BEZPIECZEŃSTWO PRACY 11/2002
mgr in . TOMASZ STRAWI SKI
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Elementy systemów sterowania maszyn
związane z bezpieczeństwem
kowe znajdzie sią poni ej poziomu ry-
Środki zmierzające
Praca wykonana w ramach programu wie-
zyka tolerowalnego społecznie. Nale y
do zapewnienia bezpieczeństwa
loletniego (b. SPR-1) pn.  Bezpieczeństwo
zauwa yć, e społeczna tolerancja dla
przy maszynach
i ochrona zdrowia człowieka w S
rodowisku
ryzyka ulega zmianie w czasie i z reguły
pracy dofinansowanego przez Komitet Ba-
Zastosowanie środków bezpieczeństwa
zmierza w kierunku zaostrzenia wymagań
dań Naukowych. Główny koordynator pro-
przy maszynach jest związane z wystąpu- wymuszających stosowanie nowych roz-
gramu: Centralny Instytut Ochrony Pracy
jącymi zagro eniami oraz towarzyszącym
wiązań dotyczących bezpieczeństwa.
im poziomem ryzyka zawodowego. Nie- Okres  ycia maszyny zaczyna sią
zbądne jest zidentyfikowanie zagro eń,
ezpieczeństwo pracy jest w fazie jej projektowania i produkcji.
a nastąpnie podjącie określonych działań
w znacznym stopniu zale ne od W tym czasie nale y podjąć najwa niej-
w sferze projektowania, nadzoru i zarzą- sze działania zapewniające jej bezpie-
bezpieczeństwa związanego
z maszynami wykorzystywanymi w pro- dzania, prowadzących do ograniczenia ry- czeństwo podczas u ytkowania. U pod-
zyka. Identyfikacja zagro eń powinna
cesach produkcyjnych i w usługach. staw tych działań znajduje sią ocena ry-
zyka, która pozwala na określenie, jakie
W Unii Europejskiej obowiązek produ- obejmować wszystkie ich rodzaje  od
zagro enia i jakie ich nastąpstwa mogą
centów i innych dostawców maszyn do- widocznych gołym okiem i stosunkowo
wystąpić w czasie u ytkowania maszyny.
tyczący zapewnienia bezpieczeństwa zo- łatwo identyfikowalnych, pochodzących
np. od poruszających sią cząści maszyn lub
stał ująty w dyrektywie 98/37/EC tzw. Rezultaty oceny ryzyka są podstawą do
maszynowej, która w artykule 3. stano- ostrych krawądzi, do takich, których wy- określenia przez projektanta maszyny nie-
wi: Maszyny i urządzenia ochronne sa- krycie wymaga zastosowania odpowied- zbądnych środków bezpieczeństwa.
nich przyrządów pomiarowych, np. che-
modzielne objęte niniejszą dyrektywą
W procesie projektowania maszyny nale y
micznych lub związanych z promieniowa-
powinny spełniać wymagania dotyczące
uwzglądniać nastąpujące rodzaje środków
niem elektromagnetycznym.
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ujęte bezpieczeństwa:
Ryzyko związane z wystąpującymi  odpowiednie rozwiązania konstrukcyjne
w załączniku 1. Podobny zapis (w art. 1
i technologiczne eliminujące lub zmniejsza-
zagro eniami mo e zostać zredukowane
par. 5 p. 2) znalazł sią w rozporządzeniu
jące zagro enia
przez:
Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2001 r.
 zastosowanie wyposa enia ochronnego
(DzU nr 127 poz. 1391) [3], które fak-  wyeliminowanie zagrożenia  usu-
i uzupełniających środków bezpieczeństwa
tycznie przenosi postanowienia dyrekty- niącie pierwotnej przyczyny powodują-
 informacją dla u ytkownika umieszczoną
cej istnienie ryzyka; typowym przykła- na maszynie i zawartą w instrukcji obsługi.
wy maszynowej do prawa polskiego.
dem jest w tym przypadku zmiana w tech-
W odniesieniu do maszyn znajdujących
Projektant maszyny, przewidując od-
sią obecnie w u ytkowaniu, w UE obowią- nologii pozwalająca na wyeliminowanie
powiednie środki bezpieczeństwa powi-
rozpatrywanego zagro enia
zują dyrektywy 89/655/EEC i 85/63/EC.
nien kierować sią zaleceniami zamiesz-
Punkt 2.8 załącznika 1. do tych dyrektyw  zastosowanie środków redukcji
czonymi w normach, własnym doświad-
stanowi: W przypadku wystąpienia ryzy- ryzyka  jeśli nie jest mo liwa zmiana
czeniem oraz informacjami napływający-
ka kontaktu z ruchomymi częS
ciami ma- w technologii eliminująca zagro enie, to
mi od u ytkowników podobnych maszyn.
szyn i innych urządzeń technicznych mo- w konstrukcji maszyny oraz w działa-
Kolejne, równie istotne działania zwią-
gącego powodować wypadki, należy za- niach związanych z jej eksploatacją prze-
zane z bezpieczeństwem nale y podjąć
stosować osłony lub inne urządzenia, któ- widuje sią wykorzystanie środków bez-
w fazie u ytkowania maszyny.
re zapobiegałyby dostępowi do stref za- pieczeństwa ograniczających ryzyko.
U ytkownik powinien rozwa yć zastosowa-
grożenia lub zatrzymywały ruch częS
ci nie- Redukcja całego ryzyka przez wyeli-
nie nastąpujących rodzajów środków bez-
minowanie zagro enia jest w praktyce
bezpiecznych, zanim dosięgnie się stref
pieczeństwa:
rzadko mo liwa. W wiąkszości przypad-
zagrożenia... . Analogiczny zapis znajdzie
 odpowiednią organizacją pracy obejmu-
ków nale y sią pogodzić z faktem wystą- jącą procedury jej wykonywania, nadzór,
sią w przygotowywanym rozporządzeniu
powania zagro enia i konieczności zasto- systemy upowa nień do wykonywania
ministra gospodarki.
określonych czynności
sowania kosztownych środków bezpie-
Te akty prawne wymuszą zwrócenie
 dodatkowe wyposa enie ochronne (zasto-
jeszcze wiąkszej uwagi na bezpieczeń- czeństwa, które zmniejszą ryzyko, lecz
sowanie jest zale ne od maszyny i warun-
zawsze pozostanie pewne ryzyko reszt-
stwo przy maszynach, nie tylko nowo
ków jej u ytkowania)
kowe. O zapewnieniu bezpieczeństwa
powstających, lecz tak e znajdujących sią
 szkolenie pracowników
mo na mówić wtedy, gdy ryzyko reszt-  środki ochrony indywidualnej.
obecnie w u ytkowaniu.
28
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 11/2002
Schemat działań związanych z zapew- ne na podstawie najwiąkszej spodziewa-
nieniem bezpieczeństwa przy maszynie nej prądkości wnikania do strefy ochron-
przedstawiono na rysunku 1. nej, czasu zatrzymywania operacji tech-
Wszelkie działania związane z wprowa- nologicznej, czasu zadziałania wyposa e-
dzaniem kolejnych środków bezpieczeń- nia ochronnego nadzorującego dostąp do
stwa powinny być weryfikowane przez tej strefy oraz parametrów charaktery-
powtarzaną oceną ryzyka. Jej wynik po- stycznych wyposa enia ochronnego,
winien potwierdzać, e zastosowane środ- związanych z wykrywaniem człowieka
ki bezpieczeństwa są odpowiednie i wy- lub cząści jego ciała (wymagania wg
starczające do uzyskania wymaganej re- PN-EN 999:2002).
dukcji ryzyka i zapewniają bezpieczeństwo Ochrona odległościowa stosowana jest
w czasie eksploatacji maszyny. w operacjach technologicznych wymaga-
jących cząstego, regularnie powtarzanego
dostąpu do strefy zagro enia (np. wkłada-
Redukcja ryzyka wypadkowego
nie i wyjmowanie obrabianego materiału)
przez zastosowanie ESSZB
i tam, gdzie mo na prawidłowo wyznaczyć
strefą ochronną oraz odpowiednio nadzo-
Przyjmuje sią, e elementami mający-
rować do niej dostąp. Je eli te warunki nie
mi wpływ na wynik oceny ryzyka zwią-
są spełnione, to mo liwym rozwiązaniem
zanego z wystąpującymi zagro eniami są:
jest zastosowanie odpowiedniej osłony
cią kość szkody oraz prawdopodobień-
z urządzeniem blokującym uruchomienie
stwo zaistnienia tej szkody, które zale y
i powodującym zatrzymanie operacji tech-
od cząstości i czasu przebywania w stre-
nologicznej w czasie jej otwarcia (bloka-
fie zagro enia, prawdopodobieństwa wy-
da) lub uniemo liwiającym jej otwarcie
stąpienia zdarzenia zagra ającego oraz
podczas trwania operacji technologicznej
mo liwości unikniącia lub ograniczenia
(ryglowanie). Ta metoda ochrony zakłada
szkody (wg normy PN-EN 1050:1999).
Rys. 1. Schemat działań związanych z zapewnie-
odizolowanie operatora od zagro enia
Tylko prawdopodobieństwo wystąpienia
niem bezpieczeństwa przy maszynie
przez zastosowanie odpowiednio skutecz-
zdarzenia zagra ającego mo e być mo-
nej przegrody.
dyfikowane (zmniejszane) drogą stoso-
Stosowane są tak e uzupełniające maszyny); w przypadku zatrzymywania awaryj-
wania technicznych środków bezpieczeń-
nego jest to element wyłącznika
środki bezpieczeństwa w postaci wypo-
stwa. Jednym z dostąpnych środków bez-
 sterownik  jest to układ generujący na pod-
sa enia do zatrzymywania awaryjnego,
pieczeństwa, opartych na nowoczesnych
stawie sygnałów wejściowych odpowiednie sygna-
pozwalającego na rączne przerwanie ope-
rozwiązaniach technicznych, są elemen-
ły wyjściowe, zgodnie z zało oną funkcją bezpie-
racji technologicznej stwarzającej zagro-
ty systemów sterowania związane z bez-
czeństwa; w najprostszych realizacjach ESSZB
enie.
element sterownika mo e być zastąpiony bezpo-
pieczeństwem (ESSZB), które stanowią
średnim sprzą eniem czujnika z elementem wy-
wyposa enie maszyny lub linii technolo-
konawczym
gicznej, nie wykorzystywane bezpośred-
Struktura i zadania
 elementy wykonawcze  są to elementy
nio do realizacji procesu produkcyjnego.
przekształcające sygnały wyjściowe na odpowied-
typowego ESSZB
Zagro enie wystąpuje w określonej
nie działania wpływające na przebieg operacji tech-
strefie zagro enia, w której w czasie wy- nologicznej (zatrzymanie operacji w ochronie od-
Przedstawione metody ochrony przed
ległościowej i po u yciu przycisku zatrzymywa-
konywania operacji technologicznej jest
zagro eniami wymagają zastosowania
nia awaryjnego) lub mo liwość otwarcia osłon.
wysokie ryzyko wypadku (czyli prawdo-
odpowiedniego wyposa enia ochronne-
podobieństwo wystąpienia nastąpstw
go współpracującego z systemem stero-
ESSZB mo e być wykonane w ró -
w postaci szkody dotyczącej zdrowia lub
wania i elementami wykonawczymi.
nych technologiach. Obecnie najpow-
mienia). W dostatecznej odległości od
Całość instalacji określana jest termi-
szechniej stosowane są realizacje elektro-
strefy zagro enia ryzyko jest niskie (stre-
nem ESSZB. W nowo projektowanych
mechaniczne, elektroniczne i elektronicz-
fa bezpieczna). W obszarze strefy ochron-
maszynach, powstających zgodnie z prze-
ne programowalne. Mo liwe są tak e re-
nej, pomiądzy strefą zagro enia i strefą
pisami dyrektywy maszynowej 98/37/
alizacje mechaniczne, pneumatyczne,
bezpieczną, istnieje mo liwość łatwego
WE, ESSZB stanowi integralną cząść ma-
hydrauliczne i inne.
dosiągniącia (wkroczenia) do strefy za-
szyny. Mo liwe jest równie zastosowa-
gro enia, co równie implikuje stosunko-
nie ESSZB do maszyn znajdujących sią
Podstawowym zadaniem ESSZB jest realiza-
wo wysokie ryzyko. Poniewa okresowe
w u ytkowaniu, jako dodatkowego wy- cja funkcji bezpieczeństwa. Funkcja bezpie-
wyeliminowanie zagro enia przez zatrzy- czeństwa jest relacją definiującą związek po-
posa enia ochronnego.
miądzy sygnałami wejściowymi i wyjściowy-
manie operacji technologicznej bądącej
W ogólnej strukturze typowego ES-
mi określony w celu umo liwienia maszynie
jego z
ródłem równie doprowadza do
SZB (rys. 2.) wystąpują nastąpujące ele-
osiągania stanu bezpieczeństwa.
sytuacji bezpiecznej, nale y wykrywać
menty:
obecność człowieka lub cząści jego ciała
 czujniki  są to urządzenia generujące sy-
(np. palców, dłoni) począwszy od grani- gnał wejściowy dla sterownika; w ochronie odle-
głościowej jest to wyposa enie słu ące do wykry-
cy strefy ochronnej i z chwilą ich wykry-
wania człowieka lub cząści jego ciała; w ochronie
cia zatrzymać działanie maszyny (tzw.
za pomocą osłon z urządzeniami blokującymi są
ochrona odległościowa). Kształt i wymia-
to czujniki monitorujące stan operacji technolo-
ry strefy ochronnej powinny być ustalo- gicznej (np. czujniki ruchu obrotowego cząści Rys. 2. Ogólna struktura ESSZB
29
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 11/2002
Wyró niane są krytyczne funkcje rodzaj funkcji bezpieczeństwa bierze pod Podstawowe wymagania odnoszące
bezpieczeństwa (ich utrata powoduje uwagą wyłącznie operatora maszyny, sią do ESSZB stosowanych w maszynach
natychmiastowy wzrost ryzyka wypadko- a pomija osoby postronne, co w przypad- sformułowano w normie PN-EN
wego) i funkcje wspomagające bezpie- ku procesów z wysokim ryzykiem wy- 954-1:2001. Jednym z najwa niejszych
czeństwo (ich utrata powoduje zmniej- padkowym jest cząsto niewystarczające jest wymaganie zapewnienia odpowied-
szenie skuteczności realizacji związanej i wymaga uzupełnienia środków bezpie- niej odporności na defekty oraz zachowa-
z nią krytycznej funkcji bezpieczeństwa). czeństwa o takie, które realizują funkcją nia sią w przypadku defektu. W tym celu
Przykładem krytycznej funkcji bezpie- bezpieczeństwa pierwszego rodzaju. wprowadzono klasyfikacją ESSZB na ka-
czeństwa jest zatrzymywanie maszyny Ró ne usytuowanie strefy wykrywa- tegorie.
w sytuacji naruszenia strefy wykrywania nia wyposa enia ochronnego, mo e zo- Kategoria B  obejmuje systemy sterowa-
nia zaprojektowane i wykonane zgodnie z obo-
elektroczułego wyposa enia ochronnego. stać wykorzystane do:
wiązującymi przepisami i normami, dostosowa-
Przykładem wspomagającej funkcji bez-  stwierdzania obecności w strefie
ne do procesu technologicznego w zakresie in-
pieczeństwa jest np. automatyczne moni- ochronnej lub strefie zagro enia  ten ro-
tensywności wykorzystania, odporności na
torowanie poprawności pracy hamulców dzaj wykrywania generuje informacją
warunki środowiskowe i odporności na czyn-
elementów napądowych. W rzeczywi- wejściową do sterownika odpowiadającą niki związane z procesem. Wymagania katego-
rii B dotyczą równie pozostałych kategorii.
stych strukturach ESSZB mogą być re- faktycznej obecności człowieka lub czą-
Kategoria 1.  dodatkowo wymaga zasto-
alizowane tak e wewnątrzne funkcje kon- ści jego ciała w nadzorowanym obszarze
sowania w projektowaniu i budowie powszech-
trolne i sterownicze, a w celu zwiąksze-  stwierdzania wkroczenia (wniknią-
nie uznanych zasad oraz elementów sprawdzo-
nia pewności działania mogą być zasto- cia) do strefy ochronnej lub strefy zagro-
nych w praktyce.
sowane struktury wielokanałowe. enia  ten rodzaj wykrywania generuje
Kategoria 2.  niezbądne jest dokonywa-
Techniczną realizacją ochrony odległo- sygnał wyjściowy o obecności człowie- nie kontroli funkcjonowania ESSZB w momen-
cie uruchomienia i okresowo z cząstotliwością
ściowej umo liwia wyposa enie ochron- ka lub cząści jego ciała tylko w momen-
zale ną od konkretnego zastosowania.
ne przeznaczone do wykrywania człowie- cie przekraczania granicy nadzorowane-
Kategoria 3.  wymagane jest wykrywanie
ka lub cząści jego ciała. Są to nastąpujące go obszaru; zastosowanie tego rodzaju
pojedynczych defektów w sposób zapobiega-
rodzaje urządzeń: wykrywania wią e sią z ryzykiem niewy-
jący utracie funkcji bezpieczeństwa. Dopusz-
" elektroczułe urządzenia ochronne  krycia osoby w nadzorowanym obszarze, czalna jest utrata funkcji bezpieczeństwa
w przypadku kumulacji defektów.
kurtyny i promienie świetlne, skanery la- która znalazła sią tam, gdy funkcja
Kategoria 4.  wymagane jest wykrywanie
serowe ochronna była nieaktywna.
pojedynczych defektów przed lub w czasie ko-
" urządzenia ochronne czułe na nacisk W ochronie za pomocą osłon z urzą-
lejnej aktywacji funkcji bezpieczeństwa, a gdy
 maty i podłogi czułe na nacisk, obrze a dzeniami blokującymi i ryglującymi,
jest to niemo liwe, nale y zapewnić utrzyma-
i listwy czułe na nacisk, zderzaki, płytki, funkcja bezpieczeństwa zwykle polega na
nie funkcji bezpieczeństwa w sytuacji akumu-
linki i inne urządzenia czułe na nacisk zatrzymywaniu i blokowaniu mo liwości
lacji defektów.
Proces doboru kategorii ESSZB po-
" oburączne urządzenia sterujące. uruchomienia operacji technologicznej
W ochronie odległościowej wyposa- w czasie otwarcia osłony lub uniemo li- zwala ustalić wymagania wobec poszcze-
enie ochronne nie pełni funkcji bezpie- wianiu jej otwarcia do czasu zatrzymania
gólnych elementów struktury układu
czeństwa samoistnie, lecz stanowi cząść operacji technologicznej stwarzającej za- (czujników, sterownika, elementów wy-
czujnikową ESSZB, która umo liwia gro enie.
konawczych) i ustalić wzajemne relacje
stwierdzenie obecności człowieka lub
miądzy nimi. Powinien on uwzglądniać
cząści jego ciała w charakterystycznej dla
zakładany stopień redukcji ryzyka (okre-
Wymagania dotyczące ESSZB
poszczególnych rodzajów wyposa enia
ślony na podstawie przeprowadzonej oce-
strefie wykrywania. W tym przypadku Zapewnienie bezpieczeństwa środka- ny ryzyka) oraz wskazać optymalny wa-
praktycznie realizowane funkcje bezpie- mi sterowania zostanie faktycznie osią- riant realizacji ESSZB, równie ze wzglą-
czeństwa są dwojakiego rodzaju: gniąte jedynie wówczas, gdy wprowadzo- du na koszt jego wykonania. Im bardziej
 po wykryciu obecności człowieka ne rozwiązanie rzeczywiście ograniczy
redukcja ryzyka jest zale na od ESSZB,
lub cząści jego ciała w strefie ochronnej prawdopodobieństwo wystąpienia zda- tym wy sza kategoria odporności na de-
nastąpuje zatrzymanie procesu technolo- rzenia zagra ającego,  przeciwko które- fekty powinna zostać zastosowana.
gicznego oraz blokada jego wznowienia mu je u yto. Wymaga to zastosowania
W ka dej fazie projektowania ESSZB
w czasie utrzymywania tej obecności wielu zasad i procedur w fazie projekto- nale y prowadzić weryfikacją, w celu
 umo liwienie inicjacji i ewentualnie wania ESSZB oraz póz
niejszej sumien- upewnienia sią czy zostały spełnione
kontynuacji procesu technologicznego po nej kontroli funkcjonowania w czasie
wymagania określone w poprzedniej fa-
stwierdzeniu obecności operatora maszy- u ytkowania maszyny.
zie. Całość projektu nale y poddać wali-
ny (lub np. jego rąk) w określonym poło- Projektowanie ESSZB rozpoczyna sią
dacji w celu wykazania, e w odniesieniu
eniu. Zainicjowanie procesu mo e wte- w momencie podjącia decyzji o redukcji
do ka dego z elementów spełnione są
dy odbyć sią tylko z określonego miejsca ryzyka środkami sterowania. W początko- wszystkie wymagania dotyczące ustalo-
(uznanego za zapewniające bezpieczeń- wej fazie projektowania powinny zostać
nej kategorii oraz wystąpują właściwości
stwo dla operatora) i zwykle w określo- określone funkcje bezpieczeństwa oraz
związane z bezpieczeństwem ustalone
ny sposób (np. przez równoczesne akty- punkty w systemie sterowania maszyny,
w racjonalnym projektowaniu. Walidacja
wowanie elementów sterowniczych dwo- w których bądą sią zaczynać i kończyć ele- powinna być wykonana przez analizy
ma rąkoma). Nale y zauwa yć, e ten menty związane z bezpieczeństwem.
i badania według przygotowanego planu.
30
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 11/2002
Wymagania dotyczące wyposa enia Na wyznaczenie odległości bezpie- stosowano środki ochronne powiązane
ochronnego zamieszczono w normach: czeństwa mają wpływ: czas zadziałania z układem sterowania. Liczba maszyn
 PN-EN 61496-1:2001, PN-EN wyposa enia ochronnego, czas zatrzymy- z ESSZB bądzie systematycznie wzra-
61496-2:2002, PN-EN 61496-3:2002(U) wania operacji technologicznej, maksy- stać, dlatego te w zakładach przemysło-
(elektroczułe wyposa enie ochronne) malna w danych warunkach prądkość wych nale y szkolić słu by eksploatacyj-
zbli ania sią cząści ciała człowieka do ne i konserwacyjne w zakresie poprawnej
 PN-EN 1760-1:2002, PN-EN
strefy zagro enia oraz próg wykrywania. obsługi tych urządzeń.
1760-2:2002(U), prEN 1760-3 (urządze-
Czas zadziałania oraz próg wykrywania
nia ochronne czułe na nacisk)
są parametrami charakterystycznymi NORMY I PRZEPISY
 PN-EN 574:1999 (oburączne urzą-
wyposa enia ochronnego, które nie po-
dzenia sterujące)
[1] Dyrektywa 98/37/WE w sprawie ujednolicenia
winny ulegać zmianie przez nastawianie
 PN-EN 1088:2001 (osłony z urzą-
przepisów prawnych państw członkowskich dotyczą-
lub jego wymianą na inne. W wielu przy-
dzeniami blokującymi i ryglującymi) cych maszyn
padkach szczególnej kontroli nale y pod-
 PN-EN 418:1999 (wyposa enie do [2] Dyrektywy 89/655/EWG i 95/63/WE  Minimal-
dawać czas zatrzymywania realizowane-
ne wymagania bezpieczeństwa pracy i ochrony zdro-
zatrzymywania awaryjnego).
go przez maszyną procesu technologicz- wia podczas u ytkowania przez pracowników ma-
Nale y zwrócić uwagą, e wyposa e-
szyn i innych urządzeń technicznych w pracy
nego, który nie jest zale ny od funkcjo-
nie ochronne przeznaczone do wykrywa-
nowania ESSZB. Przykładowo, je eli [3] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lipca
nia człowieka lub cząści jego ciała mo e
2001 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla ma-
w maszynie zastosowano hamulec do za-
szyn i elementów bezpieczeństwa podlegających oce-
znalez
ć zastosowanie w systemach
trzymywania napądu, to jego nadmierne
nie zgodności, warunków i trybu dokonywania oce-
ostrzegawczych. W systemach ostrze-
zu ycie mo e być przyczyną wydłu enia
ny zgodności oraz sposobu oznakowania tych ma-
gawczych nie nastąpuje wyeliminowanie
szyn i elementów bezpieczeństwa. (DzU nr 127, poz.
sią czasu zatrzymywania maszyny. W tym
1391)
zagro enia przez osiągniącie stanu bez-
przypadku, pomimo sprawnie działające-
piecznego maszyny, a jedynie wygenero-
[4] PN-EN 1050:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo.
go ESSZB, nie bądzie zachowana odle-
Zasady oceny ryzyka
wanie sygnału o naruszeniu zasad bezpie-
głość bezpieczeństwa i ochrona odległo-
czeństwa (np. sygnał dz
wiąkowy po
[5] PN-EN 999:2002 Maszyny. Bezpieczeństwo 
ściowa stanie sią nieskuteczna.
Umiejscowienie wyposażenia ochronnego ze wzglę-
wkroczeniu do strefy zabronionej), ponie-
W trakcie eksploatacji maszyny nale-
du na prędkoS
ć zbliżania częS
ci ciała człowieka
wa nie pełnią one funkcji sterowniczych.
y poddawać systematycznej kontroli re-
[6] PN-EN 954-1:2001 Maszyny. Bezpieczeństwo.
W tym przypadku nie mo na mówić o im-
alizacją funkcji bezpieczeństwa przez
Związane z bezpieczeństwem elementy systemów ste-
plementacji funkcji bezpieczeństwa, dla-
ESSZB. Do tej kontroli nale y stosować rowania. Ogólne zasady projektowania
tego te systemy ostrzegawcze nie pod-
próbniki testowe odpowiednie do zasto-
[7] PN-EN 1088:2001 Maszyny. Bezpieczeństwo.
legają wymaganiom dotyczącym ESSZB.
Urządzenia blokujące sprzężone z osłonami  Zasa-
sowanego wyposa enia ochronnego i za
dy projektowania i doboru
ich pomocą dokonywać aktywowania
funkcji ochronnej. Przykładowo, za po- [8] PN-EN 418:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo. Wy-
Eksploatacja ESSZB
posażenie do zatrzymywania awaryjnego; aspekty
mocą próbnika testowego dostarczonego
funkcjonalne  Zasady projektowania
ESSZB powinny być projektowane
do kurtyny świetlnej wprowadzanego do
[9] PN-EN 61496-1:2001 Bezpieczeństwo maszyn.
i wykonywane jako układy bardzo do- jej strefy wykrywania, nale y sprawdzić
Elektroczułe wyposażenie ochronne. Wymagania
kładnie przemyślane, z zachowaniem
mo liwość przerwania operacji ciącia
ogólne i badania
szczególnej staranności i z wykorzysta- w gilotynie. W oburącznych urządze-
[10] PN-EN 61496-2:2002 Bezpieczeństwo maszyn.
niem odpowiednio dobranych elementów.
niach sterujących nale y sprawdzać me- Elektroczułe wyposażenie ochronne. CzęS
ć 2: Wyma-
gania szczegółowe dotyczące wyposażenia wykorzy-
Z tego powodu w czasie eksploatacji
todą prób poszczególne funkcje bezpie-
stującego aktywne optoelektroniczne urządzenia
maszyny nie nale y samowolnie dokony- czeństwa, odpowiednie dla danego typu
ochronne (AOPD)
wać w nich zmian, a bie ącą konserwa- urządzenia. W maszynach o wysokim
[11] PN-EN 61496-3:2002(U) Bezpieczeństwo ma-
cją tych układów nale y powierzyć od- poziomie ryzyka kontrolą realizacji funk-
szyn. Elektroczułe wyposażenie ochronne. CzęS
ć 3:
powiednio przeszkolonym specjalistom.
cji bezpieczeństwa nale y przeprowadzać
Wymagania szczegółowe dotyczące aktywnych opto-
elektronicznych urządzeń ochronnych reagujących na
Ewentualna wymiana elementów powin- co najmniej raz dziennie i ka dorazowo
odbite promieniowanie rozproszone (AOPDDR)
na być dokonywana wyłącznie na orygi- po włączeniu napiącia zasilającego. Taką
[12] PN-EN 1760-1:2002 Maszyny. Bezpieczeństwo.
nalne; stosowanie zamienników bez do- kontrolą powinien przeprowadzać prze-
Urządzenia ochronne czułe na nacisk. CzęS
ć 1: Ogól-
kładnej analizy ich wpływu na parametry
szkolony pracownik, zachowując szcze-
ne zasady projektowania oraz badań mat i podłóg
układu jest niedozwolone.
gólną ostro ność.
czułych na nacisk
W ochronie odległościowej niezwykle
[13] PN-EN 1760-2:2002(U) Maszyny. Bezpieczeń-
wa ne jest usytuowanie wyposa enia
* stwo. Urządzenia ochronne czułe na nacisk. CzęS
ć 2:
* * Ogólne zasady projektowania oraz badań obrzeży i li-
ochronnego. Powinno ono wykrywać
stew czułych na nacisk
Przedstawione wymagania związane
człowieka lub cząści jego ciała w odle-
z instalacją i eksploatacją ESSZB narzu- [14] prEN 1760-3 Safety of Machinery  pressure sen-
głości nie mniejszej ni odległość bezpie-
sitive protective devices. Part 3: General principles
cają potrzebą zajmowania sią tym tema-
czeństwa i być tak umieszczone, by
for the design and testing of pressure sensitive bum-
tem w sposób szczególnie kompetentny
w maksymalnym stopniu wyeliminować pers, wires and similar devices
i nieprzypadkowy. Dotyczy to zarówno
mo liwość obejścia jego funkcji. Z tego
[15] PN-EN 574:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo.
sfery projektowania, jak równie póz
niej-
wzglądu nie nale y zmieniać jego poło- Oburęczne urządzenia sterujące. Aspekty funkcjonal-
szej eksploatacji maszyn, w których za- ne. Zasady projektowania
enia i blokować działania.
31