LISTY OD PIOTRA
Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë%
REZYSTORY
część 2
Drogi Czytelniku!
W moim drugim liście z cyklu
korespondencyjnych lekcji elektroniki
chciałbym dokończyć rozpoczęty przed
miesiącem temat rezystorów. Pora już
nauczyć się  odczytywać wartości
rezystorów na podstawie kolorowych
kodów paskowych.
Nauczenie się kolorów wcale nie jest umieszczony jak najbliżej brzegu, czyli umieszczone są mniej więcej na środku re-
trudne. Naucz siÄ™ jak wierszyka kolej- na metalowym kapturku(obejmie), nato- zystora.
ności kolorów: miast ostatni pasek powinien być szer- I właśnie przy takich wątpliwościach
czarny - brązowy - czerwony - pomarań- szy od pozostałych. znakomitą pomocą w rozszyfrowaniu
czowy - żółty - zielony - niebieski - fiole- Przykładowo: czerwony-czerwony- będą tabele szeregów i poniższe zasa-
towy - szary - biały. czerwony-złoty oznacza 2,2kW. dy:
Odpowiada to kolejnym cyfrom, uwa- Jeśli trzeci pasek jest czarny, do Jeśli są cztery paski (występują dwie cyf-
ga! - od zera do dziewięciu. I teraz znasz dwóch cyfr znaczących nie dopisuje się ry znaczące), to ostatni powinien być złoty
już cyfry. Ale to dopiero mniej niż poło- żadnych zer. Na przykład oznaczenie: albo srebrny, bo popularne rezystory wy-
wa drogi. szary-czerwony-czarny daje wartość twarzane są według szeregów E12 i E24.
Spotyka się też paski srebrne i złote. 82W. Na pewno nie znajdziesz oznaczenia typu:
Jak wiesz, ktoś kiedyś wykombinował, iż Paski złoty i srebrny nie mogą wystą- niebieski-szary-czerwony-zielony (6,8kW
trzeba przyjąć pewne wartości nominalne i pić na pierwszych dwóch pozycjach jako 0,5%), bo rezystory o tolerancji 0,5% za-
produkować elementy według tak przyję- cyfry znaczące. Kolor złoty na trzeciej wsze są wytwarzane według szeregu E192,
tych szeregów. Dlatego nie pytaj nigdzie na pozycji oznacza mnożnik 0,1. Wtedy ewentualnie E96.
przykład o opornik 9,8 kilooma, bo takiego kod: zielony-brązowy-złoty daje wartość Z czterema paskami szybko więc so-
nominału nikt nie produkuje. W artykule 5,1W. Pasek srebrny na miejscu mnoż- bie poradzisz. Ale spotkasz rezystory z
znajdziesz tablice szeregów E3 - E192. nika oznacza 0,01: czerwony-fioletowy- pięcioma, a nawet sześcioma paskami.
Liczba obok literki E wskazuje na ilość po- srebrny dawałby więc 0,27W. Jednak re- Tu zasady są podobne, tyle że występu-
zycji dla jednej dekady, czyli na gęstość zystory o nominałach poniżej 1W są naj- ją trzy cyfry znaczące:
szeregu. Popularne rezystory, do których częściej oznaczane cyframi. pierwszy pasek - pierwsza cyfra znaczą-
jesteś przyzwyczajony, wykonywane są Nie wspomnieliśmy dotychczas o ostat- ca
według szeregów E12 i E24. Po analizie te- nim pasku, określającym tolerancję. Zgod- drugi pasek - druga cyfra znacząca
go artykułu i po przeprowadzeniu zapropo- nie z naszym wierszykiem pasek brązowy trzeci pasek - trzecia cyfra znacząca
nowanych eksperymentów zaczniesz cenić wskazuje na tolerancję 1%, czerwony - 2%; czwarty pasek - mnożnik
te  nieokrągłe nominały z szeregów E48, tolerancja 10% oznaczana jest paskiem piąty pasek - tolerancja.
E96 i E192. Nie staraj się nauczyć na pamięć po- srebrnym, a tolerancja 5% - złotym (!), a nie ewentualny szósty pasek - współczyn-
danych szeregów - pamięć zostaw dla ważniej- zielonym. Pasek zielony oznacza tolerancję nik temperaturowy.
szych informacji. Z czasem liczby te same  we- 0,5%, innych kolorów pasków tolerancji Kolor szóstego paska informuje o tem-
jdą ci do głowy . Proponuję ci, żebyś wykonał pewnie nigdy w życiu nie spotkasz (niebies- peraturowym współczynniku rezystan-
odbitkÄ™ ksero strony z tymi tablicami i zawsze ki - 0,25%, fioletowy - 0,1%, szary - 0,05%). cji:
miał ją  pod ręką . Dlaczego? Zaraz się przeko- Natomiast brak czwartego paska oznacza brązowy - 100ppm/K
nasz. tolerancję 20%; tak nędznych rezystorów czerwony - 50ppm/K
Teoretycznie klucz do zidentyfikowa- jednak prawie się już dziś nie spotyka. żółty - 25ppm/K
nia  kolorowego opornika jest bardzo W praktyce problem polega jednak częs- pomarańczowy-15ppm/K
prosty. Dla szeregów E12 - E48 wyglą- to na tym, że nie będziesz potrafił stwierdzić niebieski - 10ppm/K
da następująco:  co poeta miał na myśli , czyli co to miał być fioletowy - 5ppm/K
pierwszy pasek - pierwsza cyfra znacząca za kolor: pomarańczowy, czy żółty; brązowy Zapamiętaj też raz na zawsze, że to
drugi pasek - druga cyfra znacząca czy czarny; szary, niebieski, czy może fiole- straszne  pi-pi-em to po prostu skrót
trzeci pasek - mnożnik (czyli prościej ilość towy? Ponadto, czasem trudno określić,  parts per million czyli swojsko - części
zer) który pasek ma być pierwszy, który ostatni, na milion:
czwarty pasek - tolerancja. bo paski naniesione są niedbale, żaden nie 1ppm = 1/1000000 = 10-6. Stąd np.:
Pierwszy pasek powinien być jest szerszy od pozostałych i wszystkie 1% = 10000ppm = 104ppm
54 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/96
LISTY OD PIOTRA
Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë%
G ą2% staw je w spokoju, aż ostygną do temperatury
F ą1% pokojowej i znów zmierz i zapisz ich rezystancję.
D ą0,5% Wykonaj to porządnie i dokładnie. Przeanalizuj
C Ä…0,2% wyniki. Ja podam ci swoje wnioski, ale ty nie
B Ä…0,1% bÄ…dz
leniwy - wykonaj to ćwiczenie i przekonaj
R1 ą1W (!). się... jaki złom nagromadziłeś w swych zapa-
Przykładowo 2k7K = 2,7kW 10%, sach.
4R3J = 4,3W 5%. W niektórych rezysto- Ja przebadałem w ten sposób ponad
rach również podstawowy kolor obudo- 50 rezystorów. Niektóre moje wyniki od
wy rezystora niesie jakÄ…Å› informacjÄ™, najgorszych do najlepszych wyglÄ…dajÄ…
ale dla amatora będzie to zbyt trudne do następująco:
ustalenia, nie są to bowiem zasady Rezystor brązowy-czarny-niebieski-zło-
znormalizowane i poszczególne firmy ty (10MW 5%) niewiadomej produkcji kupio-
ustalają własne reguły. ny na perskim. Na zimno - 10,26MW, na go-
Rys. 1. Teraz już na pewno poradzisz sobie z rąco - 6,55MW (!), po ostygnięciu -
rozszyfrowaniem rezystancji i tolerancji. 10,15MW. Zauważ, że po podgrzaniu symu-
100ppm = 0,01% Niestety, muszę cię zasmucić - z takiego lującym wlutowanie w płytkę rezystancja
Nie licz jednak na to, że na perskim oznaczenia nie dowiesz się nic na temat do- zmieniła się, bagatela, o 37%! A nominalna
jarmarku kupisz za grosze rezystory o puszczalnej mocy strat. A można tu się na- tolerancja ma wynosić 5%! Po ostygnięciu
współczynniku temperaturowym mniej- tknąć na duże niespodzianki. Przyzwoity rezystancja nie wróciła też do początkowej
szym niż 50ppm/K (0,005%/K). Jeśli w krajowy rezystor MFR o obciążalności wartości -  rozjechała się o ponad 1%. Ta-
ogóle spotkasz  sześciopaskowy re- 0,25W ma maksymalne wymiary = 3,4mm kiego rezystora nie można użyć do żadne-
zystor, ostatni pasek będzie brązowy al- l = 7,2mm. Tymczasem firma Vitrohm pro- go prawdziwego przyrządu pomiarowego.
bo czerwony. ponuje rezystory tej samej lub lepszej klasy Ale popatrz dalej:
Przy oznaczeniach pięcio- i sześciopasko- serii GP (1% 50ppm/K) o obciążalności Rezystor  na oko MA
T 0,25W ozna-
wych pomocÄ… w  rozszyfrowaniu oznaczenia 0,4W (typ 490) i wymiarach = 1,6mm l = czony 2M7. W stanie gorÄ…cym rezystan-
będą tabele ciągów E48 (2%), E96 (1%) i E192 4mm! Natomiast rezystory GP serii 491 przy cja spadła z 2,688MW do 2,290MW czyli
(0,5%). Bardzo rzadko, ale jednak można na- wymiarach nadal o 15% - on także nie
Dobieranie lub Å‚Ä…czenie
tknąć się też na dziwolągi; autor ma np. rezysto- znacznie mniejszych nadaje się do żadnych
ry oznaczone czerwony-czerwony-czarny- niż MFR 0,25W - = precyzyjnych urzą-
popularnych, tanich
czarny-brązowy-czerwony (według podanego 2,5mm l = 6mm - mają dzeń.
rezystorów w celu
klucza 220W 1% 20ppm/K). Ale według jedno- obciążalność 0,6W! Podobnie rezystor
osiągnięcia dokładnie
procentowego szeregu E96 powinno być 221W, Ponieważ większość brązowy-czarny-zielony-
nie 220W. Być może jest to wyrób oznakowany hobbystów kupuje rezys- określonych wartości złoty (1MW 5%). Przed
kodem Siemensa, niezgodnym z zaleceniami tory pochodzące z róż- próbą: 1017,0kW, na go-
bardzo często zupełnie nie
IEC, gdzie trzeci pasek oznacza mnożnik, nych, często przypadko- rąco 896kW (-12%), po
ma sensu. Pamiętaj o tym,
czwarty - tolerancję (czarny = tolerancja wg spe- wych i niepowtarzalnych ostygnięciu 1005,0kW,
że podczas lutowania
cyfikacji klienta) a piÄ…ty - trzeciÄ… cyfrÄ™ znaczÄ…cÄ…. z
ródeł, pożytek z poda- czyli też  rozjechał się o
Tylko dlaczego pojawił się szósty pasek? nych tu cennych informa- rezystancja taniego
ponad 1%. Ale już ra-
Jak by nie było, nie bój się tych dziw- cji z konieczności nie mo- dziecki rezystor C2-14 o
rezystora węglowego może
nych pięciopaskowych oznaczeń - jak że być pełny. W zasadzie nominale 988kW (szereg
się trwale zmienić o ponad
się pomału przekonasz, rezystory pro- tylko konstruktor-profes- E192!) miał wyniki odpo-
dukowane według tych  gęstych szere- jonalista mający dostęp 1%. Także jeśli przepływa- wiednio: 987kW; 983kW;
gów są po prostu lepsze. do katalogów konkret- 987kW. Podgrzanie zmie-
jÄ…cy prÄ…d podgrzeje rezystor
Podam ci jeszcze na przykładach in- nych firm może zamówić niło rezystancję tylko o
i jego temperatura znacznie
ne sposoby kodowania parametrów we- rezystory o potrzebnych 0,4%, a po ostygnięciu
się zwiększy, rezystancja
dług różnych norm: parametrach - amatorzy powrócił on do pierwotnej
wartość wg IEC wg MIL muszą sobie radzić nieco wartości. Ten rezystor
może  uciec nawet poza
0,15W R15 - inaczej. A przecież co ja- świetnie nadaje się do
nominalny zakres
1W 1R0 1R0 kiś czas przyjdzie ci wyko- zastosowania w dokład-
tolerancji.
39W 39R 390 nać jakiś układ pomiaro- nym przyrządzie pomia-
120W 120R 121 wy i chciałbyś uzyskać powtarzalne i stabilne rowym.
5,6kW 5k6 562 parametry. Czy potrafisz odróżnić rezystor węg- Z kolei rezystory niebieski-szary-żółty-
33kW 33k 333 lowy klasy RWW od metalowego MA
T? A jakie złoty (680kW 5%) zmniejszyły swą rezys-
470kW 470k 474 parametry mają często spotykane na rynku re- tancję po podgrzaniu o 8...10%. Tej samej
2,7MW 2M7 275 zystory produkcji czeskiej albo byłego NRD? klasy oporniki: brązowy-czarny-zółty-złoty
15MW 15M 156. Nie masz szans określić tego na podstawie ka- (100kW 5%) zmniejszyły rezystancję o
Niekiedy w oznaczeniach literkę R talogów. Włącz więc wreszcie swą lutownicę. 4...6% a po ostygnięciu rezystancja różniła
pomija się i np. zapis 180 oznacza Rezystory masz już przygotowane - do tej pró- się o 0,2...1% od początkowej. Rezystory
180W. by wez
tylko małe rezystory o mniej więcej jed- MA
T 0,125W 100kW zmniejszyły rezystan-
Jeśli w oznaczeniu spotkasz dodat- nakowej wielkości (popularne ćwiartki i ósemki). cję o 3,3%, ale powróciły do pierwotnej war-
kową literę, to będzie ona oznaczać to- Dołączaj teraz po kolei rezystory do miernika tości z dokładnością 0,2%. Dla dobrego re-
lerancję: cyfrowego, zapisuj rezystancję w stanie zim- zystora MFR 0,125W rezystancja wynosiła
N ą30% nym, a potem podgrzewaj każdy opornik mniej kolejno: 99,74kW; 100,04kW (+0,3%),
M ą20% więcej w jednakowy sposób. Ja podgrzewałem 99,82kW (<0,1%). Z tego nominału najlep-
K ą10% lutownicą nóżkę rezystora w odległości około szy okazał się jednak niepozorny, miniatu-
J ą5% 1mm od korpusu. Zapisz teraz rezystancję każ- rowy ( = 1,6mm l = 4mm) rezystorek ozna-
H ą2,5% dego opornika w stanie gorącym. Następnie zo- czony brązowy-czarny-żółty-złoty - 100kW
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/96 55
LISTY OD PIOTRA
Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë%
KOD BARWNY
Wartość rezystancji w omach, współczynnik temperaturowy w ppm/K (10-6/K)
Cyfry Mnożnik Tolerancja Współczynnik
znaczÄ…ce temperaturowy
srebrny - x0,01 Ä…10% - srebrny
złoty - x0,1 ą5% - złoty
czarny 0 x1 - Ä…250 czarny
brÄ…zowy 1 x10 Ä…1% Ä…100 brÄ…zowy
czerwony 2 x102 Ä…2% Ä…50 czerwony
3
pomarańczowy 3 x10 ą15 pomarańczowy
żółty 4 x104 ą25 żółty
5
zielony 5 x10 Ä…0,5% Ä…20 zielony
niebieski 6 x106 Ä…0,25% Ä…10 niebieski
7
fioletowy 7 x10 Ä…0,1% Ä…5 fioletowy
szary 8 x108 - Ä…1 szary
9
biały 9 x10 - - biały
brak - - Ä…20% - brak
PRZYKÅ‚ADY (kod barwny)
PRZYKÅ‚ADY (kod literowo - cyfrowy)
Wartość Według Według Tolerancja Współczynnik kod
rezystancji IEC MIL temperaturowy
0,22W R22 - 100ppm/K TO
N - Ä…30%
3,9W 3R9 3R9 50ppm/K T2
M - Ä…20%
75W 75R 750 25ppm/K T9
K - Ä…10%
910W 910R lub K91 911 15ppm/K T10
J - Ä…5%
1,8kW 1K8 182 10ppm/K T13
G - Ä…2%
62kW 62K 623 5ppm/K T16
F - Ä…1%
470kW 470K lub M47 474 2ppm/K T18
D - Ä…0,5%
5,6MW 5M6 565
C - Ä…0,25%
36MW 36M 366
B - Ä…0,1%
1,54kW 1K54 1541
W - Ä…0,05%
43,2kW 43K2 4322
P - Ä…0,002%
931kW 931K 9313
L - Ä…0,001%
1,24MW 1M24 1244
E - Ä…0,0005%
56 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/96
LISTY OD PIOTRA
Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë%
TABELE CIąGÓW
E6 E12 E24 E6 E12 E24
1.0 1.0 1.0 3.3 3.3 3.3
1.1 3.6
1.2 1.2 3.9 3.9
1.3 4.3
1.5 1.5 1.5 4.7 4.7 4.7
1.6 5.1
1.8 1.8 5.6 5.6
2.0 6.2
2.2 2.2 2.2 6.8 6.8 6.8
2.4 7.5
2.7 2.7 8.2 8.2
3.0 9.1
E48 E96 E192 E48 E96 E192 E48 E96 E192 E48 E96 E192 E48 E96 E192
100 100 100 162 162 162 261 261 261 422 422 422 681 681 681
101 164 264 427 690
102 102 165 165 267 267 432 432 698 698
104 167 271 437 706
105 105 105 169 169 169 274 274 274 422 422 422 715 715 715
106 172 277 488 723
107 107 174 174 280 280 453 453 732 732
109 176 284 459 741
110 110 110 178 178 178 287 287 287 464 464 464 750 750 750
111 180 291 470 759
113 113 182 182 294 294 475 475 768 768
114 184 298 481 777
115 115 115 187 187 187 301 301 301 487 487 487 787 787 787
117 189 305 493 796
118 118 191 191 309 309 499 499 806 806
120 193 312 505 816
121 121 121 196 196 196 316 316 316 511 511 511 825 825 825
123 198 320 517 835
124 124 200 200 324 324 523 523 845 845
126 203 328 530 856
127 127 127 205 205 205 332 332 332 536 536 536 866 866 866
129 208 336 542 876
130 130 210 210 340 340 549 549 887 887
132 213 344 556 898
133 133 133 215 215 215 348 348 348 562 562 562 909 909 909
135 218 352 569 920
137 137 221 221 357 357 576 576 931 931
138 223 361 583 942
140 140 140 226 226 226 365 365 365 590 590 590 953 953 953
142 229 370 597 965
143 143 232 232 374 374 604 604 976 976
145 234 379 612 988
147 147 147 237 237 237 383 383 383 619 619 619
149 240 388 626
150 150 243 243 392 392 634 634
152 246 397 642
154 154 154 249 249 249 402 402 402 649 649 649
156 252 407 657
158 158 255 255 412 412 665 665
160 258 417 673
PODSTAWOWE WZORY
Połączenie szeregowe rezystorów
U P P
R = U = I =
P = U" I
I I U
R = R + R +...+R
tot 1 2 n
U2
2
U = I" R P =
U = P" R U
R R =
P
U P
Połączenie równoległe rezystorów
2 P
I = R =
P = I " R 2
I =
R I
R
1 1 1 1
Dzielniki napięcia
= + +...+
R R R R
tot 1 2 n
Rozpływ prądów
I = I1 + I2
I1 R2
=
I2 R1
U1 R1
U = U1 + U2
=
U2 R2
R2
I1 = " I
R2
U2 = "U
R1 + R2
R1 + R2
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/96 57
LISTY OD PIOTRA
Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë% Ë%
5%, którego rezystancja wyniosła: Jakie z tego wypływają wnioski? Z tymi spiralnymi nacięciami wiąże się
100,0kW; 99,90kW (-0,1%); 99,97kW jeszcze jedna historia. Wyglądałoby na to,
(0,03%)! Dla osiągnięcia wymaganej stałości że rezystor 10MW o obciążalności 0,25W
W okolicach 10...20kW sytuacja wy- należy więc stosować sprawdzone dob- mógłby pracować w warunkach 1500V,
glÄ…daÅ‚a tak: re rezystory metalowe, i w żadnym wy- 150µA, bo daje to moc 0,225W. Tak jednak
MFR 0,25W o nominale 9,09kW: padku nie obciążać ich pełną mocą zna- nie jest! Jeśli tak wysokie napięcie rozłoży
9,131kW; 9,109kW (-0,24%); 9,131kW mionową. się na długości ścieżki oporowej, może się
(0%!). Nie wspomniałem ci do tej pory nic o szu- zdarzyć, iż napięcie między poszczególny-
Węglowy brązowy-czarny-pomaran- mach rezystorów. Temat ten będę gruntow- mi zwojami będzie na tyle duże, że nastąpi
czowy-złoty (10kW 5%): 10,256kW; nie omawiał w ramach cyklu  Notatnika przebicie między sąsiednimi zwojami. Za-
9,630 (-6,1%); 10,280kW(+0,2%!?). praktyka na łamach Elektroniki Praktycz- grożenie to związane jest właśnie z obec-
MA
T 18kW 0,25W: 17,855kW; nej. Powiem ci tylko krótko: tanie  cztero- nością wąskich nacięć międzyzwojowych.
18,151kW (+1,6%); 17,855kW. paskowe oporniki węglowe, a także meta- Dlatego producenci podają zawsze dopusz-
Podobnie było z opornikami o mniej- lowe typu MA
T i podobne, szumią nawet czalne napięcie kategorii, które dla rezysto-
szej rezystancji. Odchyłki w stanie gorą- dziesięciokrotnie więcej niż dobre  pięcio- rów wielkości  ósemki (1/8W) wynosi prze-
cym nie przekraczały dla rezystorów paskowe rezystory metalowe. Wiem, że ważnie 150...250V, a dla  ćwiartek -
MFR wartości 1%, dla innych dochodzi- będziesz próbował budować różne wzmac- 200...400V. Ograniczenia tego nie można
ły do 5%. niacze akustyczne. A może już próbowałeś lekceważyć. Jeśli więc chcesz stosować
Jeszcze raz zachęcam cię, żebyś wyko- i zniechęciłeś się beznadziejnie dużymi zwykłe rezystory w obwodach wysokona-
nał takie próby ze swoimi rezystorami. Choć szumami? Wiedz, że jedną z przyczyn two- pięciowych musisz szeregowo połączyć kil-
na podstawie takich eksperymentów nie jego niepowodzenia mogły być rezystory. ka jednakowych oporników.
określisz dokładnie temperaturowego Czy już jesteś przekonany, że w pierw- Dochodzisz pomału do końca eksperymen-
współczynnika rezystancji, jednak zorientu- szych stopniach niskoszumnych przed- tów z rezystorami. Powiedziałem ci, że  po dro-
jesz się, że większość twoich rezystorów wzmacniaczy powinieneś stosować właś- dze sporo zepsujesz. Wez
teraz mocne szczyp-
zupełnie nie nadaje się do precyzyjnych nie te drogie, precyzyjne rezystory metalo- ce i spróbuj przełamać każdy rezystor na poło-
układów. Nie znaczy to, że są one nieprzy- we o tolerancji 1% i małym współczynniku wy. Popatrz, co widzisz na przełomie. Czy
datne - w większości układów mimo wszys- temperaturowym? Choć akurat wąska tole- wszystkie twoje rezystory mają biały, porcelano-
tko znakomicie spełnią swoją rolę. rancja i stabilność temperaturowa nie będą wy środek? W takim razie wszystkie twoje opor-
Zwróć jeszcze uwagę na rysunek 1 najistotniejsze w sprzęcie audio, takie właś- niki są rezystorami warstwowymi, żaden nie jest
przedstawiający zależność dopuszczalnej nie rezystory powinieneś zastosować ze rezystorem masowym, zapomnij więc o książ-
mocy traconej w rezystorach MA
T od tem- względu na szumy. kowych klasyfikacjach dzielących oporniki na
peratury otoczenia. Z rysunku tego wynika, Teraz już chyba zrozumiałeś dlaczego w warstwowe i masowe. Jako masowe wykony-
że dopuszczalna temperatura warstwy re- firmowym sklepie warto zapłacić za dobry wane są, choć i to nie jest regułą, rezystory bez-
zystancyjnej nie może przekraczać metalowy rezystor o tolerancji 1% i stabil- indukcyjne do w.cz. i rezystory wysokonapięcio-
+130oC. Dla innych rezystorów maksymal- ności ą50ppm/K dziesięć razy więcej niż za we.
na temperatura warstwy rezystancyjnej mo- oporniki niewiadomego pochodzenia ofero- Jeśli masz jakieś rezystory drutowe
że być nieco inna. Dla węglowych: +125oC, wane  na perskim w paczkach po sto sztuk. (RDC, RDCO itp.) poświęć też po jednym,
dla metalowych MFR i podobnych: +155oC. A teraz wez
wszystkie przebadane połam je i zobacz jak są zbudowane. Rezys-
Ponadto prawie wszystkie rezystory można rezystory i nożem usuń lakier z ich po- tory drutowe mają zwykle dobre współczyn-
obciążać mocą znamionową tylko wtedy, wierzchni. Przypatrz się dobrze wars- niki temperaturowe i szumowe. Jednak ze
jeśli temperatura otoczenia nie przekracza twie przewodzącej. Jak ukształtowana względu na swoją budowę najczęściej nie
+70oC, ale w praktyce jest to warunek łatwy jest warstwa czynna? Czy widzisz, że nadają się do układów w.cz.
do spełnienia. ma ona nacięcia w formie spirali? Czy Do dziś wiele rezystorów najwyższej
Rozważ teraz następujący przykład: zauważyłeś, że poszczególne rezystory klasy to rezystory drutowe. Prawdopo-
masz zbudować dokładny termometr. W mają różne ilości naciętych  zwojów ? dobnie jednak nigdy w życiu nie dosta-
układzie występuje nowoczesny układ sca- Ile twoich oporników nie ma nacięć, a niesz do ręki takiego rezystora o współ-
lony - z
ródło napięcia wzorcowego o stabil- warstwa czynna jest jednolita? Znalaz- czynniku temperaturowym np. 2ppm/K.
ności 50ppm/K (0,005%/K). Napięcie to jest łeś chociaż jeden? Natomiast spotykane powszechnie re-
jednak za wysokie i zastosowałeś dzielnik Dzięki tym zwojom zwiększa się długość zystory drutowe są rezystorami o więk-
zawierający obok rezystora MFR także re- ścieżki oporowej i można uzyskać większą re- szej mocy strat - kika do kilkudziesięciu
zystor węglowy RWW albo metalowy MA
T, zystancję. Ale zauważ, że rezystory o nomina- watów. Warto wiedzieć, że popularne re-
których wartość dokładnie dobrałeś za po- łach poniżej kilooma też mają nacięcia i to cza- zystory RDCO mają niewielki współ-
mocą cyfrowego multimetru. Jeśli tempera- sem w większej ilości niż oporniki kilkudziesię- czynnik temperaturowy ą100-ą200ppm/
tura wewnątrz przyrządu wyniesie, powiedz- ciokiloomowe! Ale nacięcia w kształcie spirali k w zależności od rezystancji.
my +50oC, a przez rezystory będzie płynął tworzą przecież zwoje cewki - twoje rezystory No cóż... zakończyłeś pierwsze zaję-
znaczny prąd to może się okazać, że tempera- mają więc pewną indukcyjność. Ponieważ bę- cia w swoim małym laboratorium. Czy
tura warstwy czynnej rezystora może wynieść dziesz chciał budować także układy w.cz., nie dowiedziałeś się czegoś nowego? Mam
+70...+100oC. Jeśli nawet przed wlutowa- zapomnij o tym fakcie. Co prawda w układach nadzieję, że przeprowadziłeś podane
niem mierzyłeś rezystor węglowy w tempe- w.cz. rzadko stosuje się oporniki o dużych re- eksperymenty i wiesz już czego możesz
raturze pokojowej, to w czasie pracy jego zystancjach (z wieloma naciętymi zwojami), jed- spodziewać się po swoich rezystorach.
rezystancja może zmienić się nawet o nak i rezystory o mniejszych nominałach mają Nie zapomnij też umieścić w łatwo do-
2...4%. Nawet rezystor MFR o współczynni- pewną szkodliwą indukcyjność (i także pojem- stępnym miejscy  ściągawki z tabelka-
ku temperaturowym w granicach ą100ppm/ ność). Do częstotliwości, powiedzmy 10MHz mi i szeregami - zapewniam cię, że częs-
K może w takich samych warunkach zmie- możesz się tym zupełnie nie przejmować, ale to będziesz z niej korzystał.
nić swą rezystancję o 0,5%. Czy to będzie dla częstotliwości rzędu dzisiątek i setek mega- Na kolejnych zajęciach zajmiesz się
precyzyjny dzielnik, jeśli jedna z rezystancji herców twoje rezystory będą raczej słabymi innymi podzespołami.
zmieni się o kilka procent? Jaka będzie dokład- cewkami lub kiepskimi obwodami rezonanso- Cześć
ność i stabilność twojego termometru? wymi, a nie rezystorami. Piotr Górecki
58 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 2/96