TOP-owy zasilacz-ładowarka
P R O J E K T Y
TOP-owy
zasilacz-ładowarka
kit AVT-486
Proponujemy wykonanie
impulsowego zasilacza średniej
mocy z ograniczeniem
maksymalnego prądu
wyjściowego. Zasilacz ma
takie gabaryty, łe mołna go
zamontowaĘ w popularnej
obudowie typu KM z wtyczką
sieciową.
Co to jest TOPSwitch? Zalety i wady TOP-�w
Pomimo małej masy
TOPSwitch jest bardzo intere- Tak duła integracja przyczyni-
i niewielkich wymiar�w
sującym układem scalonym. Na ła si� niewątpliwie do uproszcze-
maksymalna ciągła moc
jednej strukturze p�łprzewodniko- nia konstrukcji zasilacza. Mniej
wyjściowa wynosi ał 20W.
wej zintegrowane zostały prak- zewn�trznych element�w i mniej-
Jest to niewątpliwie zasługą
tycznie wszystkie bloki niezb�dne sza płytka drukowana oznaczają
dułej cz�stotliwości pracy
do budowy wysokiej jakości za- niewątpliwie mniejsze koszty.
wynoszącej 100kHz
porowej przetwornicy impulsowej Duła cz�stotliwośĘ pracy pozwala
i nowoczesnego sterownika
typu off-line. Układ umieszczony na ułycie transformatora impulso-
impulsowego TOPSwitch.
jest w zwykłej, tr�jko�c�wkowej wego o mniejszych rozmiarach,
obudowie typu TO-220. niłsze są koszty montału, serwisu
Najwałniejsze wewn�trzne blo- itp.
ki TOPSwitcha to: Niestety, nie wszystkie wymie-
- skompensowany temperaturowo nione zalety mogą byĘ wykorzys-
oscylator o cz�stotliwości pracy tane w praktyce amatora-hobbysty.
100kHz, �r�dło napi�cia odnie- Duła cz�stotliwośĘ pracy nie po-
sienia typu bandgap; zwala na ułycie do budowy trans-
- wzmacniacz napi�cia bł�du wraz formatora impulsowego tanich
z modulatorem PWM; kształtek ferrytowych produkcji
- klucz w postaci wysokonapi�- krajowej z materiału F807, gł�w-
ciowego (700V) tranzystora N- nie z uwagi na dułe straty mocy.
MOS wraz z driverem, układem Potrzebne są kształtki z lepszych
zabezpieczenia nadprądowego i jednocześnie drołszych materia-
(ang. current mode converter) ł�w, np. 3F3 Philipsa czy Fi324
i układem wycinania zakł�ce� firmy VOGT. Nawet jeśli zaakcep-
szpilkowych (ang. leading edge tujemy wyłszą cen� i kupimy
blanking); rdze� korzystając z katalogu wiel-
- układ zasilania i zabezpieczenia kości encyklopedii, to okałe si�,
nad- i podnapi�ciowego; ił detalicznie nie sprzedaje si�
- układ zabezpieczenia przed rdzeni ze szczeliną i trzeba ją
przegrzaniem. zrobiĘ samodzielnie (patrz ramka).
To wszystko znalazło si� Zintegrowanie wszystkich blok�w
w zwykłej tr�jko�c�wkowej obu- przetwornicy w jednym chipie
dowie, dzi�ki czemu wykonanie komplikuje r�wnieł hobbyście
zasilacza sprowadza si� do dołą- uruchamianie układu - niewiele
czenia dosłownie kilku elemen- mołna zmierzyĘ, nie da si� uru-
t�w zewn�trznych. chomiĘ układu krok po kroku itp.
Elektronika Praktyczna 1/99
63
TOP-owy zasilacz-ładowarka
Rys. 1. Schemat elektryczny zasilacza.
Firma Power Integrations - pro- narasta ał osiągnie poziom 5,7V. Akapit komentarza naleły si�
ducent TOPSwitchy - zdaje sobie Wtedy uruchamiany jest klucz roli diod D1 i D2. Ich zadaniem
zapewne spraw� z powyłszych nie- i układ pr�buje wystartowaĘ. jest eliminacja szpilkowych prze-
dogodności, gdył jej karty katalo- W czasie startu T1 korzysta z ener- pi�Ę powstających w momencie
gowe są szczeg�lnie dokładne. To gii zgromadzonej właśnie w C6. wyłączenia klucza. Gdy klucz jest
samo dotyczy not aplikacyjnych Jest jej niewiele - gdy napi�cie włączony, przez uzwojenie pier-
zawierających całą mas� gotowych na C6 spadnie poniłej 4,7V, klucz wotne płynie narastający prąd,
i przetestowanych aplikacji, łącz- zostanie zablokowany i cały pro- w rdzeniu gromadzi si� energia.
nie z mozaiką ściełek, sposobem ces po chwili zacznie si� powta- Z uwagi na nieidealnośĘ obwo-
uzwajania transformatora itp. Do- rzaĘ. du magnetycznego cz�śĘ linii sił
st�pne są przewodniki krok po Układ zasilania T1 podczas pola magnetycznego znajduje si�
kroku prowadzące przez cały pro- pracy tworzą: uzwojenie pomoc- poza rdzeniem - tam teł gromadzi
ces projektowania, łącznie z arku- nicze transformatora (ko�c�wki si� nieco energii objawiając si�
szem kalkulacyjnym do Excela 5,6) i dioda D3 z kondensatorem istnieniem tzw. indukcyjności roz-
wyliczającym automatycznie wi�k- C5. Poniewał T1 ma tylko trzy proszenia (patrz osobna ramka).
szośĘ potrzebnych danych. Projek- ko�c�wki, sterowanie układem do W chwili wyłączenia tranzystora
tant zasilaczy ma zatem zadanie cel�w stabilizacji napi�cia wyj- kluczującego napi�cie na jego dre-
maksymalnie uproszczone. ściowego r�wnieł zostało zreali- nie zwi�ksza si� gwałtownie osią-
zowane w spos�b oryginalny. gając poziom przewyłszający na-
Opis układu Im wi�kszy prąd wpływa do wet 800V. Napi�cie to składa si�
Schemat elektryczny ładowarki ko�c�wki sterującej TOPSwitcha z trzech �cz�ści� (patrz rys. 2).
przedstawiono na rys. 1. Napi�cie tym mniejszy jest wsp�łczynnik Poniewał koniec uzwojenia
sieci energetycznej poprzez rezys- wypełnienia impuls�w kluczują- pierwotnego jest dołączony do
tor R1, ograniczający impuls prą- cych - stabilizacja napi�cia wyj- plusa kondensatora C3, pierwsza
du w momencie włączenia do sie- ściowego sprowadza si� do odpo- �cz�śĘ� to wyprostowane napi�cie
ci i pełniący jednocześnie rol� wiedniej regulacji prądu wpływa- sieci, a wi�c uwzgl�dniając waha-
bezpiecznika, jest podawane na jącego do ko�c�wki sterującej T1 nia napi�cia sieci jest to maksy-
prosty filtr przeciwzakł�ceniowy. (prąd ten musi byĘ jednak wi�k- malnie 310V. Druga �cz�śĘ� wy-
Tworzą go dwa dławiki i konden- szy od minimalnej wartości po- nika z zasady działania przetwor-
satory C1 i C2. Po wyprostowaniu trzebnej do pracy T1). Regulato- nicy zaporowej i jest r�wna na-
w mostku M1 i odfiltrowaniu za rem w układzie jest włączony sze- pi�ciu wyjściowemu pomnołone-
pomocą kondensatora C3 napi�cie regowo z pomocniczym zasilaniem mu przez przekładni� transforma-
zasila układ przetwornicy. fototranzystor (cz�śĘ O1). Im ele- tora. W opisywanym układzie na-
Pierwotny obw�d układu jest ment ten jest jaśniej oświetlony, pi�cie to wynosi około 130V.
bardzo prosty, bo opr�cz samego tym wsp�łczynnik wypełnienia Trzecia �cz�śĘ� napi�cia na dre-
TOPSwitcha włączonego w pier- impuls�w kluczujących jest mniej- nie bierze si� z indukcyjności roz-
wotne uzwojenie transformatora szy i mniejsze jest
impulsowego jest jeszcze tylko 7 napi�cie wyjściowe.
element�w. Ich rol� w układzie Po stronie wt�rnej
najłatwiej jest prześledziĘ analizu- układu naleły wi�c
jąc to, co dzieje si� w układzie zapewniĘ takie stero-
po włączeniu zasilania. W miar� wanie LED-em zawar-
jak rośnie napi�cie na C3, to tym w O1, aby świe-
poprzez zawarte w T1 układy za- cił on tym jaśniej im
silania ładowany jest r�wnieł kon- wyłsze jest napi�cie
Rys. 2. Przybliżony przebieg napięcia na
densator C6. Napi�cie na nim na wyjściu układu.
tranzystorze kluczującym.
Elektronika Praktyczna 1/99
64
TOP-owy zasilacz-ładowarka
cjonalnym i powinien byĘ Układ stabilizacji napi�cia wy-
montowany, gdy zaleły nam korzystuje regulowaną diod� Ze-
na minimalizacji EMI. Wy- nera D6. WartośĘ napi�cia wyj-
jściowy filtr zasilacza tworzą ściowego jest ustalana stosunkiem
kondensatory C9 i C10. Dla podziału dzielnika R5 i R6. Warto
stabilnej pracy i jak najmniej- zwr�ciĘ uwag�, łe dioda D6 jest
szych t�tnie� napi�cia wyj- włączona za rezystorem pomiaru
ściowego muszą to byĘ kon- prądu - włączenie odwrotne istot-
densatory o małej wartości nie pogorszyłoby parametry stabi-
Rys. 3. Zasada działania układu
ESR - pami�tajmy, łe zasilacz lizacji. Kondensatory C13 i C14
ograniczającego prąd wyjściowy.
pracuje na 100kHz! Sumarycz- zapewniają kompensacj� cz�stotli-
proszenia. Linie sił pola rozpro- na pojemnośĘ filtru została roz- wościową układu.
szonego nie obejmują uzwojenia bita na dwie mniejsze, połączone Na zako�czenie opisu działa-
wt�rnego, wi�c energia zgroma- r�wnolegle i dodatkowo zboczni- nia układu wr�Ęmy jeszcze raz do
dzona w indukcyjności rozprosze- kowane dobrej jakości kondensa- strony pierwotnej zasilacza. Jak
nia nie przepływa do obciąłenia, torami foliowymi. wspomniałem na początku w ukła-
ale �wyładowuje� si� na tranzys- Za filtrem umieszczony został dach TOPSwitch jest realizowany
torze i ma charakter wąskiej szpil- układ stabilizacji napi�cia i ogra- układ przetwornicy z zabezpiecze-
ki o amplitudzie 300..400V (kon- niczenia prądu. Oba te bloki są niem nadprądowym. Jest to wałna
kretna wartośĘ zaleły od wyko- połączone i sterują świeceniem cecha i warto jest zrozumieĘ o co
nania transformatora, wartości po- diody LED w transoptorze O1. tu chodzi. A rzecz jest prosta,
jemności uzwoje� itp.). Zasada działania układu ogra- gdył chodzi o to, kiedy wyłącza
Amplitud� tej szpilki trzeba niczającego prąd jest prosta i zo- si� klucz. W stanie ustalonym
ograniczyĘ, bo gdy napi�cie na T1 stała zilustrowana na rys. 3. Re- klucz jest włączany na początku
przekroczy 700V, to ulegnie on zystor R10 dostarcza napi�cia kałdego taktu przetwornicy i po
uszkodzeniu. Elementem ograni- o wartości proporcjonalnej do prą- określonym czasie (w zalełności
czającym jest dioda mocy Zenera du wyjściowego zasilacza. Aby np. od napi�cia wejściowego i ob-
(tzw. transil) - D1. Zadaniem D2 zminimalizowaĘ straty mocy w tym ciąłenia wyjścia) jest wyłączany.
jest ograniczenie działa� dwukie- elemencie, wartośĘ napi�cia na W przetwornicy z zabezpieczeniem
runkowego transila do wyłącznie R10 jest powi�kszana o spadek na nadprądowym klucz mołe byĘ
napi�Ę przekraczających wypros- diodzie Schottky'ego D5 (około wyłączany wcześniej, to znaczy
towane napi�cie sieci - gdyby jej 0,35V) i podawana na złącze BE wtedy, gdy prąd płynący przez
nie było, transil nie pozwoliłby, tranzystora T2. W ten spos�b pro- niego osiągnął pewną maksymalną
aby napi�cie na drenie T1 było gowa wartośĘ napi�cia na R10, wartośĘ. WartośĘ ta jest wi�ksza
bliskie zeru. WartośĘ napi�cia uaktywniająca zabezpieczenie zo- od tej, kt�rą mołna zaobserwowaĘ
transila została dobrana do napi�- stała zmniejszona z ok. 0,65V do w stanie ustalonym, a zadaniem
cia wyjściowego i przekładni ok. 0,3V, a straty mocy zmniej- układu zabezpieczenia jest
transformatora tak, aby ograniczał szyły si� czterokrotnie. Dodatkową ochrona klucza przed uszkodze-
on wyłącznie impulsy szpilkowe, zaletą opisanego układu jest moł- niem. Prąd płynący przez klucz,
tak jak zaznaczone jest to na rys. liwośĘ regulacji progu ogranicze- a wi�c przez pierwotne uzwojenie
2. Ułycie diody D1 na niłsze nia przez regulacj� prądu płyną- transformatora, przekracza wartoś-
napi�cie lub bezmyślne �podkr�- cego przez D5 - a wi�c poprzez ci nominalne na przykład przy
cenie� napi�cia wyjściowego, dob�r wartości rezystora R8. uruchamianiu zasilacza, kiedy
przez modyfikacj� jedynie układu
stabilizacji po stronie wt�rnej
Porady praktyków, czyli jak zrobić szczelinę
(zmiana R5 lub R6), mołe spo-
w rdzeniu w warunkach domowych
wodowaĘ, ił transil wytnie całą
szpilk� i jeszcze przetransformo-
Mimo iż ferryt jest materiałem bardzo twardym i kruchym (tzw. czarna
wane napi�cie ze strony wt�rnej.
ceramika), zrobienie szczeliny powietrznej w warunkach domowych jest
Co to oznacza? Energia zamiast
możliwe i nawet nieskomplikowane. Do pracy potrzebne będą: miernik in-
płynąĘ do obciąłenia wydzieli si�
dukcyjnoS
ci, papier S
cierny nr 400, kawałek grubej i twardej tektury lub gru-
w D1, a potraktowany kilkunasto-
bej folii z tworzywa sztucznego i cierpliwoS
ć. Na początku starymi nożyczka-
ma watami mocy transil nie po-
mi wycinamy z papieru S
ciernego pasek o szerokoS
ci 15mm i naklejamy go
pracuje nam dłułej nił sekund�!
na identyczny pasek tektury. Tak wykonany pasek kleimy do większej płyty,
W chwili gdy T1 jest zatkany,
np. kawałka płyty wiórowej. Następnie trzymając połówkę rdzenia w palcach
przewodzi dioda D4 zapewniając
pocieramy nią o wystający pasek papieru S
ciernego tak, aby zmniejszyć wy-
przepływ energii zgromadzonej
sokoS
ć kolumny S
rodkowej i nie naruszyć kolumn bocznych. Co pewien czas
w rdzeniu do obciąłenia. Ponie-
wkładamy rdzeń w karkas i mierzymy indukcyjnoS
ć, tak aby uzyskać po-
wał napi�cie wyjściowe zasilacza
trzebne 2mH. Z uwagi na prostotę  szlifierki , szlif kolumny nie będzie płasz-
jest niewielkie, korzystniej jest
czyzną i metoda pomiaru szczeliny za pomocą np. suwmiarki da złe wyniki
ułyĘ, zamiast zwykłego, szybkiego
- należy jedynie polegać na pomiarze indukcyjnoS
ci. Wykonanie szczeliny
prostownika tj. diody Schott-
o szerokoS
ci 0,3mm nie zajmuje więcej niż godzinę, gdy wykonujemy jedną
ky'ego. Dołączony do diody kon-
sztukę transformatora jest to akceptowalne.
densator C8 jest elementem op-
Elektronika Praktyczna 1/99
65
TOP-owy zasilacz-ładowarka
nym godnym polecenia izolatorem
jest folia styrofleksowa - mołna
ją uzyskaĘ rozbierając stary wy-
sokonapi�ciowy kondensator tegoł
typu lub transformator linii z ja-
kiegoś telewizora.
Drugie w kolejności nawija si�
uzwojenie pomocnicze. Liczy ono
tylko 8 zwoj�w drutu o średnicy
około 0,3mm. Początek nawijania
na ko�c�wce 6, koniec na 5.
Z uwagi na wspomnianą szczup-
łośĘ miejsca nie naleły nawijaĘ go
Rys. 4. Kolejność, podział na warstwy i sposób nawinięcia uzwojeń
centralnie na środku karkasu, lecz
transformatora TR1.
nieco bliłej strony z ko�c�wkami
kondensatory filtru wyjściowego o wartośĘ pola rozproszonego, 6..10. Mimo łe napi�cie w uzwo-
są jeszcze nie naładowane oraz a przy szczelinie na kolumnach jeniu pomocniczym jest niewiel-
przy zwarciu wyjścia i innych bocznych to juł wr�cz tragedia. kie, tu r�wnieł obowiązują wszys-
bliłej nie sprecyzowanych sta- Prac� rozpoczynamy od nawi- tkie środki ostrołności, jakie om�-
nach nieustalonych. ni�cia uzwojenia pierwotnego - wiono wyłej - niedbalstwo i pro-
Z uwagi na pełną integracj� liczy ono sobie 96 zwoj�w drutu wizorka mołe zaowocowaĘ przebi-
układ�w sterujących wewnątrz DNE 0,3mm, podzielonych na trzy ciami do uzwoje� sąsiednich.
TOPSwitcha, wartośĘ prądu uak- warstwy po 32 zwoje (patrz rys. Nawini�te uzwojenie pomocni-
tywniająca zabezpieczenie nadprą- 4 i 5). Nawijanie zaczynamy od cze przykrywamy podw�jną war-
dowe jest wartością stałą dla ko�c�wki 7, a ko�czymy na stwą izolacji, tak jak na rys.
danego typu układu. W TOP201 czwartej n�łce karkasu. Rdze� 4 i nawijamy uzwojenie wt�rne.
jest to 1,17A, w TOP202 - 1,75A, EFD ma niewielkie okno nawojo- Liczy ono tylko 7 zwoj�w drutem
a np. w TOP204 - 3,15A. Zmiana we, dlatego podczas nawijania DNE 0,9..1mm. Początek na ko�-
typu układu na inny jest wi�c naleły starannie i ściśle układaĘ c�wce 2, koniec na 1. W odr�ł-
w zasilaczu niedozwolona - wło- poszczeg�lne zwoje obok siebie. nieniu od poprzednich, tym ra-
łenie do zasilacza np. TOP227 Baczną uwag� warto zwr�ciĘ na zem wyprowadzenia uzwojenia le-
spowoduje, ił w stanie nieustalo- wyprowadzenia początku i ko�ca łą po tej samej stronie karkasu.
nym przez uzwojenie pierwotne uzwojenia, aby nie stykały si� one Wyprowadzany do ko�c�wki lu-
TR1 popłyną ponad trzy ampery. z drutem na pozostałych wars- towniczej drut przed połołeniem
Ta sześciokrotnie wi�ksza od no- twach. Nie wolno zapomnieĘ na nawini�tej sekcji trzeba oczy-
minalnej wartośĘ prądu pierwot- o starannej izolacji mi�dzy wars- wiście dodatkowo zaizolowaĘ.
nego nasyci rdze� TR1 i układ twami (z małą zakładką od brzegu
ulegnie uszkodzeniu. do brzegu karkasu) - napi�cia
wyst�pujące w uzwojeniu pierwot-
Transformator trzeba nym są bardzo dułe i ryzyko
wykonaĘ przebiĘ jest dułe.
Do wykonania transformatora Podczas nawija-
impulsowego został ułyty rdze� nia transformatora
ferrytowy produkcji Philipsa typu nie wolno si� spie-
EFD25 z materiału 3F3. Rdze� ma szyĘ. Warto zaopat-
szczelin� powietrzną o szerokości rzyĘ si� w szybko-
0,3mm, co zapewnia wartośĘ sta- wiąłący klej epoksy-
łej Al rdzenia r�wną 250. Opr�cz dowy, kt�rym moł-
rdzenia potrzebny jest jeszcze kar- na na początku uło-
kas i dwie stalowe zapinki, two- łyĘ i zaizolowaĘ po-
rzące razem komplet. Gdy nie uda czątek uzwojenia,
si� kupiĘ rdzenia ze szczeliną, potem po nawini�-
mołna przy odrobinie dobrej woli ciu pierwszej wars-
wykonaĘ ją samemu. Niestety, nie twy warto jest umo-
mołna posłułyĘ si� w tym przy- cowaĘ jej brzeg tak,
padku metodą uproszczoną - pr�- aby zwoje nie rozsu-
ba wykonania szczeliny poprzez n�ły si� przy nakła-
przełołenie przekładkami kolumn daniu izolacji itp.
bocznych rdzenia spowoduje is- Przekładki izolacyj-
totny wzrost indukcyjności roz- ne nie mogą byĘ
proszenia transformatora i znaczą- z przypadkowych
Rys. 5. Sposób podłączenia uzwojeń do nóżek
cy wzrost strat mocy w transilu. materiał�w, jak pa-
karkasu. Widok od strony końcówek lutowni-
Rdze� typu EFD w og�le nie jest pier, taśma samo-
czych, początki uzwojeń zostały zaznaczone
�najszcz�śliwszy�, jeśli chodzi przylepna itp. Jedy-
kropkami.
Elektronika Praktyczna 1/99
66
TOP-owy zasilacz-ładowarka
Na koniec wkładamy rdze�
WYKAZ ELEMENTÓW
Indukcyjność
i kontrolujemy indukcyjnośĘ
Półprzewodniki
uzwojenia pierwotnego (lub wyko-
rozproszenia -
T1: TOP201YA (Power Integrations)
nujemy szczelin�) - powinna wy-
T2: BC548
teoria i praktyka
nosiĘ około 2,15mH (ą10%). Moł-
D1: Transil P6KE220 lub 1.5KE200
na teł upewniĘ si�, czy podczas
Gdy zaczniemy rozważać zja-
nawijania zachowany został jed- D2: BYV26C lub UF4007
wiska fizyczne zachodzące w dła- nolity kierunek układania zwoj�w D3: 1N4148
wiku z rdzeniem ferrytowym, wy- i tym samym, czy początki i ko�- D4: 1N5822
ce są na właściwych miejscach.
D5: BAT42..44
jaśnienie czym jest indukcyjność
Sprawdzenie jest proste i polega
D6: TL431
rozproszenia nie będzie trudne.
na kolejnym łączeniu szeregowo
O1: 4N35
Gdy przez cewkę dławika zacznie
poszczeg�lnych uzwoje� i kontro-
M1: mostek 1A/400V okrągły
płynąć prąd, powstanie pole mag-
lowaniu czy indukcyjnośĘ wypad-
Rezystory
netyczne. Większość linii sił tego kowa za kałdym razem wzrasta.
R1: 4,7&!/1W lub lepiej termistor
pola zawierać się będzie w rdzeniu
NTC10, np. SG220 (Ketema)
Montał
dławika i tam przede wszystkim R2: 1M&!
Układ został zmontowany na
R3: 6,2&!/0,25W
będzie gromadziła się energia pola
niewielkiej, dwustronnej płytce
R4: 220&!
magnetycznego. Ponieważ jednak
drukowanej pasującej wymiarami
R5: 1k&!
rdzeń nie obejmuje cewki w 100%,
do popularnej obudowy typu KM.
R6: 2,7k&!
Widok ściełek przedstawiono na
jego przenikalność magnetyczna
R7: 3,9k&!
wkładce wewnątrz numeru, a roz-
też nie jest nieskończenie duża,
R8: 4,7k&!
mieszczenie element�w przedsta-
część pola magnetycznego pozo-
R9: 2k&!
wiono na rys. 6.
stanie poza rdzeniem. Skoro pole
R10: 0,22&!/1W
KolejnośĘ montowania elemen-
magnetyczne jest poza rdzeniem,
t�w podlega powszechnym regu- Kondensatory
to jest tam również gromadzona łom. Układ T1 naleły zaopatrzyĘ C1, C2, C4: 2,2nF/400V
w niewielki radiator - mołna do
C3: 33�F/385V (średnica 16mm)
energia. Można więc powiedzieć,
tego celu ułyĘ niewielkiej blaszki
C5, C12, C13, C14: 100nF/63V
że indukcyjność dławika składa się
z miedzi lub mosiądzu o wymia-
C6: 47�F/35V
z dwóch części:  normalnej zwią-
rach 25x25mm. Praktyka pokaza-
C7, C11: 220nF/63V
zanej z polem magnetycznym za-
ła, łe niewielki radiator przydaje
C8: 47pF/250V ceramiczny
wartym w rdzeniu i indukcyjności
si� takłe transilowi. Niewielki
C9, C10: 470�F/16V, elementy te
pasek miedzi naleły przylutowaĘ
rozproszenia związanej z polem
powinny cechować się niską
do płytki drukowanej zgodnie ze
wartością ESR! Na przykład patrz
magnetycznym istniejącym poza
szkicem jak na rys. 7. Wałne jest,
artykuł ELFA nr 67-190-09.
rdzeniem.
aby radiatorek był od strony plusa
Różne
Im bardziej rdzeń obejmuje
zasilania, a nie diody D2, bo
DL1, DL2: dławiki 100�H/0,5A
cewkę, tym indukcyjność rozpro-
w przeciwnym przypadku opr�cz
Tr1: transformator impulsowy:
szenia jest mniejsza. Gdy nasz rozpraszania ciepła pełniłby fun-
karkas i rdzeń typu EFD25 (Philips)
kcj� małej antenki.
dławik ma dwa uzwojenia (tak jak z materiału 3F3 (patrz artykuł ELFA
nr 58-768-00, -18, -26). Wielkość
w opisywanym zasilaczu), to
Uruchomienie szczeliny powietrznej na środkowej
energię w nim wzbudza wyłącznie
kolumnie rdzenia - 0,35mm (stała
TOPSwitche nie są elementami
 główne pole magnetyczne, to
Al-250). Uzwojenia według opisu
tanimi ani łatwo dost�pnymi, wo-
w tekście i zgodnie z rysunkami.
zawarte w rdzeniu - pole rozpro- bec czego uruchamianie układu
naleły podzieliĘ na etapy, aby
szone nie obejmuje bowiem tej
UWAGA: Obudowa i radiator nie
zminimalizowaĘ ryzyko uszkodze-
wchodzą w skład kitu AVT486B.
drugiej cewki. Pozwala to w pros-
nia element�w.
ty sposób oszacować, jaka jest
Zaczynamy tradycyjnie od
wielkość indukcyjności rozpro-
strony wt�rnej. Do wyjścia zasi- powinniśmy zaobserwowaĘ pobo-
szenia transformatora TR1 (po-
lacza podłączamy regulowany za- ru prądu wi�kszego nił kilkana-
prawniej dławika wielouzwoje- silacz warsztatowy (najlepiej ście miliamper�w. Powoli zwi�k-
z funkcją ograniczenia prądu, gdy szając napi�cie trzeba sprawdziĘ
niowego). Wystarczy zewrzeć
zasilacz jej nie ma, to w szereg działanie układu stabilizacji na-
uzwojenie wtórne, co uniemożli-
z zasilaczem włączamy rezystor pi�cia - w okolicach 9V prąd
wi gromadzenie energii w polu
o wartości około 10&!) i ampero- pobierany z zasilacza powinien
 głównym , i zmierzyć indukcyj-
mierz, a r�wnolegle do diody LED gwałtownie wzrosnąĘ, a dołączo-
ność uzwojenia pierwotnego. Bę- zawartej w fototranzystorze lutu- na dioda LED powinna si� za-
jemy od strony druku czerwoną świeciĘ. Gdy tego efektu nie
dzie ona wtedy w przybliżeniu
diod� LED, zwracając baczną b�dzie, uwag� naleły skupiĘ na
odpowiadała wartości indukcyj-
uwag� na jej właściwą polaryza- najbliłszym otoczeniu układu
ności rozproszenia.
cj�. Przy małych napi�ciach nie TL431. Przy okazji mołna spraw-
Elektronika Praktyczna 1/99
67
TOP-owy zasilacz-ładowarka
Po zwi�kszeniu napi�cia po-
wyłej 16V TOPSwitch powi-
nien �ołyĘ�, a wskaz�wka
amperomierza lekko pulso-
waĘ.
Na koniec mołna juł pod-
łączyĘ w miejsce zasilacza
warsztatowego napi�cie sieci
- zasilacz powinien �wystar-
towaĘ� i pracowaĘ cicho bez
szum�w i pisk�w. Z podanym
Rys. 7. Sposób montażu diody D1
powyłej obciąłeniem pozwa-
za pomocą blaszki-radiatora
lamy mu pracowaĘ 2..4 se-
o wymiarach około 10x25mm.
kundy, po czym wyłączamy
Rys. 6. Rozmieszczenie elementów na i kontrolujemy temperatur�
płytce drukowanej.
element�w - w szczeg�lności ne mołe okazaĘ si� zwarcie na
transila. Jego silne grzanie czas tej pr�by rezystora R10) oraz
dziĘ wartośĘ spadku napi�cia na wskazuje na problem z transfor- sprawdzenie działania układu
diodzie D5 - około 0,35V. matorem: za duła przekładnia ograniczenia prądu. Trzeba r�w-
Odłączamy zasilacz od wyjścia (pomyłki w liczeniu zwoj�w), za nieł sprawdziĘ, czy przy pracy
i przyłączamy go do wejścia, duła indukcyjnośĘ rozproszenia z małym obciąłeniem (np. 0,1A)
a wi�c zacisk�w sieciowych. (powyłej 40�H). układ si� nie wzbudza. W razie
Oczywiście szeregowo włączamy Gdy pr�ba wypadnie pozytyw- kłopot�w dobieramy wartośĘ C13
amperomierz (najlepiej analogo- nie, pozostaje sprawdzenie pracy lub pojedynczą pojemnośĘ zamie-
wy) i dodatkowo rezystor z pełnym obciąłeniem (dołączamy niamy na dw�jnik szeregowy
z przedziału 3..5k&!. Do wyjścia do łar�wki 4W dodatkową drugą 100nF/220&!.
zasilacza podłączamy obciąłenie 21W, co daje około 2A poboru Robert Magdziak, AVT
- łar�wk� samochodową 12V/4W. prądu przy napi�ciu 9V - koniecz- e-mail: [e-mail]
Elektronika Praktyczna 1/99
68