Pierwsze samodzielne loże wolnomularskie powstały pod koniec XVII wieku w Szkocji i Anglii.
Pierwsza Wielka Loża powstała w Wielkiej Brytanii w londyńskiej gospodzie "Pod Gęsią i Rusztem"
przez unifikację czterech lóż 24 czerwca 1717. W tym roku z inicjatywy Jean'a Theophile'a
Desaguliers i Jamesa Andersona (obaj byli pastorami) powstała Wielka Loża Londynu Od tego czasu
24 czerwca jest największym świętem wolnomularskim. Wkrótce potem James Anderson ułożył
pierwszą konstytucję wolnomularską; ukazała się ona drukiem 17 stycznia1723 roku . Masoneria
skupiała wówczas przedstawicieli bogategomieszczaństwa i arystokracji, głoszących moralne
doskonalenie człowieka oraz braterstwo ludzi bez względu na pochodzenie, stan
społeczny, religię inarodowość. Pierwsi wolnomularze byli urzędnikami i duchownymi, potem byli to
królowie i filozofowie, w tym na przykład Monteskiusz, twórca klasycznego trójpodziału władzy.
Spośród pierwszych członków lóż można wymienić Eliasa Ashmole'a i Christophera Wrena,
budowniczego katedry św. Pawła w Londynie. Wolnomularstwo było prześladowane
przez Inkwizycję w Portugalii, gdzie dotarło wraz z marynarzami angielskimi.
Po dziś dzień karą kościoła katolickiego za przynależność do masonerii jest ekskomunika (najwyższa
kara kościelna) mimo prób jej zniesienia bądz
złagodzenia w roku 2005 - decyzją Jana Pawła II.
W Austrii politykami związanymi z masonerią byli należący do SP� kanclerz Austrii Fred Sinowatz i
burmistrz Wiednia Helmut Zilk.
W Polsce ukazują się dwa pisma wolnomularskie: Ars Regia i Wolnomularz Polski. W Polsce żyje
dzisiaj ok. 1500 wolnomularzy różnych obediencji. Najwięcej lóż działa w Warszawie, w innych
miastach pojedyncze (w Bydgoszczy, Poznaniu, Krakowie, Katowicach, Toruniu, Lublinie i Gdańsku).
Polscy masoni to przeważnie drobni przedsiębiorcy i przedstawiciele szeroko pojętej inteligencji.
Wolnomularz jest spokojnym poddanym Władz cywilnych gdziekolwiek by nie mieszkał czy pracował.
Nie bierze nigdy udziału w spiskach i sprzysiężeniach, które mogłyby godzić w pokój i dobro narodu.
Jest posłuszny niższym władzom administracyjnym. Ponieważ wojna, rozlew krwi i zamieszki zawsze
szkodziły Wolnomularstwu, dawni królowie i książęta tym bardziej byli skorzy do popierania ludzi
przynależących do Wolnomularstwa z racji na ich spokojne usposobienie i wierność. (...) Dlatego też,
gdyby się zdarzyło Bratu zbuntować przeciwko Państwu, nie powinien on być wspierany w tym swoim
buncie. Niemniej jednak można by mu współczuć jako nieszczęśliwemu człowiekowi.
Szczególnie ten element w swojej konstytucji podkreślają "narodowcy":
Za czasów Księstwa Warszawskiego wolnomularstwo znajdowało się pod opieką Napoleona I, zaś w
czasach Królestwa Polskiego pod opieką Aleksandra I. Masoni przyczynili się wówczas  z jednej
strony  do rozwoju oświaty, ale także do likwidacji wielu zakonów, co spowodowało wzmocnienie
antymasońskich resentymentów. Czołowym działaczem wolnomularskim był Stanisław Kostka
Potocki. W Królestwie Polskim wolnomularstwo było ruchem legalnym, wspieranym przez władze, do
1821 roku działały 34 loże. Prawie 50% generałów powstania listopadowego działało w masonerii.
W 1821masoneria w zaborze rosyjskim została rozwiązana. Obecny hymn Polski Mazurek
Dąbrowskiego zawiera w nazwie nazwisko wolnomularza Henryka Dąbrowskiego.
Jednocześnie 26 listopada 1983  w przeddzień ogłoszenia nowego kodeksu  ukazała się deklaracja
Kongregacji Nauki Wiary (którą podówczas kierował kardynał Joseph Ratzinger), która jasno
stwierdziła, że wszystkie formy ruchu masońskiego zaliczają się do kategorii "stowarzyszeń
działających przeciw Kościołowi" i w związku z tym:
Wpływ na sztukę
ż� W Wojnie i pokoju Lwa Tołstoja hrabia Pierre Bezuchow wstępuje do loży. Rytuał inicjacji jest
w całości opisany.
ż� W Lochach Watykanu francuskiego noblisty Andre Gide'a w sposób prześmiewczy opisane
jest nawrócenie się na katolicyzm pod wpływem wizji wolnomularza, który wcześniej rzucił
kamieniem w figurkę Matki Boskiej.
ż� W Czarodziejskiej górze Tomasza Manna Lodovico Settembrini, jedna z ważniejszych postaci,
która reprezentuje światopogląd humanistyczny, jest wolnomularzem.
ż� W Wahadle Foucaulta Umberta Eco bohaterowie próbują rozwikłać zagadkę tajnych
stowarzyszeń: masonerii, różokrzyżowców, templariuszyi ich tajemniczych powiązań.
ż� W księdze IV Pana Tadeusza Adama Mickiewicza pojawiają się "hiramscy cieśle".
ż� W Popiołach Stefana Żeromskiego Olbromski przystępuje do loży. Elementy barwnie
opisanego rytuału są bliskie rzeczywistemu, co może wskazywać, że sam Żeromski był
masonem lub miał dobrych informatorów. W tym opisie rytuał podniesienia do trzech
podstawowych stopni wtajemniczenia skondensowany jest w jeden.
ż� Wielki Kofta i Wilhelm Mistrz  Johanna Wolfganga Goethego.
ż� O wolnomularzach wspomina także James Joyce w Ulissesie i Edgar Allan Poe w
opowiadaniu Beczka amontillada.
ż� Stanisław Przybyszewski w Moich współczesnych przytacza anegdotę, jak katolicy-chłopi z
Wielkopolski postrzegali masonów-mieszczan, i wspomina o Polaku-masonie, którego poznał w
Norwegii.
ż� W powieści Sto lat samotności Gabriela Garci Marqueza mowa jest o masonach jako o
republikańskich liberałach.
ż� W powieści W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Proustakilkakrotnie pada słowo
masoneria i Wielki Wschód.
ż� Bohater powieści Stan zawieszenia Saula Bellowa zamawia do domu ulotkę reklamującą
masonerię szkocką.
ż� W powieści Człowiek bez właściwości Roberta Musila masoni zostają dwukrotnie wspomniani.
ż� W opowiadaniu Republika marzeń Brunona Schulza pojawiają się "bracia spod znaku kielni".
ż� Same słowa "mason" i "masoneria" pojawią się także w DziennikachWitolda Gombrowicza,
w Sztukmistrzu z Lublina Isaaca Singera i wKalendarzu i klepsydrze Tadeusza Konwickiego.
ż� Słowo "frankmason" pojawia się w Fantazym Juliusza Słowackiego.
ż� Słowo "wolnomularstwo" pojawia się w powieści Esther Stefana Chwina.
ż� Juliusz Verne w powieściach Dzieci kapitana Granta i Robur Zdobywcawspomina o loży
masońskiej. Te dzieła nie zawierają jednak wielu informacji o wolnomularstwie.
ż� W opartej o kabałę powieści Golem Gustava Meyrinka pojawia się słowo "wolnomularz", z tym
że w zupełnie innym kontekście, bo na określenie osoby o skłonnościach pedofilskich, używane
w mowie potocznej.
ż� W powieści Johna Steinbecka Na wschód od Edenu jeden z bohaterów zostaje masonem.
ż� Holenderski pisarz Harry Mulisch wspomina o masonach w powieściOdkrycie nieba w
odniesieniu do Arki Przymierza.
ż� W powieści Cały smutek Belgii belgijskiego pisarza Hugo Clausa masoni zostają kilkakrotnie
wspomniani przez katolickich bohaterów jako zagrożenie dla Kościoła.
ż� W rodziale III rozprawy filozoficznej O podstawie moralności Artur Schopenhauer posługuje
się wyrażeniem "niebezpieczeństwo wygnania z wielkiej loży masońskiej uczciwych ludzi".
ż� Chorwacki pisarz Miroslav Krle~
a o poglądach socjalistycznych w powieściNa krawędzi
rozumu ironizuje na temat jego zdaniem "drobnomieszczańskich" wolnomularzy.
ż� Problem Wolnomularstwa zostaje obszernie podjęty w książce Za błękitną kurtyną. Polski
wywiad na tropie masonów autorstwa Romana Bertowskiego, wydanej w 1996 roku. Jednakże
najprawdopodobniej za tym pseudonimem kryje się były Minister Edukacji Narodowej Roman
Giertych.
ż� W powieści Józef Balsamo Aleksandra Dumasa będącej pierwszą częścią cyklu
powieściowego "Pamiętniki lekarza", opisany jest dokładnie rytuał wolnomularski. Cały cykl
oparty jest na tezie, że rewolucja francuska była masońskim spiskiem zaplanowanym już w 1770
r.
ż� Andrzej Strug w powieści Wyspa zapomnienia w sposób alegoryczny zarysował ideę i cele
wolnomularstwa.
ż� Pewne informacje na temat masonerii zawarte są dziele Legenda EuropyPiotra Kuncewicza.
ż� O masonerii wspomina kilkakrotnie w swoich dziełach Jerzy Prokopiuk.
ż� W książce "Frabato" Franza Bardona, główny bohater walczy z masonami w względzie
magicznym.
ż� Wolnomularski charakter ma opera Wolfganga Amadeusza MozartaCzarodziejski flet.
ż� Już pierwsze słowa opery �a Ira Rogera Watersa do libretta Nadine i �tienna Roda-Gila,
której prapremiera odbyła się 25 sierpnia 2006 r., o godzinie 21.00 w Poznaniu, odwołują się do
wolnomularskich idei Chcąc cieszyć się życiem, musisz zrozumieć, że wiedza to niezbędny klucz
do wolności. Pojawia się symbolika wolnomularska: trójkąt z okiem wieńczący piramidę, cyrkiel,
węgielnica i inne. Cała opera przepojona jest duchem masońskim, zaś dominującym elementem
scenografii są 4 reflektory, których snopy światła nad sceną układają się we wspomniane wyżej:
cyrkiel i węgielnicę. Nie jest niczym dziwnym, bowiem opera oparta jest o historię Rewolucji
Francuskiej.
ż� Zbigniew Nienacki w swojej książce z serii "Pan Samochodzik" pt.Niesamowity dwór opisuje
historię dworku szlacheckiego, który był, jak się okazało, siedzibą loży masońskiej.
ż� W Karierze Nikodema Dyzmy Tadeusza Dołęgi- Mostowicza tytułowy bohater przystępuje do
loży Gwiazdy Trzypromiennej
ż� Wolnomularzem jest Eberhard Mock, główny bohater cyklu powieści Marka Krajewskiego.
Znani pisarze i filozofowie, którzy byli wolnomularzami, to: Johann Wolfgang von Goethe, Adam
Mickiewicz, Aleksander Puszkin, Lord Byron, Heinrich Heine, Monteskiusz, Robert Burns, Joseph de
Maistre, Karl Philipp Moritz,Arthur Conan Doyle, Rudyard Kipling, Alexander Pope, Giacomo
Casanova,Walter Scott, Jonathan Swift, Anthony Trollope, Voltaire, Stendhal, Oscar Wilde, Johann
Gottlieb Fichte, Gotthold Ephraim Lessing, Lew Tołstoj, Rudolf Steiner, Giosue Carducci, Christian
Jacq, Julian Ursyn Niemcewicz, Henryk Rzewuski, Stanisław Kostka Potocki, Piotr
Kuncewicz, Andrzej Nowicki,Cezary Leżeński, Andrzej Strug, Cyprian Godebski, Aleksander Fredro.
Masoneria stworzyła system wtajemniczeń (stopni), których przejście wiąże się
z alegorycznym poznawaniem prawd metafizycznych i moralnych. Podstawowe stopnie inicjacji
masońskiej (tzw. masonerii błękitnej) to uczeń, czeladnik i mistrz, kolejno do 33 stopnia
wtajemniczenia.
ż� otwarcie i zamknięcie loży
ż� podniesienia kandydata do odpowiedniego poziomu wtajemniczenia. W czasie wypełniania
tego obrządku adeptowi zdradzane są pewne tajemnice oraz przekazywane słowa konieczne do
komunikacji między braćmi oraz gesty pozwalające ich rozpoznać. W czasie inicjacji adept
składa także przysięgę, w której zobowiązuje się zachować w tajemnicy wszelkie informacje
uzyskane w loży. W czasie przysięgi opisuje się także rodzaj kary, jaka ma go spotkać w
wypadku naruszenia tajemnicy. Wykonanie kar ma się wiązać z torturami i z wyjątkiem
pierwszego stopnia wtajemniczenia kara jest śmiertelna. Dziś jest to bardziej element tradycji niż
realnych zasad.
Rytuały masońskie mają umacniać braterską więz
, poczucie wspólnoty i tożsamości, a także
wprowadzać odpowiednią podniosłą atmosferę sprzyjającą refleksji. Podczas prac wolnomularze
noszą białe rękawiczki i fartuszki (kobiety  suknie). Kontrowersje wzbudza jednak symbolika
wtajemniczenia (33 stopnia), według byłego masona dr. Maurice'e Caillete, przy inicjacji 33
(najwyższego) stopnia, osoba przechodząca inicjację depcze w piachu tiarę papieską.
Do stałych symboli większości rytów masońskich należą:
Przysięgi
Masoni zobowiązani są do składania przysiąg. Oto jedna z możliwych wersji: "Przysięgam w imię
Najwyższego Architekta Wszystkich Światów nie ujawniać nigdy sekretów, znaków, sposobów
dotykania, słów i nauk używanych przez wolnomularzy i zachowywać co do tego wieczne milczenie.
Ślubuję i przysięgam na Boga nie wyjawiać nigdy żadnej rzeczy z tych, które mi powierzono do chwili
obecnej i które powierzy mi się w przyszłości. Zobowiązuję się i poddaję się następującej karze, jeśli
złamię swoje słowo: niech mi spalą wargi rozpalonym żelazem, niech mi utną rękę i przetną szyję, i
wyrwą język, a mój trup niech wisi w loży w czasie przyjmowania nowego brata, aby służył za
odrażający dowód mojej niewierności i był przestrogą dla innych. Niech zostanie potem spalony, a
popioły rzucone na wiatr, aby nie został żaden ślad po mojej zdradzie. Tak mi dopomóż Bóg i Jego
święta Ewangelia. Niech się tak stanie." (Eckert, I, 33-34). Jest to przysięga masonów
konserwatywnych.
Idee wolnomularskie wywarły silny wpływ na Konstytucję Stanów Zjednoczonych,
francuską Deklarację Praw Człowieka i Obywatela i polskąKonstytucję 3 maja, ponieważ ich
sygnatariuszami i osobami ustalającymi tekst było wielu masonów: ojcowie założyciele Stanów
Zjednoczonych (między innymi Benjamin Franklin, George Washington), Georges Danton, Stanisław
Kostka Potocki i król Stanisław August Poniatowski. Masonami byli także wszyscy
marszałkowie Napoleona I, wśród nich książę Józef Poniatowski. Byli nimi także m.in. prymasi
Polski Gabriel Podoski i Michał Jerzy Poniatowskioraz twórca konfederacji targowickiej Stanisław
Szczęsny Potocki.
Masoneria wykształciła skomplikowane obrządki wywodzące się z obrządku stosowanego w lożach
średniowiecznych wolnomularzy operatywnych, wzbogaconego o współczesne elementy.
We Francji wolnomularzem może zostać członek każdej umiarkowanej demokratycznej partii,
szanującej ideały republikańskie. Wielu wolnomularzy należy do różnych organizacji feministycznych,
promujących ideepacyfistyczne, walczących o prawa mniejszości narodowych, seksualnych i
światopoglądowych, a także partii prospołecznych (np. do silnej Partii Socjalistycznej), które w swoim
programie zawarły walkę o prawa wszystkich mniejszości, a także finansowane z podatków wsparcie
ze strony państwa dla kultury, edukacji itd., lub przynajmniej z nimi prywatnie sympatyzuje.
W XIX wieku we Francji i krajach katolickich wolnomularstwo związane było z ruchami
liberalnymi, antyklerykalnymi i republikańskimi. We Francjiwolnomularstwo sprzyjało
zawsze sekularyzacji, doprowadzając w 1905 roku, poprzez wypowiedzenie konkordatu, do
oddzielenia instytucji państwowych odkościelnych; dotyczy to przede wszystkim usunięcia wszystkich
symboli religijnych z miejsc publicznych i ograniczenia czy wręcz wycofania nauczania religii w
szkołach (obecnie ten zakaz objął także noszenia chust w urzędach państwowych i szkołach
publicznych przez kobiety muzułmańskie). Wpływy masonerii spowodowały, że francuscy ministrowie
spraw wewnętrznych i edukacji tradycyjnie są masonami. We Włoszech wspierało ruch
zjednoczeniowy (Risorgimento), co było sprzeczne z interesami papiestwa. Podobnie antyklerykalny i
republikański charakter miała masoneria hiszpańska.
Wskazuje się na udział masonów w powstaniu USA i rewolucji francuskiej, lecz również na ich udział
w zabójstwie Aldo Moro, aferze Banco Ambrosiano. Pojawiają się też twierdzenia o zakulisowych
wpływach na rządy.
Wolnomularstwo
Wolnomularstwo, inaczej masoneria lub sztuka królewska  międzynarodowy ruch mający na
celu duchowe doskonalenie jednostki i braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów. Ruch
ten charakteryzuje się istnieniem trójkątów masońskich, loż wolnomularskich,obediencji oraz
rozbudowanej symboliki i rytuałów. Masoneria to także zespół bractw o charakterze elitarnym i
dyskretnym. Inną cechą wolnomularstwa są legendy i teorie spiskowe na jej temat. Nauka badająca
historię wolnomularską i idee wolnomularskie nazywa się masonologią.
Polskie masonki, które utworzyły Prometeę, swe wolnomularskie początki mają w roku 1993 i
wywodzą się z paryskiej loży "Róża Wiatrów". W 1998 r. utworzyły one tzw. Trójkąt na Wschodzie
Warszawy skupiający 12 sióstr, a dwa lata póz
niej powstała loża. Do krajowej niezależności dużo
jednak brakuje. Loża ta liczy obecnie ok. 30 kobiet, należy do niej m.in. dr Bożena Mirosława
Dołęgowska-Wysocka (redaktor naczelna i wydawca "Gazety Ubezpieczeniowej").
Hasła
ż� "Deszcz pada"  hasło ostrzegające wolnomularzy, że w ich gronie znajduje
się profan (światowy), przy którym nie należy mówić o sprawach zakonu.
ż� "Deszcz pada na świątynię"  hasło oznaczające, że świątynia może być narażona na
niedyskrecję profanów (światowych).
ż� "Do mnie, dzieci Wdowy!"  trwoga, wezwanie o pomoc.
Polityka
Oficjalnie wolnomularstwo nie jest ani ponadnarodową organizacją polityczną, ani partią polityczną w
jakimkolwiek kraju, co nie znaczy, że polityk nie może zostać wolnomularzem. W lożach obowiązuje
zakaz prowadzenia rozmów na tematy religijne i polityczne aby nie wprowadzać niepokojów
spowodowanych różnicami światopoglądowymi. Jedynie w lożach francuskich już po zakończeniu
prac podczas agapy dopuszczalne są rozmowy o polityce. Ponieważ jednak postęp społeczny jest
jednym z celów masonerii liberalnej (w przeciwieństwie do masonerii konserwatywnej),
zaangażowanie masonów w życie społeczne i polityczne jest wspierane. Prawie wszystkie Wielkie
Wschody wymagają od braci przynależności do organizacji wolnomyślicielskich, dawniej zamieszczały
one w swoich statutach informacje, że są otwarte na wszystkich ludzi pragnących postępu i walki
z klerykalizmem.[]
Jeden z największych w Europie zbiorów książek masońskich, które przywiez
li do Polski Niemcy
podczas II wojny światowej z terenu III Rzeszy i Belgii, posiada Uniwersytet im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu.
Wolnomularstwo nie jest jedną organizacją, lecz swoistym nurtem wyznającym pewne
przekonania metafizyczne oraz dążącym do zmiany człowieka oraz społeczeństwa według zasad
uznawanych przez masonów za ważne. Wolnomularstwo jest wewnętrznie bardzo zróżnicowane:
tworzą je zarówno organizacje umiarkowanie liberalne, mistyczno-ezoteryczne, jak ikonserwatywno-
tradycjonalistyczne. Nie można wskazać uznawanego przez wszystkich wolnomularzy kierowniczego
centrum, choć istnieją wspólne fora,federacje, które jednak na ogół skupiają organizacje najbardziej
do siebie zbliżone. Wspólnym ideowym łącznikiem wszystkich organizacji masońskich jest
przekonanie o konieczności pracy nad wewnętrznym rozwojem człowieka i społeczeństw  wg zasad
bliskich temu ruchowi  oraz imperatyw braterstwa  łączenia ponad podziałami (zwłaszcza religijnymi
i politycznymi).
O wpływie masonów na rządy francuskiej "prawicy" donosił tygodnik "Le Point".
Wolnomularstwo a Kościół katolicki
Opis ogólny konfliktu
Papież Klemens XII 28 kwietnia 1738 wydał konstytucję apostolską In Eminenti, w której
zabronił katolikom przynależności do lóż masońskich pod karą ekskomuniki. Do czasów
współczesnych kolejni papieże podtrzymują ten zakaz. Klemens XII zaznaczył także, że katolik nie
powinien zapisywać się do organizacji, której cele są niejasne. Od tamtej pory podobne akty prawne
były wydawane przez różnych papieży do końca XIX wieku. Podkreślano w nich coraz mocniej rolę
masonerii jako organizacji atakującej Kościół[]. W wielu z nich masoneria była określana mianem
"sekty".
Bardziej konserwatywny charakter ma Wielka Loża Narodowa Polski, afiliowana przy Wielkiej
Zjednoczonej Loży Anglii. Należało do niej kilku polityków zaliczanych do prawej strony sceny
politycznej. Od swojej przynależności do masonerii odciął się związany po 1989 roku z narodowo-
katolickimi partiami Jan Olszewski. Bronisław Wildstein był aktywnym wolnomularzem, związanym
początkowo z paryską lożą "Kopernik", skupiającą osoby o polskich korzeniach w ramach Wielkiej
Loży Narodowej Francji, a następnie z Warszawską lożą-matką "Kopernik" Wielkiej Loży Narodowej
Polski oraz z Krakowską lożą "Przesąd Wyzwolony", której był Wielkim Mistrzem. Oprócz tego pełnił
funkcję Wielkiego Dozorcy Wielkiej Loży Narodowej Polski. Obecnie twierdzi, że nie jest już związany
z wolnomularstwem.
Poprzez szkolnictwo wolnomularstwo może kształtować zachowania i poglądy młodych ludzi zgodnie
ze swoją linią, co jest sprzeczne z założeniami konserwatyzmu, według którego rodzice powinni
decydować o wychowaniu swoich dzieci; mason Georges Danton powiedział pod koniec XVIII wieku:
"Dzieci należą najpierw do Republiki, a dopiero potem do rodziców". W publicznych mediach nie
nadaje się programów o charakterze religijnym, w prawie francuskim nie ma zapisów zakazujących
obrażania uczuć religijnych, a są zakazujące eksponowania symboli religijnych w przestrzeni
publicznej.
Wielu duchownych protestanckich należy do wolnomularstwa. Stosunek różnych kościołów i grup
religijnych do wolnomularstwa jest bardzo różny: począwszy od symbiozy, a skończywszy na
restrykcyjnych zakazach. W wielu krajach islamskich przynależność do masonerii jest zabroniona
przez fundamentalistów religijnych (m.in. przez Hamas) pod groz
bą kary śmierci. Do wolnomularstwa
nie mogą należeć ortodoksyjni Żydzi, którzy starają się ograniczyć swoje kontakty ze światem żydów
nieortodoksyjnych i nieżydów, wyznawcy niektórych fundamentalistycznych denominacji
protestanckich i większości Kościołów wschodnich. Z kolei judaizm reformowany ma pozytywny
stosunek do wolnomularstwa. Wielu rabinów reformowanych należało i należy do tej organizacji.
Odrzucający wiarę w siły nadprzyrodzone judaizm humanistyczny organizował swoje pierwsze
spotkania w loży masońskiej.
Francuskie wolnomularstwo liberalne silnie akcentuje poza tym swoją sympatię dla idei solidarnej Unii
Europejskiej . Grand Orient de France opowiada się zalaickością państwa. Tradycyjnie wrogo do
wolnomularstwa nastawiona jestskrajna prawica (obecnie przede wszystkim Front Narodowy).
Wśród organizacji katolickich zainteresowanych tą problematyką "Rycerstwo Niepokalanej", którego
założyciel Maksymilian Maria Kolbe "zachęcał do modlitwy" za członków lóż wolnomularskich. Statut
tej organizacji jako podstawowy cel działalności wskazywał "staranie się o nawrócenie grzeszników,
heretyków, schizmatyków itd., a najbardziej masonów, oraz uświęcenie wszystkich pod opieką i za
pośrednictwem Najświętszej Maryi Panny Niepokalanej". Jako taktykę walki "Milicji" na tych polach
wskazywano "przede wszystkim modlitwę".
Ponadto istnieją systemy wyższych wtajemniczeń (tzw. masoneria czerwona, czarna, biała), z których
można wymienić Ryt Szkocki Dawny i Uznany, Ryt Francuski Nowoczesny, Ryt York, Ryt
szwedzki, Ryt Memphis-Misraim etc.
Historia
Nazwa
Współczesna nazwa wolnomularstwa powinna brzmieć "wolne murarstwo" lub "wolnomurarstwo",
analogicznie do form występujących w językach zachodnich, gdzie "ma�on", "mason", "Maurer"
znaczą tyle co murarz. Słowo "murarz" i "mularz" były synonimami, to drugie słowo wyszło z użycia.
Ponieważ jednak wolnomularstwo w Polsce nie istniało przez wiele lat, to nie zmieniono tej formy na
bardziej współczesną. Określenie "Masoneria" wywodzi się z języka angielskiego "free masons". Po
raz pierwszy termin "free masons" użyty został w angielskim tekście z 1376r. i oznaczał murarzy
zorganizowanych w Londynie w bractwo. Etymologia słowa jest niejasna i pojawiają się rożne opinie
wyjaśniające jego pochodzenie. Według jednej z nich nazwa wywodzi się z francuskiego terminu
"francs mestiers" (wolne zawody), określenia oznaczało rzemieślników będących ludz
mi wolnymi i
cieszącymi się specjalnymi względami. Według innej hipotezy, termin pochodzi od angielskich
kamieniarzy obrabiających "freestone"( kamień dający się obrabiać dłutem) Człon "wolny" oznacza
osobę niepodległą żadnemu panu, mogącą tym samym odbywać długie podróże, które poszerzają
horyzonty. Określenie "sztuka królewska" dotyczy zaś w równym stopniu architektury i alchemii.
Wolnomularstwo a państwo
Dla wolnomularzy istotne znaczenie ma legalizm, patriotyzm oraz poszanowanie władz. Tym
samym rewolucja czy ruch oporu zdają się sprzeczne z ideą wolnomularską. Konstytucja Andersona,
która obowiązuje wszystkich wolnomularzy jako "stare prawo", głosi:
6 lutego 1997 poseł Jan Skrobisz zwrócił się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Leszka
Millera z prośbą o wyjaśnienie sytuacji prawnej działających w Polsce lóż masońskich
podporządkowanych Wielkiemu Wschodowi Francji.
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (mormoni)
Istnieje pogląd, że z obrządków masonerii czerpał inspirację Joseph Smith, który krótko należał do
nieregularnej loży w stanie Illinois. Także kilku kolejnych prezydentów Kościoła Jezusa Chrystusa
Świętych w Dniach Ostatnich było wolnomularzami. Mormoni często zaprzeczają wpływom
masońskim tłumacząc zbieżność w niektórych ceremoniach ich wspólnym pochodzeniem od kultu
sprawowanego w Świątyni Jerozolimskiej.
W okresie powojennym loże praktycznie nie istniały. Pojedyncze osoby, spotykające się
konspiracyjnie i sympatyzujące z ideami masońskimi, nie miały żadnego wpływu na rozwój wydarzeń.
Idee masońskie nie znajdowały żadnego poparcia ani w ideologii komunistycznej, ani w kręgach
opozycji katolickiej, ani w bardziej lewicowych kręgach opozycji. Nie miały też żadnego wpływu na
dzieje "Solidarności" oraz wydarzeń 1989 roku.
ż� słowa (hasła) używane w loży  zwykle wypowiadane szeptem lub literowane oraz gesty
pozwalające rozpoznać braci,
ż� nauki moralne i historyczne, zwykle oparte na wątkach biblijnych,
ż� symbolikę architektoniczną opartą na  jak się wierzy  budowie Świątyni Salomona,
ż� symbolikę narzędzi murarskich i kamieniarskich oraz czynności nimi wykonywanych,
ż� treść przysięgi składanej przez adepta i rodzaj kary grożącej za zdradę tajemnic.
W przeszłości tajemnica była pojmowana bardzo szeroko: tajemnicą była budowa i układ loży, jej
lokalizacja, a nawet istnienie, cały obrządek, skład personalny loży oraz wszelkie sprawy w niej
dyskutowane. Obecnie "tajemnica masońska" stanowi przede wszystkim element tradycji. Takie
tajemnice dotyczące masonerii, jak rytuały czy symbolika zostały opisane i są upublicznione. Niektóre
rytuały sfilmowano, a materiały udostępniono w sieci.
Masoneria w krajach anglosaskich jest związana z dominującymi mieszczańskimi partiami.
W 2000 roku powstał pomysł w łonie brytyjskiejPartii Pracy, aby wszyscy członkowie masonerii
zajmujący wysokie stanowiska państwowe w Wielkiej Brytanii byli zmuszeni ujawnić swoją
przynależność do lóż, motywując to jawnością życia publicznego. W wyniku dyskusji uznano ten
pomysł za niezgodny z prawami człowieka.
Historia wolnomularstwa w Polsce
Pierwszą polską lożą masońską było założone w 1721 w Warszawie Czerwone Bractwo (fr. la
Confr�rie Rouge), pozostające pod wpływem wolnomularstwajakobickiego, loża ta jednak szybko się
rozpadła. Około roku 1743 powstały loże w Wiśniowcu i Dukli założone przez Mniszchów i używające
rytuału symbolicznego angielskiego. W 1744 roku powstała w Warszawie lożaTowarzystwo trzech
braci, która odbywała swoje prace w języku francuskim. Po wydaniu 17 maja 1751 roku przez
Benedykta XIV bulli potępiającej masonów loża ta przestała funkcjonować. Swoją działalność
wznowiła w 1757 roku. Również lwowska loża Świątynia trzech bogiń powstała w 1747 roku szybko
na skutek działań duchowieństwa przestała funkcjonować jawnie. 30 maja 1751roku powstała
gdańska loża Trzech pionów wzorująca się na berlińskiej lożyTrzech globów. 18 stycznia 1767 z
inicjatywy Augusta Fryderyka Moszyńskiego powstała loża Cnotliwy Sarmata, przekształcona we
wrześniu1768 w Wielką Lożę Cnotliwy Sarmata w Warszawie. W 1780 loże polskie i litewskie
połączyły się w lożę Katarzyny pod Gwiazdą Północną, która w roku1781 weszła w skład utworzonej
na podstawie konstytucji Jamesa AndersonaWielkiej Loży Narodowej Wielkiego Wschodu Polski.
W bliskich stosunkach z polskimi wolnomularzami liberalnymi pozostaje Maria Szyszkowska  m.in.
współredaguje Wolnomularza Polskiego, nie należy jednak do żadnej loży. Wszyscy dotychczasowi
wielcy mistrzowie Wielkiego Wschodu Polski są osobami o poglądach centrolewicowych: Andrzej
Nowicki,Zbigniew Gertych i Piotr Kuncewicz.
Król-mason Fryderyk II Wielki wprowadził w swoim państwie, jako drugi po królu Danii, powszechne
nauczanie elementarne, co w póz
niejszym okresie przyczyniło się do gwałtownego rozwoju
cywilizacyjnego Prus. Również polscy masoni przyczynili się do rozwoju edukacji na ziemiach
polskich. W roku 1816wielki mistrz Wielkiego Wschodu Polskiego Stanisław Kostka Potocki wystarał
się o pozwolenie na założenie państwowego Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego.
Językiem prac lożowych w Polsce jest język polski. W XVIII i XIX wieku bardzo często na całym
świecie używano francuskiego, na początku XX wieku eksperymentalnie
w Szwajcarii wprowadzano esperanto podczas spotkań międzynarodowych.
W Ameryce Południowej wolnomularze wspierali ruchy niepodległościowe. Wolnomularzem był
m.in. Simón Bol�var.
26 lutego 1784 został ogłoszony Akt ogłoszenia i ustawy Wielkiego Wschodu Królestwa Polskiego i
Wielkiego Księstwa Litewskiego  pierwsza konstytucja polskiej masonerii, obowiązującą
do 1821 roku.
Francuskie wolnomularstwo, zwłaszcza Wielki Wschód, wywiera silny wpływ na tamtejszą
rzeczywistość poprzez swoich członków: w mediach publicznych, prasie, administracji publicznej i
szkolnictwie; większość członków Wielkiego Wschodu to lokalni i krajowi politycy oraz pracownicy
sfery budżetowej: nauczyciele, urzędnicy, lekarze, pracownicy państwowych przedsiębiorstw, których
jest tam bardzo dużo; dlatego osoby o poglądach tradycjonalistycznych, monarchistycznych,
prokapitalistycznych i prawicowych czują się dyskryminowane i uważają, że są niedopuszczane do
publicznej debaty, w której mogłyby przedstawić swoje poglądy niezgodne z poglądami masońskimi, i
że tym samym trudniej jest im zrobić karierę i zaistnieć na scenie politycznej, podczas gdy stałymi
gośćmi różnych programów są przedstawiciele pozostałych opcji politycznych.
Działalność polityczna masonów faktycznie w wielu krajach dążyła do ograniczania swobód
organizacji kościelnych, bądz
poddawania ich ścisłej kontroli państwowej[]. Niektórzy masoni  w
szczególności w krajach tradycyjnie katolickich  chcieli uczynić z masonerii coś w rodzaju
antykościoła, za swojego duchowego przewodnika przyjmując znajdującego się na Indeksie ksiąg
zakazanych Woltera. Masoni z czasów Komuny Paryskiejplanowali zamknąć wszystkie zakony i
szkoły katolickie, kościoły przekształcić w publiczne biblioteki, muzea i sale koncertowe, wprowadzić
zakazy chodzenia w sutannach przez księży, uniemożliwiali odprawianie Mszy Świętych, podobnie
w Hiszpanii i Portugalii na początku XX wieku. Rewolucja meksykańska w 1910 roku miała charakter
antyklerykalny i była sterowana przez masonów[]. Dziennikarze-masoni w swoich artykułach oczerniali
Kościół i księży, popierali rozwody i laicyzm: likwidację dotacji dla szkół kościelnych[]. Papież Leon
XIII pisał w Humanum Genus, że masoneria, wyznając ideały powszechnej równości i laicyzmu, może
torować drogę komunizmowi. Pomimo tego, według części masonologów to właśnie rosnący
nieprzychylny stosunek Kościoła katolickiego do masonerii przyczynił się do jej popularności i do tego,
że do lóż zaczęli przystępować antyklerykałowie, szczególnie we Francji i krajach łacińskich.
Wolnomularstwo a kobiety
Masoneria jest organizacja tradycyjnie męską. Wraz ze społeczną aktywizacją i emancypacją kobiet,
już od czasów oświecenia, część wolnomularzy dostrzegła potrzebę dopuszczenia kobiet do
masonerii. Jest to jeden z punktów spornych i przyczyna rozłamów w łonie wolnomularstwa (podobnie
jak w chrześcijaństwie święcenia kapłańskie kobiet). Już od Oświecenia powstawały loże kobiece
(adopcyjne), przy czym za mniej kontrowersyjny pomysł uznaje się loże kobiece niż mieszane (ze
względu na odmienny sposób przeżywania rytuału przez mężczyzn i kobiety).
ż� Cyrkiel  symbol mądrości, wiedzy, rozumu, twórczych i aktywnych sił Boga i człowieka.
A
ącząc w sobie okrąg, czyli nieskończoność i punkt  początek, symbolizuje absolut. Obok
węgielnicy i Biblii jest jednym z tzw. Wielkich Świateł w loży.
ż� Węgielnica  symbolizuje równowagę i szczerość, w rycie szkockim w połączeniu z cyrklem
symbolizuje siły pasywne (podczas gdy cyrkiel ma symbolizować siły aktywne).
ż� Świątynia Salomona  symbol dążenia do zjednoczenia ludzkości. Jej zadaniem jest
przygotowanie całej ludzkości, symbolizuje doskonałość, całą masonerię.
ż� Trzy kolumny architektoniczne (również liczba trzy)  symbolizują zasadę trzech
wartości: wiedzy, piękna i siły.
ż� Wschód (Orient)  święty kierunek masonerii  nawiązanie do miejsca występowania Erec
Izrael. W masonerii wszystkie wydarzenia dzieją się na Wschodzie czegoś: stąd  Wschód
Polski, Wschód Warszawy, Wschód Krakowa.
ż� Zachód  symboliczny kierunek, z którego przybywają profani do loży.
ż� Południe  symboliczna godzina rozpoczęcia prac lożowych. Chodzi tu o astronomiczne
południe, gdy słońce stoi w zenicie. W rzeczywistości loże zwykle otwierane są wieczorem, by
umożliwić uczestnictwo osobom pracującym. Wymóg otwarcia loży w południe obchodzi się
tłumacząc, że skoro ziemia jest okrągła i obraca się wokół swej osi, w każdej chwili w jakimś
punkcie globu słońce stoi w zenicie.
ż� Północ  symboliczna godzina zakończenia prac lożowych.
ż� Kamień nieociosany  nowo przyjęty do loży wolnomularz.
ż� Kamień ociosany  osoba, która przeszła proces duchowego doskonalenia.
ż� Słońce  symbol rozumu, światła.
ż� Gwiazda  symbol światła, wiedzy, doskonałości.
ż� Trójkąt  symbol nauki.
ż� Oko  symbol świadomości, mądrości, Wielkiego Architekta.
ż� Litera G  umieszczana często w centrum płonącej pięcio- bądz
sześcioramiennej gwiazdy
jest interpretowana jako odniesienie do wyrazów "grande", "grand" znaczących "wielki",
nawiązanie do geometrii oraz greckiego "gnosis"  wiedza.
ż� Akacja  symbol nieśmiertelności i dążenia ku światłu. Akację posadzono na grobie zabitego
Hirama.
ż� Kolumny Boaz i Jakin  miejsce "pobierania płacy", czyli nabywania wiedzy wolnomularskiej.
Symbole sił męskich (J) i żeńskich (B). Na kolumnie Boaz uwidaczniany jest często świat, zaś na
Jakin  niebo (sfera wyższa).
ż� Kolumny Enocha  według legendy Enoch stworzył 2 kolumny  z marmuru i z brązu, by nic 
ani powódz
, ani ogień  nie zniszczyło uniwersalnych prawd, jakie Enoch postanowił zapisać na
kolumnach. Na fartuszku masońskim George'a Washingtona ukazano cztery kolumny  dwie na
pierwszym planie to właśnie kolumny Enocha, zaś dwie na dalszym  Boaz (po lewej) i Jakin (po
prawej).
Dokładne informacje o symbolice i obrządkach masońskich stanowią rodzaj tajemnicy, którą
członkowie lóż mają obowiązek zachowywać. Wolnomularstwo posiada własny kalendarz.
W systemach totalitarnych (komunizm, faszyzm i nazizm) działalność masonerii była zakazana.
W ramach przygotowań do wprowadzenia nowego kodeksu prawa kanonicznego, trwały
w Kongregacji Nauki Wiary liczne dyskusje nad wykreśleniem bądz
pozostawieniem kanonu 2335.
Ostatecznie kanon ten został wykreślony i zastąpiony kanonem 1374, który ogólnie sformułował zakaz
należenia do wszelkich organizacji działających przeciw Kościołowi, bez wyraz
nego wskazania sankcji
jakie za to grożą oraz wyszczególnienia tych organizacji.
Konflikt między Kościołem katolickim a masonerią rozpoczął się  w warstwie ideowej  w pierwszej
połowie XVIII wieku, jednak w obliczu Wielkiej Rewolucji Francuskiej i niespotykanej wcześniej w
Europie fali zamierzonej, zorganizowanej sekularyzacji która jej towarzyszyła, ówczesne jawnie
antykościelne postawy masonów stworzyły nowe bardzo trwałe podstawy antagonizmu. W
szczególności rola masonów w licznych pogromach kleru oraz nacjonalizacja dóbr kościelnych (w tym
wszystkich kościołów i domów zakonnych sprzed Rewolucji) postawiła Kościół katolicki w trwałej
defensywie i nieufności względem wprowadzania w życie idei masońskich.
W Polsce tradycje lóż kobiecych sięgają czasów Oświecenia, natomiast lóż mieszanych 
dwudziestolecia międzywojennego. Aktualnie w Polsce istnieją zarówno loże mieszane, jak i kobieca.
Loże mieszane mają niezależną polską obediencję (Le Droit Humain), natomiast jedyna loża kobieca
 Prometea  podlega organizacyjnie obediencji francuskiej, Wielkiej Żeńskiej Loży Francuskiej, od
której otrzymała patent, co miało miejsce w dniu 4 listopada2000 r.
ż� Niezależny Zakon Odd fellows (Stowarzyszenie Bratniej Pomocy Odd Fellows), o charakterze
filantropijno-towarzyskim, członkowie winni wierzyć w najwyższą istotę, stworzyciela i
organizatora wszechświata oraz braterstwo ludzi. Stowarzyszenie propaguje wolność myśli i
sumienia, zwalczanie przesądów, zabobonów, zazdrości i zawiści. Propaguje doskonalenie
siebie poprzez sprawiedliwe działanie, okazywanie cierpliwości oraz ludzkiej miłości.
ż� Ordo Templi Orientis Antiqua & La Couleuvre Noire (O.T.O.A. & L.C.N.) Kwatera Europejska 
nurt gnostycko-magiczny  od 2002 r.
ż� Międzynarodowy Święty Zakon Ra-Hoor-Khuit'a (H.O.O.R.) oraz Świątynia Mentu  od 2004
r., tradycja thelemiczna.
ż� Hermetic Mystic Order of Red Mountain Pass of Babylon  nurtmistyczno-gnostycko-
kabalistyczny  od 2003 r.
ż� Suwerenny Order Świętego Stanisława  organizacja założona w 1979 przez Juliusza Nowinę
Sokolnickiego, od 1990 działa jako umiędzynarodowiona struktura niezależna z przymiotnikiem
"Suwerenny" w nazwie. W swoich szeregach ma znaczący odsetek wolnomularzy (w Polsce
m.in. Tadeusz Cegielski). Początkowo było to stowarzyszenie charytatywne, od lat 90. niektóre
struktury narodowe ewoluowały w stronę "paramasonerii" rozbudowując swoje ceremonie i
przekształcając pięć klas orderu w namiastkę pięciu kolejnych stopni. Na Ukrainie Order został
uznany za jedną z najbardziej wpływowych organizacji masońskich.
Poprzez organizację paramasońską nie należy rozumieć takiej, która aspiruje czy rości sobie miano
masońskiej (to dotyczy organizacji pseudomasońskich), przeciwnie nawet, często organizacje te nie
tylko nie są za wolnomularskie uznawane przez zakony masońskie, ale i same wyraz
nie się od takich
związków odcinają (np. rotarianie, Odd Fellows czy Fundacja Batorego). Organizacje paramasońskie
łączy z masońskimi szereg podobieństw, zwłaszcza w aspekcie organizacyjnym, czasami ideowym.
Z organizacji paramasońskich działają w Polsce m.in.:
"1. Dotychczasowa praktyka dyscyplinarna Prawa Kanonicznego nie została w niczym zmodyfikowana
i obowiązuje w całej pełni. 2. Nie została więc skasowana ani ekskomunika, ani inne przewidziane
kary."
Wolnomularstwo a ezoteryka
Wolnomularstwo ma charakter ezoteryczny. Wśród masonów zdarzają się zwolennicy
humanistycznej astrologii, antropozofii (sam jej twórca Rudolf Steiner należał do loży rytu Memphis-
Misraim), teozofii i gnozy. Do lóż należelimagowie (Eliphas L�vi) i okultyści. Większość lóż ma jednak
nastawienie racjonalistyczne. Jedną z mitycznych postaci wolnomularstwa jest Hermes Trismegistos.
Szczególnie ezoteryczny charakter mają nieliczne już loże Le Droit Humain, dawniej  zwłaszcza w
Federacji Angielskiej, Holenderskiej, Hinduskiej, Amerykańskiej i Polskiej  silnie związane z teozofią.
Obecnie jednak mają one w większości krajów (także w Polsce) charakter liberalny, adogmatyczny i
racjonalistyczny, a występujące niegdyś w nich  poza środowiskiem francuskim i belgijskim  wątki
teozoficzne zostały zaniechane. Ezoteryczny charakter mają również szczególnie popularne w krajach
francuskojęzycznych loże rytu Memphis-Misraim; w Polsce pojawiły się one w dwudziestoleciu
międzywojennym, teraz działają tylko loże niezarejestrowane. Niektórzy wolnomularze doceniający
wkład Kościoła w rozwój cywilizacji europejskiej, dostrzegający jednak jego negatywne cechy,
współtworzyli zreformowane kościoły liberalno-katolickie, które odrzucają wiele nauk Kościoła
rzymskokatolickiego: pozwalają na małżeństwa księży, kapłaństwo kobiet, stosowanie antykoncepcji
zawieranie związków przez homoseksualistów, ponieważ według nich nie potępiał ich Jezus, tylko
Stary Testament, i na rozwody, odrzucają dogmat o nieomylności papieża, dogmat o grzechach
śmiertelnych, a także o tym, że jedynie Kościół katolicki głosi prawdę, dodatkowo zachęcają swoich
wiernych do studiowania innych religii, Maryję traktują jako żeński aspekt bóstwa, odrzucali również
obowiązujący do lat sześćdziesiątych XX wieku Indeks ksiąg zakazanych, na którym znajdowały się
dzieła Goethego, Kanta, Kopernika, Pascala, Adama Mickiewicza itd.
Początki
Początek pisanej i względnie pewnej historii wolnomularstwa wiąże się z epokąOświecenia; istnieje
jednak szereg wolnomularskich legend, które nadają historii wolnomularskiej romantyczności i
starożytnego pochodzenia. Patronem masonerii jest Hiram Abiff, budowniczy Świątyni Salomona,
który został zamordowany przez nieuczciwych czeladników, ponieważ nie chciał wyjawić
najistotniejszego sekretu mistrza masońskiego którym jest "Grand Masonic Word", niewypowiedzialne
imię Boga. Według nauk okultystycznych, imię ducha jest kluczem do władzy nad nim. Hiram
Abiff jako jedyny na świecie znał ten sekret. Masoneria odwołuje się do podań o
budowniczych piramid starożytnych i katedr gotyckich, nosicieli niezwykłej wiedzy i umiejętności
architektonicznych, które pozwalały im wznosić potężne budowle w czasach, gdy większość
społeczeństwa była niepiśmienna. Masoni uważają za masonów także Adama, pierwszego człowieka,
i Noego, budowniczego biblijnejarki. Według tej tradycji razem z wiedzą geometryczno-
architektoniczną przekazywana była także tajemna doktryna metafizyczno-etyczna o Wielkim
Budowniczym Wszechświata (zwanym też Wielkim Geometrą). Masonem miał być również Abraham,
gdy przybył do Egiptu wraz z żoną, przekazał Egipcjanom ogrom wiedzy oraz wykształcił bardzo
zdolnego ucznia o imieniuEuklides. To właśnie on miał stworzyć podstawy postępowania mularzy.
Według jednej z tradycji, pierwszym masonem miał być Kain. James Andersonza pierwszych
masonów uważa synów Lamacha, o których wspomina Biblia. Mieli oni odkryć założenia wszystkich
nauk i spisać je na dwóch kamiennych kolumnach aby mogły przetrwać Potop. Odczytane
przez Hermesa(legendarnego twórcę alchemii), przekazane zostały innym. Wiedza ta miała posłużyć
zbudowaniu wieży Babel. Inna legenda wspomina o królu Nemrodziektóry był wielkim mularzem i
postanowił zbudować miasto Niniwę a w tym celu przekazał swoją wiedzę trzydziestu robotnikom,
również mularzom. RównieżJezus Chrystus miał być wtajemniczony w sztukę wolnomularstwa lecz
miał odmówić mistrzostwa w starożytnej masonerii. Początki wolnomularstwa wiązane są również z
zakładaniem przez Numę pierwszych korporacji robotniczych które wraz z wycofaniem się Rzymian z
terenów brytyjskich musiały przekształcać się w różnego rodzaju bractwa rzemieślnicze. W
średniowieczu nosicielami tej wiedzy miały być cechowe organizacje wolnych murarzy (stąd nazwa),
póz
niej określane jako "wolnomularstwo operatywne", którego współczesnymi przedstawicielami
byliby zwykli, wykwalifikowani architekci i murarze; cechy takie istniały w całej średniowiecznej
Europie, w której budowano katedry gotyckie. Bractwa zakładane były w celu zachowania tajemnicy
rzemiosła, omawiania problemów zawodowych, dzielenia się doświadczeniami w miejscach
najczęściej zwanych Lożą. Spełniały one również funkcję szkoły dla nowicjuszy i miejsce spotkań
towarzyskich. W loży zbierano się również na uroczyste święta jak np. dzień św. Jana Ewangelisty (27
XII) lub czterech budowlanych rzez
biarzy - męczenników (8 XI). Z upływem czasu gdy sztuka
murarska stawała się coraz bardziej dostępna, bractwa traciły na znaczeniu ale proces ten zachodził
powoli. Wród 40 członków loży w Aberdeen w 1670 r. byli również adwokaci, chirurdzy i kupcy, a np.
Loża św. Pawła z Londynu dopiero w 1703 umożliwiła wtajemniczanie innych ludzi niż budowlańcy.
Prawdopodobnie, na powstanie masonerii duży wpływ miał angielski cech budowniczych, który w XVI
wieku przyjął nazwę "Bractwa wolnych mularzy". W XVII wieku stracił na znaczeniu i aby przetrwać
przyjął członków nie związanych z budownictwem, stąd zmienił nazwę na "Bractwo mularzy wolnych i
przybranych". Wolnomularstwo spekulatywne (tworzone przez hermetyków i filozofów), czyli właściwa
masoneria, miała powstać z zetknięcia wolnomularstwa operatywnego i nauki, takich jak Robert
Fludd,różokrzyżowców (Christian Rosenkreuz), których nauki mają początek w pismach
Niemca Johanna Valentina Andreae, za sprawą tegoż ma ono związki także ze starożytną wiedzą
tajemną, na przykład z pitagoreizmem. Pewne symbole i nauki wolnomularskie pochodzą także z
filozoficznej alchemii. Niektóre legendy wskazują na związki wolnomularstwa z zakonemtemplariuszy.
Historyk John Robinson w dziele Zrodzeni z krwi twierdzi, że wolnomularstwo może wywodzić się
faktycznie od tego zakonu; część zakonników przedostała się z Francji do Anglii i tam, poprzysiągłszy
zemstę papieżowi, w ukryciu przekazywała swoje sekrety, aż w XVIII wieku mogła wreszcie bez
przeszkód się ujawnić. Większość terminologii wolnomularskiej ma pochodzenie starofrancuskie i
została przez angielszczyznę przejęta. Jedna z legend podaje, że w dniu spalenia na stosie mistrza
templariuszyJakuba de Molay kilku wtajemniczonych, przebranych na mularzy przyszło zebrać jego
prochy i przysięgło zemstę katom. Rocznica śmierci wielkiego mistrza obchodzona jest w lożach.
Zemsta miała się dokonać poprzez ścięcieLudwika XVI w dawnej twierdzy templariuszy. Pierwsza
wzmianka o templariuszach złączonych z wolnomularstwem pochodzi z protokołów loży "Kapituła
Sklepienia Królewskiego w. Andrzeja" z Bostonu z 1769 r. Wielka Loża w York usankcjonowała w
1780 r. stopień "rycerza templariusza". Wielu masonów zaprzecza pochodzeniu wolnomularstwa od
templariuszy. Dał temu wyraz Konwent z Wilhelmsbad z 1782 r. orzekając, że wolnomularstwo
szkockie nie jest kontynuacją tradycji Zakonu. Mimo to powstają organizacje para-masońskie
odwołujące się do tradycji templariuszy np. Zakon Wschodnich Templariuszy którego propagatorem
był Aleister Crowley, szef sekcji brytyjskiej, który przybrał imię Baphometa. Jest to imię bożka jakiemu
miał oddawać cześć Jakub de Molay wraz z templariuszami. Według Kabały imię toAkrostych czytany
wspak, oznaczający (łac. 'Templi omnium hominum pacis abbis') (opat świątyni pokoju
wszechludzkości).
W XX wieku kilkakrotnie niektórzy katolicy i wolnomularze chcieli podjąć dialog, w którego powodzenie
nie wierzy jednak większość obserwatorów i analityków sytuacji. Kilka poglądów tradycyjnie
przypisywanych wolnomularstwu, takich jak deizm, dążenie do świeckości państwa, zwalczanie
pewnych przekonań głęboko zakorzenionych w katolicyzmie, które bywały i nadal bywają nazywane
przez wolnomularzy "przesądami", kłócą się z teologią i doktryną Kościoła katolickiego. Jedną z
przyczyn niechęci była odmowa przez wolnomularzy ujawnienia opisów wszystkich stopni
wtajemniczenia.
Wolnomularze bywają oskarżani o kumoterstwo i prowadzenie wspólnych nielegalnych interesów. Za
przykład podaje się włoską lożę P2.
Stan prawny
Zestawienie historycznych dokumentów papieskich dotyczących wolnomularstwa Stan aktualny
W kodeksie prawa kanonicznego z 1917 istniał kanon 2335, który jednoznacznie stwierdzał:
"Wierni, którzy należą do stowarzyszeń masońskich, są w stanie grzechu ciężkiego i nie mogą
przystępować do Komunii Świętej."
W czasie audiencji udzielonej kardynałowi Ratzingerowi Jan Paweł II zatwierdził tę deklarację i
nakazał jej opublikowanie. Obowiązuje ona do dzisiaj. W praktyce oznacza to, że katolicy nie mogą
być wolnomularzami bez ryzyka poważnego konfliktu sumienia.
Sekrety można podzielić na kilka grup:
Jednakże nie zawsze w dziejach tak toczyły się losy masonerii. Niektórzy masoni (m.in. Georges
Danton) uczestniczyli w organach kierowniczychRewolucji Francuskiej, podczas której wzniecali
działania przeciwko Kościołowi katolickiemu (z olbrzymimi pogromami w Wandei włącznie).
Znamiennym przykładem działalności francuskich rewolucyjnych masonów było zamienienieKatedry
Notre-Dame w Paryżu w Świątynię Rozumu. Masoni byli również zaangażowani czynnie po stronie
republikanów w wojnę domową w Hiszpanii, podczas której palono katolickie kościoły. Wspomina się
również oskarżoną o planowanie obalenia monarchii europejskich organizację Iluminatówbawarskich,
która jednak organizacją masońską nie była. Wolnomularze byli często także ofiarami rewolucji, wielu
z nich straciło życie z rąk nie-masonów.
Wtedy istniały zantagonizowane ze sobą loże sprzyjające oranżystom i sprzyjające Stuartom.
Jednym ze zwolenników odzyskania przez Polskę niepodległości był wolnomularz i prezydent Stanów
Zjednoczonych Woodrow Wilson. W dwudziestoleciu międzywojennym masoneria skupiała część
polskiej inteligencji. Spośród sześciu wielkich mistrzów Wielkiego Wschodu dwudziestolecia
międzywojennego, trzech było psychiatrami: Rafał Radziwiłłowicz, Jan Mazurkiewicz i Witold
A
uniewski. Pierwszy prezydent Polski Gabriel Narutowicz był wolnomularzem. Reaktywowany w 1920
zakon w większości poparł Józefa Piłsudskiego, on popierał i nakłaniał ludzi ze swego otoczenia do
wstępowania do masonerii. Według niektórych z
ródeł WLNP brała udział w przygotowaniu zamachu
majowego. Mimo to, w 1938 r. rozpętała się kampania antymasońska w której zasłynął m.in. były
premier i ex-wolnomularzLeon Kozłowski. Ostatecznie jesienią tego roku dekretem prezydenta
RPIgnacego Mościckiego, nastąpiło rozwiązanie wszystkich stowarzyszeń masońskich w Polsce.
Pojedyncze loże działały jednak w konspiracji.
Dzisiaj na świecie najwięcej wolnomularzy żyje w Stanach Zjednoczonych (ok. 2 mln), Wielkiej
Brytanii (ok. 500 tys.)[], Francji (ok. 120 tys.). Proporcjonalnie do liczby mieszkańców stosunkowo
dużo masonów jest w krajach skandynawskich (w czteromilionowej Norwegii ok. 14 tys., w
trzystutysięcznejIslandii ponad 3 tys., podczas gdy w osiemdziesięciomilionowych Niemczechtylko ok.
13 tys.). Liczba wolnomularzy współcześnie maleje, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, gdzie do
niedawna był to ruch masowy. Do czasów zakazania przez III Rzeszę działalności wszelkich lóż liczna
i silna była masoneria niemiecka. W Holandii, Włoszech i Hiszpanii jest ich kilka tysięcy. Masoneria
istnieje także w Japonii. W Quebecu działa zaledwie kilka lóż powiązanych z Wielkim Wschodem
Francji, działają natomiast francuskojęzyczne loże regularne i loże Rytu Memphis-Misraim.
Podobne działania podejmuje wolnomularstwo hiszpańskie. W Hiszpanii wielu masonów jest w PSOE,
w tym wielki mistrz Wielkiej Loży Hiszpanii, Josep Corominas  dawniej senator z ramienia PSOE,
kilku jest w kierownictwie tej partii.
Przyczyny tych zakazów są różne: przede wszystkim metafizyka wolnomularstwa tradycyjnie
postrzegana jest jako trudna lub niemożliwa do pogodzenia z wiarą. Muzułmanie często utożsamiają
masonów z kulturą zachodnią i z dziewiętnastowiecznymi kolonistami francuskimi i angielskimi, z
żydowsko-amerykańskimi elitami oraz dążeniem do laicyzacji państwa na wzórTurcji. We Francji
wolnomularze starają się nie tylko ograniczyć wpływy Kościoła katolickiego, ale także organizacji
muzułmańskich, sprzeciwiając się państwowym dotacjom dla muzułmańskich domów modlitwy.
Ortodoksyjni żydzi obawiają się dążeń masonów do rozdzielenia religii od Państwa w Izraelu. Wielu
wyznawców nie akceptuje wiary w Wielkiego Budowniczego Wszechświata, uważając, że jest
to deizm, który ma zastąpić wiarę w Boga objawionego przez tradycje religijne. Obawy budzi także
obecność w lożach ateistów i agnostyków (w Wielkich Wschodach Francji i Belgii nie ma prawie wcale
chrześcijan). Katolicy doświadczyli ponadto już od przełomu XVIII i XIX wieku wrogości wolnomularzy
do hierarchicznego Kościoła katolickiego  w szczególności na terenie Francji oraz południa Europy.
Nieufność budzi także kult rozwiązanego przez Kościół zakonu templariuszy (organizacja dla dzieci
masonów DeMolay nosi nazwisko ostatniego wielkiego mistrza spalonego na stosie za zgodą
papieża). Istnieje wreszcie teoria spiskowa głosząca, że masoni tajnie czczą Szatana.
Bibliografia
Cytowana
Pozostała
ż� Tadeusz Cegielski, Ordo ex chao: wolnomularstwo i światopoglądowe kryzysy XVII i XVIII
wieku, Warszawa 1994 ISBN 83-85408-29-0
ż� Tadeusz Cegielski, Sekrety masonów. Pierwszy stopień
wtajemniczenia,Warszawa 1992 ISBN 83-85028-25-0
ż� Adam Doboszyński, Konspiracje, Krzeszowice 2004 ISBN 83-88020-79-X
ż� Albin Dunajewski, Pełen apostolskiej troskliwości... (list apostolski w sprawie
masonerii), Krzeszowice 2005 ISBN 83-60048-05-3
ż� Roberto Gervaso, Bracia przeklęci. Historia masonerii, przeł. Katarzyna
Kościelak, Warszawa 2005 ISBN 83-7163-231-2
ż� Domenico V. Ripa Montesano, Vademecum di Loggia, Edizione Gran Loggia Phoenix  Roma
Italia 2009 ISBN 978-88-905059-0-4
ż� Ludwik Hass, Masoneria polska XX wieku: losy, loże, ludzie, Warszawa1993 ISBN 83-85272-
13-5
ż� Ludwik Hass, Sekta farmazoni warszawskiej. Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie
(1721-1821), Warszawa 1980 ISBN 83-06-00239-3
ż� Andrzej Nowicki, Filozofia masonerii u progu Siódmego Tysiąclecia,Gdynia 1997 ISBN 83-
86748-17-6
ż� Józef Sebastian Pelczar, Masoneria. Jej istota, zasady, dążności, początki, rozwój,
organizacja, ceremoniał i działanie., Krzeszowice 2004ISBN 83-88020-24-2
ż� Rozmowy o masonerii. Z Norbertem Wójtowiczem o masonerii w Polsce i na świecie
rozmawia Natalia Dueholm, Krzeszowice 2005 ISBN 83-60048-21-5
ż� Jerzy Siewierski, Dzieci Wdowy czyli opowieści masońskie, Milanówek1992 ISBN 83-900551-
7-1
ż� Maciej Stępień, Poszukiwacze Prawdy. Wolnomularstwo i jego tradycja,Lublin 2000 ISBN 83-
7306-008-1
ż� Sztuka królewska. Historia i myśl wolnomularstwa na przestrzeni dziejów  red. Norbert
Wójtowicz, Wrocław 1997 ISBN 83-900696-3-6
ż� Jerzy Wójtowicz, Masoneria  wielka niewiadoma? Studium z dziejów tzw. tajnych towarzystw
w Europie nowożytnej (XVIII-XX w.), Toruń 1992 ISBN 83-85263-57-8
ż� Norbert Wójtowicz, Antymasońska kampania 1938 roku (z dołączeniem wybranych
dokumentów), Krzeszowice 2005 ISBN 83-60048-10-X
ż� Norbert Wójtowicz, Masoneria. Mały słownik, Wyd. Verbinum, Warszawa2006 ISBN 978-83-
7192-307-4
ż� Norbert Wójtowicz, Wielki Architekt Wszechświata. Teologiczna krytyka masońskich wizji
Boga, Warszawa 1999 ISBN 83-910542-5-X
ż� Załęski Stanisław, O masonii w Polsce od roku 1742 do 1822 na z
ródłach wyłącznie
masońskich, Kraków 1908
ż� John K. Young, Barb Karg, Masoni. Sekrety tajemniczej organizacji,
Septem Gliwice 2007 ISBN 978-83-246-0951-2
ż� Paweł Janowski, Masoneria III. Doktryna, IV. Symbolika i obrzędowość, V. Kościół katolicki a
masoneria, VI. W Polsce, EncKat t. XII, kol. 138-151.
Zobacz też
ż� B'nai B'rith
ż� Wirtualny Wschód Wolnomularski
ż� Wielka Loża Narodowa Polski
ż� Ars Regia  nowa strona pisma wolnomularskiego
ż� Le Droit Humain Polska
ż� Synthesis
ż� Masonica Norberta Wójtowicza
ż� Bractwo św. Piusa X o masonerii
ż� Szkice o masonerii Krajskiego
ż� Albert Pike - Morals and dogma (Jedna z najważniejszych ksiąg masonerii)
Wolnomularze nie czczą szatana. Zostali oni z nim utożsamieni, ponieważ do wolnomularstwa
należało bardzo wiele znanych osobistości, które cynicznie odnosiły się do chrześcijaństwa. Prawdą
jest również, że włoski poeta Giosue Carducci, należący do loży wolnomularskiej, napisał Hymn do
Szatana. Wiersz ten miał jednak charakter gnostycki, a nie satanistyczny. Pod koniec XIX wieku o
kontakty z diabłem oskarżył wolnomularzy ex-mason Leo Taxil. Prędko został jednak zdemaskowany
jako oszust.
Pojęcie tajemnicy jest podstawowym elementem wolnomularstwa, podobnie jak podstawowy jest
podział ludzi na wtajemniczonych (braci) oraz profanów (światowych). Prawdziwe lub rzekome
tajemnice masońskie są częścią jego legendy. W zasadzie masoneria otocza tajemnicą wszystko, co
dzieje się w loży od chwili jej otwarcia do zamknięcia. W lożach wygłasza się tak zwane deski, czyli
krótkie referaty na jakiś dowolny temat. W szczególności tajemnicami są informacje przekazywane
adeptowi w czasie podniesienia do któregokolwiek stopnia wtajemniczenia.
Organizacje paramasońskie
Na całym świecie istnieje również szereg organizacji paramasońskich i pseudomasońskich,
nieuznawanych przez loże "regularne" i "liberalne" za masońskie. W krajach wysoko rozwiniętych
istnieją organizacje wzorowane na wolnomularskich dla dzieci masonów i młodzieży ("młodzieżówki
masońskie"  np. Zakon DeMolay dla chłopców w wieku 12-21 lat) czy dziewczęcy Order of the
Rainbow Girls oraz rodzin masonów (loże adopcyjne).
Ponieważ podczas inicjacji wolnomularze przysięgają, że już nigdy przed nikim nie uklękną, to
prezydent czy król, będący masonem, nie mógłby już uklęknąć na przykład przed papieżem. Aktywne
na scenie politycznej są także masonki z lóż żeńskich i Le Droit Humain.
"Kto się zapisuje do sekty masońskiej lub stowarzyszeń działających przeciwko Kościołowi
podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej."
Zapis ten obowiązywał niezmiennie aż do czasu wydania nowego kodeksu prawa kanonicznego w
1983.
Te postulaty stały się w XX wieku podstawowymi założeniami wszystkich dużych partii francuskich i
także europejskich. We Francji partie polityczne różnią się najczęściej wyłącznie stopniem swojej
lewicowości w sensie XIX-wiecznym, nie ma tam poza pewnymi elementami we Froncie Narodowym
partii prawicowej w znaczeniu XIX-wiecznym. Osoby związane w tamtym okresie z Wielkim
Wschodem to EugŁne Pottier (autor socjalistycznejMiędzynarodówki), Pierre Joseph
Proudhon, Michał Bakunin, Leon Gambetta i inni komunardzi. Wszyscy oni rozczytywali się w
dziełach Augusta Comta.
Wolnomularstwo a polska polityka
W Polsce masoneria jest nieliczna i niewielu wolnomularzy uczestniczy w życiu politycznym. Polscy
wolnomularze przed wojną i tuż po niej związani byli głównie z Polską Partią
Socjalistyczną i Stronnictwem Demokratycznym. Wolnomularzami byli m.in. działacz opozycji
demokratycznej i socjalista Jan Józef Lipski oraz wicemarszałek Sejmu Aleksander Małachowski,
członek Unii Pracy, która przez pewien czas znajdowała się w koalicji wyborczej zSojuszem Lewicy
Demokratycznej.
Organizacje wolnomularskie rozwiały się bardzo dynamicznie. Aby zainicjować nową lożę wymagane
było od założycieli aby wśród członków loży było przynajmniej siedmiu masonów zainicjowanych już
wcześniej w jakiejś loży "doskonałej i sprawiedliwej". W ciągu kilku lat od powstania w 1717r. Wielkiej
Loży Londynu idee masońskie szybko zdobywały nowych sympatyków. We Francji pierwsza loża
"Amitie et fraternite" (Przyjaz
ń i braterstwo) powstała już w 1721 roku. W 1728r. pod patronatem
Wielkiej Loży Londynu powstała loża wMadrycie, a rok póz
niej w Gibraltarze. W 1729 roku powstała
loża w Warszawie, New Jersey, Florencji oraz azjatyckiej Bengalii. W 1733 r. powstała loża w
Bostonie oraz Wielka Loża Stanu Massachusetts. Rok póz
niej, wówczas 28-letni Benjamin
Franklin zostaje wielkim mistrzem loży wPensylwanii. W latach trzydziestych loże powstawały w wielu
włoskich miastach portowych jak Neapol, Livorno, Wenecja, Genua. Od 1735 r. istniała loża
w Rzymie a od 1736 r. w Genewie. Pod koniec lat trzydziestych istniały loże w krajach Lewantu,
w Konstantynopolu, Smyrnie, Aleppo. W roku 1751pod przywództwem Laurence'a Dermotta powstała
kolejna Wielka Loża, nieuznająca konstytucji Andersona. Dermott opracował odrębną konstytucję. Te
warsztaty nawiązywały do średniowiecznych cechów murarskich, określały się mianem "dawnych",
loże Wielkiej Loży Londynu określały mianem "nowoczesnych". W 1773 utworzona została loża Wielki
Wschód Francjiskupiając w tym czasie wszystkie loże francuskie, dotąd rozproszone. W 1776 roku
sieć organizacyjna wolnomularstwa we Francji obejmowała 193 loże, w tym 34 w Paryżu (z czego 23
wśród wojska), dwa lata póz
niej już 218. W 1789 we Francji i jej koloniach funkcjonowało nie mniej niż
700 lóż wolnomularskich. W Stworzonej przez rewolucję francuską konstytucie zasiadło przeszło 300
masonów, natomiast Jean Ousset naliczył ich 477.
W krajach katolickich i prawosławnych przynależność do masonerii była zakazana przez kościoły i
często z
le widziana przez państwo; loże były postrzegane jako potencjalne miejsca antyrządowych
spisków i intryg, rozsiewające antypaństwowe doktryny
światopoglądowego liberalizmu,antyklerykalizmu i relatywizmu etycznego. Często stowarzyszenia
wolnomularskie skupiały reformatorów lub konspiratorów, którzy wykorzystywali formułę pracy
wolnomularskiej do utrzymywania swojej działalności w tajemnicy; w innych wypadkach loże
masońskie miały charakter miejsca spotkań towarzyskich. W tych warunkach powstawały spiskowe
teorie na temat celów organizacji masońskich: według jednej z popularniejszych była to szatańska
organizacja, zmierzająca do zniszczenia Kościoła katolickiego i przekazania władzy nad światem w
ręce Antychrysta. Masonerię wiązano także z Żydami, gdyż działała ona na rzecz emancypacji
ludności żydowskiej. W krajach protestanckich masoneria była ściśle związana z rządzącymi elitami:
należeli do niej członkowie rodzin panujących, dostojnicy kościelni, wysocy urzędnicy, a
przynależność do masonerii ułatwiała karierę; w tych krajach też przynależność do masonerii stała się
zjawiskiem masowym.
Rozróżnia się stopnie uniwersalne (masoneria błękitna, od 1. do 3.) i stopnie wyższe, których liczba
zależy od Rytu.
W XVIII wieku znanymi wolnomularzami byli także Hrabia de Saint-Germain,Giacomo
Casanova i Hrabia Cagliostro.
Symbole w masonerii są pojmowane jako znaki w wymiarze intelektualno-duchowym, a nie religijno-
okultystycznym. Symbolika wolnomularska nie jest jednoznaczna i może podlegać interpretacjom
samych wolnomularzy.
W innych krajach europejskich należą do partii lewicowych, centrowych oraz umiarkowanie
prawicowych, nie są to raczej partie ultraliberalne i ultrakonserwatywne, przeważnie socjalistyczne lub
reprezentujące lewicowych liberałów. Np. w Niemczech FDP, która określa swój program
jakosocjalliberalny: postuluje bowiem podatki dochodowe progresywne, niepełne poddanie rynkowi
służby zdrowia i szkolnictwa. Zdecydowanie odrzuca się partie nacjonalistyczne, a także
populistyczne; założenia masonerii zgadzają się najbardziej z poglądami reprezentowanymi przez
partie centrum i lewicy.
Należą do nich:
W 1781 wielkim mistrzem Wielkiego Wschodu Polski został Ignacy Potocki. Loże gromadziły wówczas
liczne przedstawicielstwo arystokracji. Do loży wolnomularskiej należał nawet król Stanisław August
Poniatowski. W latach1784-1788 wielkim mistrzem Wielkiego Wschodu Polski był
póz
niejszytargowiczanin Stanisław Szczęsny Potocki.
Symbolika i tajemnice masońskie
Symbolika masonerii odwołuje się do "budowania" jako obowiązku i zadania masona, stąd
symboliczne znaczenie mają instrumenty dawnych murarzy: węgielnica, kielnia, fartuch, pion i młotek.
Jednocześnie mason uważa się za kamień, który wymaga obróbki i uszlachetnienia. Symbolika
masońska czerpie także z tradycji różokrzyżowców, a za ich pośrednictwem z symbolikialchemicznej.
Jeszcze inne symbole pochodzą ze starożytnych misteriów inicjacyjnych, zwłaszcza egipskich i
eleuzyjskich oraz mitów solarnych i pitagorejskich. Duża część symboliki ma
pochodzenie chrześcijańskie i gnostyczne; wreszcie niektóre symbole są zapożyczeniami z symboliki
rycerskiej.
Walki ideowe zaistniałe w politycznej rzeczywistości poszczególnych państw bądz
w ostatnich
dziesięcioleciach w realiach Unii Europejskiej, przeciwstawiające często polityków będących pod
wpływem masonerii politykom chadeckim, nieraz sympatyzującym z Opus Dei, nadal bardzo mocno
antagonizują katolicyzm z masoneri[].
XX wiek
W większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej loże narodowe zaczęły powstawać dopiero
w XX wieku, wcześniej bowiem te kraje znajdowały się w strefie wpływów tureckich i rosyjskich, gdzie
działalność masonerii była zakazana. Swoje struktury rozwijało tam przede wszystkim od lat
dziewięćdziesiątych wolnomularstwo regularne o rodowodzie anglosaskim. WRosji działało wiele lóż
"dzikich" (nieregularnych).
Z drugiej strony przy głoszeniu ideałów braterstwa i ludzkiej ponadnarodowej solidarności duża część
lóż długo zwlekała z akceptacją równości między rasami ludzkimi, co odbijało się w szczególności na
sytuacji względem osób pochodzenia afrykańskiego w Ameryce południowej i północnej, wzmacniając
praktyki niewolnicze.
XIX wiek
Przez wieki wolnomularstwo dzieliło się na różne odłamy: najważniejsza schizma nastąpiła, gdy Grand
Orient de France w roku 1877 przestał wymagać od braci wiary w Wielkiego Budowniczego
Wszechświata. Dlatego wolnomularstwo dzieli się na konserwatywne  anglosaskie i liberalne 
francuskie; póz
niej powstało również wolnomularstwo mistyczne, mieszane i murzyńskie. We Francji
jedyną uznawaną przez Wielką Zjednoczoną Lożę Anglii (UGLE) obediencją jest Wielka Loża
Narodowa Francji (GLNF). Swoiste bezorganizacyjne wolnomularstwo głosił wolnomularz i utopijny
socjalista Henri de Saint-Simon, którego dzieła wywarły silny wpływ na twórczość Adama Mickiewicza,
zwłaszcza III część Dziadów. W młodości Mickiewicz zetknął się z przetłumaczonym wtedy na polski
dziełem jezuity Augustina Barruela, organizacja filomatów była zorganizowana na wzór wolnomularski.
Skandynawskie wolnomularstwo regularne bywa atakowane przez środowiska lewicowe,
feministyczne za swój konserwatyzm: niechęć do przyjmowania kobiet i niechrześcijan. Bardziej
liberalny nurt reprezentują tam niezbyt liczne mieszane loże Le Droit Humain.
Teorie spiskowe
Jedną z teorii spiskowych na temat masonerii jest jej wszechobecność i największy wpływ na losy
współczesnych jak i przeszłych stosunków międzynarodowych. Szczególnym przypadkiem tej teorii
jest podejrzenie o tworzenie przez masonów Nowego porządku świata. Dawne wpływy wiążą się z
Zakonami podległymi, Iluminantami, satanizmem, okultyzmem, a przede wszystkim z Żydami którzy
według Henryka Pająka pozostają w ścisłym związku i zajmują wysokie w niej stanowiska.[]
Masoneria na początku XX wieku przyczyniła się do europeizacji Turcji: wprowadzenia alfabetu
łacińskiego zamiast arabskiego, wprowadzeniakalendarza gregoriańskiego, ograniczenia wpływu
duchownych muzułmańskichna politykę państwa. Masonem był sam prezydent Kemal Atat�rk 
"Ojciec narodu tureckiego".
Organizacja
Ryty i stopnie wtajemniczenia
Loże
Miejsce spotkań lóż liberalnych w Warszawie
Miejsce spotkań lóż liberalnych w Warszawie
Wnętrze loży masońskiej, tutaj w Montrealu w Quebecu
Wnętrze loży we Włoszech
Krzesło mistrza
Wnętrze loży masońskiej podczas publicznej prezentacji, sala żydowska, na obrazie widoczny
król Salomon, za którego panowania zbudowano Świątynię Jerozolimską.
Wnętrze loży w USA
Wnętrze loży w Holandii
Pokrewny artykuł: Loża wolnomularska
Wolnomularstwo a religia
Loże
Loża masońska w Mons w Belgii
Loża w Groningen w Holandii
Loża w niemieckojęzycznym Winterthur w Szwajcarii
Loża w Oslo w Norwegii
Loża w Danii w Kopenhadze
Loża w Sztokholmie w Szwecji
Loża w Hamburgu w Niemczech
Siedziba Wielkiej Loży Anglii w Londynie
Świątynia Masońska (Masonic Temple) na wyspie Jersey.
"House of the Temple"  siedziba Rady Najwyższej 33 stopnia rytu szkockiego
w Waszyngtonie (2007)
Katedra masońska w Indianapolis
Wielka Loża Pensylwanii
Mała loża masońska w Australii
Loża w Passa-Quatro w Brazylii
Wolnomularstwo samo w sobie nie uważa się za religię i akceptuje jako członków wyznawców
wszystkich wyznań. Dokładne zasady przystąpienia (inicjacji) zależą od loży. Niektóre tradycyjne loże
nie przyjmują członków niemonoteistycznych odłamów hinduizmu i buddyzmu. Loże rytu
szwedzkiegoprzyjmują wyłącznie mężczyzn, wyznających wiarę w Jezusa Chrystusa, przy czym te
loże mają charakter gnostycki. Najszerzej rozpowszechniona masoneria anglosaska wymaga jedynie
wiary w Wielkiego Budowniczego Wszechświata, nie przyjmuje jednak  w przeciwieństwie do
masonerii francuskiej  zdeklarowanych ateistów.
Na ogólną liczbę 359 posłów na Sejm Czteroletni, aż 74 było masonami (20%).12
stycznia 1789 wielkim mistrzem został Kazimierz Nestor Sapieha. 8 maja1788 loża Katarzyny pod
Gwiazdą Północną zmieniła nazwę na Stanisława Augusta pod Gwiazdą Północną. Masoni brali
aktywny udział w pisaniukonstytucji 3 maja 1791 roku i w przeprowadzeniu przewrotu
parlamentarnego, który doprowadził do jej uchwalenia. Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji
Rządowej znajdowało się pod kontrolą loży. W czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 z inicjatywy
masonerii powstał radykalny klub jakobinów, którego członkiem był m.in. Józef Zajączek. Polska była
najdalej wysuniętym na wschód krajem, gdzie tak wcześnie powstawały loże wolnomularskie.
Wolnomularstwo a komunizm
IV Międzynarodówka (trockiści) zakazała swoim członkom wstępowania do wolnomularstwa uważając,
że jest ono związane z warstwami posiadającymi. Loże nie mogły działać oficjalnie w krajach bloku
wschodniego. Jednak w zachodniej Europie zdarzali się wśród komunistów masoni, zwłaszcza w PCF,
Gilles Marcel Cachin redaktor naczelny pisma tej partii (L'Humanit�  pl.Humanizm) był masonem.
Wiele partii komunistycznych i socjalistycznych wydało własne zakazy przystępowania do lóż swoim
członkom. Karol Marks iFryderyk Engels zachęcali robotników do czytania dzieł masona Voltaire'a, był
on także jednym z najwyżej cenionych filozofów w Związku Radzieckim. W rozdziale dziesiątym tomu
III Kapitału Karol Marks porównuje solidarność kapitalistów w rzekomym wyzyskiwaniu klasy
robotniczej do solidarności masonów. EugŁne Pottier (autor socjalistycznej Międzynarodówki) był
masonem i jego pieśń była od 1917 do 1944 roku hymnem Rosji Sowieckiej i Związku Sowieckiego.
Wielu masonów było jednak kapitalistami, wielkimi przedsiębiorcami itd.
Obecnie najważniejszymi działającymi w Polsce organizacjami wolnomularskimi są działająca
wcześniej w konspiracji i zarejestrowana w 1991Wielka Loża Narodowa Polski, Wielki Wschód
Polski i Międzynarodowy Mieszany Zakon Wolnomularski "Le Droit Humain". W pierwszej połowie lat
90.XX w. we Wrocławiu działała loża Horus, podporządkowana obediencjom niemieckim.
Dokument z 26 listopada był wynikiem wcześniejszej deklaracji (z 17 lutego 1981), w której zapisano
między innymi:
Historycznie Wielki Wschód można wiązać z lewicą rozumianą jako wszystkie ruchy
antykonserwatywne, ponieważ w XIX wieku jego członkowie wiązali się z ruchami propagującymi
"obowiązek szkolny" w szkołach publicznych przy jednoczesnym zakazie pracy nieletnich, co w XIX
wieku było powszechne, obniżenie kar za przestępstwa, których najczęściej dopuszczali się ludzie
ubodzy zmuszeni do tego koniecznością (wtedy skazywano za kradzież na galery), wprowadzenie
praw pracowniczych, odpłatnych urlopów, kontroli urodzin (wtedy Francja miała przyrost naturalny na
poziomie najbiedniejszych dzisiaj krajów azjatyckich, jak Bangladesz i Indie) i zerwanie więzi państwa
i Kościoła (w 1816-84 państwo nie udzielało rozwodów).
Wolnomularze uczą się w lożach kochać Ojczyznę, podporządkować się jej prawu, szanować
konstytucyjne władze  głosi statut WLNP.
Chociaż wolnomularze głoszą solidarność ponadnarodową ludzi i uniwersalistyczne ideały braterstwa,
to nie tylko nie kwestionują organizmów państwowych (nie głoszą czegoś takiego, jak
internacjonalistyczny komunizm), ale podkreślają konieczność poszanowania władz i praw krajowych.
Z uwagi na duży stopień legalizmu wolnomularzy, w przeszłości w niektórych krajach organizacje
wolnomularskie były chronione przez władze państwowe. Zdarzało się, że do wolnomularstwa należeli
w tych krajach politycy, królowie, cesarze,prezydenci, ministrowie, urzędnicy, prawnicy itp.