podstawy psychologii
wykład 5:
pami
ęć
pami
ęć
prowadz
ą
cy:
dr Szymon Czapli
ń
ski
szymon.czaplinski@wyk.ksw.edu.pl
podstawy psychologii
wykład 5:
pami
ęć
pami
ęć
prowadz
ą
cy:
dr Szymon Czapli
ń
ski
szymon.czaplinski@wyk.ksw.edu.pl
„gry plan” wykładu 5
pami
ęć
sensoryczna
pami
ęć
krótkotrwała i pami
ęć
operacyjna
pami
ęć
długotrwała
pami
ęć
autobiograficzna
biologia a pami
ęć
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
2
biologia a pami
ęć
potoczne rozumienie pami
ę
ci
pami
ęć
jako proces (który ma uniwersalne wła
ś
ciwo
ś
ci
np. kodowanie, odtwarzanie)
pami
ęć
jako struktura (jako zdolno
ść
któr
ą
w ró
Ŝ
nym
stopniu odznaczaj
ą
si
ę
ró
Ŝ
ni ludzie)
pami
ęć
jako proces reproduktywny
metafora magnetofonu
metafora kamery wideo
metafora komputera (twardego dysku)
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
3
pami
ęć
pami
ęć
– zdolno
ść
do przechowywania i wydobywania informacji
badania Ebinghausa (1885)
krzywa zapami
ę
tywania
rodzaje pami
ę
ci
pami
ęć
utajona
pami
ęć
jawna
pami
ęć
deklaratywna
pami
ęć
deklaratywna
pami
ęć
proceduralna
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
4
Co jest zaskakuj
ą
ce na tym rysunku?
Czego brakuje na tym rysunku?
procesy pami
ę
ciowe
kodowanie
przechowywanie
wydobywanie
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
5
pami
ęć
sensoryczna
pami
ęć
operacyjna
(obejmuje pami
ęć
krótkotrwał
ą
)
pami
ęć
długotrwała
pami
ęć
sensoryczna
pami
ęć
ikoniczna
badania Sperlinga (1960, 1963)
pami
ęć
echoiczna
Jakie narz
ę
dzie trzyma chłopiec znajduj
ą
cy
si
ę
na dole obrazka?
Co robi m
ęŜ
czyzna znajduj
ą
cy si
ę
na górze
po
ś
rodku?
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
6
pami
ęć
krótkotrwała
ograniczenia STM – Short Term Memory
5 6 2 7 3 9 1 3 0 8
H K S R M W L X T A
George Miller (1956) – zasada 7 (+/-) 2 elementów
przystosowanie do pojemno
ś
ci pami
ę
ci krótkotrwałej
powtarzanie
powtarzanie
porcjowanie
1939141019452001
wydobywanie z pami
ę
ci krótkotrwałej
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
7
pami
ęć
operacyjna (robocza)
pojemno
ść
pami
ę
ci operacyjnej (Baddeley, Logie,
Nimmo-Smith i Brereton, 1985)
Amsterdam jest stolic
ą
Holandii
tak
nie
widelce maj
ą
zatrzaski
tak
nie
biurka maj
ą
szuflady
tak
nie
kuzyn jest krewnym
tak
nie
kuzyn jest krewnym
tak
nie
stoły wigilijne przykryte s
ą
obrusem
tak
nie
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
8
pami
ęć
operacyjna (robocza)
koncepcja Alana Baddeley’a (2002)
centralny system
wykonawczy
p
ę
tla fonologiczna
p
ę
tla
bufor epizodyczny
szkicownik wzrokowo -
przestrzenny
wewn
ę
trzny system zapisu
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
9
p
ę
tla
artykulacyjna
magazyn
fonologiczny
wewn
ę
trzny system zapisu
podr
ę
czny magazyn
wzrokowy
znaczenie informacji
wzrokowych
j
ę
zyk
epizodyczna pami
ęć
trwała
pami
ęć
długotrwała
LTM – Long Term Memory
kontekst i kodowanie
specyficzno
ść
kodowania
Gooden, Baddeley, 1975 - nurkowie na pla
Ŝ
y i pod wod
ą
Herz 1997 - zapach w laboratorium badawczym
efekt miejsca w szeregu (Jahnke, 1965)
dystynktywno
ść
kontekstowa (Neath, Crowder, 1990 – lista liter
dystynktywno
ść
kontekstowa (Neath, Crowder, 1990 – lista liter
przeplatanych cyframi)
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
10
LTM – ci
ą
g dalszy
wskazówki dla wydobywania informacji z pami
ę
ci
odtwarzanie
rozpoznawanie
interferencja
interferencja proaktywna
interferencja retroaktywna
informacja
zapami
ę
tana
wcze
ś
niej
interferencja retroaktywna
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
11
aktualnie
zapami
ę
tywana
informacja
informacja
zapami
ę
tana
wcze
ś
niej
aktualnie
zapami
ę
tywana
informacja
rodzaje pami
ę
ci długotrwałej
pami
ęć
proceduralna, semantyczna i epizodyczna - Endel Tulving
(1972)
pami
ęć
proceduralna
• operacje zaanga
Ŝ
owane w wykonywanie
zada
ń
• wiedza, jak
• pami
ęć
bod
ź
ców i reakcji
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
12
pami
ęć
semantyczna
• wiedza ogólna (brak struktury zdarze
ń
)
pami
ęć
epizodyczna
• zdarzenia w czasie subiektywnym
LTM – kodowanie informacji
procesy kodowania i wydobywania
informacji
poziomy przetwarzania
procesy zachodz
ą
ce w pami
ę
ci utajonej
przetwarzanie dostosowane do
transferu
torowanie (priming)
torowanie (priming)
usprawnienie zapami
ę
tywania informacji
niezorganizowanej
elaboratywne powtarzanie
mnemotechniki
metapami
ęć
przekonanie
Ŝ
e co
ś
si
ę
pami
ę
ta, pomimo
tego
Ŝ
e nie mo
Ŝ
na aktualnie poda
ć
poprawnej odpowiedzi
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
13
struktury w LTM
struktury pami
ę
ciowe
kategoryzowanie i poj
ę
cia
prototypy
Solso,McCarthy, 1981
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
14
struktury w LTM c.d.
hierarchie
poziom podstawowy
owoc
jabłko
Lobo
schematy
schematy
zbiory wiedzy dotycz
ą
ce
obiektów, ludzi i sytuacji
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
15
wydobywanie informacji z LTM
korzystanie ze struktur pami
ę
ciowych
wpływ kontekstu na odpami
ę
tywanie
odtwarzanie jako proces rekonstrukcji
dokładno
ść
pami
ę
ci rekonstrukcyjnej
Frederic Bartlet, 1932 – odtwarzanie opowiada
ń
z innych
kultur
kultur
wyrównywanie
wyostrzanie
asymilacja
pami
ęć
ś
wiadków naocznych
badania Elizabeth Loftus
pytania sugeruj
ą
ce
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
16
pami
ęć
autobiograficzna
pami
ęć
autobiograficzna – pami
ęć
indywidualnej przeszło
ś
ci danej
jednostki (Maruszewski, 2005)
struktura pami
ę
ci autobiograficznej (Conway, 1996)
baza danych autobiograficznych
informacje zapisane w odniesieniu do okresów
Ŝ
ycia
informacje dotycz
ą
ce zdarze
ń
ogólnych (schematy)
informacje na temat zdarze
ń
specyficznych (konkretne
informacje na temat zdarze
ń
specyficznych (konkretne
zdarzenia)
wspomnienia autobiograficzne
czynniki decyduj
ą
ce o kodowaniu informacji w pami
ę
ci
autobiograficznej
waga zdarzenia
łatwo
ść
kodowania
„pozytywno
ść
” zdarzenia
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
17
pami
ęć
autobiograficzna c.d.
specyficzne zjawiska wyst
ę
puj
ą
ce w pami
ę
ci
autobiograficznej
amnezja dzieci
ę
ca
zazwyczaj do około 3 rok
Ŝ
ycia
efekt wzgl
ę
dnej
ś
wie
Ŝ
o
ś
ci
wspomnienia z ostatniego roku
Ŝ
ycia jednostki stanow
ą
30%-
wspomnienia z ostatniego roku
Ŝ
ycia jednostki stanow
ą
30%-
60% wszystkich swobodnie przywoływanych
efekt reminiscencji
po przekroczeniu 50 roku
Ŝ
ycia znacznie zwi
ę
ksza si
ę
ilo
ść
wspomnie
ń
dotycz
ą
cych okresu miedzy 10 a 30 rokiem
Ŝ
ycia
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
18
wła
ś
ciwo
ś
ci
rodzaj pami
ę
ci
sensoryczna
krótkotrwała
trwała
pojemno
ść
około 18 elementów; zmienna
w zale
Ŝ
no
ś
ci od sposobu
badania
7 +/- 2 elementy (Miller), 80
bitów (Lehlr, Fisher)
185 miliardów informacji
(Csikszentmihalyi), praktycznie
nieograniczona
czas
przechowywania
0,5 s. – modalno
ść
wzrokowa; kilka sekund –
modalno
ść
słuchowa
15 – 18 s. (Petersonowie),
5,4 s.; mo
Ŝ
e zosta
ć
wydłu
Ŝ
ony dzi
ę
ki powtórkom
praktycznie nieograniczony
zestawienie rodzajów pami
ę
ci
ź
ródło: Maruszewski, 2001
przechowywania
modalno
ść
słuchowa
wydłu
Ŝ
ony dzi
ę
ki powtórkom
wen
ę
trznym
format
zapisywanych
informacji
wzrokowy lub słuchowy;
mo
Ŝ
liwe inne modalno
ś
ci
akustyczny, mo
Ŝ
liwy
semantyczny
semantyczny, mo
Ŝ
liwy tak
Ŝ
e
wzrokowy, słuchowy, rzadziej
w zakresie innych modalno
ś
ci
zapominanie
zanikanie, wyst
ę
puje równie
Ŝ
efekt maskowania
zanikanie lub interferencja
brak dost
ę
pu; mo
Ŝ
liwe
zanikanie
kontrola
sprawowana przez
podmiot nad danym
rodzajem pami
ę
ci
brak
powtórki wewn
ę
trzne
bardzo du
Ŝ
a; zró
Ŝ
nicowane
formy dotycz
ą
ce zarówno
organizacji zapami
ę
tywania,
jak i stosowania specyficznych
strategii odtwarzania
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
19
biologiczne aspekty pami
ę
ci
engram – fizyczna podstawa pami
ę
ci
Karl Lashley – lezje mózgów szczurów
a ich pami
ęć
labiryntu
„pami
ę
ciowe” struktury mózgowe
mó
Ŝ
d
Ŝ
ek – pami
ęć
proceduralna
pr
ąŜ
kowie – nawyki; zwi
ą
zki S-R
kora mózgowa – pami
ęć
sensoryczna;
kora mózgowa – pami
ęć
sensoryczna;
wra
Ŝ
enia
ciało migdałowate i hipokamp – pami
ęć
deklaratywna faktów; wspomnienia o
znaczeniu emocjonalnym
amnezja
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
20
zasady Kihlstroma (1996)
zasada „wypracowania” – informacja o pewnym zdarzeniu
przechowywana jest lepiej, kiedy w chwili kodowania wł
ą
czana jest
do istniej
ą
cych wcze
ś
niej struktur
zasada organizacji (zdarzenia w czasie i przestrzeni)
zasada zale
Ŝ
no
ś
ci od czasu (odległo
ść
mi
ę
dzy kodowaniem i
odtwarzaniem
zasada zale
Ŝ
no
ś
ci od wskazówek (trudno
ść
z wydobywaniem
zasada zale
Ŝ
no
ś
ci od wskazówek (trudno
ść
z wydobywaniem
informacji)
zasada specyficzno
ś
ci kodowania
zasada przetwarzania opartego na schematach
zasada rekonstrukcji (wiedza, oczekiwania, przekonania)
zasada nieadekwatno
ś
ci (prawo Neissera, 1982)
„Je
ś
li …… jest interesuj
ą
cym i społecznie wa
Ŝ
nym aspektem pami
ę
ci,
to s
ą
małe szanse po temu, by badali je psychologowie”
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
21
o czym była mowa podczas wykładu
pami
ęć
sensoryczna
pami
ęć
krótkotrwała i pami
ęć
operacyjna
pami
ęć
długotrwała
pami
ęć
autobiograficzna
biologia a pami
ęć
Podstawy Psychologii - Wy
Ŝ
sza Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
22
biologia a pami
ęć