11 Kształtowanie umiejętności jeździeckich Trening koni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Marek Słowik

Kształtowanie umiejętności jeździeckich. Trening koni
321[01].Z3.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Ludwika Maria Felińska
mgr inż. Arkadiusz Trochowski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Maria Majewska

Konsultacja:
mgr Rafał Rzepkowski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 321[01].Z3.02,

„Kształtowanie umiej

tno

ci jeździeckich. Trening koni”, zawartego w modułowym programie

nauczania dla zawodu technik hodowca koni.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Natura i wynikające z niej zachowania konia

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi koni

użytkowanych wierzchowo

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Wyposażenie konia wierzchowego-ogłowia, siodła, wodze pomocnicze

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Nauka jazdy konnej

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Pomoce naturalne i sztuczne stosowane podczas jazdy konnej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Chody koni i ich odmiany

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Podstawowe ćwiczenia ujeżdżeniowe i skokowe

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Podstawowe wyszkolenie konia. Zasady treningu koni

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Naturalne metody szkolenia koni

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Kodeks postępowania z koniem. Prezentacja konia

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć
6. Literatura

62
67

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności jeździeckich. Ponadto

wzbogacisz swoją wiedzę o zagadnienia dotyczące treningu koni.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz pracując z poradnikiem,

–

materiał nauczania, zawiera wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści
jednostki modułowej. Podzielono go na dziesięć rozdziałów, ściśle ze sobą powiązanych
i realizowanych w logicznej kolejności,

–

zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś zagadnienia dotyczące
kształtowania umiejętności jeździeckich,

–

wiczenia, które mają na celu ukształtowanie umiejętności praktycznych,

–

sprawdzian postępów, czyli przykładowy zestaw zadań pytań, dzięki któremu sprawdzisz
czy nabyłeś niezbędną wiedzę i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

–

wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
W materiale nauczania zostały omówione również treści dotyczące zasad treningu koni.

wiczenia zamieszczone w rozdziałach: pomoce naturalne i sztuczne stosowane podczas

jazdy konnej; chody koni i ich odmiany; podstawowe ćwiczenia ujeżdżeniowe i skokowe,
podstawowe wyszkolenie konia, zasady treningu koni, zaleca się utrwalać za pomocą kamery
video i analizować po zakończonym treningu. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu
lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze
wykonujesz daną czynność. Po opracowaniu materiału spróbuj rozwiązać sprawdzian
z zakresu jednostki modułowej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w stajni uczniowie powinni przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[01].Z3.01

Prowadzenie chowu i hodowli koni

321[01].Z3.02

Kształtowanie umiejętności

jeździeckich.Trening koni

321[01].Z3.03

Użytkowanie koni

321[01].Z3

Organizacja gospodarstwa

hodującego i użytkującego konie

321[01].Z3.04

Organizowanie pracy ośrodka

jeździeckiego

oraz imprez hipicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
dotyczące chowu i hodowli koni,

–

rozpoznawać umaszczenie, odmiany oraz rodzaje chodu koni,

–

rozpoznawać typy użytkowe koni,

–

charakteryzować rasy koni,

–

planować i organizować proces żywienia koni,

–

nazywać poszczególne części ciała konia zgodnie z terminologią zootechniczną,

–

stosować zasady pielęgnowania koni,

–

organizować pracę w stajni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować zasady bezpiecznego obchodzenia się z końmi,

−

zapobiec wypadkom podczas obsługi i użytkowania koni sportowych,

−

zaprezentować konia wierzchowego,

−

rozpoznać rzędy oraz ich części,

−

zastosować zasady zabezpieczania się przed upadkiem z konia i jego skutkami,

−

przygotować konia do jazdy i skontrolować rząd,

−

założyć i zdjąć ogłowie oraz siodło,

−

dopasować rząd przed jazdą i w czasie jazdy,

−

dosiąść i zsiąść z konia,

−

zastosować pomoce naturalne i sztuczne podczas jazdy konnej,

−

wykonać czynności związane z ruszaniem, zatrzymywaniem i cofaniem konia,

−

dokonać zmian rodzaju chodu konia,

−

zmienić kierunek jazdy, wykonać wolty, półwolty, koła,

−

zastosować różne odmiany chodu konia podczas jazdy w terenie,

−

zastosować kłus anglezowany i ćwiczebny,

−

przejść z kłusa do galopu na prawą i lewą stronę,

−

zastosować podstawowe ćwiczenia ujeżdżeniowe i skokowe podczas treningu,

−

zastosować techniki pokonywania toru przeszkód,

−

zaplanować trening jeźdźca i konia w ujeżdżeniu i skokach,

−

wykonać ćwiczenia z koniem na lonży,

−

zastosować przepisy kodeksu postępowania z koniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Natura i wynikające z niej zachowania konia

4.1.1 Materiał nauczania

Koń, nawet dobrze ujeżdżony i w pełni podporządkowany człowiekowi, będzie zawsze

zachowywał się jak zwierzę stadne. Bez względu na długość obcowania z człowiekiem będzie
on zawsze myślał i zachowywał się jak koń. Dlatego jeździec powinien wiedzieć jak porusza
się i jak zachowuje się koń w naturalnych warunkach. Wychowując konia człowiek musi
zastąpić osobnika o wyższej randze w stadzie. Człowiek musi nauczyć się myśleć jak koń
i odczytywać jego mowę. I tylko wtedy ma szansę przekazać koniowi swoje wymagania
w sposób jasny i czytelny, w pełni dla niego zrozumiały. W kontaktach z końmi
w szczególności musimy unikać przypisywania im cech ludzkich. Nieuzasadnione, zbyt
częste nagradzanie jak i karanie są niewłaściwe. Doświadczenie, wiedza, umiejętności,
konsekwencja, intuicja, sympatia, delikatność, zaufanie i cierpliwość prowadzą do osiągnięcia
pozytywnych wyników we współpracy z koniem i rozstrzygają w końcu, czy nasza wspólna
praca zostanie oparta na płaszczyźnie partnerstwa i harmonii, czy też zamieni się
w ujarzmianie dzikiej bestii.

Wpływ natury na zachowanie konia

Koń jest zwierzęciem stepowym – wiąże się z tym:

a) potrzeba ruchu, jako zwierzęta stepowe konie są przystosowane do ciągłego

przemieszczania się około 16 godzin stępa dziennie w poszukiwaniu pożywienia. Dla
zdrowia fizycznego i psychicznego potrzebują odpowiedniej ilości ruchu. Pozostawienie
konia w stajni, często w wąskim stanowisku, bez możliwości korzystania z wybiegu lub
pastwiska, prowadzi do wystąpienia wielu schorzeń, nałogów i narowów. Aby zaspokoić
potrzebę ruchu należy:

– zapewnić codzienną pracę – pod siodłem, na lonży, w zaprzęgu,
– stworzyć możliwości dodatkowego ruchu pastwisko, wybieg, długi stęp pod siodłem;

w ostateczności można wykorzystać maszynę do stępowania, wpływa ona jednak
negatywnie na psychikę konia (nuda!),

– ograniczyć liczbę dni bez pracy, a w czasie ich trwania ograniczyć ilość paszy

treściwej,

b) sposób pobierania paszy, w naturalnych warunkach koń żywi się małymi porcjami

w ciągu całego dnia,

c) potrzeby w zakresie światła, powietrza i temperatury, zwierzę żyjące na otwartej

przestrzeni stepowej, przeniesione do zamkniętych pomieszczeń stajennych, powinno
mieć zapewnione:

– stajnię, w której temperatura zmienia się wraz z temperaturą otoczenia; ograniczać

należy tylko wpływ ekstremalnych temperatur w zimie i w lecie,

– możliwie dużo świeżego powietrza, należy jednak unikać przeciągów,
– możliwie dużo naturalnego światła.

Koń jest zwierzęciem stadnym. Swobodnie żyjące konie żyją w stadzie o ściśle

określonej wewnętrznej strukturze. Każde zwierzę musi się podporządkować innemu,
postawionemu wyżej w hierarchii. Tę cechę wykorzystujemy podczas szkolenia. Zwierzęta
stadne (np. konie, psy, słonie, lwy) są relatywnie łatwe do szkolenia, gdyż z natury
podporządkowują się silniejszemu przewodnikowi (w przeciwieństwie do zwierząt żyjących
samotnie, np. kotów, niedźwiedzi, itp.). Jeśli koń akceptuje swojego jeźdźca jako
przewodnika, to podczas wspólnej pracy mogą wystąpić najwyżej kłopoty związane

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z brakiem zrozumienia, nigdy natomiast nie pojawi się walka o dominację. Jako zwierzę
stadne, koń dla prawidłowego rozwoju psychicznego potrzebuje kontaktu z innymi końmi.
Typowymi objawami nudy i braku kontaktu socjalnego są różnego rodzaju nałogi stajenne
(np. łykawość, tkanie) lub narowy – objawy agresji w stosunku do ludzi lub do innych koni.
Nie należy zapominać również o tym, że nawet najbardziej spokojnemu koniowi może
udzielić się atmosfera nerwowości lub chęć ucieczki, sprowokowana przez inne konie. Ten
instynkt naśladownictwa również wykorzystujemy podczas szkolenia.

Koń jest zwierzęciem płochliwym. Na nowe, nieznane, niebezpieczne bodźce (z punktu

widzenia zwierzęcia pierwotnie żyjącego w stepie) koń reaguje w pierwszym odruchu
ucieczką. Chęć ucieczki może pojawić się zawsze, nawet wtedy, gdy jego zaufanie
w stosunku do jeźdźca (przewodnika) jest tak duże, że podporządkowuje mu się on w wielu
innych ekstremalnych sytuacjach. Reakcje konia wynikające ze strachu nigdy nie powinny
być karane, gdyż jest to jego naturalne zachowanie, a nie chęć robienia jeźdźcowi na złość.

Obserwacja zachowania konia

Dokładne obserwowanie zachowania konia przynosi nam wiadomości o jego aktualnym

stanie fizycznym i psychicznym. W szczególności wiele informacji przynosi obserwacja oczu,
ruchu i położenia uszu, mimiki – „wyrazu” pyska, sposobu noszenia ogona, pocenia się
i sposobu poruszania się zwierzęcia oraz słuchanie wydawanych przez konia dźwięków.

Oczy

−

spokojne, przyjazne, czyste = uwaga, zrównoważenie,

−

małe, złe, zaczerwienione, błyskające białkiem = strach, agresja,

−

niespokojne, bojaźliwe = strach lub ból.
Uszy

−

nastawione do przodu = zainteresowanie, ciekawość bez obawy,

−

nastawione, skierowane do tyłu = niepewność, podporządkowanie,

−

stulone = przygotowanie do ataku lub obrony,

−

obwisłe = pełny relaks, apatia.
Wyraz pyska

−

wargi rozluźnione = spokój, zrównoważenie,

−

wargi podciągnięte, pokazane zęby = ostrzeżenie, agresja,

−

wargi obwisłe = apatia, zmęczenie,

−

rozdęte chrapy = strach, również przygotowanie do ataku.
Ogon

−

kołyszący się w takt ruchu = rozluźnienie, zadowolenie,

−

wciśnięty w zad, zakleszczony = strach, podporządkowanie,

−

sztywno uniesiony = podniecenie, aktywność, ożywienie,

−

chłoszczący podczas ruchu = niezadowolenie, zdenerwowanie.
Głos

−

rżenie = pozdrowienie, zaniepokojenie,

−

parskanie = zadowolenie, odprężenie,

−

kwik = ostrzeżenie, niezadowolenie,

−

stękanie, jęczenie = ból.
Ruch

−

elastyczny, równy = spokój, zrównoważenie,

−

wyniosły chód = podniecenie,

−

grzebanie przednią nogą = zniecierpliwienie, groźba,

−

wspinanie = agresja, chęć dominacji,

−

odwrócenie się zadem = brak zainteresowania lub przygotowanie do obrony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.1. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czy konie w naturalnych warunkach żyją samotnie czy w stadach?
2. Jakie cechy posiada koń jako zwierzę stadne?
3. W jaki sposób człowiek zapewnia koniowi wystarczającą ilość ruchu?
4. Dlaczego konie są płochliwe?
5. Co oznaczają uszy konia położone płasko wzdłuż potylicy?
6. Jak ustawione są uszy konia przyjaźnie nastawionego do otoczenia?
7. Czego objawem są zwisające uszy u konia?
8. Jakie są objawy agresji u konia?
9. Jakie są objawy zadowolenia i zainteresowania konia?
10. Co może oznaczać, gdy koń odwraca się do nas zadem?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź obserwację zachowania konia w stajni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaobserwować sposób zachowania konia w stajni zwracając szczególną uwagę na wyraz

pyska, oczy uszy,

2) zaobserwować sposób zachowania się konia względem osoby zbliżającej się do boksu,
3) wskazać różnice w zachowaniu się różnych koni w stajni,
4) napisać notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stajnia,

−

konie,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź obserwację zachowania koni w grupie na wybiegu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyprowadzić kilka koni na wybieg,
2) określić sposób porozumiewania się koni w grupie,
3) porównać „mowę ciała” i „grę uszu” koni przebywających w grupie na wybiegu,
4) napisać notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stajnia,

−

wybieg dla koni,

−

konie,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj hierarchię w stadzie koni przebywających na wybiegu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyprowadzić kilka koni na wybieg,
2) obserwować stado koni,
3) wskazać przywódcę stada oraz osobniki będące niżej w hierarchii stada,
4) rozpoznać sympatie i antypatie poszczególnych osobników w stadzie,
5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stajnia,

−

wybieg dla koni,

−

konie,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź obserwację sposobu ustalania hierarchii w stadzie po wprowadzeniu

nowego osobnika do stada.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyprowadzić na wybieg nowego osobnika w stajni,
2) wyprowadzić na wybieg jednego konia ze „starego stada”, najlepiej przywódcę w stadzie

(konie powinny mieć założone ochraniacze na nogi i nie mogą być okute),

3) wypuścić następnego konia na wybieg po upływie kilkunastu minut i ustaleniu hierarchii

pomiędzy dwoma końmi,

4) wypuszczać stopniowo kolejne konie,
5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stajnia,

−

wybieg dla koni,

−

konie,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić i scharakteryzować różnice zachowania wynikające z natury

człowieka i konia?



2) wskazać oznaki zadowolenia konia wyrażane sposobem zachowania?
3) zaplanować sposób wprowadzania nowego konia do stada?



4) wskazać oznaki niezadowolenia konia wyrażane grą uszu i pyska?



5) zaplanować sposób zaspokojenia potrzeby ruchu u koni?



6) określić bodźce niebezpieczne mogące wytworzyć odruch ucieczki?
7) rozpoznać przywódcę stada?
8) określić potrzeby konia jako zwierzęcia stepowego?
9) określić zasady pobierania pokarmu u koni?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi koni

użytkowanych wierzchowo

4.2.1. Materiał nauczania

Każdy jeździec musi posiadać wiedzę z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

obsługi koni. Wszyscy powinni się stosować do kilku podstawowych zasad:
–

od pierwszego kontaktu obserwować zachowanie konia,

–

nauczyć się różnych reakcji konia, a w szczególności sygnałów ostrzeżenia i agresji,

–

postępować spokojnie, ale stanowczo i konsekwentnie,

–

nagradzać po każdorazowo prawidłowym wykonaniu polecenia,

–

wszyscy powinni pamiętać o zasadzie ograniczonego zaufania,

–

zachować szczególną ostrożność wobec klaczy ze źrebiętami, w porze karmienia oraz
wobec obcych koni,

–

należy unikać rutyny, obojętności i niedbalstwa w stosunku do koni,

–

nie zbliżać się do konia, bez uprzedzenia głosem,

–

unikać szybkich, gwałtownych ruchów, biegania i krzyków w stajni,

–

psy, co do których posłuszeństwa mogą być wątpliwości, powinny być prowadzone na
smyczy.
W zależności od tego, czy koń jest uwiązany w stanowisku, czy też porusza się

swobodnie w boksie, ze względu na bezpieczeństwo należy postępować w różny sposób.

Wejście do konia w boksie

Zachowując bezpieczną odległość od zadu (ok. 1–1,5 m) ostrzec głosem, odczekać na

reakcję, prawidłowo zinterpretować zachowanie, spokojnie, ale zdecydowanie podejść
z przodu lub z boku do konia (po raz pierwszy z lewej strony!), nawiązać kontakt fizyczny –
poklepać w okolicy szyi lub łopatki. Jeśli chcemy znaleźć się po prawej stronie konia, należy
spokojnie przejść przed jego głową – jedna ręka w ciągłym kontakcie z szyją lub głową.

Wejście do konia w stanowisku

Należy ustawić się lekko z boku, za koniem (ok. 1–1,5 m), ostrzec głosem o zamiarze

wejścia, odczekać na reakcję, odczytać i prawidłowo zinterpretować zachowanie – koń
powinien odwrócić głowę i przesunąć się. Należy spokojnie, ale zdecydowanie wejść do
stanowiska, możliwie szybko nawiązać kontakt fizyczny poprzez poklepanie konia w okolicy
szyi lub łopatki. Po raz pierwszy wchodzimy do stanowiska z lewej strony konia. Jeśli
chcemy przejść na stronę prawą, należy wyjść ze stanowiska i powtórzyć całą procedurę od
początku.

Nakładanie kantara

Podejść do konia i nawiązać z nim kontakt fizyczny – poklepać. Prawą ręką przytrzymać

głowę konia – ręka obejmuje głowę konia od dołu, dłoń położona na kości nosowej. Kantar
trzymany w lewej ręce nałożyć na końską głowę przesuwając go delikatnie przez uszy na
część potyliczną, następnie dopasować wielkość kantara.

Prowadzenie konia w ręku

Prowadzący znajduje się z lewej strony, na wysokości końskiej głowy, należy prowadzić

konia w żywym, energicznym tempie. Prowadzić należy tylko jednego konia, nad dwoma (lub
więcej) końmi nie mamy żadnej kontroli. Bezpieczniej jest prowadzić konia na odpowiednio
długiej lonży lub uwiązie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wiązanie konia

Do wiązania stosować węzeł bezpieczeństwa, który można rozwiązać jednym ruchem

ręki. Nigdy nie uwiązywać okiełznanego konia przy pomocy wodzy! Do wiązania należy
używać uwiązu zamocowanego do kantara. Nie przypinać uwiązu bezpośrednio do kółek
wędzidła. Zaleca się używanie uwiązu z karabińczykiem bezpieczeństwa.

Podnoszenie nóg. Pielęgnacja kopyt

Nogi podnosimy kolejno, w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara,

poczynając od lewej przedniej. Stojąc twarzą do kierunku zadu, opieramy lewą dłoń na
wysokości łopatki. Pewnie przesuwamy dłoń na dół, aż do przedramienia. Równocześnie
prawą ręką chwytamy pęcinę. Po uniesieniu nogi, opieramy ją o lewe udo zmieniając chwyt
i przytrzymując pęcinę lewą ręką. Przy podnoszeniu lewej tylnej kończyny, stajemy twarzą
w kierunku zadu i opieramy się lewą ręką o biodro konia. Prawą ręką przesuwamy w dół
i chwytamy w nogę pęcinie. Unosimy kończynę ku górze i do przodu, a następnie odciągamy
ją lekko w tył i opieramy ją na podstawionym naszym lewym udzie. Podczas podnoszenia
kończyn podajemy koniowi głosem komendę „noga”. Opisaną metodę nauki podnoszenia nóg
należy traktować jako metodę zalecaną. Do codziennej pielęgnacji kopyt należy usunięcie
kopystką resztek obornika, kamieni i piasku z podeszwy kopyta. Zabieg ten wykonujemy
przed i po jeździe. O ile to możliwe i w zależności od pogody myjemy kopyta silnym
strumieniem wody. Po umyciu natłuścić kopyta smarem do kopyt. Podeszwę zdrowych kopyt
można profilaktycznie smarować dziegciem – nie częściej niż raz w tygodniu.

Czyszczenie

Konia czyścimy od góry do dołu i od głowy w kierunku ogona, rozpoczynając od lewej

strony konia. Szczotka znajduje się zawsze w ręce bliższej głowy konia, zgrzebło w drugiej
ręce. Zaklejki i brud z sierści usuwamy za pomocą gumowego lub plastikowego zgrzebła.
Tylko umięśnione partie czyścimy ruchem okrężnym, inne ruchem posuwisto-zwrotnym.
Szczotką zbierać brud i luźne włosy, po każdym pociągnięciu czyszcząc ją o metalowe
zgrzebło trzymane w drugiej ręce. Co pewien czas zgrzebło wytrzepać o podłoże – zgrzebło
metalowe służy do czyszczenia szczotki, a nie konia! Tą samą szczotką ostrożnie czyścić
głowę. Wilgotną gąbką delikatnie czyścić oczy, nozdrza i wargi, inną gąbką oczyścić okolice
odbytu i wewnętrzną część ogona. Szczotką do długich włosów rozczyścić grzywę, a później
delikatnie rozczesać grzebieniem. Unikać wyrywania włosów! Ogon najlepiej rozczesać
palcami, można też z wyczuciem użyć grzebienia. Unikać wyrywania włosów, gdyż rosną one
bardzo długo! Codziennie, szczególnie po jeździe, wymyć kopyta. Co najmniej raz
w tygodniu wysuszony róg kopyta (przede wszystkim podeszwę) natłuścić smarem do kopyt.
Na zakończenie przetrzeć całego konia z kurzu miękką szmatką.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W którym miejscu powinien znajdować się człowiek prowadzący konia?
2. Co to jest węzeł bezpieczeństwa?
3. Dlaczego nie należy wiązać konia do elementów pionowych (np. drzewa, słupy, itp.)?
4. Dlaczego wyprowadzanie koni na wybieg niesie ze sobą ryzyko?
5. Dlaczego po wejściu do stanowiska lub boksu należy konia poklepać lub pogłaskać?
6. Jakie są podstawowe zasady przy prowadzeniu konia w ręku?
7. Jaki jest podstawowy sprzęt służący do pielęgnacji konia?
8. Dlaczego należy unikać czyszczenia konia w boksie lub stanowisku?
9. Jakie czynności są wykonywane podczas pielęgnacji konia?
10. Co należy do codziennej pielęgnacji kopyt?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj zakładanie kantara i wiązanie konia węzłem bezpiecznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kantar stajenny,

−

uwiąz,

−

koniowiąz,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj podnoszenie i czyszczenie kończyn przednich i tylnych u konia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wejść do boksu lub stanowiska dla koni,
2) nałożyć kantar na głowę konia,
3) wyprowadzić konia z boksu lub stanowiska,
4) przywiązać konia węzłem bezpiecznym do koniowiązu,
5) podnieść kończyny i wyczyścić kopyta rozpoczynając od lewej przedniej,
6) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kantar stajenny,

−

uwiąz,

−

koniowiąz,

−

koń,

−

kopystka,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj czyszczenie sierści i kopyt konia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wejść do boksu lub stanowiska dla koni,
2) nałożyć kantar na głowę konia,
3) wyprowadzić konia z boksu lub stanowiska,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) przywiązać konia węzłem bezpiecznym do koniowiązu,
5) wykonać czyszczenie konia,
6) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kantar stajenny,

−

uwiąz,

−

koniowiąz,

−

koń,

−

zgrzebło metalowe,

−

szczotka plastikowa do masażu,

−

zgrzebło gumowe,

−

szczotka do krótkich włosów,

−

szczotka do długich włosów,

−

gąbka,

−

miękka szmatka,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj okresową pielęgnację kopyt konia – dziegciowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wejść do boksu lub stanowiska dla koni,
2) nałożyć kantar na głowę konia,
3) wyprowadzić konia z boksu lub stanowiska,
4) przywiązać konia węzłem bezpiecznym do koniowiązu,
5) podnieść i wyczyścić kopyta kopystką,
6) nanieść za pomocą pędzelka niewielką ilość dziegciu na podeszwę kopyta,
7) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kantar stajenny,

−

uwiąz,

−

koniowiąz,

−

koń,

−

kopystka,

−

dziegieć,

−

pędzelek,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zawiązać węzeł bezpieczny?
2) rozpoznać zachowanie agresywne i przyjazne konia względem człowieka?



3) wykonać bezpieczne podnoszenie i czyszczenie kopyt u konia?
4) zaplanować czyszczenie konia?



5) wykonać codzienną pielęgnację konia?



6) zaplanować okresową pielęgnację kopyt?
7) przeprowadzić codzienną i okresową pielęgnację kopyt?
8) wykonać przerywanie i zaplatanie grzywy?
9) określić zasady bhp przy obsłudze koni?
10) scharakteryzować sposoby zapobiegania wypadkom przy obsłudze koni?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wyposażenie konia wierzchowego-ogłowia, siodła, wodze

pomocnicze

4.3.1. Materiał nauczania

Wyposażenie konia

Do podstawowego wyposażenia konia należy ogłowie wędzidłowe i siodło. Wyposażenie

dodatkowe, to np. wypinacze, wytok, inne wodze pomocnicze, bandaże, ochraniacze,
napierśnik i forgurt.

Ogłowie wędzidłowe

Kiełznanie wędzidłowe jest najlepszym w podstawowym szkoleniu, zarówno

w ujeżdżeniu, skokach, jak i jeździe terenowej. Składa się ono z dwóch głównych części:

−

ogłowia z wędzidłem i wodzami,

−

nachrapnika.

1. nagłówek,
2. policzko,
3. podgardle,
4. naczółek,
5. pasek nosowy nachrapnika,
6. podbródek,
7. kółeczka nachrapnika,
8. wędzidło,
9. wodza,
10. stoper do wytoka.

Rys. 1. Części składowe ogłowia (z nachrapnikiem hanowerskim) [1, s. 99]

Wędzidło działa na język, bezzębną krawędź żuchwy, na podniebienie i na kąty pyska

konia. Na ogół przyjmuje się, że im cieńsze wędzidło, tym ostrzejsze jest jego działanie.
Grube wędzidło jest przyjemne i o ile jego grubość pozwala na wygodne ułożenie w pysku,
większość koni przyjmuje je bez problemu. Wędzidła różnią się nie tylko grubością, ale też
formą i przekrojem. Im wędzidło jest lepiej dopasowane do pyska, tym chętniej je koń
przeżuwa. Szczególnie dobrze układają się w pysku wędzidła dopasowane anatomicznie.
Długość wędzidła musi odpowiadać szerokości pyska. Oferowane długości wędzideł wahają
się z reguły w granicach 12,5 do 15 cm (odpowiednio mniej dla kuców). W tych granicach
mieszczą się rozmiary pośrednie co 5 mm. Zbyt krótko dopasowane wędzidło uciska kąty
pyska, a zbyt długie nie leży spokojnie w pysku, przesuwając się w jedną i drugą stronę. Zbyt
długie ogniwa wędzidła mogą zakleszczyć żuchwy, powodując efekt „dziadka do orzechów”.
Do tego dochodzi ryzyko przełożenia języka.

W jeździectwie używa się z reguły następujących wędzideł:

−

anatomiczne,

−

zwykłe pojedynczo lub podwójnie łamane,

−

oliwkowe pojedynczo lub podwójnie łamane,

−

policzkowe (wąsate),

−

wędzidła Pessoa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Najczęściej stosowane jest zwykłe wędzidło, nie tylko w pracy z młodymi końmi, ale

i w trakcie dalszego szkolenia. Mimo, że działa miękko, jednak pozwala na dobrą kontrolę.
Może być puste i lekkie lub pełne i przez to cięższe. Cięższe wędzidła mają tę zaletę, że są
stabilniejsze w pysku i nie prowokują zbytnio konia do bawienia się nim językiem. Zwykłe
wędzidła mogą być pojedynczo lub podwójnie łamane. Najczęściej używa się wędzideł
pojedynczo łamanych. Podwójnie łamane wędzidła sprawdzają się jako szczególnie dobrze
dostosowujące się do pyska konia. Koniom, które podciągają język, można przez pewien
okres czasu zakładać wędzidło z zabawką. Zazwyczaj jednak problemy z językiem mają
swoje źródło w zbyt mocnym działaniu ręki bądź napięciu konia. Najlepiej temu zaradzić,
poprawiając przepuszczalność i dbając o odpowiednio miękką rękę. W przypadku takich koni
szczególną uwagę należy zwrócić na dobrze dobrane wędzidło i prawidłowe dopasowanie
ogłowia. Ostrzejsze wędzidło nie poprawi przepuszczalności konia. Błędne działanie ręki
uwidocznia się tym wyraźniej, im ostrzej działa wędzidło.

Wodze – najczęściej skórzane lub parciane, są zapięte bądź przyszyte do pierścieni

wędzidłowych i zaopatrzone w sprzączkę łączącą oba końce Wodze parciane mają tę zaletę,
ż

e w czasie niepogody nie wyślizgują się z rąk jeźdźca. Pewny uchwyt zapewniają,

dodatkowo naszyte, skórzane kołki.

Nachrapnik jest uzupełnieniem kiełzna. Wyrównuje ustawienie górnej i dolnej szczęki

konia. Dzięki poprawnie zapiętemu nachrapnikowi (nie za ciasno i nie za luźno), nacisk
wywierany przez wędzidło na szczękę, przenosi się częściowo na grzbiet nosa. Poza tym koń
nie może uciec od działania wodzy przez otwarcie pyska. Instruktor powinien doradzić, jaki
rodzaj nachrapnika jest najwłaściwszy dla danego konia. W jeździectwie używa się
następujących nachrapników:

−

nachrapnik hanowerski,

−

nachrapnik polski (angielski),

−

nachrapnik kombinowany,

−

nachrapnik kabłąkowy,

−

nachrapnik meksykański (krzyżowy).

Siodło

Kształt siedziska ma znaczny wpływ na dosiad jeźdźca. Najgłębszy punkt musi się

znajdować pośrodku siodła.

Rodzaje i kształty siodeł

Poprawny dosiad i oddziaływanie umożliwia jedynie siodło prawidłowo zbudowane

i dopasowane do grzbietu konia. Pod względem budowy siodła dzielą się na:

−

siodła z pełnymi łękami (angielskie siodła sportowe),

−

siodła z przedłużonymi tylnymi ławkami (wojskowe lub westernowe).
Siodło sportowe umożliwia bliski kontakt jeźdźca z grzbietem konia. Tego rodzaju siodła

używa się w nauce jazdy i w sporcie.

W zależności od celu rozróżnia się:

−

siodła ujeżdżeniowe,

−

siodła skokowe,

−

siodła wszechstronne (są najlepsze dla początkującego jeźdźca i w podstawowym
szkoleniu konia).

Wodze pomocnicze

Podczas szkolenia początkowego jeźdźca używa się wodzy pomocniczych, by

zniwelować nieprawidłowości jego oddziaływania na konia i ułatwić zrozumienie stosowania
pomocy. Prawidłowo zapięte wodze pomocnicze powodują, że koń opuszcza szyję i rozluźnia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

grzbiet, dzięki czemu młody jeździec może poczuć i przyswoić sobie poprawny i elastyczny
dosiad. W trakcie podstawowego szkolenia używa się najczęściej wypinaczy i wytoku.

1. zaczep puśliska – zamek,
2. puślisko,
3. strzemię,
4. wkładka,
5. tybinka,
6. siedzisko,
7. krawędź tylnego lęku,
8. podtybinka,
9. poduszki,
10. przystuły,
11. wyściółka,
12. popręg ze sprzączkami,
13. przedni łęk,
14. terlica (szkielet),
15. poduszka kolanowa.

Rys. 2. Budowa siodła [1, s. 111]

Pielęgnacja sprzętu polega na:

−

czyszczeniu po każdorazowym użyciu,

−

konserwowaniu części skórzanych, zwłaszcza szwów, co 8 do 14 dni w zależności od
częstotliwości używania,

−

sprawdzaniu pod kątem ewentualnych uszkodzeń szwów i części ruchomych,
gruntownym czyszczeniu dwa razy do roku.
Części metalowe myje się wodą i osusza szmatką po każdym użyciu. Nie należy moczyć

skóry (wodzy, itp.). Brud z części skórzanych usuwa się za pomocą szmatki lub gąbki,
a następnie naciera je specjalnym mydłem przeznaczonym do tego celu. Konserwacja
gruntownie oczyszczonej skóry polega na rozpięciu wszystkich części i ich natłuszczeniu lub
naoliwieniu. Naderwane szwy należy natychmiast reperować, a zarysowane bądź ostre części
metalowe (np. przy ogłowiu) wymieniać. Gruntowne czyszczenie polega na wymyciu
rozpiętych części skórzanych letnią wodą ze środkami pielęgnacyjnymi i osuszeniu ich na
powietrzu. Dopiero po tym zabiegu natłuszcza się je i oliwi, jak opisano wyżej. Sprzęt należy
przechowywać w wolnym od kurzu, niezbyt suchym, ogrzewanym zimą pomieszczeniu.
Ogłowia i siodła wiesza się na specjalnych wieszakach.

Wyposażenie jeźdźca

−

spodnie do jazdy konnej – bryczesy,

−

toczek – niełamliwy, mocny, z minimum trzypunktowym zapięciem, bez podbródka,

−

długie buty do jazdy konnej z niewielkim obcasem, jednolitą podeszwą, bez protektora
i z wysokimi cholewami,

−

okrycia wierzchnie – kurtki, swetry lub koszule – nie powinny być zbyt obszerne, by
widać było sylwetkę jeźdźca i by instruktor mógł korygować dosiad,

−

rękawiczki (zalecane),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

bat o długości 1,10 do 1,20 m wzmacnia pomoce jeźdźca, w skokach i w terenie używa
się krótkiego palcata o długości do 75 cm.
Ze względów bezpieczeństwa długie włosy powinny być zawsze związane i ukryte pod

toczkiem.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są punkty ucisku (oddziaływania) wędzidła na konia?
2. Jakie są podstawowe części składowe ogłowia wędzidłowego z nachrapnikiem hanowerskim?
3. W jaki sposób grubość wędzidła wpływa na siłę jego oddziaływania?
4. W jakim celu stosuje się nachrapniki?
5. Jakie wyróżniamy typy siodeł?
6. Jakie są podstawowe typy siodła sportowego?
7. Na czym polega pielęgnacja sprzętu?
8. W jaki sposób konserwuje się części skórzane?
9. W jaki sposób konserwujemy metalowe części sprzętu?
10. Jak jest wyposażony jeździec do jazdy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj rodzaje wędzideł używanych w treningu koni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić wielkość i kształt wędzideł,
2) dokładnie obejrzeć przedstawione wędzidła,
3) określić sposób zapięcia i miejsca oddziaływania wędzidła,
4) narysować w zeszycie kształty wędzideł,
5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wędzidła,

−

rysunki rodzajów wędzideł,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj typy nachrapników używanych w treningu koni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić wielkość i kształt nachrapników,
2) dokładnie obejrzeć przedstawione nachrapniki,
3) określić sposób zapięcia i miejsca oddziaływania nachrapników,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

nachrapniki,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj konserwację i czyszczenie ogłowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić elementy wchodzące w skład ogłowia wędzidłowego,
2) rozebrać ogłowie wędzidłowe,
3) elementy

skórzane

natłuścić

mydłem

glicerynowym

lub

innym

preparatem

przeznaczonym do czyszczenia skóry – postępować zgodnie z instrukcją na opakowaniu,

4) złożyć ogłowie wędzidłowe,
5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

skórzane ogłowie wędzidłowe,

−

mydło glicerynowe lub inny preparat do czyszczenia skóry,

−

miękka szmatka,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj konserwację i czyszczenie siodła.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić, z jakich części zbudowane jest siodło,
2) rozebrać siodło,
3) elementy

skórzane

natłuścić

mydłem

glicerynowym

lub

innym

preparatem

przeznaczonym do czyszczenia skóry – postępować zgodnie z instrukcją na opakowaniu,

4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

siodło,

−

mydło glicerynowe lub inny preparat do czyszczenia skóry,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżniać rodzaje wędzideł?
2) dobrać wędzidła do danego sposobu użytkowania i konia?



3) wymienić rodzaje nachrapników?
4) dobrać rodzaj nachrapnika do jeźdźca i konia?



5) rozróżnić rodzaje siodeł?



6) dobrać rodzaj i rozmiar siodła do konia?



7) zaplanować zabiegi konserwacyjne sprzętu i je wykonać?
8) wymienić sposoby konserwacji sprzętu?
9) określić wyposażenie jeźdźca?
10) dobrać wodze pomocnicze do jeźdźca i konia?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Nauka jazdy konnej

4.4.1. Materiał nauczania

Zasady podstawowe w trakcie nauki jazdy konnej:

−

najważniejszym celem szkolenia jest uzyskanie harmonii pomiędzy jeźdźcem i koniem,

−

tylko ten, kto rozumie potrzeby konia, jego zachowanie i charakter, może prawidłowo
z nim współpracować,

−

tylko prawidłowe wyszkolenie jeźdźca gwarantuje mu bezpieczeństwo i zadowolenie,
zapewniając równocześnie pełne zaufanie i chęć współpracy ze strony konia,

−

dobrze ujeżdżony koń jest najlepszym nauczycielem dla początkującego jeźdźca;
z młodym koniem powinien pracować doświadczony jeździec,

−

podstawowe wyszkolenie jeźdźca powinno być wszechstronne (ujeżdżenie, skoki, jazda
w terenie); za wczesna specjalizacja ogranicza możliwości rozwoju jeźdźca,

−

wszechstronne wyszkolenie podstawowe konia, prowadzone przez doświadczonego
szkoleniowca, jest najlepszą gwarancją utrzymania zdrowia konia i jego dobrego
samopoczucia.

Kiełznanie

Koniom stojącym w boksach najpierw zakłada się ogłowie. Koniom stojącym

w stanowisku lub wypiętym na korytarzu, lepiej jest zakładać najpierw siodło.

Sposób zakładania ogłowia:

−

uporządkowane ogłowie spoczywa w lewej ręce,

−

jeździec podchodzi do konia z lewej strony,

−

prawa ręka obejmuje łeb konia,

−

jeśli koń stoi spokojnie, prawa ręka przekłada wodze przez szyję,

−

podczas zdejmowania kantaru, prawa dłoń spoczywa na grzbiecie nosa,

−

prawa dłoń powraca na nos i przejmuje ogłowie z lewej ręki,

−

płaska lewa dłoń, na której leży wędzidło, zbliża się do pyska,

−

kciuk lekko naciskający na wargi rozwiera pysk.,

−

prawa dłoń ostrożnie podnosi ogłowie, aby wędzidło powoli wsunęło się do pyska, nie
uderzając konia w zęby,

−

prawa dłoń unosi wysoko ogłowie i ewentualnie przy pomocy wolnej teraz lewej ręki
przesuwa nagłówek najpierw przez jedno, a potem przez drugie ucho konia,

−

grzywkę przekłada się przez naczółek i porządkuje grzywę pod nagłówkiem,

−

na koniec zapina się podgardle i nachrapnik.
Ogłowie jest dopasowane, jeśli wędzidło leży blisko kątów pyska, a na wargach tworzą

się dwie małe fałdki. Podgardle zapinamy na tyle luźno, by można było wsunąć pod nie na
szerokość całą dłoń, aby jego nacisk na tchawicę nie utrudniał koniowi oddychania.

Pasek nosowy nachrapnika hanowerskiego leży na szerokość 4 palców ponad nozdrzami

i jest zapięty w taki sposób, by nachrapnik nie utrudniał oddychania. Nie powinien być
nakładany koniom z krótką szparą pyskową, gdyż leży wtedy zbyt nisko. Pomiędzy żuchwą
a podbródkiem nachrapnika muszą zmieścić się dwa płasko położone palce, aby koń mógł
wygodnie żuć wędzidło, nie otwierając pyska. Kółeczka nachrapnika muszą się znajdować
przed ogniwami wędzidła, w przeciwnym razie nachrapnik jest za długi. Sprzączka
podbródka musi leżeć z boku i nie może uciskać krawędzi szczęki. Pasek nosowy
nachrapnika polskiego lub kombinowanego leży na szerokości dwóch palców poniżej kości
jarzmowej, a pomiędzy zapiętym paskiem i kością nosową pozostaje miejsce na co najmniej
jeden palec.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Siodłanie

Przed siodłaniem strzemiona są zawsze podciągnięte, a popręg przełożony przez

siedzisko. Siodło nakłada się mniej więcej na wysokości kłębu i przesuwa z włosem na
właściwe miejsce. Szczególną uwagę należy poświęcić prawidłowemu założeniu potnika.
Potniki można przymocować do siodła przed siodłaniem, bądź dopiero po założeniu siodła.
Potnik nie może być pofałdowany i musi przylegać do wewnętrznej strony przedniego łęku,
tak by nawet podczas podciągania popręgu nie osunął się na kłąb, powodując ewentualnie
obtarcie konia. Po założeniu siodła jeździec przechodzi na prawą stronę konia, spuszcza
popręg i sprawdza jego prawidłowe położenie pod tybinką. Następnie powraca na lewą stronę
i lekko podpina popręg. Przy prawidłowym ułożeniu siodła, popręg leży mniej więcej na
szerokość dłoni za wyrostkami łokciowymi. Po kilku minutach można popręg dociągnąć
mocniej.

Prowadzenie w ręku

Prowadząc osiodłanego konia w ręku, należy zwrócić uwagę, by strzemiona były

podciągnięte. Konia prowadzi się z lewej strony. Wodze są zdjęte z szyi. Prawa dłoń ujmuje
wodze rozdzielone palcem wskazującym i środkowym na odległość dłoni od kółek
wędzidłowych, przy czym prawa wodza jest nieco krótsza. Końcówki wodzy, leżą w lewej
dłoni złożone razem i przytrzymane kciukiem. Szczególnej uwagi wymaga prowadzenie
większej liczby koni. Należy zachować bezpieczny odstęp 2 długości konia (ok. 5 m).

Wsiadanie i zsiadanie

Jeździec musi dopilnować, by koń przy wsiadaniu stał spokojnie do momentu ruszenia.

Długość strzemion należy wyregulować przed wsiadaniem. Odpowiada ona mniej więcej
długości ramienia. Jeździec dotyka środkowym palcem bolca sprzączki od puśliska, leżącej
pod zamkiem, i unosi strzemię pod wyciągniętym ramieniem. Jeśli strzemię dotyka pachy,
długość jest w przybliżeniu prawidłowa. Ostateczną prawidłową długość strzemion można
wyregulować tylko z siodła. Strzemiona opuszczone w dół powinny sięgać o palec poniżej
kostki jeźdźca swobodnie siedzącego w siodle z luźno opuszczonymi nogami.

Do wsiadania jeździec staje z lewej strony koni, z reguły plecami do jego głowy. Jeździec

cofa się w prawo na tyle, by lewą stopę móc umieścić w strzemieniu. Ręką trzymającą wodze
chwyta za grzywę, a prawą za puślisko, przekręcając je w poprzek. Lewą stopę wsuwa
głęboko w strzemię, a lewe kolano opiera o siodło, by nie dotknąć konia palcami stopy.
Jeździec unosi się na palcach prawej stopy, chwyta prawą ręką za tylni łęk, przytrzymuje się
grzywy lub przedniego łęku i opierając lewą stopę w strzemieniu oraz przyciskając lewe
kolano do siodła, odbija się mocno w górę prawą stopą, lekko pochylając się do przodu.
Prawą ręką opiera się o przedni łęk, powoli przenosi prawą nogę ponad zadem i ostrożnie
wsuwa się w siodło. Wkłada prawą stopę w strzemię i porządkuje wodze.

Przed ruszeniem jeździec powinien przez pewien czas stać w miejscu trzymając wodze.

Po pewnym czasie należy dociągnąć popręg. Najlepiej robić to w stępie. Dzięki temu koń się
nie napina, a równocześnie można uniknąć ewentualnego dociśnięcia fałdek skóry. W tym
celu jeździec bierze w stępie wodze do jednej ręki i przesuwa łydkę przed poduszkę tybinki.
Stopa pozostaje w strzemieniu, a wolną ręką jeździec po kolei skraca przystuły.

Do zsiadania trzeba również prawidłowo ustawić konia. Jeździec opiera lewą rękę,

w której trzyma uporządkowane wodze na grzywie, a prawą na przednim łęku. Wyjmuje nogi
ze strzemion i pochylając tułów do przodu jeździec przerzuca prawą nogę ponad zadem
lądując miękko na obu stopach po lewej stronie konia. Zdejmuje wodze z szyi konia,
przekłada je przez ramię. Podciąga obydwa strzemiona i popuszcza popręg o kilka dziurek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Który element rzędu zakładamy najpierw koniowi, który stoi w boksie?
2. Na czym polega prawidłowe kiełznanie konia?
3. Jak należy dopasować nachrapnik polski lub kombinowany?
4. W jaki sposób prawidłowo nakładamy siodło?
5. W którym miejscu powinien znajdować się popręg siodła?
6. Dlaczego prowadząc konia należy wcześniej podciągnąć strzemiona?
7. W jaki sposób regulujemy długość puślisk stojąc obok konia?
8. W jaki sposób regulujemy długość puślisk siedząc w siodle?
9. W jaki sposób jeździec wsiada na konia?
2. W jaki sposób prawidłowo dociągamy popręg z siodła?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj konia do jazdy konnej – okiełznaj konia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyprowadzić konia na kantarze z boksu,
2) przywiązać konia węzłem bezpiecznym do koniowiązu,
3) wyczyścić konia,
4) okiełznać konia,
5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kantar stajenny,

–

uwiąz,

–

koniowiąz,

–

koń,

–

zestaw szczotek do czyszczenia konia,

–

ogłowie wędzidłowe,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wyreguluj stopień zapięcia nachrapnika, wędzidła i ogłowia na koniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyprowadzić konia na kantarze z boksu,
2) przywiązać konia węzłem bezpiecznym do koniowiązu,
3) wyczyścić konia,
4) okiełznać konia,
5) dopasować ułożenie wędzidła w pysku,
6) wykonać regulację wysokości ułożenia nachrapnika i zapięcia podgardla,
7) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kantar stajenny,

−

uwiąz,

−

koniowiąz,

−

koń,

−

zestaw szczotek do czyszczenia konia,

−

ogłowie wędzidłowe,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Osiodłaj konia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyprowadzić konia na kantarze z boksu,
2) przywiązać konia węzłem bezpiecznym do koniowiązu,
3) wyczyścić konia,
4) okiełznać konia,
5) dopasować ułożenie wędzidła w pysku,
6) wykonać regulację wysokości ułożenia nachrapnika i zapięcia podgardla,
7) założyć siodło na grzbiet konia,
8) dopasować ułożenie siodła na grzbiecie konia,
9) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kantar stajenny,

–

uwiąz,

–

koniowiąz,

–

koń,

–

zestaw szczotek do czyszczenia konia,

–

ogłowie wędzidłowe,

–

siodło,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj wsiadanie i zsiadanie z konia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) przeprowadzić konia w ręku na plac do jazdy konnej,
3) podciągnąć popręg,
4) wykonać wsiadanie i zsiadanie z konia,
5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kantar stajenny,

–

uwiąz,

–

koniowiąz,

–

koń,

–

zestaw szczotek do czyszczenia konia,

–

ogłowie wędzidłowe,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Dopasuj długości strzemion do potrzeb jeźdźca.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) przeprowadzić konia w ręku na plac do jazdy konnej,
3) podciągnąć popręg,
4) dopasować długość puślisk z ziemi,
5) wsiąść na konia,
6) wykonać regulację długości puślisk z siodła,
7) zsiąść z konia,
8) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kantar stajenny,

–

uwiąz,

–

koniowiąz,

–

koń,

–

zestaw szczotek do czyszczenia konia,

–

ogłowie wędzidłowe,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) okiełznać konia?
2) dopasować ułożenie wędzidła w pysku konia?
3) wyregulować wysokość zapięcia nachrapnika polskiego?
4) osiodłać konia?
5) określić prawidłowe dopasowanie siodła na koniu?
6) wyregulować długość puślisk z ziemi?
7) dopasować długość puślisk z siodła?
8) wsiąść i zsiąść z konia?
9) wyjaśnić, od czego zależy długość strzemion?
10) określić zasady prawidłowego prowadzenia osiodłanego

konia?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Pomoce naturalne i sztuczne stosowane podczas jazdy

konnej

4.5.1. Materiał nauczania

Dosiad jeźdźca

Prawidłowy dosiad jest podstawą oddziaływania jeźdźca na konia. Jeździec musi

osiągnąć równowagę na koniu. Zachowując elastyczny, niewymuszony dosiad, jeździec
podąża za ruchem konia, nie trzymając się go kurczowo. Zrównoważony i rozluźniony dosiad
jest warunkiem poprawnego stosowania pomocy i oddziaływania na konia. Rozróżnia się
następujące zasadnicze rodzaje dosiadu:

−

dosiad ujeżdżeniowy (podstawowy),

−

półsiad,

−

dosiad stiplowy.

Dosiad ujeżdżeniowy

Dosiad ujeżdżeniowy, zwany też podstawowym, stanowi fundament wszystkich form

dosiadu. Podczas szkolenia początkującego jeźdźca trzeba mu poświęcić najwięcej uwagi.
Dosiadu ujeżdżeniowego używa się w pracy ujeżdżeniowej z koniem i jeźdźcem, a po
skróceniu strzemion w pracy przygotowującej do jazdy skokowej i terenowej. Jeździec siedzi
prosto, tak że można by poprowadzić pionową linię od ucha poprzez bark i staw biodrowy po
staw skokowy (w skrócie: bark, biodro, obcas).

Rys. 3. Dosiad ujeżdżeniowy [1, s. 99]

Rozluźnione siedzenie jeźdźca spoczywa w najgłębszym punkcie siodła. Ciężar ciała

rozkłada się równomiernie na oba pośladki i wewnętrzne mięśnie ud. U rozluźnionego
jeźdźca uda są skierowane lekko do wewnątrz, także kolana przylegają płasko do siodła. Uda
są cofnięte do tyłu na tyle, na ile jest to możliwe bez oderwania kości kulszowych od siodła.
Dzięki temu kolano leży nisko, co ma szczególne znaczenie, ponieważ to z kolei umożliwia
właściwe położenie i działanie łydek i usadza jeźdźca głębiej w siodle. Kolano jest ugięte pod
takim kątem, aby stopa, widziana z boku, znajdowała się pod punktem ciężkości jeźdźca.
Pożądane lekkie ugięcie kolan zależy od właściwej długości strzemion. Zbyt długie
strzemiona mogą spowodować dosiad widłowy. Nogi są wyciągnięte, jeździec siedzi raczej na
udach niż na siedzeniu i nie jest w stanie wyjechać konia do przodu. Ciągła jazda na zbyt
krótkich strzemionach bywa przyczyną dosiadu fotelowego. Może też spowodować, że
jeździec nie „siądzie” dostatecznie w siodło. Łydki są wysunięte zbytnio do przodu,
uniemożliwiając jeźdźcowi aktywną jazdę. Łydki, ustawione od kolana w dół mniej lub

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

bardziej ukośnie w zależności od długości nóg jeźdźca, są cofnięte do tyłu i przyłożone do
boków konia, utrzymując z nim miękki kontakt. Łydka leży nieco za popręgiem, co pozwala
jeźdźcowi zachować pion: bark, biodro, obcas. Stopy spoczywają w strzemionach tuż przed
najszerszym miejscem podeszwy i są naturalnie ustawione, w przybliżeniu równolegle do
boków konia. W ruchu staw skokowy sprężynuje nieco ku dołowi. Tym samym obcas staje
się najniższym punktem jeźdźca. Kurczowe przekręcanie palców stopy do wewnątrz jest
równie niepoprawne, jak wykręcanie ich na zewnątrz lub nadmierne wyciskanie obcasa w dół.
Jeździec siedzi swobodnie pośrodku siodła z wyprostowanym tułowiem. Aby zachować
równowagę, musi wystrzegać się zgięcia w biodrach. Kręgosłup ustawiony jest zatem
dokładnie ponad środkiem siodła, zachowując naturalne wygięcie w postaci podwójnego S.
Okrągłe plecy lub wypchnięcie kręgosłupa do przodu (wklęsły krzyż), usztywniają dosiad i są
przyczyną trudności w używaniu pomocy. Jeździec jest wyprostowany, ale nie utrzymuje tej
sylwetki kurczowo. Tułów jest napięty tylko w takim stopniu, aby jeździec mógł z jednej
strony utrzymać swą pozycję, z drugiej zaś elastycznie podążać za ruchem konia. W tym celu,
miednica jeźdźca musi się poddawać ruchowi grzbietu konia. Nazywa się to też
„współkołysaniem środkowej pozycji”. Jedynie dzięki temu, jeździec może głęboko i miękko
usiąść w siodło i znajdować się w harmonii z koniem.

Jeździec trzyma głowę swobodnie i prosto. Jego wzrok jest skierowany na wprost, ponad

uszami konia. Wysunięty lub cofnięty podbródek wpływa ujemnie na elastyczność tułowia,
a tym samym na „współkołysanie” miednicy. Barki są ustawione w sposób naturalny
i niewymuszony, są nieco cofnięte do tyłu tak, aby klatka piersiowa lekko się uwypukliła.
Ramiona opadają swobodnie ze stawów barkowych i znajdują się nieco przed pionem.
Przedramiona i stawy łokciowe przylegają lekko do tułowia. Przyciśnięcie ich do tułowia
powoduje podniesienie ramion i usztywnienie ręki. Odstawianie łokci wpływa ujemnie na
miękkość dosiadu i niezależność ręki. Dłonie są swobodnie zamknięte w pięść. Postawione są
prosto, ponieważ tylko w tej pozycji jeździec może udzielać subtelnych pomocy wodzami
z nadgarstka. Kciuki spoczywają na wodzach tworząc rodzaj daszka i zapobiegają
niekontrolowanemu wysuwaniu się wodzy. Przedramię – wodza – pysk konia to zawsze linia
prosta, widziana zarówno z góry przez jeźdźca, jak i z boku. Utrzymanie tej linii jest
warunkiem poprawnego i delikatnego działania wodzami i miękkiego oddziaływania na pysk
konia. Dopiero po osiągnięciu rozluźnionego i zrównoważonego dosiadu, jeździec potrafi
działać łydkami i wodzami niezależnie od ruchów swojego tułowia. Jest to niezbędny
warunek stosowania właściwych, efektywnych pomocy.

Półsiad

Półsiad ma szerokie zastosowanie. Jeździec odciąża grzbiet konia, np. skacząc przez

przeszkody, galopując w terenie lub jeżdżąc na młodych koniach. Półsiadem jeździ się
w siodle skokowym lub wszechstronnym. Kształt tego siodła i wysunięte do przodu poduszki
pozwalają na poprawne przyjęcie półsiadu. Strzemiona, w porównaniu z dosiadem
ujeżdżeniowym, są znacznie krótsze. Strzemiona skraca się indywidualnie oraz w zależności
od danej sytuacji. Dla uzyskania niewielkiego odciążenia wystarczy skrócić puśliska o 2 lub 3
dziurki. Większe odciążenie lub całkowita swoboda grzbietu konia, wymaga skrócenia o 4 do
5 dziurek (np. skoki, teren). Jeździec zgina się w biodrach mniej lub bardziej do przodu. Jego
ciężar przejmuje bardziej udo, kolano, obcas. Przy nieznacznym odciążeniu siedzenie
pozostaje jak najbliżej siodła, co zapewnia jeźdźcowi utrzymanie równowagi. W wyższym
tempie, w skokach i przy odpowiednio większym odciążeniu, siedzenie oddala się bardziej od
siodła. W półsiadzie jeździec również musi zachować elastyczność środkowej części ciała.
Sztywny lub niespokojny tułów stanowi błąd i zakłóca wspólną równowagę jeźdźca i konia.
Krótsze strzemiona wymagają większego zgięcia w kolanach. Mocne zamknięcie kolan
pozwala na pewny dosiad. Łydka leży na popręgu i wraz z górną, płasko przylegającą częścią

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

utrzymuje kontakt z koniem. Przylegająca łydka pozwala jeźdźcowi odpowiednio angażować
koński zad. Łydki uciekające do tyłu znacznie pogarszają równowagę jeźdźca w siodle.

Rys. 4. Półsiad [4, s. 49]

Strzemię jest nabrane trochę głębiej, a jego stopka znajduje się pod najszerszym

miejscem podeszwy. Stopa musi pozostawać stale pod środkiem ciężkości tak, by jeździec
w każdej chwili pozostawał w równowadze. Najniższym punktem jest obcas. Lekko
wyciśnięty do dołu i elastyczny staw skokowy gwarantuje pewne i elastyczne oparcie
i stabilną pozycję łydki. Kiedy obcas jest zadarty do góry, ruch nie jest w dostatecznym
stopniu wychwytywany przez sprężynujący staw, łydki uciekają do tyłu, a jeździec znajduje
się przed ruchem konia. Fundamentem półsiadu jest mocno zamknięte kolano, niezmienna
pozycja łydki i sprężynujący do dołu staw skokowy. Pochylony tułów jest wyłącznie
wynikiem zgięcia w stawach biodrowych. Kręgosłup zachowuje naturalną pozycję. Jeździec
nie powinien mieć okrągłych czy wklęsłych pleców. Ramiona i łokcie są nieco wysunięte ze
stawów barkowych do przodu przed tułów. Przedramiona tworzą z wodzami możliwie prostą
linię. Także w półsiadzie trzeba umieć działać łydką i wodzą niezależnie od ruchów tułowia.
Dłonie ustawione równolegle do powierzchni łopatek konia znajdują się przed kłębem po obu
bokach szyi. Jeździec trzyma głowę prosto i swobodnie, kierując wzrok do przodu.

Dosiad stiplowy jest wymagany wyłącznie w galopie na odcinku stipla podczas zawodów
WKKW.

Kłus anglezowany

Kłus anglezowany należy do pierwszych ćwiczeń w szkoleniu jeźdźca. Jeździec uczy się

anglezować podczas nauki dosiadu na lonży. Anglezowanie zmniejsza wpływ ciężaru jeźdźca
na grzbiet konia i pozwala początkującemu podążać za ruchem konia bez większych
zakłóceń. Kłus anglezowany jest mniej męczący od kłusa ćwiczebnego. W kłusie
anglezowanym jeździec nie wysiaduje każdego kroku konia, lecz znajdując oparcie na
kolanach i strzemionach, unosi się na jeden krok w siodle, by w następnym znów miękko
w nie powrócić. Unosząc się, jeździec wychodzi z siodła tylko na tyle, na ile tego wymaga
mechanika ruchu czy impuls konia. Aktywne wstawanie z siodła i wysokie podnoszenie
siedzenia jest niepoprawne, ponieważ ruchy jeźdźca stają się sztywne i nieelastyczne, co
z kolei upośledza pracę grzbietu konia. Warunkiem elastycznego anglezowania jest pozycja
stopy jeźdźca, która musi się znajdować pod środkiem ciężkości. Kolano jest zatem ugięte.
Sprężynujące do dołu stawy skokowe przechwytują ruchy jeźdźca. Najniższym punktem
jeźdźca pozostaje obcas. Spokojne, nie zaciśnięte kurczowo łydki utrzymują kontakt z koniem
i rytmicznie aktywizują zad. W momencie elastycznego wsiadania w siodło, ciężar i łydka
działają nieco mocniej, żeby pobudzić tylne kończyny do obszernego wykroku, a tym samym
poprawić ruch i przepuszczalność konia. Tułów jeźdźca jest prosty, a siedzenie znajduje się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pośrodku siodła. Lekkie pochylenie do przodu bardziej sprzyja harmonii ruchu, aniżeli
sztywne wstawanie z siodła.

Jeździec unosi się w trakcie wykroku przekątnej pary kończyn, a więc np. prawej tylnej

i lewej przedniej i elastycznie powraca w siodło podczas wykroku następnej pary kończyn.
Ponieważ jeździec siada w momencie, gdy koń stawia na ziemi prawą lub lewą tylną
kończynę, anglezuje on „na prawą lub lewą tylną”. Podczas jazdy na ujeżdżalni anglezuje się
zawsze na wewnętrzną tylną kończynę, która zwłaszcza w zakrętach podtrzymuje ciężar ciała.
Wykrok tylnej kończyny, który unosi siedzenie jeźdźca, powoduje równoczesne wysunięcie
do przodu przeciwległej zewnętrznej łopatki konia. Powrót jeźdźca w siodło wraz
z równoczesnym cofnięciem się zewnętrznej łopatki konia, powoduje obciążenie wewnętrznej
tylnej kończyny.

Zmieniając kierunek jeździec wysiaduje dwa kroki lub początkowo większą parzystą

liczbę kroków, by zmienić nogę na nową wewnętrzną tylną. Podczas dłuższych wyjazdów
w teren należy w pewnych odstępach czasu zmieniać nogę, żeby nadmiernie nie obciążać
jednej przekątnej pary nóg. Trzeba to robić świadomie, ponieważ większość koni „usadza”
jeźdźca na jedną, przeważnie lewą tylną kończynę.

Wyróżniamy następujące pomoce jeździeckie:

−

naturalne – ciężar, łydka, wodza,

−

sztuczne – głos, bat, ostroga.
Ciężar i łydki aktywizują ruch do przodu, wodze natomiast wstrzymują. Poprzez

współdziałanie różnych pomocy uzyskuje się pożądany chód, tempo, ustawienie i ogólną
kontrolę nad koniem. Celem, a tym samym kryterium poprawnego użycia pomocy, jest coraz
większa subtelność i delikatność ich oddziaływania. Dla obserwatora stosowane pomoce
powinny być coraz mniej zauważalne, natomiast dla konia coraz wyraźniejsze w odbiorze.

Wszystkie pomoce składają się z równoczesnego oddziaływania ciężarem, łydką i wodzą.

Zastosowanie jednego z tych elementów bez pozostałych nie da pożądanego rezultatu.
Warunkiem poprawnego używania pomocy jest pełne wyczucia współdziałanie wszystkich
możliwości oddziaływania.

Jeździec musi sobie uświadomić, że człowiek zgodnie ze swoją naturą zawsze próbuje

coś osiągnąć lub czemuś zapobiec za pomocą rąk. Natomiast w jeździe konnej trzeba coraz
skuteczniej działać ciężarem i łydkami, by dzięki temu coraz subtelniej używać wodzy.
Ciężar

Ciężar z natury jest pomocą aktywizującą. Swoim ciężarem jeździec może oddziaływać:

−

obciążając obustronnie,

−

obciążając jednostronnie,

−

odciążając.

Łydki

Działanie łydkami inicjuje i podtrzymuje ruch konia. Dlatego łydka zawsze ma działanie

aktywizujące. Rozróżnia się łydkę:

−

aktywizującą – odpowiadającą za ruch do przodu,

−

przesuwającą – aktywizującą ruch do przodu i w bok,

−

ograniczającą – kontrolującą.
Łydka aktywizująca leży tuż za popręgiem, tak że biodro i obcas znajduje się w pionie.

Łydki, miękko przylegające do boków konia, działają już przez sam fakt, że tułów konia
wybrzusza się naprzemiennie w rytm jego ruchu, odpychając łydkę, która tym samym
wywiera pewien nacisk. A zatem koń sam pobiera oddziaływanie stale przylegającej łydki
w każdym kroku stępa czy kłusa i sam się niejako napędza, bez aktywnej pracy mięśni
jeźdźca; oczywiście pod warunkiem, że podstawy szkolenia nauczyły konia tak subtelnych
reakcji. W żadnym wypadku nie wolno jednak zaciskać łydek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Łydka przesuwająca powoduje, że w zależności od ćwiczenia czy lekcji, odpowiednia tylna

kończyna lub przekątne tylnych i przednich kończyn przekraczają do przodu i w bok. W tym
celu, jeździec przesuwa łydkę do tyłu na szerokość dłoni. Nie wolno jej podnosić do góry.

Łydka ograniczająca leży w podobnej pozycji jak łydka przesuwająca, jest jednak mniej

aktywna. Jeśli jedna z łydek aktywizuje ruch do przodu lub do przodu i w bok, to przeciwna
musi ograniczać. Od tego współdziałania łydek zależy efekt działania łydki aktywizującej.
Zadaniem łydki ograniczającej (kontrolującej) jest ograniczenie ruchu zadu w bok lub
zapobieganie wypadaniu zadu. Zatem dzięki niej przód i zad konia porusza się po tym samym
ś

ladzie, a tym samym koń wchodzi równomiernie na obydwie wodze. Łydka ograniczająca

jest zawsze współodpowiedzialna za ruch do przodu. W zasadzie wszystkie pomoce pochodzą
od łydki spokojnie przyłożonej. Tylko wyjątkowo, niejako dla upomnienia konia, wolno
przejściowo użyć silniejszego działania w formie impulsu.

Wodze

Wodze ogłowia wędzidłowego nie przekręcone, równej długości trzyma się pomiędzy

małym i serdecznym palcem, gładką stroną skóry na zewnątrz. Spięte końcówki wodzy
zwisają z drugiego stawu palców wskazujących w dół po prawej stronie. Ręka jest zamknięta.
Nieco zaokrąglone kciuki lekko przyciskają wodze do palców wskazujących, żeby wodze się
nie wysuwały. Ręce są postawione na taką wysokość, aby przedramię – wodza tworzyły linię
prostą. Rozstaw dłoni zależy od grubości szyi konia, ponieważ linia wodzy widziana z góry
musi być również prosta. W zwrotach i podczas jazdy po łukach zewnętrzna ręka powinna
pozostawać możliwie blisko szyi czy kłębu, żeby zewnętrzna wodza przylegała do szyi na
całej długości. W szkoleniu istotną wagę należy przykładać do przekazania jeźdźcom dwóch
podstawowych zasad dotyczących używania wodzy:

−

wodzami wolno działać jedynie w powiązaniu z oddziaływaniem ciężarem i łydką,

−

wodze działają na zad poprzez pysk, potylicę, szyję i grzbiet konia jedynie wtedy, kiedy
koń jest przepuszczalny, rozluźniony i pracuje grzbietem.
Jeździec może wodzą: ustępować (oddawać), wstrzymywać, przytrzymywać, ograniczać,

wskazywać kierunek w bok. Wstrzymujące działanie wodzy polega na chwilowym,
w zależności od potrzeby mocniejszym przymknięciu ręki lub w przypadku silniejszej
pomocy, na lekkim skierowaniu nadgarstka do wewnątrz. Jeźdźcowi nie wolno zatrzymać się
z działaniem pomocy wstrzymującej na tym etapie. Jeśli koń nie zareaguje natychmiast,
pomoc ta nie może zmienić się w „ciągnięcie za wodze”, tylko musi być powtarzana na
przemian z pomocą odpuszczającą. Po każdym wstrzymaniu musi nastąpić ustąpienie. Wodza
wskazująca kierunek w bok, pokazuje koniowi kierunek ruchu. Ta pomoc jest pożyteczna
zwłaszcza w pracy z młodymi końmi oraz podczas nauki chodów bocznych. Jest ona z reguły
związana z lekko wstrzymującą wodzą, która ustawia lub zgina w zakręcie. A zatem stosuje ją
ręka wewnętrzna. W tym celu jeździec odprowadza rękę, skierowaną lekko w nadgarstku do
wewnątrz w celu ustawienia lub zgięcia, na kilka centymetrów od szyi, jakby chciał
poprowadzić nos konia w danym kierunku. Koń, który chętnie przyjmuje kontakt, ustępuje od
wodzy i daje jeźdźcowi w zatrzymaniu oraz w ruchu poczucie stałej i miękkiej łączności
między ręką i pyskiem, jest „postawiony na wodzy”.

Pomoce jeździeckie sztuczne – głos, bat i ostrogi

Głos jest niezbędnym środkiem pomocniczym przy zajeżdżaniu młodych koni. Spokojny,

niski ton głosu uspokaja konia podczas, gdy krótkie cmoknięcie lub słowo, użyte precyzyjnie
we właściwym momencie, ma charakter nakazu. Uspokajającego głosu można używać zarówno
ucząc nowych lekcji (np. zatrzymania lub cofania), jak i wtedy, gdy koń denerwuje się
czynnikami zewnętrznymi. Nakazujący ton głosu może wpłynąć korzystnie na koncentrację
konia, zwiększyć oddziaływanie pomocy aktywizujących i przywrócić uwagę na jeźdźca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bat jest używany do zwiększenia uwagi konia. Bat leży na udzie jeźdźca, a jego koniec

jest ustawiony ukosem w dół. Działa tuż za łydką, podczas gdy ręka nie przeszkadza koniowi
w pysku. Używanie bata jest celowe w przypadku koni mało ujeżdżonych, żeby wzmocnić
aktywizujące działanie ciężaru i łydek oraz bardziej zaawansowanych, które nie reagują
dostatecznie na nacisk łydki. Właściwe dozowanie i używanie bata wymaga od jeźdźca
sporego wyczucia. Krótkie, precyzyjne żądanie jest znacznie sensowniejsze, niż stałe,
otępiające popukiwanie. Koń powinien reagować na pomoc batem z respektem, ale bez lęku.
Nigdy nie wolno uderzyć konia ze zniecierpliwienia. Bat należy przykładać tak samo jak
aktywizującą łydkę, w rytm ruchu konia. W skokach używa się palcata. Ma on długość około
75 cm, powinien posiadać grubą, dobrze leżącą w dłoni rączkę, a na końcu skórzaną klapkę.
W razie potrzeby stosuje się go na łopatce konia, możliwie w rytm ruchu. Odgłos, jaki wydaje
klapka, działa mobilizująco na konia.

Ostrogi mają w pierwszej kolejności umożliwić dawanie delikatniejszych pomocy

łydkami, a dopiero w następnej wzmocnić ich działanie. W tym sensie ostrogi mogą
uzupełniać bat. Warunkiem jest świadome i niezależne od dosiadu działanie łydkami. Na
etapie szkolenia podstawowego z reguły wystarcza ostroga z tępym bolcem dł. 2–3 cm.
Ostróg mogą używać jeźdźcy, którzy w pełni kontrolują działanie łydkami.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są rodzaje dosiadu?
2. Jak powinny być ułożone dłonie jeźdźca?
3. Na czym polega dosiad ujeżdżeniowy?
4. Czym charakteryzuje się półsiad?
5. Na czym polega jazda kłusem anglezowanym?
6. Na którą nogę należy anglezować jadąc na ujeżdżalni lub po łukach?
7. Które z naturalnych pomocy jeździeckich mają działanie aktywizujące, a które

wstrzymujące?

8. Jakie wyróżniamy działanie łydek na boki konia?
9. Jakie są rodzaje oddziaływania wodzami?
10. Kto może używać ostróg?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ćwiczenia doskonalące dosiad ujeżdżeniowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) kontrolować wszystkie elementy dosiadu ujeżdżeniowego w czasie jazdy stępem, kłusem

i galopem,

4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

–

rząd jeździecki,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ćwiczenia doskonalące jazdę w półsiadzie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) kontrolować wszystkie elementy półsiadu w czasie jazdy stępem, kłusem i galopem,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

–

rząd jeździecki,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj ćwiczenia doskonalące jazdę w kłusie anglezowanym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) pozostawać w kłusie anglezowanym,
4) wykonać zmiany kierunku ze zmiana nogi w kłusie anglezowanym,
5) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

–

rząd jeździecki,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj ćwiczenia doskonalące użycia palcata w czasie jazdy konnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) doskonalić precyzyjne użycie palcata,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

–

rząd jeździecki,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić rodzaje dosiadu?
2) zastosować dosiad ujeżdżeniowy w czasie jazdy?
3) zastosować półsiad w czasie jazdy?
4) rozróżnić kłus anglezowany i ćwiczebny?
5) wykonać zmianę nogi w kłusie anglezowanym?
6) wymienić rodzaje działania łydki na boki konia?
7) zademonstrować użycie wodzy?
8) scharakteryzować

współdziałanie

naturalnych

pomocy

jeździeckich w czasie jazdy konnej?

9) określić rolę sztucznych pomocy jeździeckich?
10) zastosować sztuczne pomoce jeździeckie w czasie jazdy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Chody koni i ich odmiany

4.6.1. Materiał nauczania

Chody

W trzech podstawowych chodach konia – stępie, kłusie i galopie rozróżnia się różne

tempa, w zależności od stopnia zebrania i związanej z nim długości kroku. Szczególną wagę
należy przywiązywać do czasowej i przestrzennej równomierności ruchu (taktu) we
wszystkich trzech chodach.

Stęp

Stęp jest czterotaktowym chodem kroczącym bez fazy zawieszenia. Tempo stępa może

być pośrednie, wyciągnięte, zebrane i swobodne.

Stęp pośredni, w którym tylnie kopyta przekraczają ślady przednich. Koń kroczy na

stałym i miękkim kontakcie, a jeździec pozwala na potakujący ruch jego głowy. Stęp pośredni
jest naturalnym stępem konia. Na etapie szkolenia podstawowego jeździ się tylko stępem
pośrednim.

Stęp zebrany, w którym tylne kopyta co najwyżej wkraczają w ślady przednich. Koń jest

wyżej postawiony, zgodnie z większym stopniem zebrania i silniejszym zgięciem stawów
zadu. Stęp jest pilny. Linia czoła jest zbliżona do pionu. Kroki stają się bardziej wyniosłe.

Stęp wyciągnięty charakteryzujący się obszernością kroków. Ich długość zależy od

naturalnych predyspozycji i budowy konia. Większa długość wykroku w porównaniu do stępa
pośredniego musi być wyraźnie zaznaczona. Kontakt zostaje zachowany. Stęp wyciągnięty
należy do lekcji trudniejszych, wymaganych w szkoleniu zaawansowanym.

Stęp swobodny jest chodem, w którym pozwala się koniowi na całkowitą swobodę

w wyciągnięciu i obniżeniu głowy i szyi.

Podstawowymi kryteriami stępa w każdym tempie są obok czterotaktu: pilność, swoboda

i zależny od tempa wykrok (tzn. przekraczanie lub wkraczanie tylnych kopyt w ślady
przednich).

Przy ruszaniu stępem ze stój, jeździec aktywizuje stojącego na pomocach konia ciężarem

i obydwiema łydkami oraz ustępującą wodzą do ruchu naprzód, nie tracąc miękkiego
kontaktu. Jeździec utrzymuje pilny, obszerny i regularny stęp, podążając w rozluźnieniu za
ruchem konia i zachowując łydkami miękki kontakt z ciałem konia. Ręka jeźdźca i jego stawy
barkowe i łokciowe akceptują lekko potakujący ruch szyi i głowy konia. Najczęstszym
błędem w jeździe stępem jest zbyt mocne działanie ręki. Powoduje to duże zakłócenia rytmu
i rozluźnienia. Zbyt silne wyjeżdżanie, zaciśnięte łydki, nadmierne, błędnie pojmowane
naprzemienne aktywizowanie konia w stępie, prowadzi często do nieregularności, np.
nierównego wykroku tylnych kończyn jedna z tylnych kończyn stawia dłuższy krok niż
druga.

Kłus

Kłus jest chodem dwutaktowym z momentem zawieszenia. Jego tempo może być

robocze, pośrednie, zebrane i wyciągnięte. Na etapie podstawowego szkolenia jeździ się
głównie kłusem roboczym, pośrednim i po części zebranym. „Wydłużenie kroków” jest
wstępem do kłusa pośredniego.

Tempo kłusa roboczego musi być zawsze pilne. Rozluźniony koń porusza się regularnie,

obszernie i dynamicznie, tzn. aktywnie pracując zadem. Tylne kopyta mniej więcej wkraczają
w ślady przednich.

W kłusie pośrednim koń nie przyśpieszając poszerza wykrok. Silne pchnięcie od zadu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

musi zmobilizować konia do sprężystego odrywania kończyn i swobodnego unoszenia
przednich kończyn. Tylne kopyta przekraczają ślady przednich.

W kłusie zebranym, dzięki silniejszemu zginaniu stawów zadu, tylne kończyny

wykraczają bardziej pod środek ciężkości. Obszerność wykroku jest mniejsza, ale pilność,
aktywność i dynamika ruchu (impuls) nie ulega zmianie. Przód konia jest odciążony,
a postawa wyższa. Ruch staje się bardziej wyniosły. Tylne kopyta co najwyżej wkraczają
w ślady przednich.

Kłus wyciągnięty pokazuje maksymalne możliwości konia pod względem dynamiki,

pchnięcia i obszerności wykroku zgodnie z odpowiednim poszerzeniem ram. Poszerzenie
uzyskuje się przez wypuszczenie nosa do przodu i wydłużenie szyi. Tylne kopyta wyraźnie
przekraczają ślady przednich. Koń może wykonać wyciągnięty kłus z lekkim przodem
jedynie wtedy, kiedy potrafi się zebrać.

Zakłusowanie wymaga takich samych pomocy, jak ruszenie stępem, tylko odpowiednio

mocniejszych. W kłusie jeździec musi w kontrolowany sposób kołysać miednicą (środkiem
tułowia) zgodnie z ruchem konia, umiarkowanie napinając i rozluźniając „krzyż”. Dosiad
i pomoce czuwają nad utrzymaniem dynamicznych i rytmicznych kroków w danym tempie.

Kłus zebrany i kłus wyciągnięty wymagają od konia dobrego wyszkolenia

ujeżdżeniowego, a od jeźdźca zaawansowanej umiejętności oddziaływania. W kłusie
zebranym wstrzymujące i ustępujące wodze współdziałające z równocześnie aktywizującymi
pomocami ciężaru i łydek mobilizują konia do większego wkraczania pod środek ciężkości.
Dzięki temu kroki stają się mniej obszerne, ale bardziej wyniosłe i pełne ekspresji.
Niepoprawne jest zwalnianie tempa wskutek mocnego działania ręki i niedostatecznie
aktywizujących pomocy oraz zawieszone kroki (półpasaż), będące wynikiem braku
rozluźnienia.

Galop

Galop jest chodem trzytaktowym. Po każdym skoku galopu (foule) następuje faza

zawieszenia. W zależności od tego, która para kończyn wysuwa się bardziej do przodu, mówi
się o galopie z prawej lub lewej nogi. Zwykle galopuje się na nogę odpowiadającą kierunkowi
ruchu. Natomiast jeśli wysuwająca się do przodu para kończyn jest parą zewnętrzną, koń
porusza się kontrgalopem. Galop jest jedynym chodem, w którym koń może zachować lekkie
ustawienie także na linii prostej.

Tempa galopu to: galop roboczy, pośredni, zebrany i wyciągnięty. W galopie roboczym

koń musi się poruszać pilnym, regularnym, dynamicznym i wyraźnie zaakcentowanym
trójtaktem. Obszerność skoków galopu, nazywana także „kryciem terenu”, jest równa mniej
więcej jednej długości konia.

W galopie pośrednim są wymagane dłuższe i bardziej obszerne skoki galopu wraz

z odpowiednim zwiększeniem ram. „Wydłużenie galopu” jest wstępem do galopu pośredniego
i polega na stopniowym powiększaniu obszerności skoków galopu roboczego do pośredniego.

W galopie zebranym zad jest wyraźniej podstawiony i przejmuje więcej ciężaru nie

tracąc pilności. Skok galopu staje się bardziej wyniosły.

W galopie wyciągniętym koń kryje jak najwięcej przestrzeni, przy czym musi być

zachowany równomierny kontakt i odpowiednie poszerzenie ram. W porównaniu do tempa
pośredniego skok galopu jest bardziej obszerny, ale nie szybszy. Tak jak w kłusie warunkiem
dobrego wykonania galopu wyciągniętego jest stopień zebrania konia.

Przed zagalopowaniem jeździec musi zmobilizować konia jedną lub kilkoma

półparadami do większego wkroczenia pod środek ciężkości. Większe przejęcie ciężaru na
zad pozwala koniowi łatwiej „zaskoczyć” w galop.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do zagalopowania np. z prawej nogi jeździec daje następujące pomoce:

–

zwiększa uwagę konia przez półparady,

–

bardziej obciąża wewnętrzną kość kulszową,

–

prawą łydką, leżącą przy popręgu, aktywizuje ruch do przodu,

–

jednocześnie nadaje prawą wodzą odpowiednie ustawienie w prawo,

–

lewą zewnętrzną wodzą ogranicza ustawienie i zapobiega wypadaniu łopatką na zewnątrz,

–

przesuwa lewą zewnętrzną łydkę na szerokość dłoni za popręg. Ta ograniczająca łydka
zapobiega wypadnięciu lewej tylnej kończyny na zewnątrz i odpowiada za postawienie
jej w kierunku pod środek ciężkości. Zadanie, jakie przypada zewnętrznej łydce, jest
szczególnie istotne, ponieważ lewa tylna kończyna może prawidłowo przejąć ciężar
w fazie „oparcia na jednej nodze” tylko wtedy, kiedy koń stawia ją pod środek ciężkości,

–

w momencie zagalopowania jeździec wypuszcza skok galopu do przodu przez lekko
ustępujące wodze, zwłaszcza wewnętrzną.
Aktywizujące pomoce ciężaru i łydek podtrzymują płynność galopu. Jeździec musi

z biodra podążać za ruchem konia, zachowując możliwie spokojną pozycję tułowia.
Wewnętrzne biodro wysuwa się nieznacznie do przodu. Prawy bark nie może przy tym
pozostawać z tyłu. Siedzenie pozostaje miękko w siodle. Za prawidłowy galop
odpowiedzialne jest poprawne położenie łydek. W każdym skoku galopu jeździec siedzi tak,
jakby chciał ponownie zagalopować. Spokojnie postawione ręce utrzymują równomierny
kontakt z pyskiem. Szczególnie ważne są tu prawidłowe półparady. Wraz z pomocami
aktywizującymi mają wpływ na sprężystość galopu i nie dopuszczają do tego, żeby koń się
„rozpadł”.

W „zwykłej zmianie nogi” przejście z galopu do stępa musi być pewne i miękkie. Po 3 do

5 czystych krokach stępa następuje ponowne zdecydowane zagalopowanie. Przed obydwoma
przejściami jeździec musi półparadami odpowiednio przygotować konia.

Cofanie

Cofanie nie jest chodem, wymaga jednak również przestrzegania kolejności ruchów

i dlatego opisywane jest w tym miejscu. Cofanie jest ruchem dwutaktowym, składającym się
z następujących po sobie kroków. Koń równocześnie przemieszcza do tyłu i stawia przekątne
pary kończyn. Cofająca się para dotyka podłoża, zanim się oderwie druga. Brak jest zatem
fazy zawieszenia.

Tabela. 1. Charakterystyka chodów konia [opracowanie własne]

Rodzaj chodu

Rodzaje danego

chodu

Ilość taktów

Kolejność stawiania nóg

pośredni

zebrany

lp 2

pp 4

wyciągnięty

Stęp

swobodny

cztery

lt 1

pt 3

roboczy

pośredni

zebrany

Kłus

wyciągnięty

dwa

roboczy

pośredni

zebrany

Galop

(z lewej nogi)

wyciągnięty

trzy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie rozróżnia się rodzaje stępa?
2. Jakie pomoce stosowane są do ruszania stepem ze stój?
3. Jakie pomoce stosowane są w ruchu podczas jazdy stępem?
4. Jakie wyróżnia się rodzaje kłusa?
5. Jakie pomoce stosujemy przy ruszaniu kłusem?
6. Jakie pomoce stosujemy podczas jazdy kłusem?
7. Ilu taktowy jest stęp, kłus i galop?
8. Jakie pomoce są potrzebne do zagalopowania z prawej nogi?
9. Jaka jest najważniejsza zasada działania pomocy w galopie?
10. Jakie rozróżnia się rodzaje galopu?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ruszanie ze stój do stępa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) przejść ze stój do stępa używając pomocy ciężaru, łydek i wodzy,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

−

rząd jeździecki,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ćwiczenie doskonalące jazdę w stępie pośrednim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) utrzymać tempo stępa pośredniego używając pomocy ciężaru, łydek i wodzy,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

−

rząd jeździecki,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj przejścia: stęp pośredni – kłus roboczy; kłus roboczy – stęp pośredni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) wykonywać przejścia: stęp pośredni – kłus roboczy, kłus roboczy – stęp pośredni

używając pomocy ciężaru, łydek i wodzy,

4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

−

rząd jeździecki,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj zagalopowania na prawą i lewą nogę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) przejść do kłusa ćwiczebnego i używając pomocy ciężaru, łydek i wodzy zagalopować na

prawą i lewą nogę w czasie jazdy kłusem anglezowanym,

4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

−

rząd jeździecki,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić rodzaje stępa?
2) zastosować stęp pośredni w czasie jazdy?
3) rozróżnić rodzaje kłusa?
4) zastosować kłus roboczy w czasie jazdy?
5) scharakteryzować użycie pomocy przy ruszaniu ze stój?
6) określić rodzaje galopu?
7) zademonstrować prawidłowe przejście ze stępa pośredniego do

kłusa roboczego?

8) wyjaśnieć współdziałanie naturalnych pomocy jeździeckich

w czasie zagalopowania?

9) określić sposób prowadzenia konia w galopie?
10) wykonać zagalopowanie z prawej i lewej nogi?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Podstawowe ćwiczenia ujeżdżeniowe i skokowe

4.7.1. Materiał nauczania

Zasady zachowania na ujeżdżalni:

1) bezpieczny odstęp od poprzedzającego lub mijanego konia to co najmniej 2,5 m,
2) przy jeździe w różnych kierunkach, jeźdźcy wymijają się zawsze po lewej ręce (ruch

prawostronny),

3) jeździec ustępujący pierwszeństwa zjeżdża ze śladu najpóźniej w odległości 10 metrów

przed jeźdźcem pozostającym na linii; jeśli obaj poruszają się stępem to wystarczy 5 m,

4) pierwszeństwo mają:

−

jeźdźcy jadący na lewą rękę,

−

jeźdźcy jadący wyższym chodem,

−

jeźdźcy na pierwszym śladzie przed jeźdźcami wykonującymi inne figury,

−

jeźdźcy jadący po liniach prostych przed jeźdźcami jadącymi po łukach,

−

jeźdźcy pracujący na dużym kole, pozostawiają wolny pierwszy ślad dla innych
jeźdźców znajdujących się na nim,

−

zastęp jeźdźców ma zawsze pierwszeństwo w stosunku do pojedynczych jeźdźców
i pozostaje na pierwszym śladzie, także w stępie,

5) wyprzedzanie na długiej ścianie jest zabronione,
6) jeśli na ujeżdżalni znajduje się wiele koni, przejścia do stępa i zatrzymania na pierwszym

ladzie są zabronione,

7) konie stępujące muszą znajdować się na drugim śladzie (około 2,5 m od ściany).

zabronione jest stępowanie parami lub w większej liczbie koni obok siebie,

8) jeśli na ujeżdżalni znajduje się koń bez jeźdźca, wszelkie ćwiczenia muszą być

natychmiast przerwane, mogą być one wznowione, gdy koń zostanie złapany i jeździec
powtórnie go dosiądzie.

Podstawowe ćwiczenia ujeżdżeniowe. Rozprężenie i ćwiczenia rozluźniające

Warunkiem pełnej gotowości konia do pracy oraz jego sprawności jest psychiczne

i fizyczne rozluźnienie. Jeździec musi zrozumieć tę zależność już na etapie podstawowego
szkolenia. Jazda lub praca z koniem – a więc i lonżowanie czy wolne skoki – wymagają fazy
rozprężenia. W trakcie rozprężania rozluźniają się i rozgrzewają mięśnie, ścięgna i wiązadła
konia (zwiększa się ich ukrwienie). Stawy osiągają pełną elastyczność dopiero po pewnym
czasie, kiedy na skutek ruchu wydziela się intensywniej mazidło stawowe. Brak odpowiedniej
fazy rozprężenia może się negatywnie odbić na zdrowiu konia i spowodować np. naciągnięcie
lub naderwanie mięśni albo urazy stawów. Poprawne rozprężenie powoduje, że koń zaczyna
pracować (sprężynować) grzbietem i wykazuje gotowość do przyjęcia postawy wydłużenia
i obniżenia. Każdego konia należy traktować indywidualnie, dążąc do swobodnej, a więc
poprawnej, ekonomicznej pracy jego mięśni.

Konia należy najpierw stępować przez co najmniej 10 minut na swobodnej lub długiej

wodzy. Następnie rozpoczyna się fazę kłusa anglezowanego. Koń powinien kłusować na
lekkim kontakcie na długich liniach (kołach i prostych), utrzymując rytm i równe żwawe
tempo, osiągając rozluźnienie. Pospieszna, nadmierna jazda do przodu może powodować
napięcia. Zbyt spokojne tempo sprawia, że ruch jest anemiczny, powłóczący, a kończyny
zadu nie są pobudzane do większego wykroku. W następstwie koń w niedostatecznym
stopniu wchodzi na wędzidło, a co za tym idzie, nie rozluźnia grzbietu. Kiedy koń pozbędzie
się pierwszych napięć, rozpoczyna się pracę w galopie, również w równym tempie roboczym
na kole lub na wprost. Grzbiet konia szczególnie rozluźnia się dzięki przejściom kłus – galop.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Koń zaczyna nieść jeźdźca wygodniej i lepiej reaguje na pomoce.

W fazie rozprężenia, w zależności od stopnia wyszkolenia jeźdźca i konia, można

wykonywać następujące ćwiczenia:

−

stęp na swobodnej lub długiej wodzy, a następnie:

−

praca w kłusie anglezowanym na dużych kołach,

−

praca w galopie na dużych kołach, ew. w półsiadzie,

−

przejścia kłus – galop, galop – kłus,

−

przejścia stęp – kłus, kłus – stęp,

−

zmiana kół.
Czas trwania fazy rozprężenia zależy od konia i stopnia jego wyszkolenia. Z reguły koń

osiąga rozluźnienie po ok. 20–30 min., włącznie z 10 minutową fazą stępa. Na koniec
rozprężenia można dodać przejeżdżanie przez koziołki lub, w przypadku bardziej
zaawansowanych jeźdźców i koni, nieduże skoki gimnastyczne, co znakomicie sprzyja
rozluźnieniu grzbietu. Należy jednak unikać przeciążenia konia, bo wtedy nie tylko nie
pozbędzie się napięcia, ale nabawi dodatkowych skurczów mięśni. Faza rozprężenia musi
również poprzedzać skoki lub jazdę terenową. Dzięki temu wzrasta skuteczność
oddziaływania i kontroli nad koniem i unika się narażenia kontuje.

W fazie pracy usuwa się powstające ewentualnie napięcia przy pomocy ponownych

wiczeń rozluźniających. Na koniec jazdy – w fazie odpoczynku – jeszcze raz należy

sprawdzić, zwłaszcza za pomocą „żucia z ręki”, czy koń jest rozluźniony i czy nie ukrywał
napięć. We wszystkich fazach powinno się uwzględniać krótki odpoczynek przez przejścia do
stępa swobodnego lub na długiej wodzy. O tym, czy rozprężenie jest skuteczne, nigdy nie
decyduje czas jego trwania. Celem nie jest „zmęczenie” konia. Prawidłowe, systematyczne
ć

wiczenia rozprężające zwiększają gotowość do pracy, sprawność i zadowolenie konia.

Postawienie na pomoce

Postawienie konia na pomoce oznacza wyjechanie go od tyłu do przodu na wędzidło za

pomocą ciężaru i łydek w taki sposób, że zarówno w zatrzymaniu, jak i w ruchu wywiązuje
się stała, lecz elastyczna łączność między ręką jeźdźca a pyskiem konia. Łączność ta
nazywana jest kontaktem. Dzięki kontaktowi jeździec może w każdej chwili pewnie
oddziaływać na konia. Kontakt musi być zawsze elastyczny i choć na moment może być
mocniejszy, to nigdy nie może być sztywny. Zawsze jednak linia czoła i nosa konia musi się
znajdować nieco przed pionem lub co najwyżej w pionie, przy czym najwyższym punktem
pozostaje potylica. Na prawidłowo wyszkolonym koniu jeździec odczuwa pewność, że jego
pomoce aktywizujące i wstrzymujące zostaną przyjęte przez konia we wszystkich przejściach
i zwrotach. Koń jest niejako ujęty w ramy z jednej strony przez pomoce ciężaru i łydek,
z drugiej przez wodze. Najważniejszym kryterium jest pilny i chętny, ale nie śpieszący ruch
do przodu. Jest to możliwe jedynie wtedy, gdy koń jest rozluźniony, tzn. nie usztywnia
grzbietu, ustępuje w potylicy i daje się jechać (jest posłuszny na pomoce aktywizujące).
Mobilizuje to też konia do żucia. Dzięki rozluźnionym mięśniom szyi otwierają się przewody
wyprowadzające ślinianek przyusznych, znajdujące się pod ganaszami. Następuje wypływ
ś

liny, która wskutek odruchów żucia i przełykania tworzy pianę na wargach konia.

„śucie z ręki”

Za pomocą „żucia z ręki”, a także „oddawania i nabierania wodzy” można sprawdzić, czy

jeździec poprawnie postawił konia na pomoce. „śucie z ręki” pokazuje, w jakim stopniu koń
zachowuje rytm, rozluźnienie i kontakt. To ćwiczenie znakomicie zwiększa i poprawia
zaufanie konia do kontaktu, względnie do ręki jeźdźca. Równocześnie wyrabia równowagę,
szczególnie młodych koni. Jeździec wydłuża wodze w takim stopniu, w jakim koń gotów jest
się wydłużyć, aż do „długiej wodzy”. Koń wydłuża przy tym szyję do przodu w dół, idąc za

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wędzidłem. Aby utrzymać aktywność zadu, jeździec musi ewentualnie mocniej działać
ciężarem i łydką. Pysk powinien się znaleźć co najmniej na wysokości guza barkowego.
Dolna granica to taka pozycja, która pozwala jeszcze koniowi na zachowanie równowagi.
Linia czoła – nosa pozostaje przed lub w pionie. Jeździec idzie ręką nieco w kierunku pyska,
aby nabranie i skrócenie wodzy na koniec ćwiczenia odbywało się łatwiej i delikatniej. „śucie
z ręki” można ćwiczyć w każdym chodzie, najlepiej na kole. Prawidłowo rozluźniony koń
zachowuje rodzaj chodu, rytm i tempo. Jeżeli po oddaniu wodzy koń nie rozciąga mięśni szyi
lub szarpnięciem wyciąga wodze z ręki, jest to wyraźny dowód braku rozluźnienia mięśni
szyi i grzbietu. Prawie zawsze oznacza to, że jeździec za dużo pracował ręką, a za mało
pomocami aktywizującymi. Kontakt był nieprawidłowy. Wielokrotnie powtarzane „żucie
z ręki” na krótkich odcinkach i w krótkich odstępach czasu pozytywnie działa na rozwój
umięśnienia, w przeciwieństwie do zbyt długiej jazdy w tej postawie. Koń względnie łatwo
mógłby się nauczyć chodzenia „na przodzie”, co by zaprzepaściło gimnastyczny cel tego
ć

wiczenia. „śucie z ręki” może się zakończyć zamknięciem palców i nabraniem wodzy, albo

też przejściem do wodzy swobodnej.

Półparady i parady (zatrzymanie)

Cała (pełna) parada prowadzi do zatrzymania konia. Wszystkie inne parady nazywa się

półparadami. Półparady stosuje się, aby:

−

wykonać przejście z jednego chodu do innego,

−

skrócić bądź uregulować tempo danego chodu,

−

zwiększyć uwagę konia przed nowym ćwiczeniem lub lekcją,

−

poprawić lub utrzymać postawę i zebranie w trakcie ruchu.
Półparada jest to krótkie, mocniejsze zamknięcie konia pomiędzy pomocami ciężaru,

łydek i wodzy, po którym następuje ustąpienie wodzy. Ręka jeźdźca staje się lekka już przy
najmniejszej reakcji konia. Półparady w razie potrzeby powtarza się raz za razem. Półparada
nie jest działaniem jednorazowym, lecz jest powtarzana w rytm ruchu, dopóki nie spełni
swojego zadania. Pomoce aktywizujące dają koniowi w półparadzie silniejszy impuls do
ruchu naprzód, dzięki czemu wchodzi on mocniej na rękę. Dobrze wyszkolony koń sam
odbiera pomoc wodzami i zależnie od stopnia przepuszczalności podstawia się pod środek
ciężkości. Dlatego nie wolno wodzy używać z taką siłą, że zaczyna działać do tyłu i blokować
zad. W półparadzie koń musi mieć możliwość dynamicznego wykroku tylnymi kończynami
w przód. Jeżeli wykonuje się półparadę jedną wodzą. wówczas drugą należy spokojnie
przytrzymać, żeby nie przeciągnąć wędzidła w pysku.

Cała parada może być wykonana z dowolnego chodu i tylko na linii prostej. Jest

przygotowana przez półparady i zawsze prowadzi do zatrzymania. Pomoce są takie same jak
w półparadach, z tym że ostateczne zatrzymanie osiąga się, dojeżdżając konia przez moment
ciężarem i łydkami na zamkniętą rękę. Intensywność pomocy zależy od stopnia wyszkolenia
i porozumienia między jeźdźcem i koniem. Dobre przygotowanie przejścia do stój pozwala na
wykonanie zatrzymania za pomocą bardzo subtelnych pomocy. Ponieważ koń w zatrzymaniu
powinien stać równo na wszystkich czterech kończynach, zachowując równowagę własną,
szczególnie ważne jest natychmiastowe ustąpienie wodzy, a więc lekka ręka, jeszcze przed
ostatecznym znieruchomieniem konia.

Wyjeżdżanie zakrętów

Poprawność wyjechania łuków i zakrętów zależy od postawienia konia na pomoce

i nadania mu odpowiedniego, zgodnego z anatomią, zgięcia podłużnego. Aby to osiągnąć,
jeździec mobilizuje zad konia do podążania w zakręcie śladem przodu. Na łukach koń musi
w większym stopniu podpierać ciężar ciała wewnętrzną tylną kończyną. Każdy narożnik
powinien być precyzyjnie wyjechany i stanowi sprawdzian przepuszczalności. Dopóki uczeń

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nie przyswoi sobie prawidłowego stosowania pomocy, wyjeżdżanie narożników można
ć

wiczyć najpierw w stępie. Nie wolno wprowadzać przodu konia zbyt głęboko w narożnik.

Wolta wymaga od konia możliwie najwyższego zgięcia wzdłuż kręgosłupa. Przód i zad

porusza się w jednej linii. Na opisanym kole może się zatem znaleźć tylko jeden ślad kopyt.
Wolty można wykonywać w dowolnym miejscu ujeżdżalni. Na etapie podstawowego
szkolenia wolty mają średnicę 10 m i są wykonywane kłusem roboczym. Kiedy w miarę
postępów w szkoleniu, średnica wolty zmniejsza się z 8 do co najwyżej 6 m, wyjeżdża się ją
kłusem zebranym, ponieważ koń musi się odpowiednio mocniej zgiąć. Wolta o średnicy
mniejszej niż 6 m – przekracza możliwości zgięcia, koń wypada zadem i traci rytm ruchu.
Częstym błędem jest wyjeżdżanie wolty w kształcie elipsy. Wolta musi się składać z dwóch
identycznych półokręgów i kończyć się w miejscu rozpoczęcia.

W zależności od stopnia wyszkolenia można wprowadzać do fazy pracy różne ćwiczenia

poprawiające przepuszczalność. Lekcje i ćwiczenia zbierające, to: zagalopowanie ze stępa,
wolty w kłusie, zatrzymania z kłusa, cofanie, częste przejścia z kłusa i galopu roboczego do
pośredniego. Jeźdźcy i konie na wyższym poziomie zaawansowania mogą w fazie pracy
wykonywać lekcje kl. P, np.: kontrgalop, wolty w galopie, zwykłe zmiany nogi, częste
przejścia pomiędzy kłusem i galopem roboczym, zebranym i wyciągniętym, zwroty na zadzie.

Podstawowe ćwiczenia skokowe

Przed rozpoczęciem nauki skoków przez przeszkody, jeździec musi spełnić określone

warunki, aby szkolenie przebiegało w sposób pewny i bezwypadkowy:

−

jeździec musi mieć opanowany, na bazie dosiadu podstawowego, zrównoważony półsiad
i umieć przyjmować różne stopnie odciążenia,

−

jeździec musi być w stanie prowadzić konia na pomocach w półsiadzie. Półsiad można
ć

wiczyć na lonży, na ujeżdżalni i w terenie. Równowagę, rozluźnienie biodrach

i podążanie za ruchem wyrabiają zwłaszcza zjazdy i wjazdy. Po utrwaleniu podstaw,
poprzez opanowanie elastycznego i zrównoważonego dosiadu, jeździec nabywa
umiejętności płynnego podążania za koniem w skoku.

Koziołki

Jazda przez koziołki (zwane też cavaletti) stanowi przygotowanie do skoków. Jest to

doskonała gimnastyka zarówno dla jeźdźca, jak i dla konia. Koziołki składają się z drągów
o dł. 2,5–3,5 m umocowanych po obu końcach do krzyżaków o wys. 40 cm. W najniższym
położeniu drąg znajduje się tuż nad ziemią, w średnim na wys. ok. 25 cm, a w najwyższym na
wys. ok. 40 cm. Odstępy między koziołkami: na stęp – ok. 0,8 m, na kłus – ok. 1,4 m, na
galop ok. 3 m. Początkowo przejeżdża się przez leżące koziołki stępem, potem kłusem.
Jeździec przyjmuje półsiad z niewielkim odciążeniem. Utrzymuje równe podstawowe tempo
przed, nad i po koziołkach. Podąża z ręką za ruchem pyska nad drągami w takim stopniu, by
koń mógł odpowiednio wydłużyć i obniżyć szyję. Jeździec jest mniej lub bardziej pasywny
i wychwytuje zwiększony impuls sprężynującymi stawami biodrowymi, kolanowymi
i skokowymi, wyraźnie odczuwając intensywniejszą pracę grzbietu konia. Po opanowaniu
tych ćwiczeń można rozpocząć próby pokonywania pojedynczych, a następnie ustawionych
w szeregu wysokich koziołków z galopu. Jeśli jeździec zachowuje przy tym elastyczny
i zrównoważony półsiad, można do treningu wprowadzić skoki przez przeszkody. Na
pojedyncze, niskie przeszkody ewentualnie z leżącym przed nimi drągiem (wskazówką)
najeżdża się z kłusa. Odległość wskazówki od przeszkody wynosi ok. 2–2,2 m. Wskazówka
ułatwia początkującemu skoczkowi odnalezienie miejsca odskoku, dzięki czemu może się
skoncentrować na dosiadzie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W tej fazie szkolenia należy zwrócić uwagę na następujące wymogi:

−

wysokość przeszkód nie może u jeźdźca wywoływać poczucia niepewności i musi
odpowiadać poziomowi jego wyszkolenia,

−

przeszkody muszą posiadać odkosy zapobiegające wyłamaniu,

−

najazdy muszą być przeprowadzane w linii prostej, na środek przeszkody,

−

tempo musi być równe,

−

należy ćwiczyć kontrolowanie konia po przeszkodzie.
Prawidłowy półsiad jest jedyną gwarancją podążania za ruchem konia przed, nad i po

przeszkodzie.

Pojedyncze przeszkody

Przeszkody muszą być zachęcające, postawione fair i zaopatrzone w odkosy. Na wstępie

najeżdża się pojedyncze przeszkody z kłusa przez drąg. Potem ustawia się w odległości ok.
6 m od przeszkody (zależnie od wielkości konia i długości jego foule) średni lub wysoki
koziołek, który ułatwi znalezienie właściwego odskoku z galopu. Jeździec najeżdża na
przeszkodę równym tempem w półsiadzie, utrzymując konia przed pomocami
aktywizującymi i pilnując, by galop był rytmiczny. Nadmierne wysyłanie konia do przodu lub
silne skracanie jest niepoprawne i zakłóca harmonię skoku, która wynika z równego tempa.
Na dalsze postępy jeźdźca zasadniczy wpływ oprócz dosiadu ma umiejętny najazd. Należy
pamiętać, aby jeździec po skoku kontynuował jazdę w linii prostej. Ćwiczenia wykonywane
po skoku, np. wykonywanie uprzednio ustalonych zakrętów i przejść, kształtują
przepuszczalność konia i zręczność jeźdźca. Trening ujeżdżeniowy można urozmaicać
skokami gimnastycznymi w trakcie lub na koniec jazdy, dzięki czemu jazda skokowa stanie
się czymś normalnym i oczywistym. O jakości treningu skokowego decyduje nie liczba
skoków, lecz prawidłowe przygotowanie i przemyślane wymagania. Szkolenie musi być
zaplanowane w taki sposób, żeby nie stawiało koniowi i jeźdźcowi nadmiernych wymagań
i żeby owocowało poczuciem radości i pewności.

Szeregi i linie przeszkód

Następnym etapem szkolenia jest pokonywanie szeregów (kombinacji).
Szereg to 2 lub 3 przeszkody, pomiędzy którymi koń wykonuje 1 lub 2 skoki galopu.

Odległość na 1 foule wynosi 7–8 m, na dwa foule ok. 10–11 m. Odległość mierzy się na
podłożu od podstawy pierwszej przeszkody (strona lądowania) do podstawy następnej (strona
odskoku).

Linia to 2 przeszkody, pomiędzy którymi koń musi wykonać 3, 4, 5 lub 6 skoków galopu.

Droga, którą koń musi pokonać nazywa się dystansem. Odległości w liniach wynoszą: na 3
foule: ok. 14–15 m; na 4 foule: ok. 17,5–18,5 m; na 5 foule: ok. 21–22 m, na 6 foule: ok.
24,5–25,5 m.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jakim celu stosujemy półparady?
2. Jakie pomoce stosujemy w całej paradzie (zatrzymaniu)?
3. Jakie pomoce są potrzebne do prawidłowej jazdy po łuku?
4. Co to jest szereg przeszkód?
5. Na którą rękę powinni się wyminąć jeźdźcy jadący w przeciwnych kierunkach?
6. Jakie wyróżnia się fazy jednostki treningowej?
7. Jaka powinna być odległość pomiędzy koziołkami na kłus?
8. Jakie są ćwiczenia rozluźniające dla konia?
9. Od czego zależy wielkość wykonywanej wolty?
10. Na czym polega wykonanie „żucia z ręki”?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ćwiczenia rozluźniające i rozprężające konia w czasie treningu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) wprowadzić następujące ćwiczenia: stęp na swobodnej lub długiej wodzy, a następnie, praca

w kłusie anglezowanym na dużych kołach, praca w galopie na dużych kołach, ewentualnie
w półsiadzie, przejścia kłus − galop, galop − kłus, przejścia stęp − kłus, kłus − stęp,

4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

−

rząd jeździecki,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ćwiczenia prowadzące do postawienia konia na pomoce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela − instruktora,
3) wykonać postawienie konia na pomoce używając pomocy ciężaru, łydek i wodzy,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

−

rząd jeździecki,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj „żucie z ręki”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela − instruktora,
3) wykonać „żucie z ręki” używając pomocy ciężaru, łydek i wodzy,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

−

rząd jeździecki,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj woltę i półwoltę w czasie treningu konia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela-instruktora,
3) wykonać wolty i półwolty kłusem ćwiczebnym używając pomocy ciężaru, łydek i wodzy,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

−

rząd jeździecki,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zaplanować jednostkę treningową?



2) wymienić fazy jednostki treningowej?



3) wymienić ćwiczenia rozluźniające konia i jeźdźca?



4) uzasadnić stosowanie półparady i parady?



5) nakreślić figury na ujeżdżalni?



6) wymienić podstawowe ćwiczenia skokowe?



7) wskazać różnicę pomiędzy szeregiem, a linią?



8) ustawić koziołki do ćwiczeń na stęp, kłus i galop?



9) scharakteryzować stosowanie pomocy jeździeckich w czasie

pokonywania zakrętów?



10) pokonać galopem pojedyncze przeszkody?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Podstawowe wyszkolenie konia. Zasady treningu koni

4.8.1. Materiał nauczania

Skala wyszkolenia

Szkolenie konia nie ma nic wspólnego z tresurą. Jest systematyczną gimnastyką

doprowadzającą konia do pełni rozwoju jego naturalnych możliwości pod względem
psychicznym i fizycznym i ma na celu uczynienie z niego posłusznego, przyjemnego
i wszechstronnie wyszkolonego konia wierzchowego. Kryteria skali wyszkolenia powinien
osiągnąć każdy koń, aby posłusznie, harmonijnie i bez przymusu reagować na pomoce
jeźdźca, niezależnie od tego, w jakim celu ma być użytkowany. Szkolenie przebiega w 3
fazach, które z kolei można podzielić na 6 mniejszych etapów.

Faza rozwijania siły nośnej

Faza rozwijania siły pchającej

Faza przyzwyczajania

Rys. 5. Fazy szkolenia [opracowanie własne]

adnego z 6 punktów skali nie można traktować oddzielnie. Pozostają one raczej we

wzajemnej zależności. Poszczególne podstawowe właściwości muszą być wypracowane
systematycznie, ale nie schematycznie. Skala wyszkolenia obowiązuje podczas:

−

systematycznego podstawowego szkolenia młodego konia,

−

systematycznego planowania jednostki treningowej dla konia wyszkolonego.

Takt

Takt jest to przestrzenna i czasowa równomierność ruchu we wszystkich chodach, a więc

w krokach stępa i kłusa oraz w skokach galopu. Przykładowo w kłusie roboczym każdy krok
musi być równej długości, a rytm przebiegu ruchu musi pozostać jednakowy. Takt musi być
zachowany nie tylko na linii prostej, ale i we wszystkich przejściach i zakrętach. śadne
ć

wiczenia, podczas których pojawiają się błędy w takcie, nie mogą uzyskać dobrej oceny,

a wszelkie działania w szkoleniu, które prowadzą do nieregularności w ruchu konia są błędne.

Rozluźnienie

Rozluźnienie jest warunkiem dalszego szkolenia i jest, oprócz taktu, istotnym celem fazy

przyzwyczajania. Regularny ruch jest prawidłowy jedynie wtedy, gdy przechodzi on przez
nieusztywniony, kołyszący grzbiet, a mięśnie konia napinają się i rozluźniają
w niewymuszony i naturalny sposób. Tylko koń odprężony psychicznie i fizycznie może
poruszać się w rozluźnieniu i osiągnąć pełnię gotowości i zdolności do pracy.

Takt

Rozluźnieie

Kontakt

Impuls

Prostowanie

Zebranie

Przepuszczalność

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cechy wewnętrznego i zewnętrznego rozluźnienia to:

−

równomiernie sprężynujący grzbiet,

−

zamknięty, aktywny (żujący) pysk,

−

swobodnie niesiony i kołyszący się w rytm ruchu ogon,

−

parskanie, świadczące o wewnętrznym odprężeniu.

Kontakt

Kontakt jest to stała, miękko sprężynująca łączność między ręką i pyskiem. Dzięki

tendencji do ruchu naprzód w takcie i rozluźnieniu, za którą są odpowiedzialne aktywizujące
pomoce jeźdźca, koń powinien szukać kontaktu z wędzidłem i tym samym dochodzić do ręki
jeźdźca. Poprawny kontakt zapewnia koniowi możliwość odnalezienia naturalnej równowagi
pod jeźdźcem i zrównoważenia się w rytmie wszystkich chodów. Potylica jest zawsze
najwyższym punktem konia. Nie wolno uzyskiwać kontaktu przez wsteczne działanie wodzą.
Kontakt musi być rezultatem poprawnie rozwiniętej siły pchającej. Na skutek aktywizującego
oddziaływania jeźdźca, koń musi ufnie dochodzić do jego ręki. Wyższy stopień kontaktu
nazywany jest też zganaszowaniem. To zgięcie w potylicy (koń „stoi na wodzy”) samo
w sobie nie jest istotnym celem gimnastykowania konia, jest natomiast skutkiem i zjawiskiem
towarzyszącym prawidłowej pracy ujeżdżeniowej. Dlatego zarówno młodych koni, będących
na etapie szkolenia podstawowego, jak i starszych i bardziej zaawansowanych nie wolno
w fazie rozprężenia zbyt wcześnie „ustawiać na wodze”. Taka manipulacja, zwłaszcza samą
ręką, odbija się niekorzystnie na rozluźnieniu i aktywności zadu, a tym samym na całym
szkoleniu.

Impuls (dynamika ruchu)

Impuls jest to przeniesienie energicznej akcji zadu na ruch całego konia. Koń porusza się

z impulsem, gdy energicznie odrywa kończyny od podłoża i w fazie lotu dynamicznie
przesuwa swój ciężar ciała do przodu. Koń musi chodzić w rozluźnieniu, ze sprężynującym
grzbietem i na miękkim, poprawnym kontakcie, aby móc dynamicznie kłusować i galopować.
Impuls cechuje jedynie kłus i galop. W stępie brak jest fazy zawieszenia, w związku z tym nie
jest on dynamiczny. Koń odznacza się dobrym impulsem, jeśli jego stawy skokowe
natychmiast po oderwaniu kończyn od podłoża wykonują energiczny ruch do przodu w górę,
a nie najpierw w górę, albo nawet w górę w tył. Mięśnie grzbietu przejmują ten ruch, dzięki
czemu jeździec może siedzieć i podążać z ruchem. Jeździec czuje wtedy impuls płynący od
zadu w przód. Mówi się też, że „koń zabiera jeźdźca ze sobą”.

Prostowanie

Koń jest wyprostowany, jeśli zad kryje ślady przodu, tzn. jeśli w linii prostej i po łukach

oś podłużna konia pokrywa się z linią śladu. Mówi się też, że „koń kryje ślad”.
Wyprostowanie jest niezbędne dla równomiernego rozłożenia obciążeń na obie strony ciała.
Osiąga się je przez konsekwentne równomierne gimnastykowanie konia w obydwie strony.
Większość koni ma z natury krzywą postawę, co jest cechą wrodzoną i uwarunkowaną
cerebralnie (przez mózg), podobnie jak prawo– czy leworęczność u człowieka. Dodatkowo
uwydatnia ją wąskość przodu w stosunku do zadu. Prostowanie konia jest ciągłym zadaniem,
nie mającym końca, ponieważ skrzywienie jest wrodzoną naturalną cechą, występującą
w mniejszym lub większym stopniu u każdego konia. Wstępnym warunkiem zebrania jest
wyprostowanie, które gwarantuje równomierne przejęcie ciężaru przez obie tylne kończyny.

Zebranie

Celem pracy gimnastycznej jest uzyskanie wydolnego i sprawnego konia. Dlatego ciężar

konia łącznie z ciężarem jeźdźca musi być jak najrównomierniej rozłożony na wszystkie
cztery kończyny. Należy odciążyć przednie kończyny, które z natury dźwigają większą część

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ciężaru, i w tym samym stopniu obciążyć tylne, które w pierwszym rzędzie są motorem ruchu
naprzód. W zebraniu, dzięki mocniej zgiętym stawom zadu (biodrowym i kolanowym), tylne
kończyny przejmują więcej ciężaru i wkraczają głębiej pod środek ciężkości. Odciąża to
przednie kończyny, których ruch staje się swobodniejszy. Jeździec i obserwator odnoszą
wrażenie, że zebrany koń chodzi „pod górkę”. Długość kroków stępa, kłusa i skoków galopu
staje się krótsza, nie tracąc pilności i aktywności. W pełni zachowany impuls w kłusie
i sgalopie powoduje, że ruch staje się wyniosły. Wzmocnienie siły nośnej zadu, a więc
wytrenowanie i rozwinięcie odpowiednich partii mięśni nie jest problemem. Możliwości
wzmocnienia drogą treningu przednich kończyn są niewielkie. To uzasadnia sens i potrzebę
korygującej interwencji poprzez systematyczne szkolenie.

Przepuszczalność

Pod pojęciem przepuszczalności należy rozumieć gotowość konia do przyjmowania

pomocy jeźdźca posłusznie i bez przymusu. Na pomoce aktywizujące koń ma reagować bez
wahania, a więc aktywnie i z rozmachem wykraczać i pchać się zadem do przodu.
Jednocześnie działanie wodzy musi przejść od pyska przez potylicę, szyję i grzbiet aż do
zadu, a więc koń musi je przepuścić, nie blokując ich napięciem jakiejś części ciała.
Przepuszczalność dana jest wtedy, kiedy na obydwie strony równomiernie rozluźniony
i posłuszny koń, reaguje na aktywizujące, wstrzymujące i przesuwające działanie pomocy.
Jest to rozstrzygające kryterium poprawności wyszkolenia konia.

Systematycznemu szkoleniu ujeżdżeniowemu musi być poddany każdy koń wierzchowy,

obojętnie, czy w przyszłości ma być użytkowany w skokach, wkkw, czy w rekreacji.
Szkolenie powinno przebiegać w urozmaicony, wszechstronny sposób, należy zawsze
rozpocząć od szkolenia ujeżdżeniowego, które powinno być uzupełniane odpowiednimi
ć

wiczeniami, np.: pracą na koziołkach lub jazdą w terenie. Po fazie zajeżdżenia główny

nacisk kładzie się najpierw na regularność i rozluźnienie. Koń powinien się zbalansować
w spokojnym tempie na lekkim kontakcie we wszystkich 3 chodach.

Szkolenie w stępie

Na początku szkolenia młody koń musi się nauczyć spokojnego stępowania

i przyzwyczaić do aktywizujących pomocy jeźdźca. W pierwszych miesiącach stępuje się
z reguły tylko na długiej wodzy na lekkim kontakcie z pyskiem, w przeciwnym razie mogłoby
względnie szybko dojść do błędów rytmu. Jeździec musi przy tym pozwalać na potakiwanie
głowy konia, rozluźniając stawy łokciowe i barkowe i podążając ręką do przodu tak, jak
wymaga tego naturalny stęp konia. Przedwczesne żądanie kontaktu, czy wręcz formowanie
ręką konia w stępie może doprowadzić do poważnych zaburzeń taktu, obszerności wykroku
lub problemów z rozluźnieniem. Błędy te bardzo trudno jest skorygować w trakcie dalszego
szkolenia. Stęp psuje nie tylko błędne działanie ręki, ale też niepoprawne użycie łydki. Stale
cisnąca, zakleszczona lub klepiąca łydka zakłóca rytm i sprawia, że koń dodatkowo staje się
nieczuły i „tępy” na łydkę. Leniwego konia trzeba „obudzić” przez krótkie poparcie działania
łydki batem lub ostrogą, żeby skupił swoją uwagę na pomocach jeźdźca. Odstawiona łydka,
nie pozostająca w kontakcie z ciałem konia, powoduje jego niepewność lub nadwrażliwość.
Zwłaszcza nerwowe i niespokojne konie szybko się uspokajają od spokojnie przyłożonej
łydki. Młody koń powinien stępować 10–15 min. na długiej wodzy przed każdym treningiem
i rozpoczęciem pracy w kłusie i galopie. Służy to psychicznemu odprężeniu i gwarantuje
powolne rozgrzanie stawów, ścięgien i mięśni. Pomiędzy odcinki kłusa i galopu należy
wplatać częste pauzy w stępie na długiej wodzy lub w stępie swobodnym, żeby ułatwić pracę
nie nawykłemu do niej koniowi. Takie przerwy na stęp w ramach treningu służą też
psychicznemu i fizycznemu odprężeniu starszego konia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szkolenie w kłusie

Na młodym koniu w pierwszych tygodniach jeździ się wyłącznie kłusem anglezowanym,

dopóki nie odnajdzie w tym chodzie rozluźnienia i pewnej równowagi. Na koniu jedzie się do
przodu, nie narzucając mu nadmiernego tempa po liniach prostych i łagodnych łukach. Koń
uczy się akceptacji aktywizujących pomocy jeźdźca. Przez miękki kontakt pyska z ręką
jeźdźca, przy poddanej potylicy i elastycznym grzbiecie, koń stopniowo rozwija w jeździe do
przodu siłę pchającą zadu. W początkach szkolenia najłatwiej jest koniowi znaleźć kontakt
z ręką jeźdźca w kłusie. Po uzyskaniu taktu, rozluźnienia i kontaktu można spróbować kilku
kroków poszerzania tempa i skracania miękkimi półparadami. Jeździec powinien się
bezwzględnie zadowalać krótkimi odcinkami „wydłużenia kroków” i nie powinien forsować
konia. Kłus anglezowany stosuje się, aby odciążyć mięśnie grzbietu i ułatwić im napinanie
i rozluźnianie. Kłus ćwiczebny wprowadza się powoli, najpierw na krótkich odcinkach.
Naprzemienna jazda kłusem ćwiczebnym i anglezowanym ułatwia koniowi przyzwyczajenie
się i zapobiega zmęczeniu lub napięciu mięśni.

Szkolenie w galopie

Kiedy młody koń przyzwyczai się już do wykonywania zakrętów w kłusie i do jazdy na

kole, rozpoczyna się naukę zagalopowania. Początkowo dobrze jest wykorzystywać
momenty, w których koń sam zaczyna galop. Większości koni łatwiej jest galopować z lewej
niż z prawej nogi. W związku z tym, najlepiej kłusować na kole w lewo i zagalopować
dojeżdżając do zamkniętej strony koła. Jeździec jedzie bardziej do przodu i aktywizując
wewnętrzną łydką, mobilizuje konia do przejścia w galop. Może się przydać lekkie wsparcie
palcatem. Jeśli koń nie zagalopowuje, tylko przyśpiesza kłus, jeździec powinien najpierw
przywrócić spokojny kłus roboczy i ponowić próbę. Po kilku próbach w lewo, trzeba też
przećwiczyć zagalopowanie z prawej nogi. Jeśli koń zagalopuje ze złej nogi, jeźdźcowi nie
wolno konia karać. Kara nie wpłynie na poprawienie równowagi konia, może jedynie
wywołać napięcia. Można ewentualnie przed zagalopowaniem ustawić konia lekko na
zewnątrz. Taka lekka zmiana równowagi ułatwi koniowi zagalopowanie z prawidłowej nogi.
Najpierw galopuje się tylko na krótkich odcinkach, nie wsiadając ciężko w siodło. Przejście
do półsiadu ułatwia koniowi galopowanie pod ciężarem jeźdźca. Kiedy koń galopuje w miarę
pewnie, można wydłużać i skracać skoki galopu. Często należy ćwiczyć przejścia z kłusa do
galopu i z galopu do kłusa. Mają one szczególnie korzystny wpływ na rozluźnienie,
elastyczność i rozpoczynającą się przepuszczalność konia.

Jeśli koń jest rozluźniony i posłusznie reaguje na aktywizujące i wstrzymujące oraz

ograniczające i przesuwające pomoce, to bez problemu upora się z ćwiczeniami na poziomie
podstawowego szkolenia. Ćwiczenia nie są zatem celem samym w sobie, lecz przy
prawidłowo przebiegającym szkoleniu i rosnącej przepuszczalności przestaną sprawiać
jakiekolwiek trudności. Jeśli w trakcie szkolenia dochodzi do nieporozumień między koniem
i jeźdźcem, to niemal w każdym przypadku trzeba zmniejszyć pułap wymagań i sprawdzić,
czy zostały spełnione kryteria skali szkolenia. Zazwyczaj, w pracy zaniedbany został jeden
z punktów skali, tak że koń sprawia wrażenie źle wygimnastykowanego. Koń nie jest w stanie
odpowiednio sprostać postawionym żądaniom. Wypracowanie solidnych podstaw
ujeżdżeniowych zajmuje z reguły około 2 lata. W niektórych przypadkach okres ten może
trwać dłużej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest skala szkoleniowa?
2. Z jakich elementów składa się skala szkoleniowa?
3. Jakie są cechy wewnętrznego i zewnętrznego rozluźnienia?
4. Co oznacza zganaszowanie konia?
5. Czym charakteryzuje się koń poruszający się z dobrym impulsem?
6. Jakie warunki należy spełnić, aby dokonać zebrania konia?
7. Czy zebranie konia uzyskuje się w wyniku działania wyłącznie ręki?
8. Na czym polega przepuszczalność?
9. O czym świadczą nieporozumienia pomiędzy koniem i jeźdźcem w trakcie pracy?
10. Ile trwa wypracowanie solidnych podstaw ujeżdżeniowych u konia?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ćwiczenie wyrabiające takt i rozluźnienie u konia w czasie treningu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) wprowadzić ćwiczenia: rozluźniające, włącznie z „żuciem z ręki”, praca na koziołkach,

skoki gimnastyczne, a także jazda w terenie,

4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

−

rząd jeździecki,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Pracuj nad rozwijaniem siły pchającej u konia w czasie ruchu do przodu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) wykonać przejścia pomiędzy poszczególnymi chodami i tempami,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

–

rząd jeździecki,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj ćwiczenie rozwijające siłę nośną u konia w czasie ruchu do przodu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) wykonać jazdę po łukach, ustępowanie od łydki, półparady i parady oraz cofanie,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plac do jazdy konnej (czworobok 20 x 60 m),

–

rząd jeździecki,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj ćwiczenia skokowe – pracuj na koziołkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do jazdy konnej,
2) odbyć lekcję jazdy konnej pod kierunkiem nauczyciela – instruktora,
3) pokonać 5 koziołków w kłusie w półsiadzie ustawionych w odległości ok. 130 cm ,
4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plac do jazdy konnej,

–

rząd jeździecki,

–

koń,

–

cavaletti szt.5,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zaplanować jednostkę treningową?



2) wymienić elementy skali szkoleniowej?



3) wykonać ćwiczenia rozluźniające konia i jeźdźca?



4) wskazać cech rozluźnionego konia?



5) rozróżnić zganaszowanie od zebrania?



6) zaprezentować pracę z koniem w stępie?



7) zaprezentować pracę z koniem w kłusie?



8) zaprezentować pracę z koniem w galopie?



9) zastosować nagrodę i karę w trakcie treningu?



10) zaprezentować pracę na koziołkach?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Naturalne metody szkolenia koni

4.9.1. Materiał nauczania

Naturalne jeździectwo rozwinęło się na zachodzie USA. Wyrosło na gruncie stylu

western i mitu kojarzonego z nazwą „zaklinacz koni”. Same techniki i metody nie są nowe
i zapewne towarzyszą człowiekowi od momentu oswojenia pierwszego konia

−

wiele

zbliżonych teorii odnaleźć można już w pracach greckiego filozofa Xenofona, czy też
w założeniach rodzimej grudziądzkiej szkoły jazdy. Wydaje się, iż jest on naturalną
konsekwencją wzrastającej świadomości człowieka i poszukiwania jego miejsca w świecie
przyrody. To na człowieku, jako stojącym najwyżej na drabinie rozwoju, ciąży obowiązek
zrozumienia stworzeń od nas zależnych. Naturalne jeździectwo jest uniwersalne

−

działa bez

względu na umiejętności jeźdźca (zaawansowany, początkujący), na rasę konia czy wreszcie
na uprawianą dyscyplinę czy styl jazdy (klasyczny, western, ujeżdżenie, skoki, itd.).

Na świecie powstało wiele szkół, które za podstawę kształcenia uznały „naturalne”

relacje koń – człowiek. W Polsce dostępne są trzy szkoły naturalnego jeździectwa:

−

Parelli Natural Horsemanship (PNH), utworzona przez Pata Parelliego około 1992 r.
w centrum w Kolorado,

−

Silversand Natural Horsemanship (SNH), utworzona przez Steve'a Halfpenny w 2002 r.
z centrum w Blanchetown w Australii,

−

szkoła Monty'ego Robertsa. To centrum szkoleniowe powstałe w 1989 r. w Kalifornii na
farmie Flag is Up. Założenia tej szkoły zostały opisane w książce „Człowiek, który
słucha koni” Monty Roberts.
Wszystkie szkoły mają bardzo podobne założenia podstawowe, różnią się szczegółami.

W tym poradniku opisano założenia szkoły Pata Parelliego, która w Polsce jest najbardziej
rozbudowana. Obowiązkiem każdego jeźdźca jest zostać przewodnikiem konia i nauczyć go:
jak być spokojniejszym, bystrzejszym, odważniejszym, bardziej atletycznym, bardziej ufać
naszym decyzjom, jak bez wahania spełniać nasze prośby, ustępować od nacisku, radzić sobie
z przeszkodami. Pomaga nam w tym siedem zabaw (Seven Games). Są one systemem
diagnozowania, dzięki któremu rozpoznajemy luki w rozwoju konia, ich przyczyny i sposób
ich naprawienia. Jest to usystematyzowane podejście do rozwijania języka i systemu
komunikacji z koniem, oparte na tych samych grach, poprzez które konie ustalają przyjaźń
i przewodnictwo między sobą. Koń, który „wygrywa” w siedem gier, staje się w stadzie
koniem alfa. Naszym zadaniem jest stać się takim alfą dla naszego konia. Wszystko,
cokolwiek robimy z koniem, jest jedną z siedmiu gier lub kombinacją kilku z nich. Konie
oczekują od alfy wskazówek, pewności siebie i poczucia bezpieczeństwa. Konie w sposób
naturalny podążają za tym, kogo uznają za naturalnego przywódcę. Pierwsze trzy gry, to
„gry

−

zasady”.

Zabawa pierwsza: zabawa w przyjaźń (Friendly Game)

Ta zabawa udowadnia koniowi, że nie będziemy zachowywać się jak drapieżnik, że

mamy przyjazne zamiary i że można nam ufać. Musimy zdobyć zaufanie konia oraz być
w stanie dotknąć go wszędzie przy pomocy „przyjaznego dotyku”. Każdy obszar, którego koń
broni, mówi nam coś o jego sceptycyzmie w stosunku do nas. Przy pomocy przybliżania
i oddalania oraz bez stosowania przymusu, by się na to zgodził, doprowadzamy do tego, żeby
koń pozwolił nam dotknąć każdego miejsca swojego ciała. Wtedy możemy posunąć się dalej
i zacząć potrząsać linami, plastikowymi torebkami, czymkolwiek co przyjdzie nam do głowy;
pomagamy w ten sposób koniowi stać się odważniejszym, bardziej pewnym siebie i mniej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sceptycznym. Klucze do zabawy w przyjaźń: uśmiech, rozluźnienie, rytm, przybliżanie
i oddalanie, odczulanie, mowa ciała.

Zabawa druga: zabawa w jeża (Porcupine Game)

Ta zabawa nazywana jest zabawą w „jeża”, abyśmy pamiętali, że koń nie powinien

napierać na nacisk, ale ma od niego ustępować. Ucząc go tego, przygotowujemy go, by
rozumiał, jak odpowiadać na działanie wodzy, wędzidła, czy nogi. Jest stosowane jako stały
nacisk, nie poszturchiwanie. Stały nacisk zaczyna się od lekkiego i stopniowo narasta do
momentu, kiedy koń odpowie. Gdy koń się przesunie, stały nacisk jest natychmiast zabrany.
Ten stały nacisk jest stosowany w 4 fazach

−

dotknij sierści, potem skóry, potem mięśni,

a wreszcie kości! Każda faza jest mocniejsza od poprzedniej i dopiero, kiedy koń
przynajmniej spróbuje odpowiedzieć, następuje odpuszczenie nacisku. W ten sposób wygoda
uczy konia, że zrobił właściwą rzecz. Jeżeli odpowie na fazę pierwszą

−

nie idziemy dalej.

Jeżeli początkowo musimy dojść do fazy czwartej, bądźmy przygotowani by w niej trwać aż
do momentu, kiedy koń zacznie szukać wygody, przez odsunięcie się od nacisku.
Nagradzajmy najmniejszą próbę natychmiastową wygodą, głaszcząc i uśmiechając się (czyli
przez powrót do zabawy w przyjaźń). Zabawa w „jeża” powinna być uczona w różnych
miejscach na ciele konia

−

nosie, klatce piersiowej, łopatce, zadzie i w każdym innym

miejscu, którego możesz dotknąć. Klucze do zabawy w jeża: skoncentrowany wzrok, stały
nacisk, stosowanie czterech faz.

Zabawa trzecia: zabawa w prowadzenie (Driving Game)

Ta zabawa uczy konia ustępowania od sugestii. Sugerujemy w niej koniowi, by się

przesunął bez dotykania go. Gdy ta gra jest udoskonalana, zaczyna wyglądać jak
niezauważalna komunikacja między koniem i człowiekiem. Znowu, cztery fazy są ważne

−

pierwsza, to popukiwanie w powietrze, druga to lekkie popukiwanie konia opuszkami palców,
trzecia to średniej siły popukiwanie palcami, faza czwarta to klapnięcie płaskimi dłońmi.
Przez cały czas rytm nie zmienia się i nie przerywa. Gdy tylko koń odpowie lub chociaż
spróbuje odpowiedzieć, rozluźniamy ramiona, uśmiechamy się i nagradzamy go. Nie minie
wiele czasu, a koń nauczy się zawsze ustępować od fazy pierwszej. Klucze do zabawy
w prowadzenie: skoncentrowany wzrok, rytm, cztery fazy.

Kolejne gry, to tak zwane gry „celowe”, bardziej złożone manewry.

Zabawa czwarta: zabawa w yo

−

yo (Yo

−

yo Game)

Przy użyciu liny skłońmy konia, by cofnął i odszedł od nas do tyłu, a potem podszedł do

nas z powrotem po linii prostej. Docelowo koń ma iść do tyłu i w przód z równą lekkością.
Zaczynamy od fazy pierwszej, od samego kiwania palcem wskazującym. Faza druga to
poruszanie nadgarstkiem, które wprawia linę jedynie w lekki ruch. W fazie trzeciej zginamy
łokieć i potrząsamy liną używając przedramienia. W fazie czwartej wyprostujemy łokieć
i potrząsamy całym ramieniem, obserwując, o ile bardziej poruszy się lina. Gdy tylko koń
posunie się do tyłu, przestań! To pozwoli mu zrozumieć, że zrobił odpowiednią rzecz. Ważne,
ż

eby koń patrzył na nas obydwojgiem oczu. Gdy tyko koń odwróci jedno oko od nas,

obracając głowę na zewnątrz, przepadnie cofanie i bycie prostym konia! Zwracajmy uwagę na
szczegóły i korygujmy, zanim wszystko wymknie się spod kontroli. Klucze do zabawy
w yo

−

yo: bycie prostym, szybkość reakcji, wyobraźnia, cztery fazy.

Zabawa piąta: zabawa w okrążanie (Circling Game)

Nie mylmy tego z lonżowaniem! Zabawa w okrążanie rozwija konia umysłowo,

emocjonalnie i fizycznie. Uczy go pozostawać w połączeniu z nami i skończyć z napiętą linią
pomiędzy nami, przy jednoczesnym utrzymaniu zadanego chodu i kierunku. Zabawa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w okrążanie ma trzy fazy: odesłanie, przyzwolenie i przywołanie. Powinniśmy wykonywać je
wszystkie nie odrywając stóp z miejsca. Aby odesłać konia „poprowadź” jego nos
w wybranym przez nas kierunku. Jeżeli koń nie podąży za sugestią liny, podnieś jej koniec
i machnij nim w stronę szyi konia. Gdy koń zacznie się poruszać wokół ciebie, uśmiechnij się
i przekładaj linę za plecami. Daj koniowi szansę wziąć na siebie odpowiedzialność za
utrzymanie chodu i kierunku na kole. To jest właśnie część nazywana „przyzwoleniem”.
Zróbcie od dwu do czterech okrążeń. Jeżeli musimy ciągle prosić konia o ruch naprzód, to on
wygrywa tę grę. Zaufaj, że koń zrobi, o co go prosisz. Jeżeli się zatrzyma, odwróć się do
niego przodem i ze skoncentrowanym spojrzeniem wyślij go z powrotem na koło. Kiedy już
ruszy, uśmiechnij się! By przywołać konia do siebie, odwróć się do niego przodem

−

będzie faza pierwsza. W fazie drugiej zacznij zbierać linę, aż będziesz miał na tyle długi
wolny koniec, że będziesz mógł go użyć. W fazie trzeciej machnij tym końcem w kierunku
zadu konia. W fazie czwartej dotknij liną zadu konia, aż jego zad odsunie się na zewnątrz,
a koń będzie ustawiony przodem do ciebie. I znowu

−

gdy tylko koń odpowie prawidłowo,

przestań robić cokolwiek i uśmiechnij się. Przywołaj konia do siebie i pogłaszcz go (powrót
do zabawy w przyjaźń). Klucze do zabawy w okrążanie: trzy części

−

odesłanie,

przyzwolenie, przywołanie; cztery fazy, pozwolenie, by koń nauczył się, jakie są jego
odpowiedzialności.

Zabawa szósta: zabawa w chody boczne (Sideways Game)

Uczy konia, by poruszał się bokiem w prawo i w lewo z równą łatwością. Dwa ważne

obszary ciała konia przy tej zabawie, to strefa od szyi do nosa i zad. Nazywamy je strefami

−

pierwszą (nos) i czwartą (zad). Będziemy się bawić w prowadzenie w strefach 1 i 4.
Odsyłamy strefę pierwszą, potem czwartą, potem pierwszą i tak dalej, aż koń wyrówna
i będzie szedł bokiem. Pozwólmy, by lina była luźna oraz zachowajmy odległość, która
pozwoli koniowi się poruszać, ale nie będzie na tyle duża, żeby koń mógł odwrócić się od nas
i kopnąć. Użyjmy płotu lub ogrodzenia, które w fazie nauki pomoże powstrzymać ruch konia
naprzód. Klucze do zabawy w chody boczne: luźna lina, zabawa w prowadzenie stref 1 i 4,
cztery fazy.

Zabawa siódma: zabawa w przeciskanie (Squeeze Game)

Konie mają klaustrofobię z natury. Boją się małych lub ograniczonych przestrzeni.

Zabawa w przeciskanie uczy konia być dzielniejszym i spokojniejszym, uczy przeciskania się
przez wąskie przejścia bez popadania w emocje. Zacznijmy od większej odległości między
tobą a ogrodzeniem, ścianą lub nawet beczką. Poproś konia, aby się przeszedł tym
korytarzem, podczas, gdy my stoimy w miejscu. Z początku może pomóc, jeżeli będziesz
szedł tyłem równolegle do ogrodzenia, pomagając koniowi w przeciśnięciu się. Cofanie się
pomaga, bo przyciąga konia do ciebie. Fazą pierwszą nich będzie skierowanie nosa konia
w kierunku przejścia. W fazie drugiej podnieś koniec liny. W fazie trzeciej zakręć końcówką
liny kilka kółek. W fazie czwartej dosięgnij konia końcem liny za kłębem. Potem przerwij
i zacznij od nowa, aż koń spróbuje pójść naprzód w stronę przejścia. Gdy tylko to zrobi,
zabierz wszelką presję, rozluźnij się i uśmiechnij. Wkrótce koń będzie przechodził cały przez
ciasną przestrzeń. Gdy koń nabierze pewności siebie, zmniejszaj stopniowo przestrzeń, aż
będzie miała półtora metra szerokości

−

jak wejście do boksu lub koniowozu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie szkoły kształcą metodami naturalnymi?
2. Jakie są główne założenia metod naturalnych?
3. Jakie są różnice pomiędzy szkołą naturalną i klasyczną?
4. Jakie są podobieństwa pomiędzy szkołą naturalną i klasyczną?
5. Na czym polega zasada 4 faz stanowczości?
6. W jaki sposób stosowanie wygody i niewygody pomaga w treningu koni?
7. Jakie gry tworzą siedem gier wg PNH?
8. Na czym polega zabawa w przyjaźń wg PNH?
9. Na czym polega zabawa w jeża wg PNH?
10. Na czym polega zabawa w prowadzenie wg PNH?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj zabawę w przyjaźń (Friendly Game) wg PNH.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do ćwiczeń z ziemi w ręku,
2) dotykać konia w możliwie wszystkich partiach ciała, w pierwszej kolejności bacikiem

i ręką, a później wszelkimi możliwymi przedmiotami, od których koń się płoszy i ucieka,
koń przy tej zabawie pozostaje w bezruchu, stosując zasadę 4 faz stanowczości, wygody
i niewygody oraz mowy ciała,

3) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plac do jazdy konnej,

−

halter,

−

lina 3,5 m,

−

bacik,

−

koń,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj zabawę w jeża (Porcupine Game) wg PNH.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do ćwiczeń z ziemi w ręku,
2) dotykać konia na piersi,
3) prosić konia o krok w tył, następnie naciskając na udo prosimy o ustąpienie o krok w bok

stosując zasadę 4 faz stanowczości, wygody i niewygody,

4) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plac do jazdy konnej,

–

halter,

–

lina 3,5 m,

–

bacik,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj zabawę w prowadzenie (Driving Game) wg PNH.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do ćwiczeń z ziemi w ręku,
2) stosując zasadę 4 faz stanowczości, wygody i niewygody staramy się przeprowadzić

konia na halterze w ręku (zaleca się wykonanie zadania pod okiem instruktora PNH),

3) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plac do jazdy konnej,

–

halter,

–

lina 3,5 m,

–

bacik,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.9.4.Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować założenia metod naturalnych w treningu koni?



2) wymienić siedem gier wg PNH?



3) wykonać ćwiczenia wykorzystujące 4 fazy stanowczości?



4) wykonać ćwiczenia wykorzystujące wygodę i niewygodę?



5) rozróżnić sprzęt używany szkoleniu metodami naturalnymi?



6) zaprezentować zabawę w przyjaźń?



7) zaprezentować zabawę w jeża?



8) zaprezentować zabawę w prowadzenie?



9) wskazać podobieństwa i różnice w stosowaniu metod naturalnych

i klasycznych w treningu koni?



10) rozróżnić poszczególne siedem zabaw wg PNH?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Kodeks postępowania z koniem. Prezentacja konia

4.10.1. Materiał nauczania

Kodeks postępowania z koniem:
1. Koń jest najwyższym dobrem we wszystkich dyscyplinach jeździeckich.
2. Dobro konia jest ważniejsze od interesów hodowców, właścicieli, trenerów, jeźdźców,

organizatorów i sponsorów zawodów oraz innych osób oficjalnych.

3. Wszystkie czynności pielęgnacyjne i zabiegi weterynaryjne muszą mieć na celu zdrowie

i dobro konia.

4. Dbałość o zdrowie, higienę, odpowiednie żywienie i bezpieczeństwo konia powinno mieć

miejsce zawsze i wszędzie.

5. Podczas transportu koni należy zwrócić szczególną uwagę na wentylację, karmienie,

pojenie, bezpieczeństwo i właściwe otoczenie zwierząt.

6. Osoby zajmujące się końmi powinny nieustannie podnosić poziom swojej wiedzy na

temat treningu, opieki, oraz śledzić postępy nauki zajmujących się koniem.

7. Kompetencje i umiejętności jeździeckie są elementami, które mogą być wykorzystywane

wyłącznie dla dobra konia.

8. Koń jako istota żywa nie może być poddawana metodom treningu i jazdy uznawanych

przez Międzynarodową Federację Jeździecką za brutalne.

9. Polski Związek Jeździecki ustala odpowiednie sposoby kontroli wszystkich osób oraz

instytucji podległych jego jurysdykcji

−

dotyczącej respektowania dobra konia.

10. Wszystkie przepisy dotyczące dobra konia obowiązują zawsze podczas treningów

i wszelkich zawodów bez względu na rangę. Przepisy wszystkich dyscyplin jeździeckich
powinny być nieustannie weryfikowane pod kątem dobra konia.

Prezentacja konia w stój na płycie i w ruchu na trójkącie
Przygotowanie konia

Koń powinien być bardzo dokładnie wyczyszczony, grzywa i ogon wypielęgnowane

i czyste, kopyta prawidłowo rozczyszczone i okute. Uzupełnieniem toalety konia może być
zaplecenie grzywy w koreczki.

Prowadzenie konia:
–

prowadzić konia w ogłowiu wędzidłowym (nie w kantarze), bez siodła, bez bandaży,

–

prowadzić konia zawsze w prawej ręce, na wysokości końskiej głowy, nigdy dalej niż
przy łopatce,

–

prawa ręka powinna znajdować się na szerokość dłoni poniżej kółek wędzidła, wodze
rozdzielone palcami wskazującym i środkowym, wodza zewnętrzna nieco dłuższa, koniec
wodzy w lewej ręce lub na kciuku prawej ręki,

–

zawracać zawsze na prawo („od siebie”) pomagając sobie lewą ręką unoszoną w kierunku
głowy konia,

–

w ruchu na trójkącie prezentować konia tylko w stępie i kłusie,

–

kłusować „w nogę”, razem z koniem,

–

w czasie przeglądów prezentować konia w postawie zootechnicznej.

Prezentacja konia:
–

prowadzący stoi nieznacznie w bok przed koniem, z lekko rozstawionymi nogami; lewa
i prawa ręka trzymają odpowiednie wodze mniej więcej na dwie szerokości dłoni poniżej
kółek wędzidła,

–

koń zwrócony głową lekko w kierunku komisji, powinien być tak ustawiony, aby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

znajdował się w równowadze, mając wszystkie nogi całkowicie oparte o podłoże;
kończyny nie mogą się pokrywać, obie kończyny od strony komisji powinny być
możliwie dokładnie spionowane, zaś przeciwległe przednia i tylna (odsiebne) lekko
podsunięte pod tułów konia,

–

koń powinien stać spokojnie.

Rys. 6. Prezentacja konia [1, s. 40]

Rys. 7. Prowadzenie konia [1, s. 40]

30 m

Rys. 8. Schemat prezentacji i prowadzenia konia w ręku na trójkącie w stępie i kłusie [opracowanie własne]

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z której strony należy iść prowadząc konia?
2. W którą stronę zawracamy prowadząc konia podczas prezentacji?
3. Czy podczas prezentacji prezenter może używać bata?
4. Co to jest postawa zootechniczna?
5. W jakich chodach prezentujemy konia na trójkącie?
6. Jakie powinno być wyposażenie konia w trakcie prezentacji?
7. Czym charakteryzuje się sposób pielęgnacji konia do prezentacji?
8. Kogo obowiązuje Kodeks postępowania z koniem?
9. Kto jest najwyższym dobrem we wszystkich dyscyplinach jeździeckich?
10. Kto powinien nieustannie podnosić poziom swojej wiedzy na temat treningu koni?

Płyta.

Prezentacja konia

w postawie zootechnicznej

Prezentacja konia

w ruchu na

trójkącie w stepie

i kłusie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprezentuj konia w stój na płycie w postawie zootechnicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do prezentacji,
2) przeprowadzić konia na płytę i ustawić w postawie zootechnicznej,
3) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

płyta betonowa (1,5 x 2,5 m),

–

ogłowie wędzidłowe,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zaprezentuj konia w ruchu na trójkącie w stępie i kłusie.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować konia do prezentacji,
2) przeprowadzić konia z płyty na trójkąt i zaprezentować konia w ruchu najpierw w stępie,

a później w kłusie (w trakcie prezentacji w kłusie, na narożnikach pozostawać w kłusie),

3) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

pachołki wyznaczające wierzchołki trójkąta,

–

drągi ułożone w kształcie trójkąta,

–

ogłowie wędzidłowe,

–

koń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) przygotować konia do prezentacji?



2) przeprowadzić konia w trakcie prezentacji?



3) zaprezentować konia na płycie w postawie zootechnicznej?



4) zaprezentować konia w ruchu na trójkącie w stępie?



5) zaprezentować konia w ruchu na trójkącie w kłusie?



6) ocenić poprawność prezentacji konia?



7) przygotować płytę i „trójkąt” do prezentacji?



8) wykonać zwroty w trakcie prezentacji?



9) określić prawidłowy ubiór i zachowanie prezentera?



10) scharakteryzować kodeks postępowania z koniem?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1. Przed rozpoczęciem rozwiązywania testu przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są cztery odpowiedzi, tylko jedna

jest prawidłowa.

5. Za prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak „X”

w odpowiedniej rubryce. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem,
a następnie zakreśl prawidłową odpowiedź.

7. Pracuj samodzielnie.
8. Jeżeli będziesz miał problem z odpowiedzią na któreś zadanie, to odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego jeszcze raz.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
10. Jeśli czas Ci pozwoli, przed oddaniem swojej pracy sprawdź odpowiedzi jeszcze raz.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Najważniejszym celem prawidłowego szkolenia jeździeckiego jest

a) uzyskanie harmonii podczas jazdy pomiędzy jeźdźcem, a koniem.
b) wpojenie zasad prawidłowego użycia pomocy jeździeckich przez jeźdźca.
c) poprawne „kreślenie rysunku” na czworoboku.
d) poprawne skakanie przeszkód.

2. Jeźdźcy poruszający się w przeciwnych kierunkach w czasie jazdy na ujeżdżalni

wymijają się
a) zawsze po prawej ręce (ruch lewostronny).
b) zawsze po lewej ręce (ruch prawostronny).
c) jeźdźcy zawsze powinni poruszać się tę samą stronę.
d) nie ma przepisów regulujących tę sprawę.

3. Nachrapniki stosuje się, aby

a) spowodować zebranie konia.
b) wyrównać ustawienie górnej i dolnej szczęki konia.
c) w celach dekoracyjnych.
d) zwiększyć koncentrację konia w czasie treningu.

4. Do naturalnych pomocy jeździeckich należą

a) głos, łydka, półsiad.
b) głos, palcat, łydka aktywizująca.
c) ciężar jeźdźca, napięcie krzyża, ręka.
d) ciężar jeźdźca, łydka, wodze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Łydka aktywizująca

a) naciska na bok konia i jest cofnięta na szerokość dłoni w stosunku do położenia łydki

przesuwającej.

b) jest przyłożona do popręgu.
c) naciska tuż za popręgiem, i jest tak ułożona, że przez bark, biodro i piętę jeźdźca

można poprowadzić linię pionową.

d) naciska przed popręgiem.

6. Rodzaje kłusa to

a) roboczy, zebrany, wyciągnięty.
b) roboczy, pośredni, zebrany, wyciągnięty.
c) swobodny, roboczy, wyciągnięty.
d) pośredni, zebrany, wyciągnięty.

7. Jadąc na ujeżdżalni lub po łukach należy anglezować

a) bez jakichkolwiek zasad.
b) jadąc galopem na wewnętrzną tylną nogę konia.
c) siadając na zewnętrzną przednią nogę konia.
d) siadając na zewnętrzną tylną nogę konia.

8. Prowadząc konia należy iść

a) z prawej strony konia.
b) z jakiejkolwiek strony prowadzimy konia.
c) z lewej strony konia.
d) z prawej strony konia na wysokości jego łopatki.

9. „Półparada” jest, gdy

a) jeździec zgina się w biodrach do przodu, jego ciężar przejmuje mocniej udo, kolano,

stopa. Przy nieznacznym odciążeniu siedzenie pozostaje jak najbliżej siodła.

b) jeździec odprowadza wewnętrzną rękę nieco w bok od szyi konia (do wewnątrz),

w celu skierowania głowy i szyi konia w kierunku ruchu.

c) jeździec unosi się w trakcie wykroku przekątnej pary kończyn, a więc np. prawej

tylnej z lewą przednią i elastycznie powraca w siodło podczas wykroku następnej
pary.

d) następuje krótkie, mocniejsze zamknięcie konia pomiędzy pomocami ciężaru, łydek

i wodzy.

10. Prowadząc konia zawracamy

a) zawsze w prawo.
b) zawsze w lewo.
c) w dowolnie wybraną stronę.
d) na twardym podłożu w prawo, a na miękkim podłożu w lewo.

11. Przepuszczalność jest to

a) wsteczne działanie wodzą.
b) gotowość konia do przyjmowania pomocy jeźdźca posłusznie i bez przymusu.
c) przestrzenna i czasowa równomierność ruchu we wszystkich chodach.
d) przeniesienie energicznej akcji zadu na ruch całego konia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Zabawa w przyjaźń w szkole Pata Parelliego polega na

a) zaprzyjaźnieniu się z koniem poprzez długie z nim przebywanie, karmienie,

czyszczenie i codzienną opiekę.

b) przesuwaniu konia wzdłuż ogrodzenia z wykorzystaniem chodów bocznych.
c) ustępowaniu od nacisku wywieranego przez człowieka, z zastosowaniem metody

4- faz stanowczości.

d) zdobyciu zaufania konia oraz dotykaniu przy pomocy „przyjaznego dotyku” całego

ciała konia ręką i różnymi przedmiotami.

13. Szereg przeszkód jest to

a) szereg to 2 przeszkody, pomiędzy którymi koń wykonuje 4 skoki galopu.
b) szereg to 2 przeszkody, pomiędzy którymi koń musi wykonać 3 skoki galopu.
c) szereg to 2 lub 3 pojedyncze przeszkody, pomiędzy którymi koń wykonuje 1 lub 2

skoki galopu.

d) na parkurze ustawia się tylko linie przeszkód, pomiędzy którymi koń może wykonać

dowolną liczbę skoków galopu.

14. O braku rozluźnienia u konia świadczy

a) zamknięty, aktywny (żujący) pysk.
b) równomiernie sprężynujący grzbiet.
c) chłoszczący ogon.
d) kołyszący się w rytm ruchu ogon.

15. Popręg siodła powinien

a) przednią krawędzią dotykać łokcia konia.
b) leżeć na mostku konia, mniej więcej dwa palce za wyrostkami łokciowymi.
c) być mocno zapięty.
d) leżeć na mostku konia, na szerokość dłoni za wyrostkami łokciowymi konia.

16. Uszy konia położone płasko wzdłuż potylicy oznaczają

a) gotowość do ataku lub obrony i są sygnałem ostrzegawczym.
b) zrelaksowanie, senność i apatię.
c) zadowolenie i zainteresowanie.
d) gotowość do pracy, uwagę i skupienie.

17. Podgardle ogłowia wędzidłowego zapinamy

a) na tyle luźno, by można było wsunąć pod nie dwa palce.
b) na tyle luźno, by można było wsunąć pod nie na szerokość całą dłoń.
c) na ostatnią dziurkę paska podgardla.
d) możliwie ciasno, aby uniemożliwić zsunięcie się ogłowia.

18. Długość puślisk siedząc na koniu (dosiad ujeżdżeniowy) regulujemy

a) strzemiona opuszczone w dół powinny sięgać o palec poniżej kostki jeźdźca

swobodnie siedzącego w siodle z luźno opuszczonymi nogami.

b) strzemiona opuszczone w dół powinny sięgać o palec powyżej kostki jeźdźca

swobodnie siedzącego w siodle z luźno opuszczonymi nogami.

c) strzemiona opuszczone w dół powinny sięgać o szerokość dłoni powyżej kostki

jeźdźca swobodnie siedzącego w siodle z luźno opuszczonymi nogami.

d) nie ma znaczenia długość puślisk, liczy się tylko wygoda jeźdźca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Wstrzymujące działanie wodzy polega na

a) mocniejszym przymknięciu ręki i cofnięciu całego przedramienia.
b) chwilowym, mocniejszym przymknięciu ręki, lekkim skierowaniu nadgarstków do

wewnątrz oraz odpuszczeniu.

c) naprzemiennym mocnym zamykaniu ręki, lekkim skierowaniu nadgarstków do

wewnątrz i cofaniu obydwu przedramion.

d) długotrwałym przymknięciu ręki, lekkim skierowaniu nadgarstków do wewnątrz

i podnoszeniu rąk do góry.

20. Galop jest chodem

a) dwutaktowym z fazą lotu.
b) trzytaktowym z fazą lotu.
c) czterotaktowym, tak jak stęp.
d) czterotaktowym kroczącym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Kształtowanie umiejętności jeździeckich. Trening konia

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

1. Pruchniewicz W.: Akademia jeździecka. Cz. 1. Chaber PR, Warszawa 2003
2. Przepisy i regulaminy Polskiego Związku Jeździeckiego http://www.pzj.pl/
3. Roberts M.: Człowiek, który słucha koni. Wyd. Media Rodzina, Warszawa 2003
4. Zasady jazdy konnej. Cz. 1. Podstawowe wyszkolenie jeźdźca i konia. PZJ, Warszawa 2003
5. Zasady jazdy konnej. Cz. 2. Zaawansowane wyszkolenie jeźdźca i konia. PZJ, Warszawa 2004

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
11 Kształtowanie umiejętności interpersonalnych
03 Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemówid 4402
Mały badacz. Kształtowanie umiejętności mierzenia, Praca, Pomoce, matematyka-scenariusze
Kształcenie umiejętności ruchowych J Nowotny
Motorycznosc, Fizjoterapia CM UMK, KUR - Kształcenie Umiejętności Ruchowych
korale. Kształtowanie umiejętności liczenia obiektów.(1)(1), matematyka
kształtowanie umiejetności społecznych
Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i radzenia sobie ze stresem
Doskonalenie startu niskiego - Konspekt, UJK.Fizjoterapia, - Notatki - Rok I -, Kształcenie umiejętn
Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów(1)
Kłótnia rzek. Długość. Kształtowanie umiejętności mierzenia obiektów., scenariusze zajęć - matematyk
KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI LICZENIA, Autyzm
Prowadzenie piłki 2-3-4, UJK.Fizjoterapia, - Notatki - Rok I -, Kształcenie umiejętności ruchowych
Potrafię już liczyć. Kształtowanie umiejętności liczenia obiektów, karty pracy różne, Karty pracy(1)
Dziecko w sytuacji trudnej ksztalcenie umiejętności radzenia sobie w chwili zagrożenia życia
egzamin kur, Fizjoterapia CM UMK, KUR - Kształcenie Umiejętności Ruchowych
03 Kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów

więcej podobnych podstron