogramowanych czynności.
kundy.
tarza. Dla zrozumienia materiału wystarczy
I u nas też jest potrzebny taki rachmistrz.
Dekoder rozkazów
podstawowa wiedza z zakresu techniki cyfro-
Rolę rachmistrza w mikroprocesorze pełni jed-
wej, a ponadto trochÄ™ uwagi i wyobraz
ni.
Powtórzmy: mikroprocesor pobiera rozkazy
nostka arytmetyczno-logiczna ALU (Arithmetic
Zacznijmy od tego, co jest motorem działa-
i natychmiast je wykonuje. Jak bosman wrzesz-
Logic Unit). Wykonuje ona wszystkie operacje
nia każdego mikroprocesora. Jest nim zegar.
czy na swoich marynarzy i oni rozumiejÄ… co do
arytmetyczne (dodawanie, odejmowanie, mno-
nich mówi, tak mikroprocesor musi wiedzieć,
żenie, dzielenie) oraz logiczne (suma logiczna,
Zegar
jak przetłumaczyć ciąg zer i jedynek przycho-
iloczyn logiczny, przesunięcia bitowe). Zasad-
A zatem, jako się rzekło, mikroprocesor po- dzących jako rozkaz na serię pojedynczych
niczo jednostka arytmetyczno-logiczna jest
biera rozkazy i je wykonuje. Kiedy na dużym, czynności. Do tego służy dekoder rozkazów.
układem niezależnym od zegara. Zawiera ona
XVIII-wiecznym żaglowcu kapitan dawał rozkaz Zanim pojedynczy rozkaz - np. komenda
w sobie sumator, subtraktor (układ odejmują-
do podniesienia żagli, to oznaczało, że trzeba podniesienia jakiegoś żagla wydana przez kapi-
cy), multiplikator (układ mnożący), układ dzie-
było wciągnąć na określoną wysokość kilkaset tana dotarła do marynarzy, po drodze przecho-
lący, układ do wykonywania operacji logicznych
kilogramów płótna. Żeby było trudniej, żagle dziła przez bosmana. Rozkładał on całą opera-
i rejestr przesuwny. W prostych mikroproceso-
były podnoszone w ściśle określonej kolejnoś- cję podnoszenia danego żagla na operacje
rach, zwłaszcza współczesnych małych mikro-
ci. Nie zrobi tego jeden człowiek, ale grupa lu- jeszcze drobniejsze.
kontrolerach jednoukładowych układ mnożący
dzi to potrafi. Niezmiernie ważną instytucją na Podobnie jest w mikroprocesorze: na każdy
i dzielący mogą być nieobecne, dlatego w nich
żaglowcu był szantimen. Człowiek ten zajmo- rozkaz składa się kilka jeszcze bardziej ele-
mnożenie i dzielenie musi być realizowane pro-
wał się śpiewaniem prostych, rytmicznych mentarnych czynności - nazywamy je mikroope-
gramowo.
pieśni, przy czym tematyka ich nie była tak racjami albo mikrorozkazami.
JednostkÄ… ALU zawiaduje dekoder rozka-
ważna, jak właśnie ich rytmiczność. Marynarze Wszystkie rozkazy mikroprocesora pobiera-
zów, który najpierw ustawia rodzaj operacji,
odpowiadali szantimenowi refrenem, jedno- ne z pamięci są rozpoznawane przez układ
wprowadza argument bÄ…dz
argumenty operacji
cześnie zgrywając swoje wysiłki. Jednoczes- zwany dekoderem rozkazów. Odpowiada on, ni-
na jej wejście, a potem odbiera wynik na wy-
ność tych działań nazywamy synchronizacją. czym bosman na statku, za właściwą kolejność
jściu.
Odpowiednikiem takiego szantimena jest wykonania mikrooperacji. Wykonanie rozkazu
Z jednostkÄ… arytmetyczno-logicznÄ… jest
w mikroprocesorze generator impulsów syn- wymaga kilku, kilkunastu, bywa, że kilkudzie-
ściśle związany element pamiętający, który
chronizujących, który nazwano generatorem ze- sięciu okresów zegara, czyli żeby żagiel został
stanowi ciąg przerzutników, a nazywany jest re-
garowym lub krócej zegarem. Ma on wiele podniesiony, nasz szantimen musi odśpiewać
jestrem. Rejestr roboczy jednostki arytmetycz-
wspólnego ze znanym wszystkim zegarkiem ileś zwrotek piosenki, czasem kilka piosenek.
no-logicznej nazywany jest akumulatorem. Za-
naręcznym lub zegarem ściennym. Swoim re- Każdy cykl rozkazowy, znany także jako cykl
wartość akumulatora jest jednym z argumen-
gularnym  tykaniem wyznacza on początki maszynowy albo cykl procesora składa się
tów operacji arytmetyczno-logicznych i jedno-
okresów czasu, które są przeznaczone do wy- z kilku taktów zegara. Długość cyklu maszyno-
cześnie miejscem przechowania wyniku, o ile
konania określonych operacji. wego liczona taktami zegara jest dla konkret-
kod rozkazu nie stanowi inaczej.
Szybciej  tykający zegar to szybsze wyko- nego typu mikroprocesora stała.
Mirosław Lach
nywanie operacji. Stąd już prosta droga do uza- Mamy więc motorek, jakim jest zegar, jest
sadnionych zachwytów nad IBM PC z mikropro- układ, który odpowiada za poprawną realizację
Cd. ze str. 4 nie) schemat regulatora temperatury: Możemy opracować w redakcji EdW do-
analogowego lub cyfrowego z wyświet- wolny regulator, wykonamy też płytki, za-
Zbigniew Świerzewski z Pudliszek pisze: laczem LED lub LCD. (...) pewnimy części, i to nie tylko dla Ciebie,
Od niedawna jestem czytelnikiem mie- Zbyszku, jesteśmy elektronikami nie od lecz i dla innych. Napiszcie więc, kochani
sięcznika  EdW . Długo szukałem odpo- dziś i śmiemy przypuszczać, że sam sche- jakiego regulatora się spodziewacie.
wiedniego czasopisma, które potrafi jak mat niewiele ci pomoże. Nie wiemy, do Prosty regulator temperatury można wy-
najprościej przyswoić artykuły takim elekt- czego Ci ten regulator jest potrzebny, konać na płytce wielofunkcyjnej PW-01,
ronikom jak ja (amatorom). To fajnie, że czym ma sterować, jaka ma być maksy- opisujemy go na stronie 9.
istnieje miesięcznik, który czyta się po malna temperatura. W serii modułów AVT Nie wiemy, gdzie w kraju można kupić
prostu  od deski do deski i z niecierpli- opisywanych w Elektronice Praktycznej obudowy do wieży  Diora - w Warszawie
wością czeka się na następny numer. możesz znalez
ć wszystkie  klocki do bu- na Wolumenie piszący te słowa kupuje
Mam do redakcji  EdW prośbę. Czy dowy potrzebnego ci regulatora (seria takowe u p. Czarka z A
odzi.
mógłbym uzyskać od Was (nawet odpłat- AVT-104 i 147). Cd. na str. 59
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/96 51
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
Mikrokomputery
liczby zaczynajÄ…ce siÄ™ na literÄ™ poprzedza siÄ™
Adresy i adresowanie
cyfrÄ… 0.
Pojęcie adresu kojarzy się z listem, kopertą
i listonoszem. Dokładnie adresujemy list, po-
[okienko11]
nieważ nie znamy innego sposobu wyróżnienia
WspominajÄ…c o kodzie szesnastkowym mu-
odbiorcy, tak aby niezawodnie otrzymał on
simy powiedzieć o różnych kodach, które spo-
przeznaczone dlań wieści. Nie wystarczy napi-
tykamy w technice cyfrowej. Kody liczbowe to
sać na kopercie:  Dla sympatycznego pana He-
sposób zapisu informacji liczbowej. Jeśli infor-
nia - trzeba podać nazwę miejscowości, ulicę,
macja przetwarzana zawiera symbole literowe
numer domu, ewentualny numer mieszkania.
i znaki specjalne to taki kod nazwiemy kodem
Rodzajem adresu jest też numer telefonu,
alfanumerycznym. Inne kody, które służą do
czyli liczba, którą trzeba wybrać za pomocą tar-
wykrywania błędów i ewentualnego ich usuwa-
czy aparatu telefonicznego.
nia z informacji przesyłanej na pewną odleg-
Co ważne, adres w postaci liczby jest zrozu-
łość (np. łączem telefonicznym) nazywają się
miały dla mikroprocesora! Dla niego adres jest
kodami korekcyjnymi.
liczbą określającą jednoznacznie miejsce w pa-
Możemy więc powiedzieć, że kody, jakie
mięci - poszczególne komórki pamięci są więc
przyjdzie nam spotykać w praktyce mikroproce-
ponumerowane. Pamięć ma zwykle organizację
sorowej są zapisem informacji według pewne-
bajtową, to znaczy że pod jednym adresem za-
go, ściśle określonego przepisu.
pisuje się lub odczytuje jednocześnie osiem bi-
Najbardziej rozpowszechnionymi kodami
tów.
liczbowymi sÄ… kody naturalne. Znanym wszyst-
Adresowanie to dla nas, ludzi, napisanie
kim od przedszkola jest kod dziesiętny. Cały
adresu, czyli wskazanie odbiorcy. Podobnie na-
świat powszechnie go używa. Nie ma w nim nic
leży rozumieć tę czynność wykonywaną przez
ciekawego, ot, dziesięć cyfr i już. Jednak ten
mikroprocesor. Jednak sposoby adresowania
kod ma pewne cechy, które są wspólne dla
są najprzeróżniejsze. Kilka z nich (nie wszyst-
wszystkich naturalnych kodów liczbowych. Po
kie) przedstawimy poniżej. Na rysunkach linie
pierwsze, liczba zapisana w kodzie naturalnym
przerywane dotyczÄ… wystawiania adresu na szy-
jest ciągiem cyfr, czyli pozycji, z którego każda
nę adresową, zaś linią ciągłą transmisję po-
cyfra reprezentuje wielokrotność tzw. wagi da-
trzebnych danych do akumulatora.
nej pozycji. W kodzie dziesiętnym waga jest za-
Niektóre ze sposobów adresowania mogą
wsze potęgą liczby 10, czyli patrząc od prawej
wydać się abstrakcyjne i niezrozumiałe, ale za-
strony liczby jest 100=1, potem 101=10, na-
pewniam - są przydatne. Rodzaje adresowań
stępnie 102=100 itd. Nikt z nas jednak nie za-
prześledzimy na przykładzie przesyłania da-
stanawia siÄ™ nad tym.
nych do akumulatora.
Każdy kod naturalny ma swoją podstawę.
Adresowanie bezpośrednie
Adresowanie bezpośrednie
Adresowanie bezpośrednie
Adresowanie bezpośrednie
Adresowanie bezpośrednie polega na zapi-
Podstawą jest podstawa potęgi wagi. W kodzie
saniu w kodzie rozkazu adresu komórki pamię-
dziesiętnym podstawa wynosi 10.
rys. 2
ci danych (rys. 2
rys. 2
rys. 2
rys. 2).
[koniec okienka 11]
Adresowanie pośrednie
Adresowanie pośrednie
Adresowanie pośrednie
Adresowanie pośrednie
Adresowanie pośrednie polega na zapisa-
niu w kodzie rozkazu adresu komórki pamięci,
Powiedzieliśmy sobie, że rozkazy są pobie-
rys.
w którym znajduje się już właściwy adres (rys.
rys.
rys.
rys.
rane z pamięci, zatem przyszła kolej na omó-
3
3
3).
3
3
wienie pamięci. Zrobimy to za miesiąc.
Adresowanie rejestrowe
Adresowanie rejestrowe
Adresowanie rejestrowe
Adresowanie rejestrowe
Adresowanie rejestrowe jest odmianÄ… ad-
Mirosław Lach
resowania pośredniego i polega na zawarciu
w kodzie rozkazu umownego adresu (lub na-
zwy) rejestru.
Adresowanie indeksowe
Adresowanie indeksowe
Adresowanie indeksowe
Adresowanie indeksowe
Adresowanie indeksowe jest realizowane
poprzez dodanie do adresu znajdujÄ…cego siÄ™
w kodzie rozkazu zawartości pewnej, wyróżnio-
nej komórki pamięci, tzw. rejestru indeksowe-
rys. 4
go (rys. 4
rys. 4
rys. 4
rys. 4).
Adresowanie natychmiastowe
Adresowanie natychmiastowe
Adresowanie natychmiastowe
Adresowanie natychmiastowe
Adresowanie natychmiastowe polega na
zapisaniu stałej w kodzie rozkazu jako jednego
z argumentów operacji, np. dodania do akumu-
rys. 5
latora liczby 5 (rys. 5
rys. 5
rys. 5
rys. 5).
rysunku 6
Na rysunku 6
rysunku 6
rysunku 6
rysunku 6 pokazano przykładową zawar-
tość pomięci programu (zapisanej w EPROMIE)
i pamięci danych (w pamięci RAM).
Należy zwrócić uwagę, że komórki pamięci
programu mogą mieć te same numery adre-
sów, co komórki pamięci danych, a przecież fi-
zycznie są to dwie różne pamięci. Dekoder roz-
kazów  wie , o którą pamięć chodzi w danym
rozkazie. Jednak nie zawsze pamiętają o tym
początkujący programiści, co może powodo-
wać wiele zamieszania przy analizie działania
programu. Dotyczy to też interpretacji rysun-
ków 2...5.
W informatyce dane i adresy zapisuje siÄ™
zwykle w postaci liczby szesnastkowej. Cyfry
liczby szesnastkowej to dziesięć znanych nam
cyfr systemu dziesiętnego oraz litery od A do F,
które reprezentują liczby dziesiętne od 10 do
15. Wagi poszczególnych pozycji liczby szes-
nastkowej to 160=1, 161=16, 162=256 itd.
W celu łatwiejszego wyróżnienia tego zapisu,
52 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/96