plik

NASZE CELE

Zgodnie ze Statutem Związek Harcerstwa Polskiego jest
wychowawczym, patriotycznym, dobrowolnym i samorządnym

stowarzyszeniem zuchów, harcerzy, harcerzy starszych,
wędrowników oraz instruktorów, seniorów i członków starszyzny.

ZHP jest członkiem światowej rodziny skautowej. Należy do

Światowej Organizacji Ruchu Skautowego (WOSM) i Światowego
Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek (WAGGGS). Działa zgodnie

z zasadami, celami i metodą wprowadzonymi przez założyciela
skautingu Roberta Baden-Powella i rozwiniętymi przez twórcę

harcerstwa polskiego Andrzeja Małkowskiego.

Jako cele działania wskazane w Statucie Związek Harcerstwa
Polskiego uznaje:

- stwarzanie warunków do wszechstronnego, intelektualnego,
społecznego, duchowego, emocjonalnego i fizycznego rozwoju

człowieka,
- nieskrępowane kształtowanie osobowości człowieka przy

poszanowaniu jego prawa do wolności i godności, w tym wolności
od wszelkich nałogów,

- upowszechnianie i umacnianie w społeczeństwie przywiązania do
wartości: wolności, prawdy, sprawiedliwości, demokracji,

równouprawnienia, samorządności, tolerancji i przyjaźni,
- upowszechnianie wiedzy o świecie przyrody, przeciwstawianie się

jego niszczeniu przez cywilizację, kształtowanie potrzeby kontaktu
z nieskażoną przyrodą,

- stwarzanie warunków do nawiązywania i utrwalania silnych więzi
międzyludzkich ponad podziałami rasowymi, narodowościowymi i

wyznaniowymi.

Charakter wychowania ZHP

Zgodnie ze Statutem wychowanie w ZHP opiera się na normach moralnych wywodzących

się z uniwersalnych, kulturowych i etycznych wartości chrześcijaństwa

ZHP wychowuje młodych ludzi na prawych, aktywnych i odpowiedzialnych obywateli w
duchu wartości zawartych w Prawie Harcerskim.

ZHP jest stowarzyszeniem apolitycznym, niezależnym ideowo i organizacyjnie od partii,

ruchów i organizacji o charakterze politycznym.

HARCERSKI SYSTEM WYCHOWAWCZY

Zasady harcerskiego wychowania

Skuteczne kształtowanie młodego człowieka w duchu Prawa Harcerskiego przynosi efekty

w postaci trwałych postaw. Człowiek ukształtowany w zgodzie z wartościami przyjętymi w
naszym harcerskim ruchu wyróżnia się braterskim stosunkiem do innych, przyjacielską i

serdeczną postawą wobec wszystkich ludzi, gotowością i umiejętnością bezinteresownej
służby innym ludziom, Bogu i Polsce oraz ciągłą pracą nad sobą, nieustannym

kształtowaniem i doskonaleniem własnej osobowości. Jest gotowy wymagać od siebie,
nawet, jeżeli inni od niego nie wymagają .

Harcerska służba rozumiana jest jako:
- służba Bogu – wynikająca z wiary bądź osobistego stosunku do duchowych wartości życia

– takich jak: miłość, prawda, dobro, sprawiedliwość, wolność, piękno, przyjaźń,
braterstwo, nadzieja,

- służba Polsce – wynikająca z poczucia przynależności do wspólnoty narodowej i
kulturowej, miłości Ojczyzny, godności narodowej, szacunku dla państwa i jego historii,

- służba sobie i innym – wynikająca z osobistej odpowiedzialności za indywidualny rozwój
i z osobistego stosunku do społeczeństwa, poczucia odpowiedzialności za rodzinę, lokalną

społeczność, kraj i cały świat, a także z szacunku dla innych i do świata przyrody.
Idee braterstwa, służby i pracy nad sobą przyświecają harcerskim działaniom na co dzień.

Jaki ma być człowiek, którego kształtuje dzisiejsze harcerstwo?

Powinien być patriotą – znać swoje korzenie i historię swojego kraju. Szanuje je i
umiejętnie z nich czerpie. Ma świadomość tego, co jest jego ojczyzną, bo żeby kogoś

kochać – trzeba go znać. Wie, z jakich polskich osiągnięć, wydarzeń, rodaków może być
dumny. Patrzy w przyszłość z odwagą. Nie zapomina o tym, co było, ale nie żyje

przeszłością. Na co dzień swój patriotyzm realizuje przede wszystkim przez

odpowiedzialną postawę obywatela.

Powinien być świadomym obywatelem, czyli aktywnym uczestnikiem społeczności, do
której należy. Umieć pracować w zespole, podejmować wyzwania, inicjować działania,

realizować cele, wykazywać się chęcią działania. Znać swoje prawa i obowiązki wobec
kraju i świadomie z nich korzystać, szanując demokrację, w tym demokratycznie wybrane

władze.
Powinien być człowiekiem odpowiedzialnym – za siebie, za rzetelne wykonywanie

obowiązków, za własne decyzje, które podejmuje w sposób świadomy. Bierze
odpowiedzialność za każde dane słowo. W sposób odpowiedzialny podchodzi do życia i

współtworzy wspólnoty.
Powinien być aktywnym członkiem wspólnot – lokalnej, rodzinnej, uczelnianej, szkolnej,

zawodowej itd. Umiejętnie godzić i równoważyć obowiązki wynikające z pełnienia różnych
ról społecznych. Nie zaniedbuje żadnej dziedziny życia. Ustala właściwe priorytety, jest

świadomy swoich możliwości i przekłada je na pełnienie różnych ról. Wciela w czyn ideę
służby.

Powinien być prawy - uczciwy i żyć w zgodzie z zasadami (wynikającymi z wartości
uniwersalnych, społecznych, Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego, wyznawanej religii),

czyli jest człowiekiem o ukształtowanym, uporządkowanym i stabilnym systemie wartości.
Umie odróżniać dobro od zła. Ma mocny charakter, konsekwentnie postępuje zgodnie z

przyjętymi zasadami, potrafi poradzić sobie w trudnych sytuacjach życiowych, nie
przekraczając przy tym norm moralnych. Poszukuje autorytetów i sam staje się

autorytetem, cechuje się wysoką kulturą osobistą, dba o jakość życia.
Powinien być człowiekiem otwartym i radosnym, pozytywnie podchodzącym do siebie,

do drugiego człowieka, do świata. Nie wznosi barier, tylko buduje mosty. Ma zaufanie do
ludzi. Umie słuchać, jest wrażliwy na piękno i na drugiego człowieka, umie i chce się

uczyć się od innych. Jest otwarty na różne problemy, zagadnienia. Wprowadza w czyn ideę
braterstwa. Jest obywatelem świata – ma horyzonty szersze niż granice kraju czy kultur,

szanuje innych ludzi i ich odmienność.
Powinien być człowiekiem uczącym się, czyli gotowym na zmiany – stale poszukiwać

rozwiązań i zadań, uczyć się (nie tylko na błędach), być ciekawym świata, poszukiwać i
selekcjonować informacje, odnajdywać siebie w procesie zmian oraz chętnie zdobywać

wiedzę i wykształcenie oraz doświadczenia. Pracuje nad sobą całe życie - planuje swój
rozwój, stara się być wszechstronny, mieć pasję, odważnie podejmować wyzwania i

konsekwentnie realizować cele. Chce wiedzieć więcej niż wie i umieć więcej niż umie.
Powinien być dzielnym i zaradnym, potrafić radzić sobie w każdej sytuacji, być

kreatywnym, umieć znaleźć pomoc w sytuacjach trudnych, dobrze gospodarować czasem,
pieniędzmi, sprzętem. Jest przedsiębiorczy, chce pozostawić świat lepszym niż go zastał.

Powinien dbać o zdrowie ciała i ducha, czyli być odpowiedzialnym za swoje zdrowie,
znaleźć dla siebie zdrowe drogi życia i aktywne formy spędzania wolnego czasu. Nie ulega

żadnym nałogom, ma silną wolę.
W kształtowaniu charakteru młodych ludzi oraz wspieraniu ich we wszechstronnym

rozwoju dużą role
odgrywa umiejętne stosowanie przez instruktora metody harcerskiej. Głównymi

elementami tej metody są:

PRAWO I PRZYRZECZENIE

Prawo i Przyrzeczenie to tradycyjny, prawie stuletni zapis naszego kodeksu postępowania.
To dzięki nim każdy, kto zetknie się z harcerstwem, nawet na krótko, ma okazję do pracy

nad własnym charakterem, nad własną osobowością. Praca z Prawem to nieustanne
obserwowanie siebie samego i praca nad sobą, która w konsekwencji prowadzi do

świadomego przyjęcia określonego stylu życia. Prawo i Przyrzeczenie są wskazówką dla
każdego w odpowiedzi na pytania: Jak postępować? Jak żyć?

UCZENIE PRZEZ DZIAŁANIE
Doświadczając, próbując, przeżywając, aktywnie uczestnicząc – młody człowiek

przygotowuje się do dorosłości. Istotne jest stwarzanie takich sytuacji w działalności
gromady/drużyny, aby każdy miał możliwość działania indywidualnie, a także w grupie.

Działanie to powinno mieć bezpośredni związek z życiem społeczeństwa i w
społeczeństwie.

Zuchy, harcerze, harcerze starsi i wędrownicy działają – podczas zdobywania gwiazdek,
stopni, sprawności, realizacji zadań, ćwiczeniu technik harcerskich, podczas zbiórki,

obozu czy kolonii, rajdu, ale także w codziennym życiu – podczas wypełniania swoich
obowiązków wobec domu rodzinnego czy szkoły. Daje im to szansę na przeżycie przygody.

W każdej grupie wiekowej działanie odbywa się w inny sposób: zuch – przez zabawę w coś
lub kogoś, harcerz – przez grę, harcerz starszy – przez poszukiwanie, wędrownik – służbę i

wyczyn.
STALE DOSKONALONY i STYMULUJĄCY PROGRAM

Program powinien być wszechstronny tak, jak wszechstronny powinien być rozwój. Tak,
aby każdy mógł w nim znaleźć coś dla siebie. Celem jest rozbudzanie zainteresowań,

zaciekawienie, zachęcenie do zdobywania nowej wiedzy i umiejętności, poszukiwania dróg
indywidualnego rozwoju. To wszystko musi się złożyć na program: zastępu, drużyny, hufca,

chorągwi, ZHP. Dzięki dobremu zaplanowaniu i podjęciu działań indywidualnych i
zbiorowych (zbiórka, obóz harcerski, kolonia zuchowa, rajd, festiwal…) program będzie

stymulował rozwój każdej jednostki, a tym samym całej naszej organizacji. Ważne jest
wykorzystywanie w harcerskiej pracy instrumentów metodycznych (stopnie, gwiazdki,

sprawności, znaki służb…), formy pracy, propozycje i inspiracje zucha, harcerza, harcerza
starszego, wędrownika i instruktora, ale także pomysłów różnych zespołów i grup oraz

pobudzanie do samodoskonalenia się i aktywnego udziału w życiu harcerskim. Program
musi być pożyteczny i potrzebny każdemu, kto w nim uczestniczy, trzeba go wciąż

aktualizować i tworzyć w perspektywie otaczającej nas rzeczywistości. Realizacja
programu powinna być silnym, gorącym, intensywnym, pełnym napięcia, ale zawsze

pozytywnym przeżyciem, na które czeka się z przyspieszonym biciem serca i które zawsze
wzbudza chęć dalszego działania.

SYSTEM MAŁYCH GRUP
Zastęp to grupa przyjaciół, która pozwala na znalezienie swojego miejsca i sprawdzenie

się w samodzielnym działaniu. Praca w małych grupach przynosi wymierne efekty
wychowawcze, ponieważ łatwiej jest dotrzeć do każdego, dostrzec jego wartość, pomóc

mu pokonać słabości, porozmawiać z nim, poznać go. W harcerstwie takie grupy stanowią

szóstki, zastępy, patrole, zespoły zadaniowe. Na ich czele stoją zwykle rówieśnicy mający
trochę większe doświadczenie czy też wyrobienie harcerskie, cieszący się zaufaniem. We

współzawodnictwie konkurowanie ze sobą zespołów wzmaga emocje, zwiększa motywację
do działania. METODA HARCERSKA TO SPOSÓB DZIAŁANIA CHARAKTERYZUJĄCY SIĘ:

dobrowolnością
Harcerskie działanie opiera się na dobrej woli młodego człowieka. Każdy ma prawo do

podejmowania decyzji związanych z własnym rozwojem i aktywnym uczestnictwem w
życiu naszej organizacji. Dobrowolne dokonywanie wyborów sprawia, że jesteśmy bardziej

dojrzalsi i umiemy więcej. Ważnym momentem wyrażenia własnej woli jest moment
składania Obietnicy Zucha, Przyrzeczenia Harcerskiego i Zobowiązania Instruktorskiego.

pozytywnością
W harcerstwie podejmujemy zadania o wymiarze pozytywnym, które mają bezpośredni

wpływ na kształtowanie postawy i charakteru młodego człowieka. W każdym rozbudzamy
poczucie piękna i dobra, pomagamy rozwijać zdolności oraz pielęgnować wartości. Istotna

jest wiara we własne siły i możliwości, która pozwala rozwijać się i piąć wzwyż.
pośredniością

Wychowanie w harcerstwie następuje nie wprost, ale przez podejmowanie działań,
zdobywanie coraz wyższych stopni i nowych sprawności, uczestnictwo w atrakcyjnym

programie. Celem jest podejmowanie przez każdego wysiłku a nie proponowanie gotowych
rozwiązań. Postępując zgodnie

z Prawem i Przyrzeczeniem, działając i współpracując z innymi uczymy się życia.
wzajemnością oddziaływań

W harcerstwie jedni uczą się od drugich przez wzorowe postępowanie, przykład osobisty i
baczną obserwację innych. Istotną rolę odgrywa współzawodnictwo, którego celem jest

zawsze wszechstronny rozwój. W grupie rówieśników każdy nie tylko może pokazać, co
wie, co umie, czego może nauczyć innych, ale też może uczyć się od innych.

świadomością celów
Uświadomienie sobie potrzeby własnego rozwoju lub też wykonania jakiegoś zadania,

ułatwia realizację zamierzenia. W naszej organizacji jesteśmy świadomi naszych potrzeb i
naszych możliwości. Wiemy też, po co w harcerstwie jesteśmy, że staramy się o swój

wszechstronny rozwój. Wszystko, co dzieje się w ZHP, ma swój cel.
indywidualnością

W harcerstwie najważniejszy jest człowiek i jego wszechstronny rozwój. Stwarzamy takie
warunki, aby każdy indywidualnie niezależnie od wieku, płci, doświadczenia,

zainteresowań mógł znaleźć swoje miejsce w ZHP. Dbamy o wszechstronny rozwój
jednostki.

naturalnością
W harcerstwie wszystko jest zwyczajne i dostosowane do warunków, w których żyjemy.

Wszystko ma „swój czas”, dlatego zuchy bawią się, harcerze uczestniczą w grze, harcerze
starsi poszukują a wędrownicy podejmują służbę. Robimy tak po to, by każdy miał

możliwość rozwoju zgodnie ze swoimi możliwościami i potrzebami. Przestrzeganie norm
zawartych w Prawie i Przyrzeczeniu ma źródła w harcerskiej naturze.

Istniej ścisłe powiązanie między wszystkimi cechami, a umiejętne wykorzystywanie ich

wszystkich przynosi najlepsze rezultaty.
ROLA DRUŻYNOWEGO

Główny cel ZHP – wspieranie młodego człowieka w rozwoju i kształtowanie charakteru
realizowany jest głównie w codziennej pracy każdej gromady i drużyny. Najważniejszym

harcerskim wychowawcą jest drużynowy. Dla realizacji celu naszej organizacji buduje on
w drużynie program wychowawczy, indywidualnie odpowiadający na potrzeby członków

drużyny, ale oparty na takich samych dla całej organizacji podstawach wychowawczych.
Przez program rozumiemy całokształt działań celowo podejmowanych przez instruktora i

gromadę/drużynę oraz stawianie wyzwań dla wspierania rozwoju młodego człowieka,
kształtowania jego charakteru. Składają się na niego zadania stopni, gwiazdek zuchowych i

sprawności, zadania zespołowe, znaki służb, projekty, obóz, kolonia zuchowa itd. Program
jest realizowany na szczeblu gromady i drużyny, a oparty na tych samych dla całej

organizacji wartościach. Dla wspierania działań wychowawczych drużynowego harcerskie
komendy w swoim programie pracy zawierają działania wzmacniające realizację programu

gromad i drużyn.
Osobisty przykład, stosowanie metody harcerskiej, wierność harcerskim ideałom w

codziennym życiu czyni drużynowego świadomym swej roli wychowawcą. Zadaniem
poszczególnych szczebli organizacji i poszczególnych zespołów instruktorskich jest

wspomaganie pracy drużynowego, umacnianie jego roli i pozycji w środowisku harcerskim i
lokalnym. Jakość pracy drużynowego powinna być troską całej wspólnoty instruktorskiej

Dla skutecznej realizacji misji organizacji niezbędne są, łącznie:
- świadomy instruktor-wychowawca, którego postawa odzwierciedla nasze wartości,

- umiejętnie stosowana harcerska metoda,
- wartości opisane w Prawie Harcerskim.

PRAWO I OBIETNICA ZUCHA

W czasie przynależności zucha do gromady odbywa się proces wychowawczy, w którym

kształtujemy młody charakter. Budujemy hierarchię celów i wartości, które
pozwolą świadomie wybrać dobro, przyjąć odpowiedzialność za siebie, za

innych, za swoje zadania w dorosłym społeczeństwie. Wymagania stawiane
zuchom powinny być wysokie, ale zawsze wyprzedzane przez wymagania,

jakie drużynowy stawia samemu sobie.

Kierunek wychowania najmłodszej grupy wiekowej w ruchu harcerskim

wytycza Prawo Zucha. Zgodnie z porównaniem Aleksandra Kamińskiego jest ono kompasem

zuchmistrza - kapitana okrętu, na który wsiadają młodzi ludzie z nadzieją, że zostaną
dowiezieni do celu. Tym celem jest ukształtowanie młodego człowieka na

odpowiedzialnego obywatela kształtującego życie swej rodziny, społeczności lokalnej,
całego społeczeństwa, człowieka wielostronnie rozwiniętego duchowo, intelektualnie,

społecznie i fizycznie.
Zuch kocha Boga i Polskę - pierwszy punkt Prawa Zucha ma szeroki, uniwersalny i

ogólnoludzki wymiar. Przede wszystkim zuch ma umieć kochać. Akceptować siebie, świat,
swoje otoczenie. Szanować osobowość i odmienność innych. Oznacza to szacunek dla

godności i wolności drugiego człowieka. Znaczy to również, że zuch nie myśli tylko o sobie,
ale żyje także dla innych - dla rodziców, rodziny, społeczeństwa. Zna i szanuje tradycję,

kultywuje wartości.
Zuch kocha Boga oznacza, że umie szanować wszystkie wartości dane człowiekowi jako

wyposażenie na drogę życia: zasady moralne, poczucie dobra, piękna, a przede wszystkim
dar miłości. Prawda, dobro, sprawiedliwość, wolność, miłość, przyjaźń i braterstwo, wiara

i nadzieja to jakby szczeble wartości duchowych człowieka, po których powinien się on
wspinać, aby drabinę swego życia przejść godnie, użytecznie i z sensem. Jest to

akceptacja podstawowego prawa postępowania moralnego człowieka ukazanego w
Dekalogu. Ten duchowy aspekt osobowości jest integralną częścią życia każdego człowieka

bez względu na jego wyznanie, bądź jego brak. Mimo zróżnicowania postaw, wynikających
z odmienności poglądów i przekonań religijnych, istnieje w każdym człowieku zgodne i

jednoznaczne poczucie tego, czym jest prawość - nikt też nie odmawia sobie prawa do
rozgraniczania tego, co jest dobre, od tego, co złe czy niewłaściwe. Jak pisał Andrzej

Małkowski: (...) Jeśli ktoś ma wątpliwości dogmatyczne, jedyną rzeczą, której będziemy
odeń w harcerstwie wymagali, jest owa religijność dawnego Rzymianina: uczciwość,

pracowitość, obowiązkowość. Chodzi tu o kształcenie charakteru i wychowanie człowieka
w zgodzie z kanonem podstawowych zasad moralnych.

Kochać Polskę to znaczy budować poczucie więzi i wspólnoty z rodziną, kolegami ze szkoły,
wsią, osiedlem, miastem, wreszcie z wszystkimi mieszkającymi w Polsce, których łączy

wspólnota tradycji, kultury, historii i języka. Budowanie patriotyzmu zucha rozpoczyna się
od rodziny, przez szkołę, miejsce zamieszkania aż do solidarności z Polakami na całym

świecie. Kochać Polskę to znaczy uczestniczyć w życiu mojego kraju, ucząc się być
obywatelem, poznając swoje prawa i powinności obywatelskie oraz zasady demokracji.

Polska to kraj, w którym zuch mieszka, którego twórcami są jego dziadowie i ojcowie. To

napawa dumą. Kochać Polskę to znaczy dążyć do tego, by być człowiekiem wartościowym,
a więc mądrym i silnym, zdrowym, wrażliwym na krzywdę drugiego człowieka, dbającym o

środowisko naturalne, szanującym tradycje, prawo i praworządność. Kształtowanie
poczucia więzi i wspólnoty ogólnoludzkiej przy jednoczesnym przywiązaniu do własnej

tradycji i kultury narodowej - oto zadanie dla drużynowego.
Zuch jest dzielny, czyli odznacza się odwagą, jest zaradny i wytrzymały. Dzielność to

zespół cech, w których zamyka się sens zuchowego oddziaływania. Dzielność jest
synonimem słowa zuch. Ten punkt Prawa Zucha jest punktem wyjścia na drodze do

zrozumienia idei metodyki zuchowej. Dzielność oznacza siłę zewnętrzną i wewnętrzną
chłopca i dziewczynki w gromadzie. Zuch dzielny jest sprawny fizycznie, zręczny, odporny,

ale też jest prawy, umie przyznać się do złych postępków, nie boi się odpowiedzialności.
Można na niego zawsze liczyć. Nie jest tchórzem. Gromada darzy go przyjaźnią, a zuch

swoim zachowaniem oddziałuje na innych, motywuje do pracy nad sobą, do pokonywania
strachu, ale też do dyscypliny wewnętrznej i opanowania. Świadome ukierunkowanie przez

drużynowego na wybór celu i wartości pojęcia dzielności może i powinno stanowić grunt,
płaszczyznę dla pozostałych punktów Prawa Zucha. Dzielności jako cecha w pełni określa

sylwetkę zucha, jest też swoistą interpretacją etosu zuchowego.
Zuch mówi prawdę, gdyż nie musi kłamać, nie chce kłamać i nie kłamie. Kłamstwo

obciąża, zasmuca, niepokoi. Ponieważ zuch jest dzielny brzydzi się kłamstwem, nie
wprowadza nikogo w błąd, nie mówi niczego, co jest niezgodne z rzeczywistością i z jego

sumieniem. Zuch dotrzymuje danego słowa. Jest w pełni odpowiedzialny za swoje słowa,
zasługuje na zaufanie.

Zuch pamięta o swoich obowiązkach, bo jest przekonany, że czyni dobro; dla zucha to
niezwykle ważna sprawa. Choćby obowiązków było wiele, ze wszystkich się wywiąże.

Wykonywanie obowiązków, które należą do zucha cieszy rodziców, nauczycieli, kolegów. To
daje przyjemność, radość. Można czuć się szczęśliwym. Zuch pomaga rodzicom, potrafi

utrzymać porządek, jest obowiązkowy w nauce, opiekuje się roślinami w domu, nie niszczy
tych w parku i w lesie, dba o zwierzęta. Zuch jest słowny i punktualny. Jest posłuszny i

karny. Nie siedzi godzinami przed telewizorem lub przy komputerze, bo wie, że wszystko
ma swoje miejsce i swój czas. Dba o zdrowie. Stara się być rzetelny we wszystkim, co

robi.
Wszystkim jest z zuchem dobrze, bo kto nie potrafi kochać siebie, innych ludzi,

zwierząt, dbać o rzeczy - żyje w osamotnieniu. Jedynie człowiek, który ma poczucie
własnej wartości i pozytywny stosunek do świata, może kochać innych, nieść chętną

pomoc, wzbudzać sympatię, spełniać dobre uczynki. Z zuchem wszystkim jest dobrze, bo
jest dzielny, wywiązuje się z obowiązków. Potrafi być czuły i spolegliwy, opiekuńczy dla

młodszego rodzeństwa, sprawiedliwy i pogodny. Znaczy to również, że dążąc do realizacji
własnych celów nie przeszkadza innym, nie potępia nikogo. Nie sprawia przykrości innym.

Jest dobrze z nim wszystkim, którzy są wokół, nie narzeka, jest uśmiechnięty. Nie tylko
ludziom z jego otoczenia jest dobrze, również zwierzętom, roślinom i rzeczom. Jak pisał

Aleksander Kamiński: dobrze być powinno z tobą siostrze, matce, Marcinowej(...), psu,
kwiatu doniczkowemu i krzakowi bzu rozkwitającemu na wiosnę, twoim sankom i sankom

twoich kolegów. Nawet twoje rękawiczki powinny się czuć dobrze u ciebie i nie powinny

być poniewierane, a natychmiast w razie rozdarcia zeszyte.
Zuch stara się być coraz lepszy - każdego dnia, we wszystkim, co robi. Ciągłe dążenie

wzwyż, podporządkowanie wartościom zapisanym w Prawie i Obietnicy Zucha pozwala
budować wspólnotę myśli i działań, szukać prawdy o świecie, życiu, o nas samych,

znajdować sens życia.
Zawarte w Prawie Zucha reguły powinny być rozumiane w możliwie najgłębszy sposób.

Mają też być rodzajem dyscypliny, którą każdy zastosuje do siebie indywidualnie.

"Obiecuję być dobrym zuchem, zawsze przestrzegać Prawa Zucha", to najważniejsze

słowa, które zuch wypowiada dobrowolnie w czasie przynależności do gromady. Rotę
Obietnicy powtarza się trzykrotnie, gdy zuch doskonaląc swoje umiejętności i zdobywając

wyższe stopnie wtajemniczenia otrzymuje kolejne gwiazdki. Może to być dla niektórych
początkujących drużynowych niezrozumiałe, dlaczego od zuchów wymaga się powtarzania

Obietnicy, podczas gdy Przyrzeczenie Harcerskie składa się tylko raz.
Zuch ma pamięć specyficzną, co wynika z właściwości psychicznych tego wieku i zdarza

mu się zapomnieć o tym, co obiecał. Zatem kilkakrotne powtarzanie Obietnicy - i to w
sposób uroczysty - umacnia postanowienie, utrwala je. Przez wypowiedzenie obiecuję być

dobrym zuchem ochoczym a potem sprawnym i gospodarnym pogłębiamy wolę dziecka w
doskonaleniu się, tym bardziej że każda następna obietnica nie jest dosłownym

powtórzeniem tej pierwszej roty, lecz wyraża jakiś postęp, krok naprzód w wychowaniu
zucha.

Idee i wartości zapisane w Prawie Zucha i potwierdzone Obietnicą, obejmują
najważniejsze kierunki aktywności dziecka, przedmioty dążeń i źródła głębokiej radości i

satysfakcji. Zuch może im służyć, bronić ich, dawać świadectwo swoim postępowaniem.
Zuch przed własnym sumieniem odpowiada za przestrzeganie dobrowolnie przez siebie

złożonej obietnicy. Woli jej dotrzymania zuch ma dowodzić swoim zachowaniem, nauką,
zabawą, pracą.

PRZYRZECZENIE HARCERSKIE

MAM SZCZERĄ WOLĘ, to znaczy dobrowolnie, bez niczyjego nakazu, bez żadnego
przymusu, CAŁYM ŻYCIEM, ze wszystkich sił mego ducha, z całego serca, wykorzystując

wszystkie dane mi możliwości PEŁNIĆ SŁUŻBĘ BOGU, który stanowi uosobienie
najwyższych ideałów, takich jak miłość, prawda, dobro, sprawiedliwość, wolność, piękno,

przyjaźń i braterstwo, wiara, nadzieja. Ideały te łączą wszystkich ludzi dobrej woli,
niezależnie od pochodzenia, narodowości, wyznania, wywodzą się z norm moralnych

opartych na uniwersalnych, etycznych i kulturowych tradycjach chrześcijaństwa.
Wyznawany przeze mnie system wartości kształtuję samodzielnie podążając w kierunku

wskazanym przez Prawo Harcerskie.

Pragnę służyć POLSCE, ojczyźnie moich przodków, o której honor, niepodległy byt,
tradycje i kulturę walczyli czynem i słowem, którą otrzymałem w spadku jako bezcenną

wartość mego pokolenia, którą z całym jej bogactwem duchowym i materialnym mam
przekazać moim następcom. Stale poszerzam świat mych myśli i uczuć, wierny zasadzie,

że więcej wiedzieć, to głębiej pokochać. Szanuję prawa innych państw i narodów.
Chcę NIEŚĆ CHĘTNĄ POMOC BLIŹNIM nie tylko wtedy, gdy o pomoc proszą, ale zawsze

wtedy, gdy czujnym okiem dostrzegę, że na drodze mego życia stanął ktoś, kto potrzebuje
pomocy, opieki, wsparcia, pocieszenia.

Mam BYĆ POSŁUSZNYM PRAWU HARCERSKIEMU, chcę, by Ono było zawsze wskazówką
mego postępowania, by ono decydowało zawsze o zgodności moich myśli, słów i uczynków.

Moje Przyrzeczenie nie jest przysięgą ani ślubowaniem. Przestrzeganie Prawo Harcerskiego
jest sprawą mego honoru i źródłem radości, "wędrówką ku szczęściu". Za wypełnienie

Przyrzeczenia odpowiadam przed własnym sumieniem.

hm. Stefan Mirowski

styczeń 1996 r

PRAWO HARCERSKIE

1. HARCERZ SUMIENNIE SPEŁNIA SWOJE OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE Z PRZYRZECZENIA
HARCERSKIEGO, wrażliwym okiem spogląda na otaczający go świat, na potrzeby ludzi, na

potrzeby środowiska, w którym żyje. Jest dobrym uczniem i pracuje rzetelnie. Jest gotów
zawsze pełnić służbę innym, dawać z siebie wszystko, co dobre, nie żądając w zamian nic,

za jedyną nagrodę uważa radość płynącą z dobrze spełnionych obowiązków. Obcy mu jest
egoizm, postawa konsumpcyjna, wyznaje prymat wartości duchowych nad materialnymi.

2. NA SŁOWIE HARCERZA POLEGAJ JAK NA ZAWISZY - to nakaz prawdomówności,

wierności, zgodności słów i czynów z nakazami własnego sumienia, swym słowem i czynem
harcerz zasługuje na zaufanie, dotrzymuje słowa, przywraca wiarę w solidność,

rzetelność, spolegliwość, mówi, co myśli, robi, co mówi. Postawą i zachowaniem daje
świadectwo o wartościach, jakie wnosi harcerstwo w życie młodzieży i całego

społeczeństwa. Harcerz jest punktualny.

3. HARCERZ JEST POŻYTECZNY, jego czyny zawsze służą społeczności, w której żyje.
Naukę traktuje jako podstawę przyszłej służby Ojczyźnie i ludzkości. Praca zawodowa jest

nie tylko źródłem jego utrzymania, ale przede wszystkim formą realizacji służby
społecznej. HARCERZ NIESIE POMOC BLIŹNIM chętnie i ofiarnie, nie czeka aż go ktoś o

pomoc i opiekę poprosi, lecz sam szuka okazji, by być pomocnym każdemu człowiekowi i
każdej społeczności, którą spotyka na swej drodze.

4. HARCERZ W KAŻDYM WIDZI BLIŹNIEGO, każdemu służy pracą, pomocą, ujmuje się za

każdym pokrzywdzonym, obca mu jest znieczulica i oziębłość w stosunkach między ludźmi.
Przezwycięża urazy i waśnie między ludźmi i między narodami, swą postawą daje wyraz

uznania naturalnych praw człowieka. Sprzeciwia się przejawom nienawiści, nie poniża
nikogo. Harcerz ZA BRATA UWAŻA KAŻDEGO INNEGO HARCERZA, każdego skauta na całym

świecie, każdego wiernego tym samym ideałom. Takie widzenie świata i ludzi prowadzi do
poszanowania cudzych przekonań, do demokracji i tolerancji.

5. HARCERZ POSTĘPUJE PO RYCERSKU, traktuje życie jak wielką grę, w której ważna jest

nie tylko wygrana, ale ważne jest przede wszystkim to, jak się gra. Harcerstwo to czysta
gra. Harcerz mimo negatywnych doświadczeń wierzy, że inni też grają czysto. Czysta,

uczciwa, rycerska gra obowiązuje przede wszystkim wobec przeciwników. Harcerz wyciąga
rękę do zgody. Harcerz jest dzielny, walczy z chamstwem, nietolerancją, przejawami

brutalności. Jest uprzejmy i kulturalny, potrafi się odpowiednio zachować w każdej
sytuacji. Harcerz dba o swój wygląd.

6. HARCERZ MIŁUJE PRZYRODĘ, nie niszczy jej, przeciwdziała jej dewastacji, I STARA SIĘ

JĄ POZNAĆ, uczy się czytać "świętą księgę przyrody", odczuwa silną więź z całą przyrodą.
Ma świadomość, że jest jej cząstką, zgłębia jej tajemnice, w niej szuka i odnajduje

równowagę ducha. Przeciwdziała zagrożeniom środowiska, których źródłem jest nie tylko
cywilizacja przemysłowa, ale także bezmyślność, lenistwo, brak wyobraźni,

nieświadomość skutków naszych działań i zaniedbań. Dba o bogactwa naturalne, o piękno
krajobrazu.

7. HARCERZ JEST KARNY, karnością opartą na rozumnym posłuszeństwie, wynikającą z

dobrowolnego wyboru drogi i celu, wyboru dającego poczucie wolności. Harcerz jest
POSŁUSZNY RODZICOM, wierny rodzinnej tradycji, która współtworzy tradycję Ojczyzny.

Jest posłuszny WSZYSTKIM SWOIM PRZEŁOŻONYM, którzy prowadzą go do wspólnie
realizowanego celu - przez służbę Bogu, Polsce i bliźnim. Karność staje się źródłem

poszukiwania i uznawania autorytetów w życiu społecznym.

8. HARCERZ JEST ZAWSZE POGODNY, idzie między ludzi z otwartym spojrzeniem
płynącym z pogody ducha. Harcerz panuje nad swoimi emocjami i nerwami. Jest

optymistą, ma poczucie humoru. Pomaga innym przezwyciężyć apatię, smutek,
zniechęcenie,obojętność. Cieszy się radością innych.

9. HARCERZ JEST OSZCZĘDNY, nie skąpy, ale gospodarny, nie marnuje czasu, nie marnuje

życia, pracuje skutecznie. Harcerz jest OFIARNY w niesieniu pomocy innym, hojny w
uczynności. Przywiązuje szczególne znaczenie do bezinteresownej działalności społecznej.

Przezwycięża marnotrawstwo materiałów i darów przyrody, pieniędzy i pracy.

10. HARCERZ JEST CZYSTY W MYŚLI, MOWIE I UCZYNKACH, najpierw myśli, potem mówi,
dba o czystość i piękno języka. Sprawy płci traktuje poważnie i odpowiedzialnie. Harcerz

dba o zdrowie, NIE PALI TYTONIU I NIE PIJE NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH, nie ulega żadnym
nałogom, nie próbuje używania narkotyków, pomaga innym w zwalczaniu nałogów.

Abstynencję traktuje jako ważny element troski o zdrowie, o hart ducha, o opanowanie
słabości własnego charakteru.

hm. Stefan Mirowski

styczeń 1996 r

ZOBOWIĄZANIE INSTRUKTORSKIE

Przyjmuję obowiązki instruktorki/instruktora Związku Harcerstwa Polskiego. Jestem
świadoma/świadomy odpowiedzialności harcerskiego wychowawcy i opiekuna. Będę dbać o dobre
imię harcerstwa, przestrzegać Statutu ZHP, pracować nad sobą, pogłębiać swoją wiedzę i
umiejętności. Wychowam swego następcę. Powierzonej przez Związek Harcerstwa Polskiego służby
nie opuszczę samowolnie.

SYMBOLIKA ZHP

Krzyż Harcerski zaprojektował w 1912 roku ks. Kazimierz Lutosławski wzorując go na

najwyższym polskim odznaczeniu wojskowym - Krzyżu Virtuti Militari.

Wg "Regulaminu Odznak i Oznak" jest odznaką organizacyjną harcerzy i

instruktorów. Krzyż Harcerski nosi się 2 cm nad lewą kieszenią munduru
(choć lepiej twierdzić, że nosi się go na sercu).

Prawo noszenia Krzyża Harcerskiego zyskuje się przy złożeniu

Przyrzeczenia Harcerskiego. Na ubraniu cywilnym można nosić jego

miniaturki.

Krzyż Harcerski ma bogatą symbolikę. Różnie tłumaczy się jego kształt i poszczególne

elementy. Dla wszystkich jednak pozostaje czymś niezwykle wartościowym, cennym.
Czymś co przechowuje się z pietyzmem przez całe życie i nierzadko przekazuje dzieciom i

wnukom jako rodzinną świętość. Patos? Może, ale spróbujcie poprosić harcerza, aby dał
Wam go na pamiątkę...

Zawołanie "Czuwaj"

Harcerskie pozdrowienie "Czuwaj" używane było dawniej przez rycerzy polskich stojących
na warcie. Wtedy miało zapobiec zaśnięciu na posterunku. Teraz przypomina o stałej

gotowości każdego harcerza do służby ojczyźnie, pracy dla innych, niesienia pomocy i
ustawicznej pracy nad sobą.

Krąg

Lilijkę otacza krąg - symbol doskonałości do jakiej dąży harcerska rodzina. Niektórzy
twierdzą, że jest to też symbol harcerskiego kręgu, w którym wszyscy są równi i panują

braterskie relacje. Inni dodają, że to oznaka ogromnej woli tworzenia kręgu, z którego
promieniować będzie prawość myśli, słów i czynów.

Lilijka

Lilijka od początków chrześcijaństwa sybolizuje czystość i cnotę. Nosili ją na swych
szatach królowie, na sztandarach książęta, na herbach rycerze. Harcerska lilijka podobno

ma swym kształtem przypominać zakończenie igły magnetycznej kompasu. Tak jak igła
wskazywała żeglarzom bezpieczną drogę do domu, tak lilijka symbolizuje jedną z

najważniejszych powinności harcerza: postępowanie zgodnie z prawem harcerskim. Inni
twierdzą, że tak jak kompas północ, tak lilijka ma harcerzom wskazywać drogę do

osiągania ideałów. Trzy literki ONC na ramionach lilijki są skrótem hasła filaretów:
"Ojczyzna, Nauka, Cnota". Na węźle widnieje skrót nazwy naszej organizacji ZHP. Na lilijce

z krzyża nie ma żadnych liter, są za to dwie gwiazdki. Symbolizują one oczy harcerza,
zawsze szeroko otwarte, uważnie obserwujące świat, gotowe dostrzec dobro i zło. Są

symbolem oczu patrzących i widzących kiedy i gdzie harcerz może być pomocny.

Promienie
Promienie biegnące od lilijki oznaczają dążenie harcerstwa do promieniowania na cały

świat wartościami, radością, dobrem.

Węzeł
Węzeł na wieńcu, jak węzeł na chuście ma przypominać o obowiązku wypełnienia

przynajmniej jednego dobrego uczynku dziennie. Są jeszcze takie środowiska, w których
wolno rozwiązać chustę (a więc rozebrać się i pójść na spoczynek) dopiero po spełnieniu

dobrego uczynku.

Wieniec z liści dębowych
Liście dębowe od dawien dawna symbolizują męstwo i dzielność. Wieniec z liści dębowych

mieli prawo nosić tylko ludzie władający ogromną siłą - ducha, mięśni, czy magii. Cechy te
- męstwo i dzielność - powinny być również udziałem każdego harcerza.

Wieniec z liści lauru

Liście laurowe są symbolem zwycięstwa. Wieniec z liści laurowych nosili autorzy
największych wiktorii, rzymscy cesarze. Dla harcerza liście laurowe oznaczają tryumf nad

własnymi słabościami.

Ziarenka piasku
Ramiona Krzyża Harcerskiego wypełnione są ziarenkami piasku, które symbolizują liczną

rodzinę harcerską. Inna interpretacja mówi, że są to nierówności symbolizujące kamienie
na drodze życia, perły dobrych uczynków, trudy i znoje, radości i smutki jakie harcerz

spotyka na swojej drodze życia.

Krzyż harcerski jest prawnie chronionym znakiem towarowym ZHP.

Funkcje harcerskie ZHP

Jednostki podstawowe

Drużyna i Krąg

Szeregowy

Brak sznura

Funkcyjny zastępu

Szary sznur z brązowym suwakiem noszony spod ramienia

Zastępowy

Brązowy sznur noszony spod ramienia

Przyboczny

Zielony sznur noszony spod ramienia

Drużynowy

Granatowy sznur noszony spod ramienia

Przewodniczący kręgu instruktorskiego, seniorów i starszyzny

Sznur biało-granatowy, noszony spod ramienia

Szczep

Funkcyjny szczepu

Sznur pełnionej funkcji podstawowej z granatowym suwakiem

Zastępca komendanta szczepu

Sznur granatowy noszony z ramienia z dwoma węzłami lub dwoma granatowymi

suwakami

Komendant szczepu

Sznur granatowy poczwórnie pleciony noszony z ramienia

Związek drużyn

Funkcyjny związku drużyn

Sznur pełnionej funkcji podstawowej z granatowo-srebrnym suwakiem, noszony

spod ramienia

Zastępca komendanta związku drużyn

Sznur granatowo-srebrny, noszony z ramienia z dwoma węzłami lub dwoma

granatowo-srebrnymi suwakami
Komendant związku drużyn

Sznur granatowo-srebrny, poczwórnie pleciony, noszony z ramienia

Hufiec

Komenda hufca

Komendant hufca

Sznur srebrny, poczwórnie pleciony, noszony z ramienia

Zastępca komendanta hufca, skarbnik hufca

Sznur srebrny, noszony z ramienia, z dwoma węzłami lub srebrnymi suwakami

Członek komendy i instruktor komendy hufca mianowany rozkazem

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym srebrnym suwakiem lub

Sznur srebrny, noszony spod ramienia z jednym węzłem lub srebrnym suwakiem.

Komisja rewizyjna hufca

Przewodniczący komisji rewizyjnej hufca

Sznur srebrny, noszony spod ramienia z trzema białymi suwakami,

Wiceprzewodniczący komisji rewizyjnej hufca

Sznur srebrny, noszony spod ramienia z dwoma białymi suwakami

Członek komisji rewizyjnej hufca

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym srebrnym i jednym białym

suwakiem lub
sznur srebrny, noszony spod ramienia z jednym białym suwakiem

Sąd Harcerski Hufca

Przewodniczący sądu harcerskiego hufca

Sznur srebrny, noszony spod ramienia, z trzema fioletowymi suwakami,

Wiceprzewodniczący sądu harcerskiego hufca

Sznur srebrny, noszony spod ramienia, z dwoma fioletowymi suwakami

Członek sądu harcerskiego hufca

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym srebrnym i jednym fioletowym

suwakiem,

lub Sznur srebrny, noszony spod ramienia, z jednym fioletowym suwakiem.

Chorągiew

Rada chorągwi

Przewodniczący rady chorągwi

Sznur złoty, noszony z szyi z trzema suwakami

Zastępca przewodniczącego rady chorągwi

Sznur złoty, noszony z szyi z dwoma suwakami

Członek rady chorągwi

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym złotym suwakiem

Komenda chorągwi

Komendant chorągwi

Sznur złoty, poczwórnie pleciony, noszony z ramienia

Zastępca komendanta chorągwi, skarbnik chorągwi

Sznur złoty, noszony z ramienia, z dwoma węzłami lub złotymi suwakami

Członek komendy i instruktor komendy chorągwi mianowany rozkazem

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym złotym suwakiem lub
Sznur złoty, noszony spod ramienia z jednym węzłem lub złotym suwakiem.

Komisja rewizyjna chorągwii

Przewodniczący komisji rewizyjnej chorągwi

Sznur złoty, noszony spod ramienia z trzema białymi suwakami,

Wiceprzewodniczący komisji rewizyjnej chorągwi

Sznur złoty, noszony spod ramienia z dwoma białymi suwakami

Członek komisji rewizyjnej chorągwi

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym złotym i jednym białym suwakiem

lub

sznur złoty, noszony spod ramienia z jednym białym suwakiem

Sąd Harcerski Chorągwi

Przewodniczący sądu harcerskiego chorągwi

Sznur złoty, noszony spod ramienia, z trzema fioletowymi suwakami,

Wiceperzewodniczący sądu harcerskiego chorągwi

Sznur złoty, noszony spod ramienia, z dwoma fioletowymi suwakami

Członek sądu harcerskiego chorągwi

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym złotym i jednym fioletowym

suwakiem, lub

Sznur złoty, noszony spod ramienia, z jednym fioletowym suwakiem.

Władze Naczelne Związku Harcerstwa Polskiego

Rada Naczelna ZHP

Przewodniczący ZHP

Sznur skórzany, noszony z szyi, z trzema suwakami

Wiceprzewodniczący ZHP

Sznur skórzany, noszony z szyi, z dwoma suwakami

Członek Rady Naczelnej

Sznur pełnionej funkcji podstawowej z jednym skórzanym suwakiem,
a w przypadku mianowanego instruktora Głównej Kwatery ZHP

Sznur skórzany, noszony spod ramienia z dwoma skórzanymi suwakami

Główna kwatera ZHP

Naczelnik ZHP

Sznur skórzany, poczwórnie pleciony, noszony z ramienia

Zastępca naczelnika, skarbnik ZHP

Sznur skórzany, noszony z ramienia, z dwoma węzłami lub skórzanymi suwakami

Członek Głównej Kwatery

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym skórzanym suwakiem lub

sznur skórzany, noszony spod ramienia z jednym węzłem lub skórzanym suwakiem

Instruktor Głównej Kwatery mianowany rozkazem

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym skórzanym suwakiem lub
sznur skórzany, noszony spod ramienia z jednym węzłem lub skórzanym suwakiem

Centralna Komisja Rewizyjna ZHP

Przewodniczący Centralnej Komisji Rewizyjnej

Sznur skórzany, noszony spod ramienia z trzema białymi suwakami

Wiceprzewodniczący Centralnej Komisji Rewizyjnej

Sznur skórzany, noszony spod ramienia z dwoma białymi suwakami

Członek Centralnej Komisji Rewizyjnej

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym skórzanym i jednym białym

suwakiem lub

sznur skórzany, noszony spod ramienia z jednym białym suwakiem

Naczelny Sąd Harcerski ZHP

Przewodniczący Naczelnego Sądu Harcerskiego

Sznur skórzany, noszony spod ramienia, z trzema fioletowymi suwakami

Wiceprzewodniczący Naczelnego Sądu Harcerskiego

Sznur skórzany, noszony spod ramienia, z dwoma fioletowymi suwakami

Członek Naczelnego Sądu Harcerskiego

Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym skórzanym i jednym fioletowym

suwakiem, lub

sznur skórzany, noszony spod ramienia, z jednym fioletowym suwakiem

Kapelani

Kapelan drużyny Sznur fioletowy spod ramienia z zielonym suwakiem

Kapelan szczepu Sznur fioletowy spod ramienia z granatowym suwakiem
Kapelan związku drużyn Sznur fioletowy spod ramienia z granatowo-srebrnym suwakiem

Kapelan hufca Sznur fioletowy spod ramienia ze srebrnym suwakiem
Kapelan chorągwi Sznur fioletowy spod ramienia ze złotym suwakiem

Naczelny Kapelan ZHP Sznur fioletowy spod ramienia ze skórzanym suwakiem

ZASADY MUSZTRY I CEREMONIAŁU HARCERSKIEGO

Wprowadzony Rozkazem Naczelnika ZHP L. 5/97
z dnia 20 maja 1997 r.
SPIS TREŚCI
WSTĘP
ZASADY HARCERSKIEGO ZACHOWANIA
1. Harcerski styl
2. Przełożony, podwładny, starszy, młodszy
3. Przedstawianie się
4. Meldowanie się
5. Oddawanie honorów
ZASADY MUSZTRY
1. Wstęp
2. Komenda
3. Musztra indywidualna
3.1. Postawa zasadnicza
3.2. Postawa swobodna
3.3. Meldowanie
3.4. Oddawanie honorów w miejscu
4. Szyk - rodzaje i elementy
5. Musztra zespołowa
5.1. Wykonywanie zbiórek
5.2. Rozejście się
5.3. Równanie i krycie
5.4. Odliczanie
5.5. Przesunięcie szyku
5.6. Występowanie i wstępowanie
5.7. Zmiana szyku
– w miejscu
– w marszu
5.8. Marsz i zatrzymanie
6. Apel drużyny/obozu
6.1. Meldowanie
6.2. Rozkaz
6.3. Flaga, hymn
6.4. Zakończenie apelu
CEREMONIAŁ HARCERSKI
1. Zasady ogólne
2. Zbiórki drużyn i oficjalne uroczystości harcerskie
2.1. Apel drużyny, hufca, chorągwi
2.2. Postępowanie z flagą państwową
2.3. Postępowanie ze sztandarem jednostki organizacyjnej
2.4. Postępowanie z proporcami drużyn i proporczykami zastępów

2.5. Przegląd jednostek organizacyjnych
2.6. Defilada
3. Uroczystości harcerskie
3.1. Uroczysty capstrzyk
3.2. Apel poległych
3.3. Wręczenie sztandaru
4. Zasady uczestniczenia drużyn harcerskich reprezentujących Związek w uroczystościach
państwowych, patriotyczno-religijnych
ZASADY SŁUŻBY WARTOWNICZEJ W ZHP
1. Cel
2. Organizacja
3. Prawa i obowiązki wartownika
4. Warty honorowe

WSTĘP

Harcerski system wychowawczy Związku Harcerstwa Polskiego jest rozumiany jako jedność: zasad
harcerskiego wychowania, metody i programu. Jednym z elementów harcerskiego wychowania było i
jest tworzenie uniwersalnego dla wszystkich członków Związku Harcerstwa Polskiego zbioru zasad i
norm postępowania. Od lat harcerska musztra, regulaminowe wypełnianie zapisanych w niej komend,
towarzyszy nam w harcerskim działaniu - na zbiórkach, wycieczkach, obozach, podczas pełnienia
służby.
Dzisiaj musztra nie jest nieodłącznym elementem wszystkich harcerskich zajęć. Zastęp, drużyna może
mieć wspaniałe zbiórki, w trakcie których żadna harcerka, ani żaden harcerz nie stanie na baczność, a
przełożony nie wyda żadnego rozkazu. Ale pamiętać musimy, że od swojego powstania harcerstwo
polskie było i w dużym stopniu pozostaje stowarzyszeniem, w którym wiele elementów
obrzędowości, zwyczajów i tradycji opartych jest o tradycje i wzorce patriotyczne i wojskowe. Jest to
charakterystyczna cecha polskiego skautingu, akceptowana i potrzebna naszemu społeczeństwu.
Podstawowe elementy musztry pozwalają na większą sprawność organizacyjną, uatrakcyjnienie form
pracy, zdyscyplinowanie, a przede wszystkim istotnie zwiększają bezpieczeństwo podopiecznych, co
dla często młodych instruktorów ma istotne znaczenie.
W harcerskim wychowaniu bardzo ważną rolę odgrywają kulturowe tradycje, obrzędowości
poszczególnych środowisk harcerskich. Nauka poszanowania tradycji narodowych, nadanie
szczególnej rangi symbolom i znakom harcerskim jest wyrazem miłości, patriotyzmu i swoistej
jedności organizacyjnej.
Realizując zadania programowe służące rozwijaniu i pogłębianiu wśród harcerek i harcerzy szacunku
do tradycji i znajomości historii Ojczyzny, drużyny harcerskie uczestniczą w różnej rangi
uroczystościach państwowych, wojskowych i religijnych. Występując jako umundurowana –
a więc wyróżniająca się grupa – harcerze muszą swoim zachowaniem, sposobem poruszania się,
odróżniać się od innych uczestników uroczystości. Zobowiązuje ich do tego harcerski styl i fason.
Muszą także dostosowywać się do ogólnie przyjętych wymogów ceremoniału wojskowego,
dyplomatycznego i religijnego.
W opracowanych dokumentach staraliśmy się z funkcjonujących w Związku regulaminów musztry i

opisów różnych ceremonialnych zwyczajów wybrać i określić to, co powinno stanowić niezbędne i
dostosowane do aktualnych potrzeb i oczekiwań większości członków naszego Związku, minimum
zasad i obowiązków. Dotyczą one zachowań pojedynczych harcerek i harcerzy, jak również zastępów
i drużyn.
Dokument ten zatytułowany Zasady musztry i ceremoniału harcerskiego winien być przestrzegany
przez wszystkich członków Związku Harcerstwa Polskiego: harcerki, harcerzy, instruktorki,
instruktorów, a w szczególnych przypadkach również przez członków gromad zuchowych. Zuchy
oczywiście mają własną musztrę, często jednak uczestniczą w uroczystościach harcerskich,
państwowych, patriotyczno-religijnych i powinny wiedzieć, jak w takich sytuacjach mają się
zachować.
Aby za każdym razem nie używać zbyt długich określeń harcerka-harcerz, instruktorka-instruktor,
wszystkie zapisy w Zasadach musztry i ceremoniału harcerskiego, które mówią
o harcerzu, instruktorze odnoszą się równocześnie do harcerki czy instruktorki.
Mamy nadzieję, że dobra drużyna, dobry drużynowy potrafi w sposób atrakcyjny i z korzyścią dla
wszystkich nauczyć swoje harcerki, swoich harcerzy nawet najtrudniejszych elementów musztry.
Od praktycznej realizacji przez nas wszystkich zapisów Zasad musztry i ceremoniału harcerskiego
zależy, czy będziemy działać w prężnym, jednolitym, o wspólnych tradycjach
i obrzędach Związku Harcerstwa Polskiego.

ZASADY HARCERSKIEGO ZACHOWANIA

1. Harcerski styl

1.1. Harcerz zawsze zachowuje się zgodnie z zasadami zawartymi w Przyrzeczeniu i Prawie
Harcerskim.
1.2. Harcerz jest uprzejmy, kulturalny, rycerski, pogodny i zdyscyplinowany.
1.3. Harcerz wchodząc do harcówki czy innego pomieszczenia na spotkanie wita zebranych,
zatrzymując się w drzwiach, pozdrowieniem "Czuwaj".
1.4. Harcerz występując w mundurze wygląda schludnie i czysto, zgodnie z "Regulaminem
mundurów zuchów, harcerek, harcerzy, instruktorek i instruktorów Związku Harcerstwa Polskiego" i
"Regulaminem odznak i oznak zuchowych, harcerskich i instruktorskich Związku Harcerstwa
Polskiego".
Harcerz i harcerka nosi nakrycie głowy zgodnie z zapisem w "Regulaminie mundurów zuchów,
harcerek, harcerzy, instruktorek i instruktorów".
Przebywając w pomieszczeniach harcerze i harcerki zwyczajowo występują bez nakrycia głowy.
Uczestnicząc w uroczystościach religijnych – Mszach św., harcerze zdejmują nakrycie głowy,
harcerki pozostają w nich.
W czasie uroczystości oficjalnych, państwowych, harcerskich i innych harcerze i harcerki występują
w nakryciach głowy.
Tradycje poszczególnych drużyn, szczepów, hufców czy chorągwi określają zwyczaj noszenia
regulaminowych nakryć głowy w czasie harcerskich spotkań i zbiórek, takich jak ognisko, kominek,
bieg harcerski itp.

2. Przełożony, podwładny, starszy, młodszy

2.1. Harcerz w stosunku do innych harcerzy może być przełożonym lub podwładnym, starszym lub
młodszym.
2.2. Przełożonym jest harcerz (instruktor), który na podstawie postanowień przepisów
organizacyjnych lub decyzji przełożonych wyższych szczebli odpowiada za czynności służbowe
innych harcerzy (instruktorów).
Ma on prawo do:
– wydawania rozkazów lub poleceń innym harcerzom,
– kierowania służbą i działalnością podległych mu harcerzy.
Harcerz (instruktor), który jest przełożonym, powinien mieć wyższy lub równy swoim podwładnym
stopień harcerski (instruktorski). Przełożony ma obowiązek swoim zachowaniem dawać przykład
zdyscyplinowania, odwagi, wytrwałości, sumienności i kulturalnego postępowania.
2.3. Podwładnym jest harcerz (instruktor) podporządkowany przełożonemu. Podwładny powinien
mieć tylko jednego bezpośredniego przełożonego.
2.4. Starszym jest harcerz (instruktor), który ma wyższy stopień harcerski (instruktorski),
a młodszym ten, który ma niższy stopień harcerski (instruktorski).
2.5. Rozmowa z przełożonym, podwładnym
Zwracając się do przełożonego, podwładnego a także równego stopniem, harcerze
(instruktorzy) posługują się słowem “druhu, druhno”, np. “druhno komendantko/druhu komendancie
(...)”, “druhu harcmistrzu (...)”, “druhu Andrzeju (...)”, “druhno Danuto (...)”.
Harcerze i instruktorzy witając się i żegnając używają pozdrowienia “Czuwaj”.

3. Przedstawianie się

Harcerz, przedstawiając się przełożonemu lub starszemu stopniem, podaje swoją funkcję, stopień,
imię, nazwisko i przydział służbowy, np. “Druhu harcmistrzu, zastępowy 105 Drużyny imienia Alka
Dawidowskiego, wywiadowca Jan Kowalski”.
Przedstawiamy się:
– podchodząc do przełożonego lub starszego stopniem, który nas nie zna;
– po komendzie podanej w naszym kierunku "Druh?".
Podajemy pełnioną funkcję, stopień, imię, nazwisko i przydział służbowy (jednostkę organizacyjną
niższego szczebla od tej, którą reprezentuje przełożony).
Przykłady:
• przedstawiamy się druhowi naczelnikowi – “Drużynowy 100 DH hm R. R., Chorągiew Gdańska";
• przedstawimy się komendantowi hufca – “Zastępowa trop. L. W., 23 KDH”.

4. Meldowanie się

Harcerz instruktor na wezwanie przełożonego melduje się podchodząc do niego, stając w
postawie zasadniczej i mówiąc: “Druhu harcmistrzu, wywiadowca Jan Kowalski” lub “Druhu
Naczelniku, drużynowy Jan Kowalski”.
Meldunek składa również harcerz przełożonemu po wykonaniu rozkazu (zadania) zgodnie
z zasadami musztry.

5. Oddawanie honorów

Oddawanie honorów i odpowiadanie na nie jest miłym, tradycyjnym obyczajem harcerskim. Jest
zewnętrzną oznaką dyscypliny harcerskiej, szacunku dla przełożonych i kolegów. Jest to wyraz
dobrego, harcerskiego wychowania.
Harcerzy instruktorów obowiązuje wzajemne oddawanie sobie honorów zgodnie
z zasadami musztry.
5.1. Podwładni oraz młodsi stopniem harcerskim oddają honory pierwsi, a harcerze równi stopniem –
jednocześnie.
Harcerze i instruktorzy są zobowiązani oddawać honory:
– prezydentowi RP,
– prezesowi Rady Ministrów,
– fladze państwowej w czasie jej podnoszenia i opuszczania, sztandarom wojskowym, sztandarom
organizacji społecznych, banderze wojennej w czasie jej podnoszenia
i opuszczania,
– przed Grobem Nieznanego Żołnierza,
– przed miejscem upamiętnionym bohaterską walką i męczeństwem narodów, jeżeli są tam
wystawione wojskowe lub harcerskie posterunki honorowe,
– pogrzebom z asystą honorową.
5.2. Fladze państwowej oraz sztandarom wojskowym, sztandarom organizacji społecznych, banderze
wojennej, pogrzebom z asystą honorową harcerze oddają honory przez salutowanie, po zatrzymaniu
się i zwróceniu frontem do flagi, sztandaru, bandery lub konduktu pogrzebowego.
5.3. W czasie oficjalnego grania hymnu państwowego, hymnów innych państw, hymnu ZHP harcerze,
instruktorzy występujący indywidualnie przyjmują postawę zasadniczą, a jeśli są w nakryciu głowy -
salutują.
5.4. W miejscach, w których daną osobę spotyka się kilkakrotnie w krótkich odstępach czasu, honory
oddaje się tylko podczas pierwszego spotkania.
5.5. Jednostki organizacyjne w ugrupowaniu rozwiniętym lub marszowym oddają honory:
– prezydentowi RP,
– prezesowi Rady Ministrów,
– sztandarom wojskowym, sztandarom organizacji społecznych,
– przed Grobem Nieznanego Żołnierza,
– w czasie grania hymnu państwowego, hymnów innych państw, hymnu ZHP i podnoszenia lub
opuszczania flagi państwowej,
– pogrzebom z asystą honorową.
5.6. Jednostki organizacyjne oddają honory w ugrupowaniu rozwiniętym i marszowym na komendę
prowadzącego kolumnę. Honory oddaje prowadzący kolumnę, poczet sztandarowy, instruktorzy
funkcyjni występujący poza szykiem.

ZASADY MUSZTRY

1. WSTĘP

Musztra jest jednym z elementów zbiórek harcerskich. Właściwie stosowana ma istotne znaczenie w
harcerskim wychowaniu. Musztra usprawnia działania organizacyjne, stanowi oprawę uroczystości
harcerskich. Zwiększa bezpieczeństwo i porządek, wprowadza dyscyplinę.
Musztra harcerska oparta jest na wybranych elementach musztry wojskowej, są w niej także elementy
typowe dla zajęć harcerskich. Układ tematyczny “Zasad” odbiega jednak od schematu “Regulaminu
musztry wojskowej”.
Wiąże się to ze sposobem nauczania musztry w podstawowej jednostce harcerskiej, jaką jest drużyna.
Kolejność prezentowanych zagadnień jest tak dobrana, aby mogła stanowić dla drużynowego swoisty
program nauczania. Nie są zalecane zbyt długie zajęcia z musztry, natomiast konieczna jest
systematyczność i dokładność. Do nauki kolejnego elementu musztry należy przechodzić wówczas,
kiedy poprzedni jest dobrze opanowany.
Zaleca się nauczanie musztry zgodnie z zasadą: opis z wyjaśnieniem i pokaz z ćwiczeniem.
Niniejsze zasady opracowane zostały w celu ujednolicenia musztry w całej organizacji.
Przestrzeganie “Zasad musztry” obowiązuje harcerki, harcerzy, instruktorki i instruktorów Związku
Harcerstwa Polskiego.
Wybrane zasady mogą być stosowane także przez gromady zuchowe, lecz tylko w trakcie
uczestnictwa w uroczystościach harcerskich.

2. KOMENDA

Kierujący musztrą wydaje polecenia za pomocą komendy. Komenda podawana jest ustnie
i należy ją wykonać natychmiast, a jeżeli dotyczy grupy, powinna być wykonana również
jednocześnie i jednolicie.
Rozróżniamy komendy:
– proste - składające się z hasła np. “BACZNOŚĆ”,
– złożone - składające się z zapowiedzi i hasła np. “W prawo – ZWROT”.
W celu rozpoczęcia zajęć z musztry lub przejmując dowodzenie musztrą należy pierwszą wydaną
komendę poprzedzić zapowiedzią “Na moją komendę ....”.
Komendę “WRÓĆ” podaje się w celu cofnięcia ostatniej komendy lub przerwania wykonywanej
czynności.

OBJAŚNIENIA – KOMENDA

Komendę wydaje się w postawie zasadniczej, z miejsca, z którego jest najlepiej odbierana.
Zaleca się, aby prowadzący stawał przed frontem lub na prawym skrzydle szyku. Dowodzić należy z
takiej odległości, aby móc objąć wszystkich wzrokiem.
Komendy składają się z zapowiedzi i hasła lub z samego hasła. Zapowiedź zwraca uwagę, uprzedza
wykonawców, co nastąpi; hasło jest znakiem wykonania.
Na zapowiedź komendy przyjmuje się postawę zasadniczą, po haśle wykonuje polecenie. Zapowiedź
podaje się wyraźnie, głosem donośnym, przeciągając ostatnią zgłoskę.
Hasło (wydrukowane w regulaminie dużymi literami) podaje się po krótkiej przerwie, głośno,
wyraźnie, krótko i dobitnie.
Przykłady:

“W lewooo – ZWROT”
“Kolejnooo – ODLICZ”
“Na wprooost – MARSZ”
Rozpoczęcie zajęć z musztry lub przejęcie dowodzenia przez inną osobę wymaga podania zapowiedzi
“Na moją komendę...”.
Istotne jest również, aby siedzącej grupy harcerzy nie stawiać na “BACZNOŚĆ”, ale najpierw podać
odpowiednią komendę.
W takim przypadku komendy mogłyby brzmieć następująco:
“Drużyna/kurs/ druhny i druhowie – POWSTAŃ!” lub “Na moją komendę, drużyna – POWSTAŃ. W
dwuszeregu – ZBIÓRKA”.
Prowadzący musztrę musi mieć świadomość, że błędnie podane komendy budzą konsternację wśród
harcerzy, obniżając równocześnie autorytet prowadzącego. Jedynym ratunkiem w takiej sytuacji jest
podanie komendy “WRÓĆ”. Umożliwia ona cofnięcie błędnie podanej komendy, jak
i przerwanie niewłaściwie wykonywanej czynności. Na komendę “WRÓĆ” harcerze przyjmują
poprzednią postawę.

3. MUSZTRA INDYWIDUALNA

3.1. Postawa zasadnicza

Jest to pozycja przyjmowana przez harcerzy:
– na zapowiedź każdej komendy,
– na komendę “BACZNOŚĆ”,
– w szyku, po wykonaniu komendy “ZBIÓRKA”,
– w czasie oddawania honorów w miejscu,
– w czasie składania meldunku i przy oficjalnym przedstawianiu się,
– podczas podawania komendy w miejscu.

OBJAŚNIENIA – POSTAWA ZASADNICZA

Postawa zasadnicza wyraża gotowość do przyjęcia, wykonania i podawania komendy.
W postawie zasadniczej harcerz stoi nieruchomo. Ciężar ciała spoczywa na obu stopach. Pięty
złączone, stopy lekko rozwarte (mniej więcej na szerokość własnej stopy). Brzuch lekko wciągnięty,
klatka piersiowa lekko wysunięta przez swobodne cofnięcie ramion. Ramiona na równej wysokości,
położone równolegle do linii frontu. Ręce opuszczone swobodnie wzdłuż tułowia, dotykają uda
nasadą dłoni oraz złączonymi i wyprostowanymi palcami. Głowa lekko podniesiona, wzrok
skierowany na wprost, usta zamknięte.
Postawę zasadniczą harcerz przyjmuje:
• na zapowiedź każdej komendy, np. “W prawo – ...”, “Do dwóch – ...”, “W szeregu – ...”, “Do ...
(hymnu)!”
• na komendę “BACZNOŚĆ”
Stojąc w rozproszeniu harcerze wykonują zwrot w kierunku wydającego komendę (frontują).
Harcerze ustawieni w szyku nie frontują, przyjmują postawę zasadniczą bez względu na ustawienie
prowadzącego.
• w szyku po wykonaniu komendy “ZBIÓRKA”
Po podaniu przez prowadzącego komendy “W (szyk, miejsce) – ZBIÓRKA” harcerze

w szybkim tempie podążają na wskazane miejsce i ustawiają się w postawie zasadniczej. Szyk nie
musi być sformowany dokładnie. Dopiero po podaniu komendy “SPOCZNIJ” harcerze powinni
pokryć i wyrównać.
• w czasie oddawania honorów w miejscu
Przed oddaniem honoru należy zaakcentować postawę zasadniczą i pozostać w niej do czasu
wykonania pozdrowienia skautowego lub salutowania.
• w czasie składania meldunku i przy oficjalnym przedstawianiu się
Składanie meldunku i oficjalne przedstawianie się należy rozpocząć po dokładnym przyjęciu postawy
zasadniczej oraz po zakończeniu oddawania honorów.
• podczas podawania komendy w miejscu
Podający komendę ściąga na siebie uwagę, wszyscy go obserwują, w związku z powyższym należy
przykładnie przyjąć postawę zasadniczą. W tej postawie pozostaje się do zakończenia wydawania
komendy, z wyjątkiem możliwości poruszania się przy komendzie określającej wykonanie zbiórki,
np.: “Za mną, w marszu, w kolumnie dwójkowej – ZBIÓRKA”.

3.2. Postawa swobodna

Wykonuje się ją na komendę “SPOCZNIJ” oraz samoczynnie w sytuacjach określonych
w “Zasadach”, np. po odliczeniu.

OBJAŚNIENIA – POSTAWA SWOBODNA

Postawa swobodna jest formą odpoczynku harcerza.
Przyjmując postawę swobodną, wysuwa się energicznie lewą nogę do przodu, o połowę długości
stopy. Ciężar spoczywa na prawej nodze. Ręce opuszczone swobodnie.
W tej postawie harcerz może poprawiać umundurowanie, zmieniać położenie nóg.
Drużyny zwyczajowo mogą przyjmować odmienną postawę swobodną, np. w lekkim rozkroku ze
skrzyżowanymi rękami z tyłu tułowia. Dotyczy to tylko zbiórek w gronie drużyny/szczepu i nie może
mieć miejsca w czasie innych wystąpień.

3.3. Meldowanie

Meldowanie jest to zwięzłe sprawozdanie z przebiegu czynności lub celu przybycia: "Druhu...
(funkcja lub stopień oraz nazwisko meldującego), melduję drużynę X (czynność lub cel), stan Y".
Przełożonemu podajemy swoją funkcję, a starszemu swój stopień.

OBJAŚNIENIA – MELDOWANIE

Meldowanie polega na złożeniu zwięzłego sprawozdania z przebiegu wykonywanej czynności danej
jednostki harcerskiej, czynności własnej lub celu przybycia.
Meldunek powinien być składany zgodnie z zasadą - minimum słów, maksimum treści.
Przykłady:
“Druhu komendancie, drużynowy T. K. melduje 15 GDH podczas biegu harcerskiego”;
“Druhu harcmistrzu, wędr. M. U. melduje swoje przybycie”;
“Druhu instruktorze, zastępowy K.G. melduje zastęp “Wilki” 94 WDH na apelu, stan 8”.
Kiedy nie jest możliwe rozpoznanie funkcji (w pierwszej kolejności) bądź stopnia przyjmującego
meldunek, zwracamy się “Druhu instruktorze, ...”.

Podczas meldowania przełożonemu, który zna meldującego, można złożyć meldunek bez podawania
swojej funkcji, stopnia, nazwiska, np. “Druhu drużynowy, melduję patrol 33 BDH gotowy do zajęć,
stan 6”.
Meldunek można poprzedzić harcerskim pozdrowieniem “Czuwaj”.

3.4 Oddawanie honorów w miejscu

Bez nakrycia głowy – zwyczajowym pozdrowieniem skautowym.
W nakryciu głowy – salutowaniem.
Przy niesprawnej lub zajętej prawej ręce – skłonem głowy.
Honory oddajemy w postawie zasadniczej.

OBJAŚNIENIA - ODDAWANIE HONORÓW W MIEJSCU

Honory oddaje się w postawie zasadniczej.
Będąc bez nakrycia głowy harcerz zwraca głowę w kierunku przełożonego, jednocześnie wznosząc
prawą rękę zgiętą w łokciu do wysokości barku. Dłoń ułożona przodem, z kciukiem położonym na
paznokciu małego palca, z trzema palcami środkowymi uniesionymi w górę.
W nakryciu głowy harcerz zwraca głowę w kierunku przełożonego, jednocześnie podnosząc
najkrótszą drogą prawą rękę do daszka. Palec wskazujący i środkowy powinny być wyprostowane i
złączone, pozostałe palce złączone i przyciśnięte kciukiem.
Wystającą część palca środkowego przykłada się :
– do brzegu daszka rogatywki/kapelusza skautowego,
– do obrzeża beretu/furażerki,
nad zewnętrznym kątem prawego oka.
Dłoń zwrócona ku przodowi, łokieć na prawo skos.
Po oddaniu honoru harcerz opuszcza energicznie rękę w dół z jednoczesnym zwrotem głowy na
wprost.
Jeżeli harcerz ma niesprawną prawą rękę, to w celu oddania honoru przyjmuje postawę zasadniczą,
frontuje i wykonuje energiczny skłon głowy.
Harcerz/instruktor przyjmujący honory ma obowiązek na nie odpowiedzieć.

3.5. Zwroty

Zwroty w miejscu wykonuje się z postawy zasadniczej na komendę “W lewo/prawo/tył – ZWROT”.
Zwrot w tył wykonuje się prze lewe ramię.

OBJAŚNIENIA - ZWROTY

Zwroty w miejscu wykonuje się na komendę “W prawo/lewo/tył – ZWROT”. Na zapowiedź komendy
harcerz przyjmują postawę zasadniczą. Na hasło “ZWROT” wykonuje obrót na dwa tempa.
Przy zwrocie w lewo:
tempo pierwsze – obrót na obcasie lewego buta i na czubku prawego buta,
tempo drugie – najkrótszą droga dostawia energicznie nogę pozostawioną w tyle.
Przy zwrocie w prawo odwrotnie.
Zwrot w tył wykonuje się przez lewe ramię.

4. SZYK

Szyk jest to ustalone regulaminem ustawienie harcerzy w celu wykonania wspólnych działań.
Rodzaje szyków:
– zbiórkowy – szereg, dwuszereg, trójszereg itd.,
– marszowy – rząd, kolumna dwójkowa, kolumna trójkowa itd.

OBJAŚNIENIA – SZYK

Elementy szyku:
• front – kierunek ustawienia harcerzy
• skrzydło – prawe i lewe zakończenie szyku
• odstęp – oddalenie między harcerzami wzdłuż frontu
• odległość – oddalenie między harcerzami w głąb szyku
• czoło kolumny – przednia część kolumny
• koniec kolumny – tylna część kolumny
• kierunkowy – harcerz, do którego pozostali równają i dostosowują swój ruch. Przyjmuje się, że jest
to harcerz na prawym skrzydle czoła kolumny. Drużynowy może wyznaczyć na kierunkowego
harcerza zajmującego inną pozycję, np. na lewym skrzydle, przed szykiem. Do kierunkowego
pozostali równają i dostosowują swój ruch.
• zamykający – harcerz maszerujący jako ostatni. Przyjmuje się, że jest to harcerz znajdujący się w
ostatnim szeregu kolumny, na lewym skrzydle. Drużynowy może wyznaczyć innego zamykającego i
polecić mu np. zajęcie pozycji tuż za szykiem.

5. MUSZTRA ZESPOŁOWA

5.1. Wykonywanie zbiórek

Zbiórkę zarządza się w celu ustawienia harcerzy w szyku. Na komendę “Drużyna – BACZNOŚĆ”
harcerze zwracają się frontem do wydającego komendę i przyjmują postawę zasadniczą.
Następnie prowadzący podaje komendę określającą szyk i miejsce zbiórki:
“W (szyk zbiórkowy) – ZBIÓRKA” – harcerze ustawiają się z lewej strony prowadzącego;
“W (szyk marszowy) – ZBIÓRKA” - harcerze ustawiają się za prowadzącym;
“Drużyna w (szyk), (frontem-czołem) do mnie – ZBIÓRKA” – harcerze ustawiają się 2-3 kroki przed
prowadzącym;
“Drużyna (szyk zbiórkowy), (gdzie – miejsce), frontem do ..., prawe skrzydło na wysokości... –
ZBIÓRKA” ;
“Drużyna (szyk marszowy), (gdzie – miejsce) w kierunku..., czoło na wysokości – ZBIÓRKA”.
Na hasło “ZBIÓRKA” harcerze szybkim krokiem podążają na wskazane miejsce i ustawiają się w
odpowiednim szyku w postawie zasadniczej.
Po podaniu komendy “SPOCZNIJ” harcerze powinni pokryć i wyrównać szyk.
W celu sformowania kolumny w marszu podajemy komendę: “Drużyna w (szyk marszowy) za mną w
marszu – ZBIÓRKA” – harcerze dołączają z tyłu do prowadzącego.

OBJAŚNIENIA - WYKONYWANIE ZBIÓREK

Na komendę “Drużyna/zastęp – BACZNOŚĆ” wywołana grupa:
– przyjmuje postawę zasadniczą, jeżeli stoi w szyku,
– przyjmuje postawę zasadniczą i frontuje, jeżeli stoi w rozproszeniu.
Przykłady dalszych komend do ustawienia drużyny.
W szyku zbiórkowym:
• “W szeregu, frontem do mnie – ZBIÓRKA”,
• “W dwuszeregu, na poprzednim miejscu – ZBIÓRKA”,
• “W trójszeregu, na drodze, frontem do bramy, prawe skrzydło na wysokości słupa – ZBIÓRKA".
W szyku marszowym:
• “W rzędzie – ZBIÓRKA”,
• “W kolumnie dwójkowej, czołem do mnie – ZBIÓRKA”,
• “W kolumnie trójkowej, na drodze, w kierunku mostu, czoło na wysokości słupa – ZBIÓRKA".
Po podaniu komendy określającej wykonanie zbiorki, prowadzący może porusza się w celu
precyzyjnego określenia miejsca zbiorki.
Po podaniu zapowiedzi, np. “W szeregu, frontem do...”, może
– przenieść się na miejsce, gdzie ma stanąć drużyna,
– wskazać ręką miejsce zbiórki
i dalej w postawie zasadniczej podaje hasło “ZBIÓRKA”.
Przy podaniu zapowiedzi “Za druhem...”– można wskazać druha, za którym grupa ma maszerować i
dalej w postawie zasadniczej podaje się hasło “MARSZ”
Hasło “ZBIÓRKA” należy podawać tak, aby harcerze szybko zareagowali na podaną komendę.
Istotne jest szybkie przemieszczenie się harcerzy i ustawienie w postawie zasadniczej, natomiast
precyzyjne ustawienie szyku po podaniu komendy “SPOCZNIJ”.
Przykłady do sformowania szyku w marszu:
• “W rzędzie, za mną, w marszu – ZBIÓRKA”,
• “W kolumnie dwójkowej za druhem komendantem w marszu – “ZBIÓRKA”.
Po podaniu komendy harcerze szybkim krokiem dołączają z tyłu do prowadzącego szyk.

5.2. Rozejście się

Komendę “Rozejść się” można podać w każdym szyku, w miejscu lub w marszu. Prowadzący może
w zapowiedzi podać kierunek lub miejsce, gdzie harcerze po rozejściu powinni się udać.

OBJAŚNIENIA - ROZEJŚCIE SIĘ

Na komendę “ROZEJŚĆ SIĘ” harcerze opuszczają szyk w dowolnym kierunku.
Na komendę “W tył – ROZEJŚĆ SIĘ” harcerze wykonują zwrot w tył, przez lewe ramię
i rozpraszają się.
Prowadzący może podać precyzyjnie – kierunek lub miejsce, gdzie harcerze po rozejściu mają się
udać, np.: “W kierunku lasu – ROZEJŚĆ SIĘ”, “Do namiotów – ROZEJŚĆ SIĘ”.

5.3. Równanie i krycie

Równanie – ustawianie harcerzy w szeregu, w jednej linii, w odstępie kilku centymetrów. Krycie –
ustawianie harcerzy w rzędzie, w jednej linii, w odległości ok. 1 metra. Harcerze stający w szyku

powinni wyrównać i pokryć samoczynnie po komendzie “SPOCZNIJ” lub na komendy “Równaj w
prawo”, “Pokryj, wyrównaj”.

OBJAŚNIENIA - RÓWNANIE I KRYCIE

Równanie oznacza ustawienie harcerzy – każdy szereg w jednej linii do prawoskrzydłowego,
z zachowaniem kilkucentymetrowych odstępów. Odstęp w sposób praktyczny mierzy się szerokością
dłoni na wysokości łokcia.
Krycie oznacza ustawienie harcerzy – każdy rząd w jednej linii do czoła, z zachowaniem metrowych
odległości. Odległość w sposób praktyczny mierzy się wyciągnięciem wyprostowanej ręki do pleców
harcerza, którego kryjemy.

5.4. Odliczanie

W celu stwierdzenia stanu liczbowego grupy podajemy komendę “Kolejno – ODLICZ”. Liczenie
odbywa się od prawego skrzydła do lewego w szyku zbiórkowym i od czoła do ogona lewego rzędu
szyku marszowego. Po podaniu ostatniej liczby, jeżeli szyk jest niepełny, to lewoskrzydłowy
ostatniego szeregu powinien podać głośno – “Niepełny”.
W celu przygotowania grupy do zmiany szyku podajemy komendę “Do dwóch/trzech – ODLICZ”.

OBJAŚNIENIA - ODLICZANIE

Po podaniu komendy “... – ODLICZ” harcerze pierwszego szeregu szyku zbiórkowego zwracają
głowy w prawo, z wyjątkiem prawoskrzydłowego. Prawoskrzydłowy zaczyna odliczanie zwracając
głowę w lewo i podaje “Raz”. Pozostali odliczający zwracają energicznie głowy z prawej na lewą
stronę, podając kolejne liczby, po czym zwracają głowę na wprost i przyjmują postawę swobodną.
Harcerze kolejnych szeregów zwracają uwagę na podaną przez ich poprzedników liczbę, która także
ich dotyczy, i wraz z nimi przyjmują postawę swobodną.
Odliczanie w szyku marszowym odbywa się poprzez zwrot głowy w lewo i podanie liczby do tyłu, do
kolejnego harcerza w rzędzie. Pozostałe elementy analogicznie jak w szyku zbiórkowym. Ostatni
odliczający podaje głośno liczbę w kierunku wydającego komendę. Przy komendzie “Kolejno –
ODLICZ”, jeżeli szyk jest niepełny, lewoskrzydłowy/zamykający ostatniego szeregu, po odliczeniu,
zwraca głowę w kierunku wydającego komendę i głośno melduje – “Niepełny”.
W celu dokonania odliczenia grupy nie jest konieczne wychodzenie przed szyk.
Dowodzący może wykonać wykrok z jednoczesnym zwrotem w lewo, stojąc pod kątem prostym do
szyku.

5.5. Przesunięcie szyku

Aby przesunąć szyk do przodu, podajemy komendę: “Drużyna, krok (liczba kroków), na wprost –
MARSZ”.
W celu przesunięcia szyku do tyłu podajemy komendę: “Drużyna, krok w tył – MARSZ”.
Aby przesunąć szyk w bok lub kilka kroków w tył, należy przed podaniem ww. komendy zmienić
front szyku.

OBJAŚNIENIA - PRZESUNIĘCIE SZYKU

W celu przesunięcia szyku na odległość większą niż krok podajemy komendę:
• “Drużyna X kroków na wprost – MARSZ”
lub
• “Drużyna na wprost – MARSZ”, “STÓJ”.
Aby przesunąć szyk w tył na odległość większą niż krok, należy podać komendy:
“W tył – ZWROT”, “X kroków na wprost – MARSZ”, “W tył – ZWROT” lub powtarzać kilkakrotnie
komendę “Krok w tył – MARSZ”. Krok w tył wykonuje się lewą nogą.
Aby przesunąć szyk w bok, podajemy komendy:
• “W prawo/lewo – ZWROT”
• “X kroków na wprost – MARSZ” lub “Na wprost – MARSZ”, “STÓJ”,
• “W prawo/lewo – ZWROT”.

5.6. Występowanie i wstępowanie

Harcerz wywołany z szyku w miejscu przyjmuje postawę zasadniczą i jeżeli prowadzący szuka go
wzrokiem – odpowiada “Jestem”.
Na komendy:
• “WYSTĄP” – harcerz występuje 3 kroki przed szyk,
• “Do osoba/miejsce – WYSTĄP” – harcerz podąża najkrótszą drogą do wskazanej osoby/miejsca.
Przy występowaniu do osoby stajemy 2-3 kroki przed nią.
Każdorazowo po wystąpieniu harcerz przyjmuje postawę zasadniczą.
Po wystąpieniu harcerza wywołanego z pierwszego szeregu, jego miejsce zajmuje harcerz
z drugiego szeregu.
Na komendę "WSTĄP" harcerz wykonuje zwrot w pożądanym kierunku, najkrótszą drogą wraca na
swoje miejsce i przyjmuje postawę szyku.

OBJAŚNIENIA - WYSTĘPOWANIE I WSTĘPOWANIE

Przykładowe komendy do wystąpienia z szyku:
• “Druh Karczewski, do mnie – WYSTĄP”,
• “Wyróżnieni, do druha komendanta – WYSTĄP”,
• “Wyczytani, do linii zbiórek – WYSTĄP”.
Reguła trzech kroków na samo hasło “WYSTĄP” nie obowiązuje w przypadkach, kiedy nie jest
możliwe zachowanie tej odległości. Wówczas wystarczą dwa, a nawet jeden krok, w zależności od
sytuacji. Po wystąpieniu harcerza wywołanego z pierwszego szeregu, jego miejsce w szyku zajmuje
harcerz z drugiego szeregu. Harcerz wywołany z drugiego szeregu wykonuje mały krok lewą nogą
i dotyka swego poprzednika który wykonuje krok w skos, w prawo do przodu (w uzasadnionych
sytuacjach w lewo do przodu). Wywołany wykonuje drugi, mały krok równając się z pierwszym
szeregiem, i występuje. W tym czasie poprzednik wraca na swoje miejsce wykonując krok w skos,
w lewo do tyłu.
Gdy wywołany wykonuje komendę “WSTĄP”, następują analogiczne czynności.
Komendy "WSTĄP" i "WYSTĄP" można podawać również grupie harcerzy.
Harcerze z pierwszego szeregu oraz z drugiego – nie stojący obok siebie – występują jednocześnie.
Harcerze z drugiego szeregu – stojący obok siebie – występują kolejno, zaczynając od prawego. Na

komendę “WSTĄP” harcerze wracają na swoje miejsca jednocześnie lub
w kolejności występowania z szyku. Przy wywołaniu harcerza z czoła lub z drugiego szeregu szyku
marszowego następują czynności takie jak przy występowaniu z szyku zbiórkowego. Harcerz
wywołany z trzeciego (lub dalszego) szeregu szyku zbiórkowego/marszowego na komendę
“WYSTĄP” przechodzi za plecami harcerzy swojego szeregu, na prawą stronę szyku. Następnie,
maszerując wzdłuż skrzydła/kolumny, występuje przed front/czoło szyku. Harcerz może przejść na
lewą stronę szyku na wskazanie prowadzącego lub jeżeli będzie to zdecydowanie krótsza droga do
wystąpienia.
Wstępowanie w ww. przypadkach następuje analogicznie do występowania.

5.7. Zmiana szyku

W miejscu
– z szyku zbiórkowego w szyk marszowy i odwrotnie można przechodzić na komendę
“W prawo/lewo – ZWROT”,
– z szeregu w kolumnę dwójkową/trójkową – “Dwójki/trójki, w prawo – TWÓRZ”,
– z dwuszeregu w kolumnę czwórkową – “Czwórki, w prawo – TWÓRZ”,
– z kolumny dwójkowej/trójkowej w szereg – “Szereg, w lewo – TWÓRZ”,
– z kolumny czwórkowej w dwuszereg – “Dwuszereg, w lewo – TWÓRZ";

W marszu
– z kolumny dwójkowej w rząd – “Rząd – TWÓRZ”,
– z rzędu w kolumnę dwójkową – “Dwójki – TWÓRZ”.

OBJAŚNIENIA - ZMIANA SZYKU

Dokonanie zmiany szyku zbiórkowego w szyk marszowy wymaga wcześniejszego podania komendy
“Do dwóch/trzech – ODLICZ”.
• przejście z szeregu/dwuszeregu w kolumnę dwójkową/czwórkową
Harcerze, na których podczas odliczania wypadła liczba jeden, wykonują w prawo zwrot.
Oznaczeni liczbą dwa wykonują lewą nogą wykrok w przód, w prawo skos, z jednoczesnym zwrotem
w prawo; energicznie dostawiając prawą nogę do lewej, stają na lewo od swych poprzedników.
• przejście z szeregu w kolumnę trójkową
Oznaczeni liczbą jeden - wykonują prawą nogą krok w tył, w lewo w skos, z jednoczesnym zwrotem
w prawo.
Oznaczeni liczbą dwa - wykonują w prawo zwrot.
Oznaczeni liczbą trzy - wykonują lewą nogą krok w przód, w prawo w skos z jednoczesnym
zwrotem w prawo.
• przejście z kolumny dwójkowej/czwórkowej w szereg/dwuszereg
Nieparzyste rzędy (albo oznaczeni liczbą jeden) wykonują wykrok prawą nogą w przód, w lewo skos,
z jednoczesnym zwrotem w lewo.
Parzyste rzędy (albo oznaczeni liczbą dwa) wykonują w lewo zwrot.
• przejście z kolumny trójkowej w szereg
Prawy rząd (albo oznaczeni liczbą jeden) wykonuje prawą nogą krok w przód, w prawo skos,
z jednoczesnym zwrotem w lewo.

Środkowy rząd (albo oznaczeni liczbą dwa) wykonuje zwrot w lewo.
Lewy rząd (albo oznaczeni liczbą trzy) wykonuje wykrok lewą nogą w tył, w lewo skos,
z jednoczesnym zwrotem w lewo.
• przejście w marszu z kolumny dwójkowej w rząd
Harcerze z lewego rzędu przesuwają się za swych prawych sąsiadów, nie przerywając marszu
i zachowując prawidłową odległość.
• przejście w marszu z rzędu w kolumnę dwójkową
Harcerze tworzą kolumnę dwójkową od czoła na zasadzie przechodzenia w przód na lewo od swych
poprzedników.

5.8. Marsz i zatrzymanie

Marsz rozpoczyna się lewą nogą, wykonując pierwsze trzy kroki na wprost.
Komendy:
“Drużyna za ...., MARSZ”,
“Dużyna kierunek ... – MARSZ”,
Przykładowe kierunki:
– na wprost,
– w prawo/lewo,
– w tył na prawo/lewo, w prawo/lewo skos.
W celu przejścia do kroku równego/dowolnego podajemy komendę: “Równy/dowolny – KROK”, w
celu wykonania marszy w miejscu “W miejscu – MARSZ”, w celu wykonania przejścia do biegu
“Drużyna, biegiem – MARSZ”. W celu zatrzymania podajemy komendę: “Drużyna – STÓJ”, “Stawaj
w lewo/prawo” lub “Czoło – STÓJ”.

OBJAŚNIENIA - MARSZ I ZATRZYMANIE

Marsz
Marsz rozpoczyna się z postawy zasadniczej lewą nogą. Poprzedza go komenda, np.:
• “Zastęp za mną – MARSZ”,
• “Patrol, kierunek plac apelowy – MARSZ”,
• “Drużyna, kierunek w tył na lewo – MARSZ”.
Pierwsze trzy kroki (o ile to możliwe) wykonuje się na wprost, a następnie w nakazanym kierunku.
Sposób rozpoczęcia marszu (powolny czy energiczny z przytupem) zależy od okoliczności (chłopcy
czy dziewczęta, z plecakami czy bez itd.) i powinien być wyrażony przez odpowiednio
zaakcentowaną komendę przez prowadzącego.
Kierunek marszu zmienia się na komendę: “Kierunek w ... prawo/lewo skos” lub według wskazanego
miejsca w terenie, np. “Kierunek most”.
Tempo marszu zmienia się na komendy: “Szybszy – krok”, “Wolniejszy – krok”.
Harcerze maszerują krokiem dowolnym, równym i defiladowym. Krok równy polega na tzw.
maszerowaniu w nogę, czyli stawianiu przez grupę w tym samym czasie tej samej nogi. Można przy
tym wspomóc osiągnięcie kroku równego przez akcentowanie gwizdkiem lub głosem (“Lewa”)
stawianej lewej nogi.
Krok defiladowy stosujemy podczas uroczystości z ceremoniałem.
Marsz w miejscu polega na podnoszeniu i opuszczaniu na przemian prawej i lewej nogi, np. celem

wyrównania tempa marszu podczas chwilowego zatrzymania. Komendę “W miejscu – MARSZ”
można podać grupie zarówno rozpoczynającej marsz, jak i będącej w ruchu.

Zatrzymanie

“Drużyna – STÓJ”. Po zapowiedzi harcerze zaczynają maszerować krokiem równym, a po haśle
wykonują jeszcze jeden krok. Dalej przystawiają energicznie drugą nogę (tę, na którą padło hasło), po
czym przyjmują postawą zasadniczą.
Na komendę “Czoło – STÓJ” maszerujący na czele (dowolnym krokiem) zatrzymują się. Następni
harcerze dochodzą do poprzedników i zatrzymują się z zachowaniem regulaminowej odległości,
przyjmując postawę swobodną.
Na komendę “Stawaj w lewo/prawo” czoło kolumny zatrzymuje się, wykonuje w lewo/prawo zwrot i
przyjmuje postawę swobodną. Następni harcerze, podchodząc do porzednikow, wykonują te same
czynności z zachowaniem odpowiednich odstępów, odległości, równania i krycia.

6. APEL DRUŻYNY/OBOZU

6.1. Meldowanie

“Drużyna, na moją komendę – BACZNOŚĆ. Zastępami MELDOWAĆ”.
Zastępowi podchodzą do prowadzącego i stają w szeregu 2 – 3 kroki przed nim. Następuje
jednoczesne oddanie honorów. Prowadzący podaje komendę “SPOCZNIJ” i kolejno odbiera
meldunki. Po odebraniu ostatniego meldunku prowadzący i meldujący oddają jednocześnie honory.
Następnie pada komenda “WSTĄP”.

6.2. Rozkaz

Odczytanie rozkazu następuje wraz z komendami: “BACZNOŚĆ”, odczytanie nagłówka, daty, rozkaz
L ... “SPOCZNIJ”, odczytanie treści, “BACZNOŚĆ”, Czuwaj. Podpisał ..., “SPOCZNIJ”.

6.3. Flaga, hymn

Do uroczystego podniesienia flagi prowadzący wyznacza pojedynczego harcerza lub poczet flagowy,
podając komendy “Druh .../Poczet do podniesienia flagi – WYSTĄP”.
“BACZNOŚĆ – do hymnu Związku Harcerstwa Polskiego”; po hymnie: “BACZNOŚĆ”.
“SPOCZNIJ”. “Druh .../Poczet – WSTĄP”.

6.4. Zakończenie apelu

“BACZNOŚĆ – zastępami odmaszerować – SPOCZNIJ”.
"BACZNOŚĆ – ... (kierunek), rozejść się – SPOCZNIJ”.

OBJAŚNIENIA - APEL DRUŻYNY/OBOZU

W celu ustawienia drużyny/obozu prowadzący podaje komendę “Na moją komendę, drużyna/obóz
w... (szyk, miejsce) – ZBIÓRKA”.
Przykłady (szyk, miejsce):

• ... w dwuszeregu na placu apelowym...,
• ... w szeregu, zastępami, na miejscu apelowym... .
Na zbiórce drużyny/obozu można przyjmować swój obrzędowy szyk, odmienny od niniejszych zasad.
Jeżeli drużyna/obóz ma wcześniej ustalone miejsce i szyk apelowy, to prowadzący może podać
komendę: “Drużyna/obóz do apelu – ZBIÓRKA”.
Przed rozpoczęciem apelu prowadzący może wydać komendę “Zastępowi – przygotować zastępy do
apelu”, co zobowiązuje zastępowych do dokonania poprawy umundurowania zastępu
i odliczenia stanu osobowego. Po sformowaniu szyku przy sobie prowadzący może przyjąć różne
warianty dalszego postępowania:
• zwraca głowę w lewą stronę – do podania komendy “SPOCZNIJ”,
• wykonuje wykrok w lewo skos – np. do podania komendy “Kolejno ODLICZ” lub ”BACZNOŚĆ”
przed meldowaniem przełożonemu,
• występuje przed szyk i dalej prowadzi apel.
Celem przyjęcia meldunku prowadzący podaje komendy: “Drużyna BACZNOŚĆ”, “Zastępami
MELDOWAĆ”. Zastępowi natychmiast wychodzą z szyku i najkrótszą drogą podchodzą do
prowadzącego. Ustawiają się 2-3 kroki przed prowadzącym, tak aby znalazł się on przed środkiem
szyku. Po jednoczesnym oddaniu honorów prowadzący podaje komendę “SPOCZNIJ” i przechodzi
na prawe skrzydło meldujących, poruszając się bokiem (maks. 2 kroki) lub stosując marsz i zwroty.
Ww. zasady mają zastosowanie, jeżeli meldunek składają min. trzy osoby.
Dobrym obyczajem jest, aby w czasie składania meldunku przez zastępowego, zastęp samoczynnie
przyjmował postawę zasadniczą.
Przy dwóch meldujących prowadzący nie stosuje powitania z meldującymi, nie podaje komendy
“SPOCZNIJ”, ale od razu odbiera meldunki, a zastępy pozostają w postawie zasadniczej. Kończący
meldunek i kolejny meldujący oraz prowadzący oddają honory jednocześnie. Po odebraniu ostatniego
meldunku prowadzący staje przed środkiem szyku i po jednoczesnym oddaniu honorów podaje
komendę “WSTĄP”. Meldujący najkrótszą drogą wracają do swoich zastępów. Podający podaje
komendę “BACZNOŚĆ” i składa meldunek najważniejszej osobie na placu. Po złożeniu meldunku
może nastąpić okrzyk: “Druhny i Druhowie, CZUWAJ”, “Czuj, czuj – CZUWAJ” lub inny
zwyczajowy danego środowiska.
Nie należy stosować meldowania 3-stopniowego.
Nie podajemy tez komendy “Na prawo/na lewo/raport/sztandar/ itp. – PATRZ”.
Komendę “BACZNOŚĆ” podaną na apelu należy rozumieć jako patrzenie w kierunku, gdzie dzieją
się rzeczy ważne. Dalej następuje odczytanie rozkazu przez prowadzącego lub osobę wyznaczoną.
Dobrym obyczajem jest, aby osoby wyczytane w rozkazie odpowiadały “Służba”; nie dotyczy to
przypadku odczytania kary.
Kolejnym elementem uroczystego apelu drużyn/obozu jest podniesienie flagi/bandery wraz
z odśpiewaniem hymnu. Do podniesienia flagi może być wyznaczona pojedyncza osoba (flagowy) lub
poczet flagowy 3-osobowy. Poczet powinien zająć miejsce poza szykiem, najlepiej naprzeciwko
masztu. Prowadzący podaje komendę “Druh ... /Poczet, do poniesienia flagi – WYSTĄP”.
Wyznaczone osoby najkrótszą drogą podążają w kierunku masztu, ustawiając się jeden krok przed
masztem, a flagowy sprawdza czy wcześniej przygotowana flaga jest gotowa do natychmiastowego
podniesienia. Prowadzący podaje komendę “BACZNOŚĆ – do hymnu Związku Harcerstwa
Polskiego” lub samo “BACZNOŚĆ”, jeżeli poniesienie flagi ma nastąpić bez śpiewania hymnu.

Flagowy wykonuje krok do przodu w kierunku masztu i podnosi flagę. W tym czasie nw. osoby
oddają honory (salutują):
– asystujący przy podnoszeniu flagi,
– dowódcy grup stojących w szyku,
– nie pokryci instruktorzy stojący w szyku,
– instruktorzy nie stojący w szyku, po uprzednim zwróceniu się w kierunku masztu.
Osoby oddające honory nie śpiewają hymnu, a wszyscy zwracają głowy w kierunku masztu.
Czas podnoszenia flagi powinien być zsynchronizowany z czasem śpiewania hymnu. Jeżeli flagowy
zakończy czynność w trakcie śpiewania, wykonuje krok w tył, przyjmuje postawę zasadniczą i
salutuje.
Po zakończeniu hymnu pada komenda “BACZNOŚĆ”, po której:
– oddający honory przestają salutować,
– instruktorzy nie stojący w szyku wracają do poprzedniej postawy,
– wszyscy przyjmują postawę zasadniczą, zwracając głowę na wprost.
Jeżeli dalsze czynności uroczystego apelu nie wymagają zachowania postawy zasadniczej,
prowadzący podaje komendę “SPOCZNIJ”, po której flagowy/poczet wykonuje samoczynnie w tył
zwrot. Na komendę “Druh ... /Poczet – WSTĄP” wyznaczone osoby najkrótszą drogą podążają na
poprzednie miejsce.
Wieczorne apele z reguły nie zawierają wszystkich ww. elementów uroczystego apelu,
a komendę “... do podniesienia flagi ...” zastępuje komenda “... do opuszczenia flagi ...”.
W drugiej części apelu następują przemowy, podczas których głos powinien być udzielany według
ważności pełnionej funkcji. Prowadzący nie poprzedza każdej czynności komendą “BACZNOŚĆ –
SPOCZNIJ”.
Po zakończeniu apelu:
– na komendę “BACZNOŚĆ – zastępami odmaszerować – SPOCZNIJ” osoby stojące w szyku
przyjmują postawę swobodną i czekają na decyzje zastępowych, a osoby stojące poza szykiem udają
się w dowolnym kierunku;
– na komendę “BACZNOŚĆ – (kierunek) rozejść się – SPOCZNIJ” wszyscy wykonują zwrot
w podanym kierunku, przyjmują postawę swobodną i rozchodzą się.

CEREMONIAŁ HARCERSKI

1. ZASADY OGÓLNE

1.1. Ceremoniał harcerski jest zbiorem zasad i form określających zespołowe i indywidualne
zachowanie się harcerek, harcerzy, instruktorek i instruktorów uczestniczących
w uroczystościach państwowych, patriotyczno-religijnych i harcerskich.
1.2. Dokument ten nie określa wszystkich elementów poszczególnych uroczystości. Uzależnione są
one od charakteru uroczystości, głównego organizatora oraz specyfiki miejsca.
1.3. Drużyny harcerek i harcerzy reprezentujące Związek Harcerstwa Polskiego w czasie uroczystości
państwowych i patriotyczno-religijnych wykonują zadania przewidziane dla nich przez głównego
organizatora. Reprezentacją harcerską dowodzi komendant wyznaczony przez harcerskich
przełożonych.
1.4. Za organizację i przebieg uroczystości harcerskich odpowiada wyznaczony komendant –

prowadzący uroczystość, który przeprowadza imprezę zgodnie z przygotowanym
i zatwierdzonym przez przełożonego scenariuszem.
1.5. Udział drużyn harcerskich w uroczystościach państwowych, patriotyczno-religijnych powinien
być poprzedzony przygotowaniem harcerek i harcerzy poprzez zapoznanie ich
z tematyką uroczystości.
1.6. Ceremoniał harcerski jest istotnym elementem obrzędowości harcerskiej, nawiązującej do
wychowania w duchu tradycji i poszanowania Ojczyzny.
1.7. Ceremoniał harcerski oparty jest na wybranych elementach “Ceremoniału wojskowego”
obowiązującego w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

2. ZBIÓRKI DRUŻYN I OFICJALNE UROCZYSTOŚCI HARCERSKIE

2.1. Apel drużyny, hufca, chorągwi

Apel poszczególnych jednostek organizacyjnych Związku zarządza się w celu sprawdzenia stanu
liczbowego, odczytania rozkazu albo przekazania określonych zarządzeń i informacji.
Apel może mieć także charakter uroczysty poświęcony określonej tematyce patriotycznej,
historycznej czy też obrzędowej danego środowiska harcerskiego.
Apel każdej jednostki organizacyjnej Związku przeprowadza się zachowując podstawowe punkty
apelu drużyny. W zależności od charakteru uroczystości uzupełnia się go specjalnymi elementami
podnoszącymi rangę i specyfikę zbiórki.

2.1.1. Apel drużyny

Podstawowe elementy apelu drużyny:
– ustawienie się zastępów,
– meldunek zastępów,
– odczytanie rozkazu,
– wciągnięcie flagi na maszt,
– odśpiewanie hymnu Związku Harcerstwa Polskiego,
– zakończenie.
Apel drużyny prowadzony jest zgodnie z “Zasadami musztry”.

2.1.2. Apel hufca, chorągwi

Apel hufca (chorągwi) przeprowadza się z okazji ważnych rocznic harcerskich, świąt państwowych,
nadania imienia, wręczenia sztandaru, jubileuszu danej jednostki itp.
Do uroczystego apelu jednostka (hufiec, chorągiew) staje w ugrupowaniu rozwiniętym – komenda,
orkiestra, drużyna sztandarowa, kadra instruktorska oraz jednostki harcerskie – drużyny, reprezentacje
hufców (chorągwi) ustawiane są w linii kolumn lub w dwuszeregu.
Apel hufca (chorągwi) powinien zawierać następujące elementy:
– uroczyste wprowadzenie sztandaru w asyście drużyny sztandarowej,
– meldunek przełożonemu (komendantowi jednostki, przełożonemu wyższego szczebla),
– przegląd jednostki,
– rozkaz okolicznościowy,
– uroczyste wciągnięcie flagi na maszt,

– wystąpienia zaproszonych gości,
– wręczenie wyróżnień, odznaczeń,
– defilada.

2.2. Postępowanie z flagą państwową

2.2.1. Podnoszenie flagi państwowej

Flagę państwową podnosi się podczas uroczystości harcerskich i państwowych, a także podczas apeli
poszczególnych jednostek organizacyjnych.
Do podnoszenia flagi państwowej na maszt wyznacza się poczet flagowy w składzie: dowódca
pocztu, flagowy, asystujący. Prowadzący uroczystości podaje komendę “Poczet flagowy, do
podniesienia flagi państwowej MARSZ”. Poczet występuje i maszeruje
w kierunku masztu. Flagowy, po dojściu do masztu, trzyma flagę, a asystujący przymocowuje ją do
linki. Prowadzący uroczystości podaje komendę “Do hymnu państwowego” (Związku Harcerstwa
Polskiego – w zależności od charakteru uroczystości). Od rozpoczęcia wciągania flagi państwowej do
momentu osiągnięcia przez nią szczytu masztu (co powinno pokrywać się z czasem wykonywania
hymnu), dowódca pocztu flagowego i asystujący salutują. Prowadzący uroczystości wydaje komendę:
“Poczet flagowy ODMASZEROWAĆ. SPOCZNIJ”.
2.2.2. Opuszczenie flagi
Opuszczenie i zdjęcie flagi państwowej odbywa się po zakończeniu uroczystości.
Opuszczenie flagi odbywa się w asyście instruktora służbowego, pocztu flagowego
i ewentualnie trębacza. Instruktor służbowy lub prowadzący apel czy zbiórkę wydaje komendę:
“BACZNOŚĆ! Poczet flagowy do opuszczenia flagi państwowej, MARSZ!”. Poczet maszeruje do
masztu, trębacz gra sygnał ZHP, flagowy opuszcza flagę, asystujący salutują. Po złożeniu flagi poczet
robi w tył zwrot i na komendę instruktora służbowego maszeruje za nim do miejsca przechowywania
flagi.
2.3. Postępowanie ze sztandarem jednostki organizacyjnej
Sztandar jednostki organizacyjnej jest symbolem tradycji harcerstwa, miłości do Ojczyzny
i idei zawartych w “Statucie ZHP”. Harcerze i instruktorzy otaczają sztandary szacunkiem, oddają im
należne honory.
2.3.1. Jednostka harcerska występuje ze sztandarem podczas:
– uroczystego apelu,
– nadawania jednostce harcerskiej odznaczenia, imienia (nazwy),
– składania Przyrzeczenia Harcerskiego, Zobowiązania Instruktorskiego,
– uroczystego capstrzyku,
– apelu poległych,
– uroczystości składania kwiatów w miejscach pamięci narodowej,
– innych uroczystości - na specjalny rozkaz przełożonych: komendanta hufca, chorągwi, Naczelnika
ZHP.
2.3.2. Poczet sztandarowy powinien być wytypowany z harcerzy wyróżniających się w pracy
w drużynie, w następującym składzie: dowódca pocztu sztandarowego, sztandarowy (chorąży),
asystujący.
2.3.3. Poczet sztandarowy występuje w regulaminowym umundurowaniu. Sztandarowy nosi szarfę
biało-czerwoną, przewieszoną przez prawe ramię, zwróconą kolorem białym w stronę kołnierza,

spiętą na lewym biodrze. Poczet występuje w białych, jednolitych rękawiczkach.
2.3.4. Poczet sztandarowy może występować bez asysty lub z asystą drużyny sztandarowej. Skład
drużyny sztandarowej nie powinien być mniejszy niż 24 osoby i nie większy niż 48 osób.
2.3.5. Ordery RP i odznaczenia umocowuje się na sztandarze. Kokardę z odznaką orderu lub
odznaczenia zawiesza się na drzewcu od tej strony płata sztandaru, który jest stroną główną (godło
państwowe).
Pierwszy order zawiesza się na drzewcu na wysokości górnej krawędzi płata sztandaru. Większą
liczbę orderów i odznaczeń zawiesza się wzdłuż drzewca, z góry na dół, według hierarchii.
2.3.6. W wypadku żałoby narodowej lub żałoby wewnętrznej w Związku przypina się na drzewcu
sztandaru od strony godła państwowego kokardę z czarnej wstążki. Długość wstążki powinna
odpowiadać podwójnej szerokości sztandaru.
2.3.7. Chwyty sztandarem
W postawie zasadniczej sztandarowy trzyma sztandar przy prawej nodze, na wysokości czubka buta,
postawiony na “trzewiku” drzewca. Drzewce przytrzymuje prawą ręką na wysokości pasa.
Sztandarem wykonuje się następujące chwyty:
– “na ramię”,
– “prezentuj”,
– “do nogi”.
Wykonując chwyt “Na ramię”, sztandarowy prawą ręką (pomagając sobie lewą) kładzie drzewce na
prawe ramię i trzyma je pod kątem 450 w stosunku do ramienia. Prawa ręka wyciągnięta wzdłuż
drzewca.
Wykonując chwyt “Prezentuj” z położenia “do nogi”, sztandarowy podnosi sztandar prawą ręką
pionowo do góry wzdłuż prawego ramienia (dłoń prawej ręki na wysokości barku). Następnie lewą
ręką chwyta drzewce sztandaru tuż pod prawą i opuszcza prawą rękę na całą jej długość, obejmując
dolną część drzewca. Asysta sztandaru salutuje. Chwyt “Prezentuj" wykonuje się na komendę: “Na
prawo (lewo) PATRZ”.
Wykonując chwyt “Do nogi” z położenia “Prezentuj” lub z położenia “Na ramię”, sztandarowy
przenosi sztandar prawą ręką (pomagając sobie lewą) do nogi. Chwyt “Do nogi” wykonuje się na
komendę: “BACZNOŚĆ”.
Salutowanie sztandarem w miejscu wykonuje się z położenia “Prezentuj”. Kiedy odbierający honory
zbliży się na 5 kroków, sztandarowy robi zwrot w prawo skos
z jednoczesnym wysunięciem lewej nogi w przód, na odległość stopy, i pochyla sztandar do przodu
pod kątem 450. Asysta sztandaru salutuje. Sztandarowy pozostaje w tej postawie dotąd, aż
odbierający honory znajdzie się w odległości kroku za sztandarem, wtedy bez komendy przenosi
sztandar do położenia “Prezentuj”.
Maszerując honory sztandarem oddaje się salutując przez pochylenie sztandaru na komendę “Na
prawo (lewo) PATRZ”. Sztandarowy pochyla sztandar jak w czasie salutowania w miejscu. Na
komendę “BACZNOŚĆ” wraca sztandarem do postawy “Na ramię”.

2.3.8. Zachowanie sztandaru podczas uroczystości patriotyczno-religijnych

Sztandarowy wykonuje sztandarem chwyt “Prezentuj” w czasie Ewangelii
i Błogosławieństwa. Podczas Podniesienia sztandarowy salutuje sztandarem (asystujący nie salutują).

2.3.9. Przyprowadzenie i odprowadzenie sztandaru w czasie apelu bądź innych uroczystości
W czasie apelu po przyjęciu meldunków prowadzący apel (prowadzący uroczystość) podaje
komendę: “BACZNOŚĆ! Sztandar (tu wymienia nazwę danej jednostki organizacyjnej)
wprowadzić!”.
Poczet sztandarowy, a za nim ewentualnie drużyna sztandarowa, maszeruje wzdłuż frontu, dochodzi
do prawego skrzydła i wstępuje na swoje miejsce (w tym czasie orkiestra może grać marsza). Po
zajęciu miejsca przez poczet sztandarowy i drużynę sztandarową dowódca drużyny podaje komendę:
“BACZNOŚĆ! SPOCZNIJ!”.
Przed zakończeniem części oficjalnej uroczystego apelu prowadzący uroczystość podaje komendy:
“BACZNOŚĆ, na prawo (lewo) PATRZ, poczet sztandarowy – ODMASZEROWAĆ”. Poczet
sztandarowy i ewentualnie drużyna sztandarowa opuszczają miejsce uroczystości.
2.4. Postępowanie z proporcami drużyn i proporczykami zastępu
Proporce drużyn i proporczyki zastępów są symbolem obrzędowym drużyn i zastępów.
Drużyny i zastępy występują ze swoimi proporcami i proporczykami na zbiórkach, apelach
i w innych chwilach życia drużyny czy zastępu.
Tradycje drużyn czy zastępów określają sposób postępowania z proporcami drużyn
i proporczykami zastępu.
2.5. Przegląd jednostek organizacyjnych
Z chwilą przybycia komendanta jednostki (przełożonego wyższego szczebla) prowadzący uroczystość
podaje komendy: “Hufiec (chorągiew) BACZNOŚĆ, na prawo (lewo) PATRZ”.
Orkiestra gra marsza powitalnego. W czasie składania meldunku przerywa grę.
Prowadzący uroczystość podchodzi i składa meldunek. Komendant jednostki (przełożony wyższego
szczebla) udaje się do pocztu sztandarowego (prowadzący uroczystość idzie z jego lewej strony, pół
kroku z tyłu). Zatrzymuje się w odległości 3 kroków przed pochylonym sztandarem, oddaje honory
sztandarowi, wykonuje zwrot w prawo i salutując przechodzi przed frontem reprezentacji
(prowadzący uroczystość idzie z jego prawej strony, pół kroku z tyłu, również salutując).
W przypadku gdy w szyku znajdują się jednostki harcerskie ze sztandarami, przełożony (wraz z
prowadzącym uroczystość) zatrzymuje się, oddając honory pochylonym sztandarom. Następnie
zatrzymuje się przed środkiem szyku pocztów organizacji społecznych i politycznych i oddaje im
honory przez salutowanie (prowadzący uroczystość idzie z lewej strony, pół kroku z tyłu). Po oddaniu
honorów przełożony udaje się na środek ugrupowania i wita się z jednostką – “Druhny i druhowie,
CZUWAJ”. Poleca prowadzącemu uroczystość podać komendę “SPOCZNIJ”.
Komendant jednostki, przełożony wyższego szczebla udaje się na trybunę lub inne miejsce
przeznaczone dla gości. Prowadzący uroczystość pozostaje na miejscu.
W trakcie przeglądu jednostki orkiestra gra marsza powitalnego. Zaproszeni goście przybyli wraz z
przełożonym wyższego szczebla, komendantem jednostki w czasie przeglądu oczekują na prawym
skrzydle. Po zakończeniu przeglądu udają się na trybunę lub inne miejsce przeznaczone dla gości.

2.6. Defilada

Defilada harcerska może być jednym z elementów oficjalnych uroczystości harcerskich (uroczysta
gala hufców, chorągwi, reprezentacji Związku) lub państwowych.
W defiladzie biorą udział reprezentacje albo całe jednostki organizacyjne uczestniczące
w uroczystości, orkiestra harcerska, wojskowa lub inne. Defilada odbywa się w centralnym miejscu

uroczystości, przed trybuną z gośćmi honorowymi.
Prowadzący uroczystość podaje komendy: “Hufiec (chorągiew) BACZNOŚĆ”, “Hufiec (chorągiew),
do defilady, w kolumnę marszową, kierunek w prawo (lewo) MASZEROWAĆ”, “Hufiec (Chorągiew)
SPOCZNIJ”.
Dowódca kolumny podaje komendy: “BACZNOŚĆ, w kolumnę marszową w prawo ZWROT, za mną
MARSZ”.
Orkiestra gra wiązankę melodii marszowych, maszerując za prowadzącym defiladę i nie przerywając
gry, zatrzymuje się naprzeciw trybuny, na wysokości jej lewej strony.

Prowadzący defiladę, po zbliżeniu się do trybuny honorowej, melduje przyjmującemu defiladę o jej
rozpoczęciu, po czym zajmuje miejsce przy trybunie z prawej trony.

Prowadzący kolumnę, idący na czele kolumny, na kilka kroków przed trybuną honorową podaje
komendę: “BACZNOŚĆ, na prawo PATRZ”, sam zaczynając salutować. Równocześnie z nim
zaczynają salutować instruktorzy funkcyjni, maszerujący z prawej strony kolumny.
Sztandarowy, na podaną drużynie sztandarowej komendę: “BACZNOŚĆ, na prawo PATRZ”, w
marszu pochyla sztandar (salutuje sztandarem). Gdy defilująca drużyna sztandarowa przejdzie kilka
kroków za trybuną, dowódca podaje komendę: “BACZNOŚĆ”, po której sztandarowy przenosi
sztandar na ramię, a instruktorzy salutujący kończą oddawanie honorów. Komendę “SPOCZNIJ”
dowódca kolumny podaje, kiedy miną zdecydowanie centralne miejsce uroczystości.
W celu ścisłego oznaczenia miejsc określających początek oddawania honorów w czasie defilady i
miejsca ich zakończenia można ustawić w nich harcerzy.

3. UROCZYSTOŚCI HARCERSKIE

3.1. Uroczysty capstrzyk

W uroczystym capstrzyku harcerskim mogą brać udział jednostki organizacyjne danego hufca,
chorągwi, orkiestra harcerska lub wojskowa, zaproszeni goście honorowi, przyjaciele harcerscy.
Capstrzyk może mieć formę uroczystego przemarszu ulicami miasta, np. z pochodniami, może też
być zorganizowany w formie uroczystego apelu, z apelem poległych, składaniem kwiatów w
miejscach pamięci narodowej, pokazem sztucznych ogni, harcerskich orkiestr bądź zespołów
harcerskich.
Capstrzyk organizowany jest w przededniu świąt państwowych, wojskowych i harcerskich lub dla
upamiętnienia rocznic historycznych bitew i obchodów jubileuszów miast.
Capstrzyk organizuje się na rozkaz komendanta jednostki lub jego przełożonych.

Program capstrzyku z uroczystym przemarszem
Reprezentacje jednostek harcerskich maszerują w kolumnie czwórkowej w kolejności:
– prowadzący uroczystość,
– orkiestra harcerska lub wojskowa,
– kolumna harcerska.
Po obu stronach kolumny mogą ustawić się, zachowując bezpieczną odległość, harcerze
z zapalonymi pochodniami. W czasie przemarszu orkiestra gra marszowe piosenki harcerskie.

W dużych jednostkach harcerskich organizować można capstrzyk gwiaździsty, czyli przemarsz
reprezentacji z kilku punktów wyjściowych do określonego miejsca.
3.2. Apel poległych
Apel poległych przeprowadza się na rozkaz przełożonego. Można łączyć go z capstrzykiem
i składaniem wieńców.
Apel poległych przeprowadza się przed:
– Grobem Nieznanego Żołnierza,
– na cmentarzach żołnierskich,
– przed pomnikami,
– w miejscach pamięci narodowej, harcerskiej lub ważniejszych bitew.
Uczestniczą w nim drużyny harcerskie, orkiestra, warty honorowe, goście oficjalni.
Przed rozpoczęciem uroczystości wystawia się wartowników posterunku honorowego, przy miejscu
pamięci narodowej (pomniku). W zależności od warunków, uczestnicy ustawiają się
w szyku rozwiniętym przed pomnikiem lub prostopadle do frontu symbolu w następującej kolejności:
– orkiestra,
– drużyna sztandarowa,
– dalej w linii jednostki organizacyjne.
Osoby z pochodniami ustawia się:
– dwóch po obu stronach posterunku honorowego w odstępie kroku,
– po dwóch na każdą jednostkę organizacyjną, stają oni w pierwszym szeregu.
Przebieg uroczystości:
Bezpośrednio przed rozpoczęciem apelu prowadzący uroczystość staje przed środkiem szyku i wydaje
rozkaz: “Zapalić pochodnie”. Następnie melduje wyższemu przełożonemu. Później wydaje komendę
“Zapalić znicz”. Znicz zapalają harcerze stojący z pochodniami przy symbolu. Dobosze wykonują
tremolo. Po zapaleniu znicza orkiestra gra hymn ZHP lub hymn państwowy. Wychodzi osoba
wyznaczona do odczytania apelu poległych. Apel odczytuje się powoli, dobitnie, odpowiednio
modulując głos. Po każdym zwrocie “Wzywam was do apelu!”, harcerze odpowiadają: “Polegli na
polu chwały”. Dobosze wykonują trzykrotne tremolo. Tremolo wykonuje się również po słowach
kończących apel “Cześć ich pamięci”.
W przypadku gdy w tekście apelu wymienia się poległych harcerzy i instruktorów, używa się zwrotu
“Odeszli na wieczną wartę”. W tekście apelu można wymienić nazwiska poległych
w walkach lub tylko symbolicznie niektóre nazwiska, nazwy drużyn oraz nazwy miejsc bitew. Po
odczytaniu apelu fanfarzyści (trębacze) grają Sygnał ZHP. Po odegraniu mogą odbyć się wystąpienia
gości. Apel poległych może być zakończony składaniem wieńców.

3.3. Wręczenie sztandaru

Wręczenie i poświęcenie sztandaru odbywa się podczas uroczystego apelu (uroczystej zbiórki) danej
jednostki organizacyjnej Związku w miejscu podnoszącym rangę uroczystości.
Miejsce uroczystości powinno być odpowiednio udekorowane. W centralnym miejscu uroczystości
ustawia się stół nakryty suknem. Na stoliku obok można umieścić kronikę
i paramenty liturgiczne do poświęcenia sztandaru.
Na stole głównym umieszcza się sztandar.
Po czynnościach i komendach zgodnych ze scenariuszem uroczystego apelu danej jednostki

organizacyjnej, osoba wręczająca sztandar (może być ona w asyście przedstawiciela duchowieństwa) i
osoby wyznaczone do wbijania gwoździ honorowych podchodzą do stołu ze sztandarem.
Prowadzący uroczystość (komendant placu) podaje komendę do przyjęcia postawy zasadniczej.
Przedstawiciel fundatora albo przedstawiciel jednostki nadrzędnej odczytuje akt ufundowania
sztandaru, po czym zaprasza do wbicia gwoździ honorowych. Osoby te podpisują się na akcie
fundacji sztandaru. Następnie rodzice chrzestni zwracają się do kapelana o poświęcenie sztandaru.
Po odczytaniu aktu nadania sztandaru prowadzący uroczystość podaje komendę do wystąpienia
pocztu sztandarowego. Poczet występuje przed front drużyn harcerskich i zatrzymuje się w
wyznaczonym miejscu. Prowadzący uroczystość podaje komendy do oddania honorów. Rodzice
chrzestni (podnosząc sztandar ze stołu) w imieniu fundatorów przekazują sztandar przedstawicielowi
jednostki nadrzędnej. Wręczający sztandar podnosi go do pozycji pionowej (w tym momencie
trębacze mogą grać sygnał Słuchajcie wszyscy).
Następnie wręczający podchodzi do komendanta jednostki organizacyjnej otrzymującej sztandar
mówiąc: “W imieniu komendanta (określonej jednostki nadrzędnej) wręczam (podaje pełną nazwę
jednostki otrzymującej sztandar) sztandar ufundowany przez (wymienia fundatorów)”. Następnie
pochyla sztandar tak, aby jego dolny brzeg znajdował się na wysokości około metra nad ziemią.
Komendant jednostki otrzymującej sztandar klęka na prawe kolano, prawą ręką ujmuje płat sztandaru,
podnosi go do ust i całuje. Potem opuszcza go, wstaje, przejmuje sztandar od wręczającego, mówiąc:
“Ku chwale Związku Harcerstwa Polskiego”. Wykonuje w tył zwrot, unosi sztandar do góry i
prezentuje go harcerzom
i harcerkom, pochylając w prawo, potem w lewo.
Harcerze z pocztu sztandarowego klękają na prawe kolano. Komendant jednostki pochyla sztandar,
sztandarowy prawą ręką ujmuje płat sztandaru, podnosi go do ust i całuje, po czym opuszcza go. Na
komendę dowódcy pocztu harcerze wstają, sztandarowy przejmuje sztandar od komendanta jednostki
nadrzędnej i trzyma go w położeniu “Prezentuj”.
W tym momencie grany jest Sygnał ZHP. Po odegraniu sygnału prowadzący uroczystość podaje
komendę do prezentacji sztandaru. Poczet sztandarowy maszeruje do lewego skrzydła szyku, po czym
przechodzi przed frontem drużyn salutując sztandarem, a następnie staje na swoim miejscu w szyku.
Prowadzący uroczystość podaje komendę do przyjęcia postawy swobodnej. Mogą nastąpić
w tym momencie okolicznościowe wystąpienia gości.
Uroczystość kończy się zgodnie ze scenariuszem uroczystego apelu jednostki organizacyjnej
Związku.

4. ZASADY UCZESTNICZENIA DRUŻYN HARCERSKICH REPREZENTUJĄCYCH ZWIĄZEK W

UROCZYSTOŚCIACH PAŃSTWOWYCH, PATRIOTYCZNO-RELIGIJNYCH

4.1.Drużyny reprezentujące Związek w uroczystościach państwowych realizują zadania przewidziane
dla nich przez głównego organizatora uroczystości zgodnie ze scenariuszem danej uroczystości i
“Zasadami musztry i ceremoniału harcerskiego”.
4.2. Udział harcerskich reprezentacji w uroczystościach patriotyczno-religijnych uzależniony jest od
ogólnego scenariusza, miejsca i okoliczności uroczystości.
4.2.1. W mszach polowych uczestniczyć mogą:
– indywidualnie harcerki i harcerze,
– zastępy harcerskie bądź drużyny w zwartym szyku,

– drużyna sztandarowa ze sztandarem,
– harcerze do posługi liturgicznej,
– orkiestra harcerska bądź inny harcerski zespół wokalno-instrumentalny.
Drużyna sztandarowa ustawia się na wprost ołtarza.
Drużyna sztandarowa przyjmuje postawę zasadniczą przed Ewangelią, Podniesieniem,
Błogosławieństwem.
Komendy do przyjęcia postawy zasadniczej i swobodnej powinny być poprzedzane sygnałem na
trąbce.
4.2.2. W mszach w obiektach sakralnych uczestniczyć mogą:
– indywidualnie harcerki i harcerze,
– zastępy harcerskie bądź drużyna, jeżeli pozwolą na to warunki,
– poczet (poczty) sztandarowy,
– harcerze do posługi liturgicznej, trębacze lub zespół wokalno-instrumentalny.
Poczet sztandarowy zajmuje miejsce z prawej strony ołtarza bądź inne, wyznaczone przez
organizatora uroczystości.
Poczet (poczty) sztandarowy wprowadza się przed zajęciem przez celebransa miejsca przy ołtarzu, a
wyprowadza po opuszczeniu przez celebransa miejsca przy ołtarzu, ale przed opuszczeniem obiektu
przez pozostałych uczestników uroczystości.
Poczet sztandarowy w czasie mszy św. występuje w nakryciach głowy.
Zachowanie się pocztu sztandarowego musi być zgodne z “Zasadami musztry i ceremoniału
harcerskiego” i “Ceremoniałem wojskowym”.

4.3. Drużyny harcerskie uczestniczące w uroczystościach patriotyczno-religijnych w charakterze
oficjalnych reprezentacji Związku - bez względu na swoje wyznanie - w świątyniach i innych
miejscach wyznań zachowują się zgodnie z zasadami przyjętymi dla danego wyznania.

ZASADY SŁUŻBY WARTOWNICZEJ W ZHP

1. CEL

Bezpośrednim celem służby wartowniczej jest ochrona życia, zdrowia oraz mienia wspólnego
i osobistego osób przebywających na strzeżonym terenie. Służba wartownicza może też mieć
charakter honorowy. Z wychowawczego punktu widzenia pełnienie służby wartowniczej przyczynia
się do rozwoju takich cech, jak: odpowiedzialność, wytrwałość, odwaga, spostrzegawczość.
2. ORGANIZACJA
Organizację służby wartowniczej ustala komendant(ka) jednostki lub osoba przez niego upoważniona.
Na organizację składają się następujące elementy:
– liczba i liczebność posterunków wartowniczych,
– obszar podlegający danemu posterunkowi,
– czas pełnienia warty,
– podległość służbowa wartowników,
– ewentualnie hasła rozpoznawcze i okres ich obowiązywania.
2.1. Liczba i liczebność posterunków wartowniczych
Liczba oraz liczebność posterunków wartowniczych powinny być dostosowane do strzeżonego

obszaru, wieku osób pełniących służbę, a także do pory dnia i nocy. Warty w nocy powinny pełnić
posterunki co najmniej 2-osobowe.
2.2. Obszar podlegający danemu posterunkowi
Należy dokładnie ustalić granice strzeżonego obszaru. W przypadku większego obszaru może być on
podzielony na sektory o wyraźnie określonych granicach, podlegające poszczególnym posterunkom
wartowniczym.
2.3. Czas pełnienia warty
Czas pełnienia warty przez jedną zmianę należy dostosować do wieku harcerek i harcerzy oraz pory
dnia i nocy. Zasadniczo nie powinien on przekraczać 2 godzin na jedną zmianę. W przypadku wart
honorowych należy stosować czas krótszy, dostosowany do długości uroczystości. Warta honorowa w
przypadku jednej zmiany nie powinna trwać dłużej niż 1 godzinę.
2.4. Podległość służbowa wartowników
Ustalający organizację warty określa bezpośredniego przełożonego wartowników.
W przypadku wyznaczenia większej liczby posterunków wartowniczych należy mianować dowódcę
warty, któremu podlegają wszystkie posterunki. W przypadku kiedy funkcjonuje jeden lub niewielka
liczba posterunków wartowniczych, przełożonym wartowników może być instruktor służbowy lub
oboźny. Jedynie bezpośredni przełożony wartowników ma prawo wydawać im rozkazy.

2.5. Hasła rozpoznawcze i okres ich obowiązywania

W przypadkach tego wymagających można określić hasło rozpoznawcze i odzew, które pozwolą na
identyfikację osób znajdujących się na strzeżonym obszarze i ich prawo do przebywania w danym
miejscu. Stosowanie hasła rozpoznawczego jest szczególnie istotne na dużych obozach, gdzie
uczestnicy i kadra nie znają się osobiście.

3. PRAWA I OBOWIĄZKI WARTOWNIKA

Wartownik w związku z pełnioną funkcją ma prawo:
– wydawać polecenia związane z pełnioną służbą wszystkim osobom znajdującym się na chronionym
obszarze, z wyjątkiem bezpośredniego przełożonego,
– nie wykonywać poleceń jakichkolwiek osób poza bezpośrednim przełożonym i dowódcą warty,
– oddalić się z chronionego obszaru w przypadku konieczności ratowania życia ludzkiego lub
ochrony zdrowia.
Wartownik ma następujące obowiązki:
– pilnie obserwować chroniony obszar,
– w przypadku zagrożenia chronionego obszaru ogłosić alarm,
– pełnić służbę aż do momentu przejęcia przez innego wartownika bądź zwolnienia z pełnienia służby
przez bezpośredniego przełożonego,
– poinformować bezpośredniego przełożonego o przybyciu osób nie upoważnionych
a chcących wejść na obszar chroniony po uprzednim zatrzymaniu ich słowami: “Stój – służba
wartownicza!”,
– wykonywać inne czynności zlecone przez bezpośredniego przełożonego, np. prowadzić książkę
wyjść uczestników z obozu,

– pełnić służbę w umundurowaniu organizacyjnym zgodnym z odpowiednimi regulaminami,
a w porze nocnej strój określa dowódca warty.

4. WARTY HONOROWE

Warty honorowe wystawia się podczas uroczystości przy Grobie Nieznanego Żołnierza, pomnikach,
tablicach pamiątkowych lub trumnach, itp. Wartowników honorowych wystawia się po dwóch,
czterech lub sześciu w zależności od warunków i rangi uroczystości. Wartownicy pełnią służbę w
postawie zasadniczej i w trakcie jej trwania nie oddają honorów.

STATUT ZHP

ROZDZIAŁ 1.

Postanowienia ogólne

§ 1

Związek Harcerstwa Polskiego jest ogólnopolskim, patriotycznym stowarzyszeniem

i prowadzi działalność pożytku publicznego.
Związek Harcerstwa Polskiego może używać skrótu ZHP.

ZHP posiada osobowość prawną. Osobowość prawną posiadają także chorągwie jako
terenowe jednostki organizacyjne.

ZHP działa na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. W wyjątkowych wypadkach ZHP może
działać za granicą z ograniczeniami wynikającymi z § 15 ust. 4.

Siedzibą władz naczelnych ZHP jest miasto stołeczne Warszawa.
Postanowienia Statutu, w których mowa o harcerzu, harcerzu starszym, wędrowniku,

członku starszyzny, instruktorze, seniorze, stosuje się odpowiednio do harcerek, harcerek
starszych, wędrowniczek, członkiń starszyzny, instruktorek i seniorek.

ROZDZIAŁ 2.

Charakter, cele i środki działania

§ 2

ZHP działa zgodnie z zasadami, celami i metodą wprowadzonymi przez założyciela

skautingu Roberta Baden-Powella i rozwiniętymi przez Andrzeja Małkowskiego.
ZHP jest dobrowolnym stowarzyszeniem otwartym dla wszystkich bez względu na

pochodzenie, rasę czy wyznanie.
ZHP jest stowarzyszeniem apolitycznym, niezależnym ideowo i organizacyjnie od partii,

ruchów i organizacji o charakterze politycznym. Nie można wykorzystywać struktur ani
symboli ZHP do prowadzenia działalności politycznej.

ZHP jest członkiem światowej rodziny skautowej zrzeszonej w Światowej Organizacji
Ruchu Skautowego (WOSM), Światowym Stowarzyszeniu Przewodniczek i Skautek

(WAGGGS) i Międzynarodowym Bractwie Skautów i Przewodniczek (ISGF).

§ 3

Misją ZHP jest wychowywanie młodego człowieka, czyli wspieranie go we wszechstronnym
rozwoju i kształtowaniu charakteru przez stawianie wyzwań.

ZHP wychowuje młodych ludzi na prawych, aktywnych i odpowiedzialnych obywateli w
duchu wartości zawartych w Prawie Harcerskim.

Podstawą wychowania w ZHP są normy moralne, wywodzące się z uniwersalnych,
kulturowych i etycznych wartości chrześcijaństwa. ZHP uznaje prawo każdego członka

Związku do osobistego wyboru systemu wartości duchowych.
Za główne cele swojego działania ZHP uznaje:

stwarzanie warunków do wszechstronnego, intelektualnego, społecznego, duchowego,
emocjonalnego i fizycznego rozwoju człowieka,

nieskrępowane kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego, przy poszanowaniu
jego prawa do wolności i godności, w tym wolności od wszelkich nałogów,

upowszechnianie i umacnianie w społeczeństwie przywiązania do wartości: wolności,

prawdy, sprawiedliwości, demokracji, samorządności, równouprawnienia, tolerancji i
przyjaźni,

stwarzanie warunków do nawiązywania i utrwalania silnych więzi międzyludzkich ponad
podziałami rasowymi, narodowościowymi i wyznaniowymi,

upowszechnianie wiedzy o świecie przyrody, przeciwstawianie się jego niszczeniu przez
cywilizację, kształtowanie potrzeby kontaktu z nieskażoną przyrodą.

§ 4

Dla osiągnięcia swoich celów ZHP:

zrzesza swoich członków w podstawowych jednostkach organizacyjnych,
prowadzi działalność wychowawczą i oświatową wśród dzieci i młodzieży, prowadzi wśród

nich całoroczną działalność oświatowo-wychowawczą, posługując się harcerskimi formami
pracy,

wypowiada się w sprawach dzieci i młodzieży,
upowszechnia ideę wolontariatu oraz organizuje wolontariuszy do realizacji celów

statutowych,
podejmuje zadania w zakresie pomocy społecznej, w tym także poprzez prowadzenie

działalności charytatywnej i opiekuńczej,
prowadzi działania na rzecz osób niepełnosprawnych, a w szczególności rehabilitację i

rewalidację dzieci niepełnosprawnych, a także resocjalizację dzieci nieprzystosowanych
społecznie,

prowadzi działalność edukacyjną i kształceniową wśród osób dorosłych,
prowadzi kształcenie kadry instruktorskiej,

tworzy ośrodki oraz placówki oświatowo-wychowawcze, opiekuńczo-wychowawcze,
naukowo-badawcze i kulturalne,

upowszechnia zasady wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także
prowadzi działania wspomagające rozwój demokracji,

przyczynia się do budowania społeczeństwa obywatelskiego,
prowadzi działalność międzynarodową, w tym działalność na rzecz integracji europejskiej,

stwarza warunki do nawiązywania i utrwalania silnych więzi międzyludzkich ponad
podziałami rasowymi, narodowościowymi i wyznaniowymi,

upowszechnia i umacnia w społeczeństwie przywiązanie do wartości: wolności, prawdy,
sprawiedliwości, demokracji, samorządności, równouprawnienia, tolerancji i przyjaźni,

upowszechnia wiedzę o świecie przyrody, przeciwstawia się jego niszczeniu przez
cywilizację, kształtuje potrzeby kontaktu z nieskażoną przyrodą, organizuje

przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska naturalnego,
organizuje przedsięwzięcia związane z rozwojem zainteresowań i specjalności,

działalnością w zakresie kultury, kultury fizycznej i sportu oraz turystyki i krajoznawstwa,
inicjuje i realizuje programy profilaktyczne, antyalkoholowe i przeciwdziałające

uzależnieniom,
działa na rzecz obrony narodowej i bezpieczeństwa powszechnego,

troszczy się o tradycje i dziedzictwo narodowe, kształtuje postawy patriotyczne,
działa na rzecz promocji zdrowego trybu życia oraz ochrony zdrowia,

dba o dobra kultury związane z historią harcerstwa, chroni je i udostępnia dla celów

naukowo-badawczych i wychowawczych,
przygotowuje członków organizacji do aktywności na rynku pracy,

organizuje letni i zimowy wypoczynek w formach wyjazdowych i w miejscu zamieszkania,
prowadzi działalność wydawniczą, radiową i informacyjną.

ZHP realizuje swoje cele oraz prowadzi działalność wychowawczą opartą na metodzie
harcerskiej także wśród osób niezrzeszonych w ZHP.

§ 5

1. Metoda harcerska to sposób działania odznaczający się:

pozytywnością,
indywidualnością,

wzajemnością oddziaływań,
dobrowolnością i świadomością celów,

pośredniością,
naturalnością,

będący jednocześnie systemem wspierania samorozwoju zuchów, harcerzy i instruktorów
przez:

Przyrzeczenie i Prawo,
uczenie w działaniu,

uczestnictwo w małych grupach,
stale doskonalony i stymulujący program.

ZHP realizuje cele przez harcerski system wychowawczy rozumiany jako jedność zasad
harcerskiego wychowania, metody i programu, w którym istotną rolę odgrywa osobisty

przykład instruktora.
Zasady harcerskiego wychowania to: służba, braterstwo, praca nad sobą.

Program działania powstaje samorządnie w drużynach oraz w innych podstawowych
jednostkach organizacyjnych ZHP.

§ 6

Wartości wychowawcze ZHP zawarte są w Obietnicy i Prawie Zucha, Przyrzeczeniu i Prawie

Harcerskim oraz Zobowiązaniu Instruktorskim.
Obietnica Zucha:

Obiecuję być dobrym zuchem, zawsze przestrzegać Prawa Zucha.
Prawo Zucha:

Zuch kocha Boga i Polskę.
Zuch jest dzielny.

Zuch mówi prawdę.
Zuch pamięta o swoich obowiązkach.

Wszystkim jest z zuchem dobrze.
Zuch stara się być coraz lepszy.

Przyrzeczenie Harcerskie:
Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim

i być posłuszną/posłusznym Prawu Harcerskiemu.

Prawo Harcerskie:

Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego.
Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.

Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.

Harcerz postępuje po rycersku.
Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.

Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
Harcerz jest zawsze pogodny.

Harcerz jest oszczędny i ofiarny.
Harcerz jest czysty w myśli, w mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie pije napojów

alkoholowych.
Zobowiązanie Instruktorskie:

Przyjmuję obowiązki instruktorki/instruktora Związku Harcerstwa Polskiego. Jestem
świadoma/świadomy odpowiedzialności harcerskiego wychowawcy i opiekuna. Będę dbać

o dobre imię harcerstwa, przestrzegać Statutu ZHP, pracować nad sobą, pogłębiać swoją
wiedzę i umiejętności. Wychowam swego następcę. Powierzonej przez Związek

Harcerstwa Polskiego służby nie opuszczę samowolnie.

§ 7

ZHP współpracuje z organami władzy publicznej, administracji rządowej i samorządowej,
placówkami oświaty i wychowania, Wojskiem Polskim oraz innymi służbami mundurowymi,

Kościołem katolickim i innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi, a także z
organizacjami społecznymi i podmiotami, których cele i działalność nie są sprzeczne z

celami ZHP.
ZHP korzysta ze wsparcia rodziców i pomocy ruchu przyjaciół harcerstwa.

Zasady działania ruchu przyjaciół harcerstwa określa Rada Naczelna ZHP.

§ 8

ZHP utrzymuje kontakty z dziećmi i młodzieżą polonijną oraz Polakami mieszkającymi
poza granicami kraju.

ZHP współdziała z organizacjami skautowymi zrzeszonymi w WOSM, WAGGGS i ISGF.
ZHP może współpracować także z innymi organizacjami, zwłaszcza dziecięcymi

i młodzieżowymi w innych państwach oraz z organizacjami międzynarodowymi,
których cele i działalność nie są sprzeczne z celami ZHP.

ROZDZIAŁ 3.

Hymn, odznaki, symbole, mundury organizacyjne

§ 9

1. Hymnem ZHP jest pierwsza zwrotka wraz z refrenem pieśni „Wszystko, co nasze, Polsce

oddamy”.
2. Tekst oraz zapis nutowy Hymnu ZHP stanowi załącznik nr 1 do Statutu ZHP.

§ 10

Odznakami organizacyjnymi ZHP są:

dla zuchów – Znaczek Zucha przedstawiający główkę białego orła i żółtą tarczę

wschodzącego słońca na niebieskim tle; podstawą odznaki jest czerwony prostokąt
z napisem „ZUCH”,

dla pozostałych członków zwyczajnych ZHP, którzy złożyli Przyrzeczenie Harcerskie –
tradycyjny Krzyż Harcerski, wzorowany na orderze Virtuti Militari, z lilijką w środku i

wieńcem z liści dębowych i laurowych, wplecionym w ramiona, oraz napisem „CZUWAJ”.
Tradycyjnym znakiem ZHP jest harcerska lilijka z inicjałami hasła filaretów: Ojczyzna,

Nauka, Cnota, oraz inicjałami ZHP na przewiązce.
Odznakami przynależności członków ZHP do WOSM, WAGGGS i ISGF są noszone na

mundurze symbole tych organizacji.
Wzór Znaczka Zucha, Krzyża Harcerskiego i lilijki stanowi załącznik nr 2 do Statutu ZHP.

Wzory innych odznak, odznaczeń organizacyjnych i symboli ZHP oraz sposób ich używania
określa Główna Kwatera ZHP.

§ 11

ZHP posiada sztandar i banderę.

Prawo posiadania sztandaru przysługuje także chorągwiom, hufcom, szczepom, związkom
drużyn oraz podstawowym jednostkom organizacyjnym ZHP.

Wzory sztandarów i zasady ich przyznawania oraz wzór bandery i prawo jej posiadania
określa Główna Kwatera ZHP.

§ 12

Podstawowym ubiorem organizacyjnym członków zwyczajnych ZHP jest mundur.

Wzory mundurów i innych strojów organizacyjnych oraz sposoby ich używania określa
Główna Kwatera ZHP.

§ 13

Jednostki organizacyjne ZHP mogą posiadać nazwy i imiona. Zasady i tryb przyjmowania

nazw i imion określa Główna Kwatera ZHP.

ROZDZIAŁ 4.

Członkostwo

§ 14

Członkostwo ZHP powstaje z chwilą wyrażenia woli przynależności do ZHP i uzyskania
przydziału służbowego.

Członkowie ZHP dzielą się na:
członków zwyczajnych,

członków wspierających.
Nie można być w tym samym czasie członkiem zwyczajnym i członkiem wspierającym.

§ 15

1. Członkiem zwyczajnym ZHP może zostać każdy, kto wyrazi wolę przynależności do ZHP i

działania zgodnego z zasadami i celami Związku.
Osoby do lat 16 mogą należeć do ZHP za pisemną zgodą rodziców lub opiekunów

prawnych.
Cudzoziemcy, mieszkający stale lub czasowo w Polsce, mogą być członkami ZHP.

Osoby pochodzenia polskiego, mieszkające czasowo za granicą, mogą należeć do jednostek

ZHP prowadzących działalność za granicą za zgodą właściwej terytorialnie organizacji
skautowej, należącej do WOSM i/lub WAGGGS.

§ 16

1. Członkami wspierającymi ZHP są:

osoby pełnoletnie, wyrażające wolę stałej współpracy i pomocy jednostkom
organizacyjnym ZHP,

osoby prawne, w szczególności stowarzyszenia przyjaciół harcerstwa.
2. Uzyskanie przydziału służbowego przez członka wspierającego następuje po podpisaniu

porozumienia. Zasady dotyczące porozumień w sprawie praw i obowiązków członków
wspierających określa Główna Kwatera ZHP.

§ 17

Członkami zwyczajnymi są: zuchy, harcerze, harcerze starsi, wędrownicy, starszyzna i

instruktorzy.
Zuchy składają Obietnicę Zucha, a pozostali członkowie zwyczajni składają Przyrzeczenie

Harcerskie.
Instruktorem zostaje się po zdobyciu stopnia instruktorskiego i złożeniu Zobowiązania

Instruktorskiego, złożywszy uprzednio Przyrzeczenie Harcerskie. Instruktorem może zostać
osoba, która ukończyła 16 lat.

Do starszyzny należą członkowie zwyczajni, którzy ukończyli 25 rok życia i nie złożyli
Zobowiązania Instruktorskiego.

Starszyzna i instruktorzy, którzy ukończyli 55 lat i złożyli stosowną deklarację właściwemu
komendantowi, otrzymują miano seniora.

Starszyzna i instruktorzy mogą się zrzeszać w kręgach.
Zasady przynależności członków zwyczajnych do poszczególnych grup metodycznych i do

jednostek organizacyjnych określa Rada Naczelna ZHP.

§ 18

Członkowie ZHP mają przydział służbowy.
Zasady przydziału służbowego członków i tryb postępowania w sprawach związanych

z przydziałem służbowym określa Główna Kwatera ZHP.

§ 19

Członkowie zwyczajni ZHP mają prawo:
brać udział we wszystkich formach pracy harcerskiej, w szczególności uczestniczyć w życiu

jednostki organizacyjnej ZHP, do której mają przydział służbowy,
wypowiadać się i zgłaszać wnioski w sprawach dotyczących ZHP,

korzystać z urządzeń, sprzętu, placówek i świadczeń ZHP, na zasadach określonych przez
Związek,

nosić mundur i odznaki organizacyjne ZHP.
Instruktorzy mają ponadto prawo do przyjmowania Obietnicy Zucha, Przyrzeczenia

Harcerskiego i Zobowiązania Instruktorskiego.

§ 20

Członkowie zwyczajni ZHP mają obowiązek:

dbać o dobre imię i dobro Związku, kierować się zasadami określonymi w Prawie

i Obietnicy Zucha oraz Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim,
stosować się do postanowień Statutu ZHP oraz przestrzegać przepisów i regulaminów ZHP,

brać czynny udział w życiu ZHP,
opłacać regularnie składki członkowskie.

Instruktorzy mają ponadto obowiązek kierowania się zasadami określonymi w
Zobowiązaniu Instruktorskim oraz szczególnej troski o powierzone im dzieci i młodzież,

zwłaszcza o ich zdrowie i bezpieczeństwo.

§ 21

Kadrę ZHP stanowią członkowie zwyczajni pełniący funkcje instruktorskie.
Pełnienie funkcji w ZHP jest jedną z dróg rozwoju kadry i wymaga przeszkolenia. Dla

pełnego rozwoju instruktorskiego niezbędne jest podejmowanie nowych zadań i funkcji.
Funkcjami instruktorskimi są funkcje, które nie mają charakteru dorywczego, to jest:

funkcja drużynowego lub kierującego podstawową jednostką organizacyjną oraz inne stałe
funkcje związane z realizacją zadań statutowych powierzane w trybie mianowania przez

właściwego komendanta hufca, komendanta chorągwi lub Naczelnika ZHP,
funkcje członków władz ZHP powierzane w trybie wyboru.

Funkcję instruktorską może pełnić instruktor. W uzasadnionych wypadkach komendant
hufca może dopuścić do pełnienia funkcji instruktorskiej członka zwyczajnego nie

będącego instruktorem, który ukończył 16 lat i posiada odpowiednie kwalifikacje
instruktorskie.

Dla osób niepełnoletnich pełniących funkcję drużynowego, komendant hufca wyznacza
pełnoletniego opiekuna.

6. Powierzanie funkcji harcerskiego kapelana następuje w trybie mianowania przez
właściwego komendanta hufca, komendanta chorągwi lub Naczelnika ZHP za zgodą

odpowiednich władz kościelnych.

§ 22

Właściwy komendant hufca, komendant chorągwi lub Naczelnik ZHP zalicza instruktorom
corocznie służbę instruktorską.

Od decyzji w sprawie zaliczania służby instruktorskiej przysługuje odwołanie do sądu
harcerskiego.

Szczegółowy tryb postępowania w sprawach zaliczenia służby instruktorskiej określa Rada
Naczelna ZHP.

§ 23

Za osiągnięcia w pracy Związku członkowie ZHP mogą być wyróżniani i nagradzani.

Formy, rodzaje oraz zasady wyróżnień i nagród określa Rada Naczelna ZHP.
Najwyższym wyróżnieniem organizacyjnym ZHP jest krzyż „Za Zasługi dla ZHP”.

§ 24

1. Członkostwo zwyczajne ZHP ustaje na skutek:

wystąpienia z ZHP,
skreślenia z listy członków ZHP,

wykluczenia z ZHP.
2. Członkostwo wspierające ZHP ustaje na skutek:

rezygnacji,

skreślenia z listy członków ZHP z powodów niewywiązywania się z obowiązków
wynikających z porozumienia.

§ 25

Wystąpienie z ZHP następuje w drodze złożenia stosownego oświadczenia, zgodnie z

podstawowym przydziałem służbowym, osobie kierującej podstawową jednostką
organizacyjną ZHP lub właściwemu komendantowi hufca, komendantowi chorągwi lub

Naczelnikowi ZHP.

§ 26

Skreślenie z listy członków następuje w wypadku niewypełnienia obowiązków
członkowskich, w tym nieopłacenia składek członkowskich przez okres co najmniej

6 miesięcy.
Decyzję o skreśleniu z listy członków ZHP podejmują, po wcześniejszym uprzedzeniu o

takim zamiarze i umożliwieniu złożenia wyjaśnień, zgodnie z podstawowym przydziałem
służbowym, osoby kierujące podstawowymi jednostkami organizacyjnymi ZHP lub właściwy

komendant hufca, komendant chorągwi bądź Naczelnik ZHP.
Od decyzji o skreśleniu z listy członków ZHP przysługuje prawo odwołania na zasadach

określonych w § 28.

§ 27

Wobec członków zwyczajnych ZHP naruszających postanowienia Statutu ZHP mogą być
stosowane następujące kary:

upomnienie,
nagana,

wykluczenie z ZHP,
ponadto w stosunku do starszyzny, instruktorów i kadry pozbawienie, na okres do 4 lat,

całości lub części praw członkowskich.
Uprawnionymi do stosowania kar są:

w stosunku do członków zwyczajnych nie będących instruktorami i nie pełniących funkcji
instruktorskich – osoba kierująca podstawową jednostką organizacyjną ZHP,

w stosunku do starszyzny, instruktorów i kadry – właściwy komendant hufca, komendant
chorągwi lub Naczelnik ZHP w zakresie upomnienia i nagany oraz pozbawienia praw

członkowskich, a właściwy sąd harcerski w zakresie wszystkich kar.
Obwinionemu przysługuje prawo złożenia wyjaśnień przed zastosowaniem kary.

Właściwy komendant hufca, komendant chorągwi lub Naczelnik ZHP może zawiesić członka
zwyczajnego pełniącego funkcję instruktorską w pełnieniu określonych funkcji oraz w

prawach członka ZHP do czasu zakończenia postępowania, jeśli ze względu na rodzaj
przewinienia przemawiają za tym względy wychowawcze lub dobro Związku pod

warunkiem jednoczesnego skierowania sprawy do sądu harcerskiego.
Kara upomnienia lub nagany ulega zatarciu po upływie roku od prawomocnego ukarania

a kara pozbawienia praw członkowskich – po upływie roku od jej zakończenia.
Wykluczenie z ZHP powoduje pozbawienie praw członkowskich, utratę stopni i odznak

organizacyjnych.

7. Wykluczonemu z ZHP przysługuje prawo ponownego ubiegania się o członkostwo w ZHP.

Zasady ponownego ubiegania się o członkowstwo określa Rada Naczelna ZHP.

§ 28

Skreślonemu z listy członków ZHP oraz ukaranemu przysługuje prawo odwołania
w terminie 14 dni od dnia powiadomienia:

od decyzji osoby kierującej podstawową jednostką organizacyjną ZHP podjętych wobec
członka zwyczajnego nie będącego kadrą – do właściwego komendanta hufca lub

komendanta chorągwi,
od decyzji komendanta hufca, komendanta chorągwi lub Naczelnika ZHP podjętych wobec

kadry, starszyzny lub instruktorów – do właściwego sądu harcerskiego,
od decyzji komendanta hufca, komendanta chorągwi lub Naczelnika ZHP podjętych wobec

członka zwyczajnego nie będącego instruktorem i pełniącego funkcję instruktorską oraz
wobec członka wspierającego – odpowiednio do komendanta chorągwi, Naczelnika ZHP lub

Głównej Kwatery ZHP,
od orzeczenia sądu harcerskiego – do sądu harcerskiego właściwego do rozpatrzenia

odwołania.
Od decyzji podjętych w trybie odwoławczym odwołanie nie przysługuje.

ROZDZIAŁ 5.

Struktura

§ 29

Terenowymi jednostkami organizacyjnymi ZHP są hufce i chorągwie.

§ 30

Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi ZHP są:

gromady, drużyny lub kręgi skupiające członków zwyczajnych,
inne jednostki działające na zasadach drużyny lub kręgu.

Rozpoczęcie działalności podstawowej jednostki organizacyjnej ZHP wymaga zgody
właściwego komendanta hufca. W szczególnie uzasadnionych wypadkach utworzenie

podstawowej jednostki organizacyjnej może nastąpić także za zgodą komendanta
chorągwi albo Naczelnika ZHP.

Gromadą lub drużyną kieruje drużynowy. Drużynowych mianuje rozkazem właściwy
komendant hufca, komendant chorągwi lub Naczelnik ZHP.

Kręgiem kieruje jego przewodniczący lub komendant wybierany przez krąg i mianowany
przez właściwego komendanta hufca, komendanta chorągwi lub Naczelnika ZHP.

5. Szczegółowe zasady tworzenia i działania gromad, drużyn, kręgów i innych jednostek
określa Główna Kwatera ZHP.

§ 31

Podstawowe jednostki organizacyjne ZHP działające w jednym środowisku mogą łączyć się

w szczepy oraz związki drużyn. Utworzenie szczepu i związku drużyn zatwierdza komenda
hufca.

Szczepem i związkiem drużyn kieruje komendant. Komendanta mianuje rozkazem
właściwy komendant hufca.

Szczegółowe zasady tworzenia i działania szczepów i związków drużyn określa Główna
Kwatera ZHP.

§ 32

W ZHP mogą działać środowiskowe, regionalne oraz ogólnopolskie ruchy programowo-
metodyczne, skupiające instruktorów, starszyznę i kadrę, oraz jednostki organizacyjne

ZHP.
Ruchy programowo-metodyczne stanowią dla ich członków formę współdziałania w celach:

doskonalenia programu i metodyki,
wymiany doświadczeń i upowszechniania inicjatyw programowych i metodycznych,

realizacji konkretnego zadania, inicjatywy społecznej lub kierunku służby.
Ruchy programowo-metodyczne podlegają rejestracji. Szczegółowy tryb postępowania

w sprawach związanych z wpisem ruchu do rejestru oraz zasady wykreślania ruchu
z rejestru określa Główna Kwatera ZHP.

§ 33

Hufiec jest terytorialną wspólnotą gromad, drużyn, kręgów i innych jednostek

organizacyjnych.
Hufiec tworzy warunki do działania jednostek organizacyjnych przez:

budowanie wspólnoty instruktorskiej i wspólnoty gromad, drużyn i kręgów,
wychowanie, kształcenie i wspieranie drużynowych i funkcyjnych,

pozyskiwanie i motywowanie kadry,
inicjowanie i wzmacnianie działalności programowej i metodycznej podstawowych

jednostek organizacyjnych,
wspieranie gromad, drużyn, kręgów, szczepów i związków drużyn w organizowaniu akcji

letniej i zimowej,
koordynację, nadzór i systematyczną ocenę podległych jednostek organizacyjnych

w zakresie zgodności z celami, zasadami i regulaminami ZHP i metodą harcerską,
współpracę z władzami lokalnymi,

pozyskiwanie środków finansowych i materialnych.
Hufiec tworzy komenda chorągwi, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych środowisk,

wyznaczając jego obszar działania i siedzibę władz.
Komenda chorągwi zmienia obszar działania hufca na wniosek zainteresowanych

środowisk, po zasięgnięciu opinii właściwych komend hufców.
Hufiec rozwiązuje komenda chorągwi, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych środowisk.

W przypadku rozwiązania hufca komenda chorągwi podejmuje uchwałę w sprawie zmiany
przydziału służbowego członków, przynależności jednostek organizacyjnych hufca oraz w

sprawie składników majątkowych hufca i uregulowania jego zobowiązań.

§ 34

Chorągiew jest terytorialną wspólnotą hufców.
Chorągiew posiada osobowość prawną.

Chorągiew tworzy warunki do działania hufców i podległych jednostek organizacyjnych
przez:

budowanie wspólnoty instruktorskiej i wspólnoty hufców,
inicjowanie i wzmacnianie działalności programowej i metodycznej,

kształcenie kadry instruktorskiej,

koordynację, nadzór i systematyczną ocenę komend hufców i jednostek organizacyjnych

na szczeblu chorągwi,
współpracę z władzami regionalnymi,

pozyskiwanie środków finansowych i materialnych.
W celu realizacji zadań zawartych w punktach 1 - 6 chorągiew tworzy odpowiednie

zespoły/referaty.
Chorągiew tworzy Główna Kwatera ZHP, po zasięgnięciu opinii zainteresowanych hufców,

wyznaczając jej obszar działania i siedzibę władz.
Likwidacja chorągwi następuje w drodze uchwały zjazdu chorągwi podjętej większością

2/3 głosów w obecności co najmniej 3/4 delegatów.
W przypadku trwałej niemożności regulowania zaciągniętych i wymagalnych zobowiązań

chorągwi - stwierdzonej uchwałą Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP – decyzje w sprawie
likwidacji chorągwi podejmuje Rada Naczelna ZHP na wniosek Głównej Kwatery ZHP.

Szczegółowy tryb likwidacji chorągwi, w tym dalszą przynależność terytorialną hufców
wchodzących w skład likwidowanej chorągwi, zasady podziału majątku oraz uregulowania

jej zobowiązań określa Główna Kwatera ZHP.

ROZDZIAŁ 6.

Władze, podejmowanie uchwał i decyzji, wybory władz

§ 35

Władzami ZHP są:

władze hufca:

zjazd hufca,
komenda hufca,

komendant hufca,
komisja rewizyjna hufca,

sąd harcerski hufca, jeżeli zjazd hufca dokona jego wyboru;

władze chorągwi:

zjazd chorągwi,
rada chorągwi,

komenda chorągwi,
komendant chorągwi,

komisja rewizyjna chorągwi,
sąd harcerski chorągwi;

władze naczelne:

Zjazd ZHP,

Przewodniczący ZHP,
Rada Naczelna ZHP,

Główna Kwatera ZHP,
Naczelnik ZHP,

Centralna Komisja Rewizyjna ZHP,
Naczelny Sąd Harcerski ZHP.

Pracami Rady Naczelnej ZHP kieruje Przewodniczący ZHP.
Pracami Głównej Kwatery kieruje Naczelnik ZHP.

Pracami rady chorągwi kieruje wybrany z jej grona przewodniczący.

racami komendy chorągwi kieruje komendant chorągwi.
Pracami komendy hufca kieruje komendant hufca.

§ 36

Władze ZHP pochodzą z wyboru.

Wybory do władz ZHP odbywają się z zachowaniem następujących zasad:
nieograniczona liczba kandydatów,

pełne równouprawnienie kandydatów bez względu na płeć i staż członkowski w ZHP.

§ 37

Czynne prawo wyborcze ma kadra, która posiada opłacone składki członkowskie.
Bierne prawo wyborcze mają instruktorzy, którzy opłacili składki członkowskie oraz mają

zaliczoną służbę instruktorską, z następującymi zastrzeżeniami:
w wyborach na funkcje skarbników bierne prawo wyborcze mają także pełnoletni

członkowie zwyczajni ZHP nie będący instruktorami,
w wyborach na funkcję komendanta chorągwi, Przewodniczącego ZHP, Naczelnika ZHP i

członków sądów harcerskich bierne prawo wyborcze mają wyłącznie instruktorzy w stopniu
harcmistrza,

w wyborach do komisji rewizyjnych biernego prawa wyborczego nie mają instruktorzy
bezpośrednio związani z odpowiedzialnością materialną w danej jednostce terenowej,

członkami władz ZHP nie mogą być osoby, które były skazane prawomocnym wyrokiem za
przestępstwo z winy umyślnej,

członkowie komisji rewizyjnych chorągwi nie mogą pozostawać z członkami komend
chorągwi w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub podległości z tytułu zatrudnienia,

członkowie Centralnej Komisji Rewizyjnej nie mogą pozostawać z członkami Głównej
Kwatery w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub podległości z tytułu zatrudnienia,

członkami rady chorągwi oraz Rady Naczelnej ZHP nie mogą być pracownicy ZHP.
3. Nie można łączyć funkcji:

Przewodniczącego ZHP oraz Naczelnika ZHP z jakąkolwiek inną funkcją we władzach ZHP,
komendanta hufca z funkcją członka komisji rewizyjnej chorągwi oraz funkcji komendanta

chorągwi z funkcją członka Centralnej Komisji Rewizyjnej,
we władzach tego samego stopnia,

przewodniczącego komisji rewizyjnej na szczeblu hufca, chorągwi i władz naczelnych,
przewodniczącego sądu harcerskiego na szczeblu hufca, chorągwi i władz naczelnych.

4.W przypadku zajścia kolizji, o której mowa w ust. 3, dotychczasowy mandat członka
władzy wygasa w momencie wyboru na nową funkcję.

5. Funkcję Przewodniczącego ZHP, Naczelnika ZHP komendanta chorągwi i komendanta
hufca można sprawować nie dłużej niż przez 2 kolejne, pełne kadencje.

§ 38

Wybory do władz odbywają się w głosowaniu tajnym, chyba że uprawnieni do głosowania

jednogłośnie postanowią inaczej.
Za wybranych do władz uważa się tych kandydatów, którzy otrzymali kolejno największą

liczbę głosów i więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.

W razie braku rozstrzygnięcia wyboru z powodu uzyskania przez kilku kandydatów takiej

samej liczby głosów, więcej jednak niż połowy ważnie oddanych głosów, przeprowadza się
głosowanie uzupełniające na tych kandydatów, w którym o wyborze decyduje zwykła

większość głosów.
Jeżeli liczba osób wybranych na zasadach określonych w ust. 2 jest mniejsza niż liczba

osób wybieranych w skład danej władzy, przeprowadza się wybory dodatkowe.
W wyborach dodatkowych w kolejnych głosowaniach biorą udział tylko kandydaci zgłoszeni

do pierwszego głosowania, z tym że w kolejnych głosowaniach nie bierze udziału
kandydat, który w poprzednim głosowaniu otrzymał najmniejszą liczbę głosów.

§ 39

Postanowienia § 38 stosuje się odpowiednio do wyborów delegatów na zjazd chorągwi i

ZHP.

§ 40

Wybory są prawomocne bez względu na liczbę uprawnionych obecnych na zjeździe lub na
zbiórce dokonującej wyboru delegatów na zjazd chorągwi lub Zjazd ZHP, o ile zostały

zachowane warunki określone w Ordynacji wyborczej ZHP.

§ 41

Delegaci na Zjazd ZHP wybierani są w hufcach lub w rejonach hufców w wyborach
jednostopniowych i bezpośrednich.

Podstawą do określenia liczby delegatów wybieranych na zjazdy chorągwi i Zjazd ZHP jest
liczba członków hufca, którzy opłacili składki członkowskie albo zostali zwolnieni z

obowiązku ich płacenia uchwałą Rady Naczelnej ZHP.

§ 42

Rada Naczelna ZHP określa w Ordynacji wyborczej ZHP szczegółowe zasady i tryb wyboru
władz oraz delegatów na zjazdy chorągwi i Zjazd ZHP, a także uchwala terminarz

organizowania zjazdów hufców i chorągwi.

§ 43

Kadencja władz ZHP trwa cztery lata. Kadencja władz wybranych na zjeździe
sprawozdawczym hufca lub zjeździe nadzwyczajnym kończy się w dniu najbliższego zjazdu

zwykłego.
Mandat członka władz ZHP wygasa z upływem kadencji, a w czasie jej trwania na skutek:

ustania członkostwa ZHP,
rezygnacji z mandatu,

odwołania ze składu władz lub odwołania danej władzy,
prawomocnego orzeczenia sądu harcerskiego,

skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo popełnione z winy umyślnej,
6) zmiany sytuacji życiowej doprowadzającej do kolizji z postanowieniami, o których

mowa w § 37.
Po wygaśnięciu mandatu komendanta hufca, mandaty pozostałych członków komendy

hufca wygasają w chwili wyboru nowego komendanta hufca.
Po wygaśnięciu mandatu komendanta chorągwi, mandaty pozostałych członków komendy

chorągwi wygasają w chwili wyboru nowego komendanta chorągwi.

Po wygaśnięciu mandatu Naczelnika ZHP, mandaty pozostałych członków Głównej Kwatery

ZHP wygasają w chwili wyboru nowego Naczelnika ZHP.

§ 44

Władze ZHP mogą odwoływać członków ze swojego składu. W przypadku odwołania lub
wygaśnięcia mandatu władze niezwłocznie uzupełniają swój stan osobowy przez wybór

nowych członków. Liczba osób nowo wybranych w skład danej władzy w trakcie kadencji
nie może być większa niż połowa liczebności tej władzy określona przez odpowiedni zjazd.

W wypadku konieczności dokonania w trakcie kadencji władz naczelnych wyborów
uzupełniających – powodujących, że liczba osób wybranych w skład danej władzy w trakcie

kadencji będzie większa niż połowa liczebności danej władzy określona przez Zjazd ZHP –
dokonuje ich Rada Naczelna ZHP.

W wypadku konieczności dokonania w trakcie kadencji władz chorągwi wyborów
uzupełniających – powodujących, że liczba osób wybranych w skład danej władzy w trakcie

kadencji będzie większa niż połowa liczebności danej władzy określona przez zjazd
chorągwi – dokonuje ich rada chorągwi.

Odwołanie członka ze składu władz może nastąpić uchwałą z powodu niewypełnienia przez
niego przyjętych obowiązków, prowadzenia działalności niezgodnej z prawem, Statutem

ZHP i uchwałami władz Związku.
Komenda hufca nie może odwołać komendanta hufca. Komenda chorągwi nie może

odwołać komendanta chorągwi. Główna Kwatera nie może odwołać Naczelnika ZHP. Rada
Naczelna nie może odwołać Przewodniczącego ZHP.

§ 45

Władze ZHP sprawują nadzór nad działalnością odpowiednich władz niższego stopnia.

W razie prowadzenia działalności niezgodnej z prawem, Statutem ZHP, uchwałami
lub decyzjami władz ZHP Główna Kwatera ZHP może zawiesić komendę chorągwi, a

komenda chorągwi może zawiesić komendę hufca. Okres zawieszenia nie może
przekroczyć 6 miesięcy.

W okresie zawieszenia funkcję dotychczasowej władzy pełni organ tymczasowy, powołany
przez władzę wyższego stopnia.

Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio w wypadku wygaśnięcia mandatu komendanta hufca
lub komendanta chorągwi w trakcie kadencji.

§ 46

Uchwały władz są podejmowane, jeżeli Statut ZHP nie stanowi inaczej, zwykłą większością

głosów, w obecności co najmniej połowy uprawnionych do głosowania. Przy obliczaniu
zwykłej większości głosów uwzględnia się tylko głosy oddane za i przeciw uchwale.

Uchwały zjazdów hufców i zjazdów chorągwi są ważne bez względu na liczbę osób
obecnych i uprawnionych do głosowania.

§ 47

Uchwały i decyzje władz ZHP oraz decyzje osób kierujących podstawowymi jednostkami

organizacyjnymi ZHP niezgodne z prawem, Statutem ZHP, uchwałami lub decyzjami władz
wyższego stopnia są nieważne.

Nieważność decyzji osób kierujących podstawowymi jednostkami organizacyjnymi ZHP
stwierdzają właściwe komendy.

Nieważność uchwał i decyzji władz hufca stwierdzają właściwe władze chorągwi.

Nieważność uchwał i decyzji władz chorągwi stwierdzają właściwe władze naczelne.
Od uchwały lub decyzji stwierdzających nieważność innej uchwały lub decyzji przysługuje

odwołanie do Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP. Rozstrzygnięcie Centralnej Komisji
Rewizyjnej ZHP jest ostateczne.

Nieważność uchwał zjazdów hufców stwierdza rada chorągwi, zjazdów chorągwi - Rada
Naczelna ZHP.

Nieważność uchwał i decyzji Przewodniczącego ZHP, Naczelnika ZHP, Głównej Kwatery ZHP
i Rady Naczelnej ZHP stwierdza Centralna Komisja Rewizyjna ZHP. Rozstrzygnięcie

Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP jest ostateczne.

ROZDZIAŁ 7.

Władze hufca

§ 48

Najwyższą władzą hufca jest zjazd hufca.
Zjazd hufca obraduje jako zjazd zwykły, zjazd sprawozdawczy lub zjazd nadzwyczajny.

Zjazd zwykły hufca:
decyduje o najważniejszych sprawach hufca,

przyjmuje program rozwoju hufca,
rozpatruje i zatwierdza sprawozdania wszystkich władz hufca za okres od ostatniego

zjazdu zwykłego,
na wniosek komisji rewizyjnej hufca podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium dla

poszczególnych członków komendy hufca za okres pomiędzy zjazdami hufca,
wybiera komendanta hufca i na jego wniosek określa liczebność i wybiera pozostałych

członków komendy hufca, w tym co najmniej jednego zastępcę komendanta hufca i
skarbnika hufca,

określa liczebność i wybiera komisję rewizyjną hufca,
wybiera delegatów hufca na zjazd chorągwi,

może wybrać sąd harcerski hufca określając jego liczebność.
Zjazd zwykły hufca jest zwoływany przez komendę hufca co cztery lata.

§ 49

Zjazd sprawozdawczy hufca odbywa się raz, w połowie kadencji. Szczegółowy terminarz

zjazdów sprawozdawczych określa Rada Naczelna ZHP.
Zjazd sprawozdawczy hufca:

rozpatruje sprawozdania władz hufca, w tym sprawozdanie finansowe za okres od
ostatniego zjazdu zwykłego hufca,

rozpatruje opinię komisji rewizyjnej hufca i komendy chorągwi w sprawie przedłożonego
przez komendę hufca sprawozdania,

podejmuje, na wniosek komisji rewizyjnej hufca, uchwałę w sprawie absolutorium dla
poszczególnych członków komendy hufca za okres od ostatniego zjazdu zwykłego hufca,

ocenia realizację uchwał zjazdu hufca,
obraduje także nad sprawami właściwymi dla zjazdu nadzwyczajnego hufca, jeżeli

wniosek o rozpatrzenie takich spraw został zgłoszony przez komendanta hufca, komisję
rewizyjną hufca lub komendanta chorągwi.

W przypadku nieudzielenia przez zjazd sprawozdawczy hufca absolutorium członkowi

komendy hufca, zjazd może podjąć decyzję o wygaśnięciu jego mandatu i dokonać wyboru
uzupełniającego.

W przypadku nieudzielenia przez zjazd sprawozdawczy hufca absolutorium komendantowi
hufca i podjęciu decyzji o wygaśnięciu jego mandatu zjazd sprawozdawczy hufca dokonuje

wyboru komendanta i na jego wniosek komendy hufca.
Zjazd sprawozdawczy hufca jest zwoływany przez komendę hufca.

§ 50

Zjazd nadzwyczajny hufca zwoływany jest przez:

komendę hufca,
komendanta hufca,

komisję rewizyjną hufca,
komendę chorągwi,

z własnej inicjatywy lub na żądanie 1/3 członków zwyczajnych pełniących w hufcu funkcje
instruktorskie.

Zjazd nadzwyczajny hufca obraduje wyłącznie nad sprawami, dla których został zwołany.

§ 51

W zjeździe hufca z głosem decydującym bierze udział kadra, mająca przydział służbowy do
tego hufca i opłacone składki członkowskie.

§ 52

W skład komendy hufca wchodzi co najmniej 5 osób, w tym: komendant hufca, skarbnik i

co najmniej 1 zastępca komendanta hufca.
Komenda hufca:

określa organizację i regulamin pracy komendy hufca,
buduje wspólnotę instruktorską oraz wspólnotę podstawowych jednostek organizacyjnych,

przyjmuje plan pracy hufca, w tym plan kształcenia, oraz ocenia jego realizację,
zatwierdza budżet hufca oraz przyjmuje sprawozdanie z jego realizacji,

tworzy warunki do realizacji programu rozwoju hufca,
wspomaga, koordynuje i nadzoruje pracę gromad, drużyn i innych jednostek hufca oraz

ocenia ich działalność,
koordynuje działalność ruchu przyjaciół harcerstwa na terenie hufca,

podejmuje uchwały w innych sprawach, wniesionych przez członków komendy,
wykonuje inne zadania określone przez Zjazd ZHP, władze naczelne i władze chorągwi.

§ 53

Komendant hufca:

kieruje pracą komendy hufca,
kieruje bieżącą działalnością hufca,

reprezentuje hufiec,
wydaje rozkazy,

prowadzi gospodarkę finansową hufca przy pomocy skarbnika hufca.

§ 54

Komisja rewizyjna hufca jest organem kontrolnym hufca, odpowiedzialnym przed zjazdem
hufca.

Komisja rewizyjna hufca:

czuwa nad zgodnością działania komendy hufca i komendanta oraz jednostek
organizacyjnych hufca ze Statutem ZHP i przepisami prawa,

sprawuje kontrolę nad działalnością gospodarczą i finansową jednostek organizacyjnych i
władz hufca pod względem legalności, rzetelności, gospodarności i celowości,

ocenia realizację programu rozwoju hufca,
przedstawia komendzie hufca informacje, zalecenia i wnioski,

przedstawia zjazdowi hufca sprawozdanie ze swej działalności,
przedstawia zjazdowi hufca ocenę działalności wraz z wnioskiem w sprawie absolutorium

dla poszczególnych członków komendy hufca,
wykonuje zadania kontrolne zlecone przez komisje rewizyjne wyższego stopnia.

3. Komisja rewizyjna hufca liczy co najmniej 3 członków.

§ 55

Sąd harcerski hufca rozpatruje sprawy naruszenia Statutu, uchwał lub decyzji władz ZHP
przez starszyznę, instruktorów i kadrę, z wyłączeniem członków władz hufca, oraz sprawy

odwoławcze i sporne dotyczące członkostwa instruktorów.
Jeżeli zjazd hufca nie dokona wyboru sądu harcerskiego hufca, sądem właściwym dla osób

mających przydział służbowy do tego hufca jest sąd harcerski chorągwi.
Sąd harcerski hufca liczy co najmniej 3 członków.

ROZDZIAŁ 8.

Władze chorągwi

§ 56

Najwyższą władzą chorągwi jest zjazd chorągwi.

Zjazd chorągwi obraduje jako zjazd zwykły lub zjazd nadzwyczajny.
Zjazd zwykły chorągwi:

decyduje o najważniejszych sprawach chorągwi,
przyjmuje program rozwoju chorągwi,

rozpatruje i zatwierdza sprawozdania władz chorągwi od ostatniego zjazdu zwykłego,
na wniosek komisji rewizyjnej chorągwi podejmuje uchwałę w sprawie absolutorium dla

poszczególnych członków komendy chorągwi za okres pomiędzy zjazdami chorągwi,
wybiera komendanta chorągwi i, na jego wniosek, określa liczebność i wybiera pozostałych

członków komendy chorągwi, w tym co najmniej 1 zastępcę komendanta chorągwi i
skarbnika chorągwi,

określa liczebność i wybiera radę chorągwi, komisję rewizyjną chorągwi i sąd harcerski
chorągwi,

decyduje w innych sprawach zastrzeżonych dla zjazdu chorągwi lub przekazanych przez
Zjazd ZHP.

Zjazd zwykły chorągwi jest zwoływany przez komendę chorągwi co cztery lata.

§ 57

Zjazd nadzwyczajny chorągwi może zwołać:
rada chorągwi,

komenda chorągwi,
komendant chorągwi,

komisja rewizyjną chorągwi,

Główna Kwatera ZHP,
z własnej inicjatywy lub na żądanie 1/3 komend hufców.

Zjazd nadzwyczajny chorągwi obraduje wyłącznie nad sprawami, dla których został
zwołany.

§ 58

W zjeździe chorągwi biorą udział z głosem decydującym:

delegaci wybrani przez zjazdy hufców,
komendanci hufców,

członkowie komendy chorągwi.
Członkowie pozostałych ustępujących władz chorągwi biorą udział w zjeździe chorągwi z

głosem doradczym.
Delegaci na zjazd chorągwi, wybrani przez zjazdy hufców, zachowują ważność mandatów

do czasu zwołania następnego zjazdu zwykłego, mając prawo udziału z głosem
decydującym w zjazdach nadzwyczajnych chorągwi zwoływanych w trakcie kadencji.

§ 59

Rada chorągwi jest władzą uchwałodawczą w zakresie określonym przez Statut ZHP.

Rada chorągwi liczy 7–11 osób i wybiera ze swojego grona przewodniczącego.
Rada chorągwi:

ocenia realizację uchwał zjazdu chorągwi i uchwał własnych,
przyjmuje kierunki pracy chorągwi oraz ocenia ich realizację,

ocenia realizację planu pracy chorągwi, w tym planu kształcenia,
zatwierdza budżet chorągwi i podległych jej jednostek samobilansujących, zatwierdza

sprawozdanie finansowe chorągwi za każdy rok,
rozpatruje sprawozdania komendy chorągwi i podległych jej jednostek samobilansujących,

ocenia ich działalność i, na wniosek komisji rewizyjnej chorągwi, podejmuje co roku
uchwałę w sprawie absolutorium dla poszczególnych członków komendy chorągwi,

decyduje w sprawach członkostwa chorągwi w organizacjach lokalnych i regionalnych,
decyduje o najważniejszych sprawach chorągwi.

W przypadku nieudzielenia absolutorium co najmniej jednemu z członków komendy
chorągwi, rada chorągwi może zwołać zjazd nadzwyczajny chorągwi.

Rada chorągwi spotyka się co najmniej 3 razy w roku. Zwołuje ją przewodniczący lub
osoba przez niego upoważniona. Radę chorągwi może zwołać także komisja rewizyjna

chorągwi z inicjatywy własnej lub na wniosek 1/3 członków rady lub 1/3 komend hufców.
W obradach rady chorągwi z głosem doradczym uczestniczą członkowie komendy chorągwi,

przedstawiciele komisji rewizyjnej chorągwi oraz sądu harcerskiego chorągwi.

§ 60

Komenda chorągwi jest zarządem chorągwi jako jednostki terenowej ZHP posiadającej
osobowość prawną. W skład komendy chorągwi wchodzi co najmniej 3 członków komendy,

w tym komendant, skarbnik oraz przynajmniej 1 zastępca komendanta.
Komenda chorągwi:

określa organizację i regulamin pracy komendy chorągwi,
buduje wspólnotę instruktorską i wspólnotę hufców,

przyjmuje plan pracy chorągwi, w tym plan kształcenia,

tworzy warunki do realizacji programu rozwoju chorągwi,
wspomaga, koordynuje i nadzoruje pracę komendantów hufców, jednostek

organizacyjnych i gospodarczych chorągwi oraz ocenia ich działalność,
koordynuje działalność ruchu przyjaciół harcerstwa na terenie chorągwi,

podejmuje uchwały w innych sprawach, wniesionych przez członków komendy,
wykonuje zadania określone przez Zjazd ZHP i władze naczelne,

podejmuje za zgodą Głównej Kwatery ZHP uchwały o zbywaniu i obciążaniu majątku
nieruchomego chorągwi,

podejmuje uchwały o objęciu akcji lub udziałów w spółce prawa handlowego z udziałem
chorągwi lub ustanowieniu fundacji jako fundator,

deleguje przedstawicieli do reprezentowania chorągwi w innych podmiotach
gospodarczych, w których chorągiew ma akcje lub udziały, oraz w fundacjach,

powołuje i likwiduje chorągwiane jednostki organizacyjne,
powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych i gospodarczych utworzonych

przez chorągiew,
składa Głównej Kwaterze ZHP, komisji rewizyjnej chorągwi i radzie chorągwi sprawozdania

merytoryczne i finansowe roczne i za okres kadencji ze swej działalności.

§ 61

Komendant chorągwi:
kieruje pracą komendy chorągwi,

kieruje bieżącą działalnością chorągwi,
reprezentuje chorągiew,

wydaje rozkazy,
zarządza majątkiem chorągwi i prowadzi gospodarkę finansową przy pomocy skarbnika

chorągwi, na zasadach określonych w niniejszym Statucie.

§ 62

Komisja rewizyjna chorągwi jest organem kontrolnym chorągwi, odpowiedzialnym przed
zjazdem chorągwi.

Komisja rewizyjna chorągwi:
czuwa nad zgodnością działania rady chorągwi, komendanta i komendy chorągwi oraz

jednostek organizacyjnych chorągwi ze Statutem ZHP i przepisami prawa,
sprawuje stałą kontrolę nad działalnością gospodarczą i finansową jednostek

organizacyjnych i władz chorągwi pod względem legalności, rzetelności, gospodarności i
celowości,

ocenia realizację programu rozwoju chorągwi,
przedstawia komendzie chorągwi informacje, zalecenia i wnioski,

przedstawia zjazdowi chorągwi sprawozdanie ze swej działalności,
corocznie przedstawia radzie chorągwi wnioski w sprawie przyjęcia i zatwierdzenia

sprawozdania finansowego chorągwi wraz z wnioskiem w sprawie absolutorium dla
poszczególnych członków komendy chorągwi,

przedstawia zjazdowi chorągwi ocenę działalności wraz z wnioskiem w sprawie
absolutorium dla poszczególnych członków komendy chorągwi,

wykonuje zadania kontrolne zlecone przez Centralną Komisję Rewizyjną ZHP.

Komisja rewizyjna chorągwi liczy co najmniej 5 członków.

§ 63

Sąd harcerski chorągwi rozpatruje sprawy naruszenia Statutu, uchwał lub decyzji władz
ZHP przez członków władz hufców, starszyznę, instruktorów i kadrę z przydziałem

służbowym do komendy chorągwi i jednostek przez nią powołanych, z wyłączeniem
członków władz chorągwi.

Sąd harcerski chorągwi jest sądem odwoławczym dla spraw rozpoznawanych: przez sądy
harcerskie hufców lub przez sąd harcerski chorągwi, który rozpoznawał w pierwszej

instancji sprawy starszyzny, instruktorów i kadry z hufców, które nie wybrały sądów
harcerskich oraz decyzji komendanta chorągwi (komendanta hufca, w którym nie wybrano

sądu), w zakresie utraty członkostwa przez starszyznę, instruktorów i kadrę.
Sąd harcerski chorągwi liczy co najmniej 9 członków.

ROZDZIAŁ 9.

Władze naczelne

§ 64

Najwyższą władzą ZHP jest Zjazd ZHP.

Zjazd ZHP obraduje jako zjazd zwykły lub nadzwyczajny.
Zjazd zwykły ZHP:

decyduje o najważniejszych sprawach ZHP,
przyjmuje strategię rozwoju ZHP,

uchwala Statut ZHP i dokonuje w nim zmian,
przyjmuje Podstawy wychowawcze ZHP,

rozpatruje i zatwierdza sprawozdania:
Przewodniczącego ZHP,

Rady Naczelnej ZHP,
Naczelnika ZHP i Głównej Kwatery ZHP,

Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP,
Naczelnego Sądu Harcerskiego ZHP,

na wniosek Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP podejmuje uchwały w sprawie absolutorium
dla poszczególnych członków Głównej Kwatery ZHP za okres pomiędzy zjazdami zwykłymi

ZHP,
wybiera Przewodniczącego ZHP i na jego wniosek 1-3 wiceprzewodniczących ZHP,

określa liczebność i wybiera Radę Naczelną ZHP,
wybiera Naczelnika ZHP i, na jego wniosek, określa liczebność i wybiera pozostałych

członków Głównej Kwatery ZHP, w tym co najmniej 1 zastępcę Naczelnika i Skarbnika ZHP,
określa liczebność i wybiera Centralną Komisję Rewizyjną ZHP i Naczelny Sąd Harcerski

ZHP.
Zjazd zwykły ZHP jest zwoływany przez Przewodniczącego ZHP na wniosek Rady Naczelnej

ZHP co cztery lata.
Uchwałę o terminie i miejscu zjazdu zwykłego ZHP oraz ordynację wyborczą ogłasza się

najpóźniej 3 miesiące przed terminem zjazdu.

§ 65

1.Zjazd nadzwyczajny ZHP jest zwoływany przez:

1) Przewodniczącego ZHP,
2) Radę Naczelną ZHP,

3) Główną Kwaterę ZHP,
4) Naczelnika ZHP,

5) Centralną Komisję Rewizyjną ZHP,
z inicjatywy własnej lub na wniosek 1/3 komend chorągwi.

Zwołanie zjazdu nadzwyczajnego ZHP musi zostać ogłoszone najpóźniej 6 tygodni przed
terminem jego rozpoczęcia.

Zjazd nadzwyczajny ZHP obraduje wyłącznie nad sprawami, dla których został zwołany.

§ 66

W Zjeździe ZHP biorą udział z głosem decydującym:
delegaci wybrani w hufcach lub rejonach hufców,

komendanci chorągwi,
członkowie Głównej Kwatery ZHP,

Przewodniczący ZHP.
Członkowie pozostałych ustępujących władz naczelnych biorą udział w Zjeździe ZHP z

głosem doradczym.
Delegaci na Zjazd ZHP wybrani w hufcach lub rejonach hufców zachowują ważność

mandatów do czasu zwołania następnego zjazdu zwykłego ZHP, mając prawo udziału z
głosem decydującym w zjazdach nadzwyczajnych ZHP zwoływanych w trakcie kadencji.

§ 67

Rada Naczelna ZHP jest władzą uchwałodawczą ZHP.

W skład Rady Naczelnej ZHP wchodzi Przewodniczący ZHP, wiceprzewodniczący ZHP, 30-40
członków.

Rada Naczelna ZHP określa swoją organizację i sposoby działania.
Rada Naczelna ZHP:

w okresie pomiędzy zjazdami ZHP decyduje o podstawowych sprawach Związku,
decyduje w sprawach systemu metodycznego, kierunków pracy wychowawczej i pracy z

kadrą,
określa zasady zdobywania stopni instruktorskich i wymagania z nimi związane,

zajmuje stanowisko wobec społecznie ważnych problemów,
ocenia realizację uchwał Zjazdu ZHP i uchwał własnych,

określa wysokość składek członkowskich,
zatwierdza kierunki działania Głównej Kwatery ZHP i budżet na dany rok,

rozpatruje i zatwierdza sprawozdania Głównej Kwatery ZHP, sprawozdania z wykonania
budżetu Głównej Kwatery ZHP i podległych jej jednostek samobilansujących, ocenia ich

działalność i, na wniosek Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP, podejmuje co roku uchwałę w
sprawie absolutorium dla poszczególnych członków Głównej Kwatery ZHP, w przypadku

nieudzielenia absolutorium Rada Naczelna ZHP może podjąć dodatkowo decyzję o
wygaśnięciu mandatu członka Głównej Kwatery ZHP,

w okresie pomiędzy zjazdami wybiera Przewodniczącego ZHP i na jego wniosek

wiceprzewodniczących ZHP, Naczelnika ZHP i w wypadku określonym w § 44 ust. 2 -
członków pozostałych władz naczelnych,

określa zasady i sposób finansowania władz ZHP,
decyduje w sprawach członkostwa ZHP w innych organizacjach ogólnopolskich i

międzynarodowych,
ustanawia odznaczenia i tytuły honorowe Związku,

wykonuje inne zadania określone w Statucie.
Rada Naczelna ZHP zbiera się co najmniej 3 razy w roku. Zwołuje ją Przewodniczący ZHP

lub osoba przez niego upoważniona. Radę Naczelną może zwołać także Centralna Komisja
Rewizyjna ZHP z własnej inicjatywy lub na wniosek 1/3 członków Rady

albo 1/3 komendantów chorągwi.
W obradach Rady Naczelnej uczestniczą z głosem doradczym Naczelnik ZHP, członkowie

Głównej Kwatery ZHP, przedstawiciele Centralnej Komisji Rewizyjnej ZHP i Naczelnego
Sądu Harcerskiego ZHP oraz komendanci chorągwi.

§ 68

Liczbę członków Rady Naczelnej ZHP wybieranych przez Zjazd ZHP z poszczególnych

chorągwi, a także szczegółowe zasady wyborów określa każdorazowo Zjazd ZHP.
W wypadku wygaśnięcia w trakcie kadencji mandatu członka Rady Naczelnej, wybór

uzupełniający jest dokonywany przez Radę Naczelną ZHP na wniosek rady właściwej
chorągwi.

§ 69

Przewodniczący ZHP stoi na straży jedności, zasad ideowych i tradycji ZHP.

Przewodniczący ZHP:
reprezentuje Związek na zewnątrz w zakresie swoich kompetencji,

kieruje działalnością Rady Naczelnej,
nadaje odznaczenia i tytuły honorowe Związku, nie zastrzeżone dla innych władz ZHP.

Przewodniczący wykonuje swoje zadania przy pomocy wiceprzewodniczących ZHP.

§ 70

Główna Kwatera ZHP jest zarządem ZHP.
W skład Głównej Kwatery ZHP wchodzi co najmniej 5 osób, w tym: Naczelnik ZHP, Skarbnik

ZHP i przynajmniej 1 zastępca Naczelnika.
Główna Kwatera ZHP kieruje działalnością ZHP, a w szczególności:

określa organizację i zasady swego działania,
tworzy warunki do realizacji strategii rozwoju ZHP, a harcerskie komendy są oceniane z jej

realizacji,
wykonuje zadania określone w Statucie ZHP, uchwałach Zjazdu ZHP i Rady Naczelnej ZHP,

przyjmuje plan pracy Głównej Kwatery i plan kształcenia ZHP na dany rok kalendarzowy,
przedkłada Radzie Naczelnej ZHP projekty uchwał,

podejmuje uchwały o nabywaniu, zbywaniu i obciążaniu majątku nieruchomego ZHP, nie
będącego majątkiem chorągwi,

wydaje zgodę na zbycie lub obciążenie majątku nieruchomego chorągwi,

podejmuje uchwały o objęciu akcji lub udziałów w spółce prawa handlowego z udziałem

ZHP lub ustanowieniu fundacji jako fundator,
deleguje przedstawicieli do reprezentowania Związku w innych podmiotach

gospodarczych, w których ZHP ma udziały, oraz w fundacjach,
powołuje i likwiduje centralne jednostki organizacyjne Związku,

powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych i gospodarczych utworzonych
przez GK ZHP,

uchwala regulaminy wewnętrzne i instrukcje ZHP, nie zastrzeżone dla innych władz ZHP, w
tym regulaminy i instrukcje dotyczące zasad:

tworzenia i działania podstawowych jednostek organizacyjnych ZHP,
tworzenia, działania i rozwiązywania hufców,

tworzenia i działania chorągwi,
organizacji pracy komendanta i komendy hufca oraz komendanta i komendy chorągwi,

prowadzenia działalności finansowo-gospodarczej przez jednostki ZHP,
pełnienia nadzoru właścicielskiego nad majątkiem ZHP,

pracy kapelanów oraz ich współdziałania z komendami,
podejmuje uchwały w sprawach wniesionych przez członków Głównej Kwatery,

wspomaga, koordynuje i nadzoruje pracę komendantów i komend chorągwi, centralnych
jednostek organizacyjnych i gospodarczych ZHP oraz ocenia ich działalność,

koordynuje działalność ruchu przyjaciół harcerstwa,
powołuje i odwołuje ciała doradcze – rady, komisje i celowe zespoły robocze,

nadaje odznaczenia i tytuły honorowe ZHP nie zastrzeżone dla innych władz ZHP.

§ 71

Naczelnik ZHP:
kieruje pracami Głównej Kwatery ZHP,

kieruje bieżącą działalnością ZHP,
reprezentuje ZHP,

wydaje rozkazy,
zarządza majątkiem ZHP i prowadzi gospodarkę finansową przy pomocy Skarbnika ZHP na

zasadach określonych w niniejszym Statucie.

§ 72

Centralna Komisja Rewizyjna ZHP jest naczelnym organem kontrolnym ZHP,
odpowiedzialnym przed Zjazdem ZHP. W stosunku do chorągwi kompetencje Centralnej

Komisji Rewizyjnej ZHP w zakresie objętym osobowością prawną chorągwi ograniczają się
do kontroli zgodności ich działań z prawem i Statutem ZHP.

Centralna Komisja Rewizyjna:
czuwa nad zgodnością działania Naczelnika ZHP, Głównej Kwatery ZHP, Rady Naczelnej ZHP

ze Statutem ZHP i przepisami prawa,
sprawuje kontrolę nad działalnością gospodarczą i finansową ZHP pod względem

legalności, rzetelności, gospodarności i celowości, przedstawia właściwym władzom ZHP
informacje, zalecenia i wnioski,

corocznie przedkłada Radzie Naczelnej ZHP wniosek w sprawie absolutorium dla
poszczególnych członków Głównej Kwatery,

przedstawia Zjazdowi ZHP sprawozdanie ze swojej działalności oraz ocenę działalności

Głównej Kwatery ZHP wraz z wnioskami w sprawie absolutorium dla poszczególnych
członków Głównej Kwatery ZHP,

stwierdza nieważność uchwał i decyzji Przewodniczącego ZHP, Naczelnika ZHP, Głównej
Kwatery ZHP i Rady Naczelnej ZHP.

Centralna Komisja Rewizyjna może zlecać realizację zadań kontrolnych komisjom
rewizyjnym chorągwi i hufców.

Centralna Komisja Rewizyjna ZHP liczy co najmniej 9 członków.
Centralna Komisja Rewizyjna ZHP uchwala regulamin pracy komisji rewizyjnych ZHP.

§ 73

Naczelny Sąd Harcerski ZHP rozpatruje sprawy naruszenia Statutu, uchwał lub decyzji

władz ZHP przez członków władz naczelnych ZHP i członków władz chorągwi oraz
starszyzny, instruktorów z przydziałem służbowym do Głównej Kwatery ZHP i jednostek

przez nią powołanych.
Naczelny Sąd Harcerski jest sądem odwoławczym dla spraw rozpoznawanych w pierwszej

instancji przez Naczelny Sąd Harcerski, sądy harcerskie chorągwi oraz od decyzji
Naczelnika ZHP w zakresie utraty członkostwa instruktorów.

Naczelny Sąd Harcerski dokonuje wykładni Statutu ZHP.
Naczelny Sąd Harcerski liczy co najmniej 9 członków.

Naczelny Sąd Harcerski uchwala regulamin sądów harcerskich, określający ustrój sądów
harcerskich, ich szczegółowe kompetencje i tryb postępowania.

Sądy harcerskie są niezawisłe w orzekaniu.
Postępowanie przed sądami harcerskimi jest dwuinstancyjne.

ROZDZIAŁ 10.

Majątek, gospodarka

§ 74

Majątek ZHP stanowią jego fundusze oraz prawa i składniki majątkowe. Majątek ZHP

powstaje ze składek członkowskich, darowizn, zapisów i spadków, dochodów z własnej
działalności, dochodów z majątku Związku, dochodów z ofiarności publicznej oraz dotacji i

innych środków przekazanych na prowadzenie zadań i akcji zleconych przez organy
publiczne oraz podmioty gospodarcze.

Majątek ZHP służy do prowadzenia działalności statutowej Związku i nie może być użyty
do innych celów lub w sposób sprzeczny ze Statutem ZHP.

§ 75

Na majątek wspólny ZHP składa się majątek chorągwi będący w dyspozycji chorągwi oraz

pozostały majątek Związku będący w dyspozycji Głównej Kwatery ZHP.
Majątek chorągwi stanowią fundusze oraz prawa i składniki majątkowe chorągwi i

jednostek organizacyjnych ZHP wchodzących w skład chorągwi. Dysponentem majątku
chorągwi jest komenda chorągwi.

Dysponentem pozostałego majątku ZHP jest Główna Kwatera ZHP.

§ 76

ZHP nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez chorągiew.

Chorągiew nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez ZHP albo przez

inną chorągiew.

§ 77

Zbycie i obciążenie majątku nieruchomego chorągwi wymaga zgody Głównej Kwatery ZHP.
W przypadku wyrażenia przez Główną Kwaterę ZHP zgody, o której mowa w ust. 1, prawo

pierwszeństwa zakupu przysługuje Głównej Kwaterze na zasadach jak w stosunku do osób
trzecich. Chorągiew zobowiązana jest do ustanowienia prawa pierwokupu na

nieruchomościach będących własnością ZHP i pozostających w jej dyspozycji na rzecz
Głównej Kwatery ZHP.

Zaciągnięcie kredytu i pożyczki w kwocie przekraczającej 10 % wartości aktywów danej
jednostki wymaga uchwały właściwej komendy chorągwi oraz powiadomienia komisji

rewizyjnej chorągwi.

§ 78

Składka członkowska ZHP jest obowiązkowa dla wszystkich członków ZHP.
Rada Naczelna ZHP określa wysokość składek członkowskich, zasady ich zbierania i

podziału pomiędzy jednostki harcerskie oraz tryb rozliczania, a także zasady i tryb
udzielania ulg i zwolnień.

§ 79

Osobami upoważnionymi w imieniu ZHP do składania oświadczeń woli w zakresie praw

i obowiązków majątkowych są odpowiednio komendant chorągwi i skarbnik chorągwi albo
Naczelnik ZHP i Skarbnik ZHP, działający łącznie.

Odpowiednio komendant chorągwi i skarbnik chorągwi albo Naczelnik ZHP i Skarbnik ZHP
mogą udzielać pełnomocnictw innym osobom, mogą też wyrażać zgodę na udzielenie

dalszych pełnomocnictw przez osobę umocowaną. W każdym wypadku wymagane jest
współdziałanie dwóch upoważnionych osób.

Udzielenie pełnomocnictw wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.

§ 80

W sprawach ze stosunku pracy w imieniu pracodawcy występuje odpowiednio komendant
chorągwi albo Naczelnik ZHP.

W stosunku do Naczelnika ZHP w imieniu pracodawcy występuje Przewodniczący ZHP. W
stosunku do komendanta chorągwi w imieniu pracodawcy występuje przewodniczący rady

chorągwi.
Odpowiednio komendant chorągwi albo Naczelnik ZHP może udzielać pełnomocnictw w

sprawach ze stosunku pracy, może też wyrazić zgodę na udzielenie dalszych
pełnomocnictw przez osobę umocowaną z zastosowaniem § 79 ust. 3.

§ 81

ZHP i chorągwie mogą prowadzić działalność gospodarczą dla realizacji celów

statutowych.
Sposób i zakres prowadzenia działalności gospodarczej i finansowej ZHP i chorągwi

określają przepisy prawa oraz wewnętrzne regulaminy i instrukcje ZHP wydawane przez
Główną Kwaterę ZHP.

Działalność gospodarcza i finansowa ZHP i chorągwi jest prowadzona na podstawie budżetu
obejmującego rok kalendarzowy.

§ 82

W ramach działalności zabrania się:
udzielania pożyczek lub zabezpieczania zobowiązań majątkiem ZHP w stosunku do

członków ZHP lub pracowników oraz osób, z którymi członkowie ZHP lub pracownicy
pozostają w związku małżeńskim albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii

prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo są
związani z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli (osoby bliskie),

przekazywania majątku ZHP na rzecz członków ZHP lub pracowników oraz ich osób
bliskich, na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, w szczególności jeżeli

przekazanie to następuje bezpłatnie lub na preferencyjnych warunkach,
wykorzystywania majątku na rzecz członków ZHP lub pracowników oraz ich osób bliskich

na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, chyba że to wykorzystanie
bezpośrednio wynika z celów statutowych ZHP,

zakupu na szczególnych zasadach towarów lub usług od podmiotów, w których uczestniczą
członkowie władz ZHP lub pracownicy oraz ich osób bliskich.

ROZDZIAŁ 11.

Postanowienia końcowe

§ 83

Uchwałę w sprawie zmiany Statutu podejmuje Zjazd ZHP większością 2/3 głosów

w obecności co najmniej połowy osób uczestniczących w zjeździe z głosem decydującym.
Uchwały w sprawie zmiany nazwy, połączenia z innym stowarzyszeniem, rozwiązania ZHP

podejmuje Zjazd ZHP większością 2/3 głosów w obecności co najmniej 3/4 osób
uczestniczących w zjeździe z głosem decydującym.

Instrukcja drużyny

harcerskiej, starszoharcerskiej, wędrowniczej i wielopoziomowej

- załącznik do

uchwały Głównej Kwatery ZHP nr 43/2003

z dnia 27 lutego 2003 r.

Postanowienia ogólne
1.Podstawy prawne działania drużyny określa § 30 Statutu ZHP, stanowiący, że rozpoczęcie

działalności podstawowej jednostki organizacyjnej ZHP wymaga zgody właściwego
komendanta hufca. W szczególnie uzasadnionych wypadkach utworzenie podstawowej

jednostki organizacyjnej może nastąpić także za zgodą komendanta chorągwi albo
Naczelnika ZHP.

2.Postanowienia niniejszej instrukcji, w których mowa o harcerzu, harcerzu starszym,
wędrowniku, instruktorze, drużynowym, stosuje się odpowiednio do harcerki, harcerki

starszej, wędrowniczki, instruktorki i drużynowej.
3.Jeżeli w niniejszej instrukcji jest mowa o drużynie, należy przez to rozumieć drużynę

harcerską, starszoharcerską, wędrowniczą lub wielopoziomową. W drużynie
wielopoziomowej działają małe grupy (np. szóstki, zastępy, patrole) z co najmniej dwóch

grup metodycznych.
Rozpoczęcie działalności drużyny

4.Warunkami utworzenia drużyny próbnej są:
1)uzyskanie zgody właściwego komendanta;

2)spełnienie przez drużynowego warunków określonych w pkt. 11;
3)zatwierdzenie we właściwej komendzie planu pracy drużyny na okres próbny.

5.Po spełnieniu powyższych wymagań właściwy komendant zatwierdza drużynę na okres
próbny oraz mianuje drużynowego i opiekuna (jeśli drużynowy nie jest pełnoletni). W

okresie próbnym drużyna posługuje się nazwą zawierającą określenie “próbna”.
6.Okres próbny trwa od 2 do 6 miesięcy.

7.Warunkiem pozytywnego zamknięcia okresu próbnego jest:
1)praca zgodna z odpowiednią metodyką,

2)własna obrzędowość;
3)pozytywna ocena realizacji planu pracy okresu próbnego;

4)osiągnięcie liczebności minimum 16 członków drużyny (w szczególnych wypadkach
komenda hufca może obniżyć te liczbę do 12); w wypadku drużyny wędrowniczej – 9

członków drużyny;
5)w wypadku drużyny wędrowniczej – przedstawienie właściwej komendzie konstytucji

drużyny.
8.Po zamknięciu okresu próbnego z wynikiem pozytywnym:

1)właściwa komenda nadaje drużynie numer oraz, na jej wniosek, może nadać jej nazwę;
2)właściwa komenda może przyznać drużynie prawo posiadania imienia i sztandaru; tryb

przyznawania nazwy, imienia i sztandaru określa odrębna instrukcja;
3)członkowie drużyny mogą składać Przyrzeczenie Harcerskie;

4)drużyna ma prawo używania pieczęci zarejestrowanych we właściwej komendzie;

5)drużyna ma prawo organizowania obozów i zimowisk.
9.Rozpoczęcie i zamknięcie okresu próbnego, zatwierdzenie drużyny, mianowanie

drużynowego
i opiekuna ogłaszane jest w rozkazie właściwego komendanta.

10.Osoby do lat 16 mogą należeć do drużyny za pisemną zgodą rodziców lub opiekunów
prawnych.

Funkcyjni drużyny
11.Drużynowym może być tylko instruktor ZHP lub członek ZHP w wieku co najmniej 16

lat, po ukończeniu kursu drużynowych i przygotowany do pracy odpowiednią metodyką,
który złożył pisemne zobowiązanie do prowadzenia drużyny. Jeśli drużynowy nie jest

pełnoletni, właściwy komendant wyznacza pełnoletniego opiekuna, który składa pisemne
zobowiązanie do pełnienia tej funkcji.

12.Drużynowy:
1)kieruje pracą drużyny zgodnie z obowiązującymi przepisami wewnętrznymi ZHP oraz

innymi przepisami prawa;
2)odpowiada za bezpieczeństwo i zdrowie członków drużyny;

3)odpowiada za opracowanie i realizację planu pracy drużyny;
4)odpowiada za prowadzenie dokumentacji drużyny;

5)odpowiada za gospodarkę drużyny;
6)odpowiada za terminowe i rzetelne przeprowadzenie spisu harcerskiego w drużynie,

7)przygotowuje następcę na funkcję drużynowego;
8)współpracuje z rodzicami członków drużyny i środowiskiem działania drużyny;

9)podnosi swoje umiejętności i wiedzę metodyczną;
10)bierze czynny udział w działaniach hufca;

11)uzyskuje wsparcie programowo-metodyczne z właściwej komendy;
12)reprezentuje drużynę;

13)wydaje rozkazy;
14)przyjmuje i zwalnia członków drużyny;

15)dopuszcza do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego;
16)przyjmuje Przyrzeczenie Harcerskie – jeśli jest instruktorem ZHP.

13.Drużynowemu w prowadzeniu drużyny pomaga co najmniej jeden przyboczny,
mianowany rozkazem przez drużynowego. W drużynach koedukacyjnych przynajmniej

jeden przyboczny powinien być innej płci niż drużynowy.
14.Zastępami kierują przygotowani do funkcji zastępowi, mianowani rozkazem przez

drużynowego. W drużynie wędrowniczej pracę zastępów wędrowniczych lub patroli
zadaniowych koordynują wędrownicy powołani przez te zespoły, a mianowani rozkazem

przez drużynowego.
15.Drużynowy może powołać innych funkcyjnych (np. kronikarz, skarbnik, kwatermistrz).

16.Opiekun drużyny:
1)odpowiada za bezpieczeństwo i zdrowie członków drużyny;

2)odpowiada za gospodarkę drużyny;
3)czuwa nad prawidłowością działań wychowawczych drużynowego.

System pracy drużyny

17.Drużyna harcerska pracuje zgodnie z metodyką harcerską, drużyna starszoharcerska –
metodyką starszoharcerską, a drużyna wędrownicza – metodyką wędrowniczą. W drużynie

wielopoziomowej drużynowy stosuje metodyki odpowiednie do wieku członków drużyny.
18.Drużynowy planuje i prowadzi działalność wychowawczą uwzględniając zasady zawarte

w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim, oczekiwania członków drużyny, rodziców i
środowiska działania oraz propozycje programowe ZHP.

19.Drużyna dba o stworzenie ciągu wychowawczego przez współpracę z jednostkami
zrzeszającymi członków ZHP z pozostałych grup metodycznych.

20.Drużyna harcerska i starszoharcerska składa się z co najmniej dwóch zastępów. Zastęp
zrzesza od 5 do 12 członków drużyny. W drużynach koedukacyjnych pracują zastępy

żeńskie i męskie.
21.Drużyna wędrownicza pracuje systemem zastępów wędrowniczych lub systemem patroli

zadaniowych albo obydwoma systemami równolegle. Zastęp zrzesza od 4 do 7
wędrowników,

a patrol zadaniowy liczbę wędrowników konieczną do realizacji określonego zadania.
22.Zbiórki drużyny oraz samodzielne zbiórki zastępów odbywają się regularnie.

23.Drużyna, również w okresie próbnym, zbiera składki członkowskie i przekazuje
odpowiednią ich część do właściwej komendy.

24.Przy drużynie może działać Koło Przyjaciół Harcerstwa.
25.Działalność finansowo-gospodarczą drużyny regulują odrębne instrukcje ZHP.

26.Nadzór nad działalnością drużyny sprawuje właściwa komenda. Drużyna podlega także
kontroli odpowiedniej komisji rewizyjnej.

System kierowania w drużynie
27.Działalnością drużyny kieruje:

drużyny harcerskiej – drużynowy przy pomocy rady drużyny;
drużyny starszoharcerskiej – drużynowy przy współudziale rady drużyny;

drużyny wędrowniczej – rada drużyny pod przewodnictwem drużynowego.
28.W skład rady drużyny harcerskiej i starszoharcerskiej wchodzą drużynowy, przyboczni,

zastępowi oraz inni członkowie drużyny – zgodnie z przyjętymi w drużynie ustaleniami. W
pracach rady drużyny uczestniczy z głosem doradczym opiekun drużyny. Kompetencje i

sposób pracy rady drużyny określa drużynowy uwzględniając wiek i dojrzałość członków
drużyny.

29.Skład, kompetencje oraz sposób pracy rady drużyny wędrowniczej określa konstytucja
drużyny, którą zatwierdza cała drużyna.

30.Ważne decyzje drużynowego oraz uchwały rady drużyny drużynowy ogłasza rozkazem.
Dokumentacja drużyny

31.Drużyna prowadzi i przechowuje następującą dokumentację pracy wychowawczo-
organizacyjnej:

1)książkę pracy wraz z rejestrem członków i pisemnymi zgodami rodziców na
przynależność do drużyny;

2)plan pracy przedstawiony we właściwej komendzie;
3)rozkazy drużynowego;

4)teczkę korespondencji drużyny;

5)dokumentację pracy zastępów;
6)dokumentację finansowo-gospodarczą z rejestrem składek członkowskich;

7)drużyna wędrownicza – konstytucję drużyny przedstawioną we właściwej komendzie.
Zakończenie działalności drużyny

32.W przypadku działalności niezgodnej z celami, zasadami i regulaminami ZHP i metodą
harcerską właściwa komenda może:

1)wyznaczyć okres do 3 miesięcy na doprowadzenie działań drużyny do pełnej zgodności z
przepisami ZHP;

2)zwolnić z pełnionej funkcji drużynowego, mianując jednocześnie nowego;
3)rozwiązać drużynę.

33.Drużynowemu przysługuje prawo do odwołania się od decyzji o zwolnieniu z funkcji lub
rozwiązaniu drużyny w ciągu 14 dni od daty powiadomienia drużynowego o tej decyzji.

34.W razie rozwiązania drużyny, również próbnej, właściwy komendant ma obowiązek
zaproponować jej członkom przydział do innej drużyny.

35.Majątek i dokumentacja rozwiązanej drużyny są przejmowane przez właściwą

komendę. W wypadku drużyn działających w szczepach lub związkach drużyn majątek jest

przejmowany przez szczep lub związek drużyn.

WZÓR ROZKAZU

Związek Harcerstwa Polskiego

Suchedniów; 22.12.2007r.

Drużynowy

8 Suchedniowskiej Drużyny Harcerskiej
„Czarna Ósemka”

Hufiec Kielce – Powiat

Rozkaz L.16/2007

Druhny i druhowie

Wstęp
(Rozkaz może posiadać wstęp okolicznościowy)

Wyjątki z rozkazu jednostki nadrzędnej
(przed rozkazem odczytywane są wyjątki dotyczące drużyny z rozkazów jednostek

nadrzędnych)

1.Uchwały, zarządzenia, decyzje

1.1.Uchwały Rady Drużyny

1.2.Zarządzenia

1.3.

Decyzje

2.Zwolnienia

2.1.Zmiany w składzie Rady Drużyny
2.2.Zwolnienia z funkcji

3.Mianowania

3.1.Powołanie w skład Rady Drużyny

3.2.Mianowanie na funkcję

4.Przyznanie stopni, sprawności, znaków służb, uprawnień, odznak, zaliczenie zadać i

projektów

4.1.Otwarcie prób na stopnie i sprawności

4.2.Zamknięcie prób na stopnie i sprawności
4.3.Przyznanie uprawnień, odznak, znaków służb, zaliczenie zadań zespołowych i

projektów

5.Nagrody i wyróżnienia

6.Upomnienia i kary
7.Sprawy różne

Czuwaj!

Pwd. Michał Miernik HR

SZYFRY

Liczbowy

Kolejne litery zostają zamienione na kolejne liczby:

A – 1

B – 2

C – 3

D – 4

E – 5

F – 6

G – 7

H – 8

I – 9

J - 10

K – 11

L – 12

Ł – 13

M – 14 N – 15 O – 16 P – 17

R – 18

S – 19

T - 20

U – 21 W – 22 Y – 23

Z – 24

ALA MA KOTA = 1/12-1+14-1+(11+16:20)=1

Sposób oddzielania poszczególnych liczb zależy tylko od pomysłowości szyfrującego.

Literówki

Są to najprostsze szyfry, można je wymyślać samemu. Najbardziej popularnymi

literówkami są:

GA-DE-RY-PO-LU-KI

PA-DY-GI-MO-ZE-TU

KA-CE-MI-NU-TO-WY

KO-NI-EC-MA-TU-RY

PO-LI-TY-KA-RE-NU

NO-WE-BU-TY-LI-SA

TO-SI-DE-MA-RU

KU-LO-PE-RY-ZA-GI

Zasada tych szyfrów jest bardzo prosta. Wyjaśnię to na przykładzie GA-DE-RY-PO-LU-KI.

Zasada działania szyfru jest prosta, wystarczy podstawiać za literkę w szyfrowanym
wyrazie literkę, która jest w parze. Jeśli zaś literka, w szyfrowanym wyrazie nie

występuje w szyfrze przepisujemy ją.
Teraz pokażę to na przykładzie słowa ZBIÓRKA. Biorę literkę Z i sprawdzam to z szyfrem.

Jeśli jej nie ma w sylabie pozostawiam bez zmian . Biorę następną literkę B, także
pozostawiam bez zmian. Biorę teraz literkę I , występuje w sylabie KI zamieniam ją na K.

Następnie biorę literkę Ó nie odnajdując w sylabach pozostawiam ją bez zmian. Litera R
występuje w sylabie RY i zamieniam ją na Y. Zgodnie z tym co powyżej literę K zamieniam

ją na literę I. Zaś literę A zamieniam na G tak powstał ze słowa ZBIÓRKA ->ZBKÓYIG.
Dla szyfrów wyżej wymienionych postępujemy w podobny sposób.

Tabliczka mnożenia

1 2 3 4 5

1 A B C D E
2 F G H I J
3 K L Ł M N
4 O Ó P R S
5 T U W Y Z

Kaczor

K A C Z O R

L Ą Ć Ź Ó S

Ł B D Ż P Ś

O X

Szachownica Polibiusza

1 2 3 4 5
1 A B C D E

2 F G H I/J K
3 L M N O P

4 Q R S T U
5 V W X Y Z

RAMA

Harcerz = 2x3; 1x1; 4x4; 1x2; 1x5; 4x4; 5x5

Szyfrować każdy może =
4x5;5x5;5x4;2x1;4x4;4x1;5x3;1x1;1x3 + 3x1;1x1;5x5;1x4;5x4 +

3x4;4x1;5x5;1x5

Harcerz = C

Szyfrować każdy może =

Szachownica Polibiusza to rodzaj

. Wymyślony w

, historyka

greckiego. Przypisuje każdej literze liczbę, według

następującej tabeli:

T W Z
Y

ALFABET MORSE’A

Litera

Mors

Słowo klucz

Fonetyczny NATO

. -

a-zot

alfa (alfa)

- . . .

bo-ta-ni-ka

bravo (brawo)

- . - .

co-raz-mo-cniej

charlie (czarli)

- . .

do-li-na

delta (delta)

ełk

echo (echo)

. . - .

fi-lan-tro-pia

foxtrot (fokstrot)

- - .

go-spo-da

golf (golf)

. . . .

ha-la-bar-da

hotel (hotel)

. .

i-gła

india (india)

. - - -

je-dno-kon-no

juliet (dżuliet)

- . -

ko-la-no

kilo (kilo)

. - . .

le-o-ni-das

lima (lima)

- -

mo-tor

mike (majk)

- .

no-ga

november (nowember)

- - -

o-pocz-no

oscar (oskar)

. - - .

pe-lo-po-nez

papa (papa)

. - .

re-tor-ta

romeo (romeo)

. . .

sa-ha-ra

sierra (sjerra)

tom

tango (tango)

. . -

ur-sy-nów

uniform (uniform)

. - -

wi-no-rośl

whisky (uiski)

- . - -

no-wia-do-mo

yanke (jenki)

- - . .

zło-to-ry-ja

zulu (zulu)

KLUCZ DO ALFABETU MORSE’A

. . . : : : Z N A K I P A T R O L O W E : : : . . .

Są to znaki które układamy np. z patyków, kamyków, rysujemy kredą, lub patykiem na piasku, po to aby zostawić komuś jakąś wiadomość. Bardzo przydatne podczas harców w lesie, gier

terenowych i podchodów :-) .

( Ze względu na to, że znaki były rysowane odręcznie został dodany opis znaków)

iść naprzód

świeża woda

niebezpieczeństwo,

przestroga

zachód (W)

iść szybko

woda podziemna

las

czekać 5 min.

biec

woda do przejścia, bród,

mielizna

pogoda

czekać 10 min.

wracać

list w odległości 4 kroków w

danym kierunku

deszcz

czekać 15 min.

wracać szybko

list, poczta

śnieg

czekać 20 min.

wracać biegiem

tu było dużo harcerzy

burza

poszukaj innej drogi

tu są źli ludzie

woda nie do przejścia

podzieliliśmy się

poszedłem do obozu

woda do picia

iść ostrożnie

czekamy w najbliższym domu

woda nie do picia

nie iść tędy

zatrzymaj się tutaj na czas
nieokreślony

na pomoc

spotkamy się w tym miejscu za

godzinę

ukryj się tutaj

północ (N)

spotkamy się w tym miejscu za
dwie godziny

czekaj tutaj

południe (S)

zła droga, poszukaj innej

obóz w tym kierunku

wschód (E)

OKRZYKI

ALE FENOMENALNE FANTASTYCZNE NO I FAJNE !

ALE LI ALE LI ALE LIPĄ ZAPACHNIAŁO !

ALE NAM SIĘ PODOBAŁO, PODOBAŁO, PODOBAŁO DOBRE BYŁO ALE MAŁO, ALE MAŁO, HEJ!

ALE SIĘ MA, ALE SIĘ MA, ALE SIĘ MAMIE UDAŁY BOBASKI !

ALE SY, ALE SY, ALE SYSKA Z DRZEWA SPADŁA !

BRAWO, BRAWO, BRAWISSIMO ! BRAWO, BRAWISSIMO ! BRAWO, BRAWISSIMO ! BRAWO,

BRAWO, BRAWISSIMO!

CYK, CYK, CYK ! ELEKTRYK !

DO CHÓ, DO CHÓ, DO CHÓRU ICH ZAPISAĆ !

DO DU DO DU DO DUŻEJ DOSZLIW WPRAWY !

DO HU DO HU DO HUTY PROSTOWAĆ DRUTY !

DO OPOLA, DO OPOLA, DO OPOLA KABLE ZWIJAĆ !

JAK BYŁO ? KACZO ! JAK BYŁO ? BYCZO ! JAK BYŁO ? KACZO, BYCZO I INDYCZO !

NIECH WAS SZLAK NIECH WAS SZLAK NIECH WAS SZLAK HARCERSKI PROWADZI !

JA PIE, JA PIE JA PIERWSZY CHCĘ AUTOGRAF !

...............................................................................................................

Co zabrać ze sobą na wyprawę? To pytanie dręczy nie tylko początkujących wędrowców,

ale i doświadczonych piechurów, podróżników i harcerzy. Jaki ekwipunek będzie
potrzebny, a jaki będzie tylko zbędnym balastem? Musisz to spraktykować "na własnej

skórze" (i na własnych plecach). Inna będzie zawartość plecaka na jednodniową
wycieczkę, a inna na wielodniowy rajd pieszy lub obóz. Każdy musi sam sobie

skompletować ekwipunek niezbędny do wygodnego podróżowania i biwakowania.
Poniżej prezentuję kilka dobrych rad:

Pamiętaj! Miej zawsze porządek w plecaku. Musisz wiedzieć co masz gdzie w plecaku!
Uwaga! Nigdy nie trzymaj mokrych rzeczy w plecaku - użyj do tego specjalnego woreczka

siatkowego (suszarki), troczonego na zewnątrz plecaka.
Zaczynamy się pakować:

Sztuka pakowania polega na umieszczeniu w plecaku wszystkich zaplanowanych rzeczy w
taki sposób, aby cały ciężar był równomiernie rozłożony. Jeżeli spakujesz się niewłaściwie,

plecak będzie przechylał się na boki.
Czy wiesz że... Zawartość plecaka należy ułożyć tak by między przedmiotami nie było

pustych luk. Pusty plecak powoduje przesuwanie się rzeczy - co z kolei może zachwiać
Twoją równowagę. Jeżeli zabierasz mało rzeczy użyj pasków kompresyjnych, które

pozwolą Ci zmniejszyć pojemność plecaka nawet o 50

Pakując się na biwak zabierz:

•

Plecak,

•

Śpiwór,

•

Karimatę,

•

Buty lekkie,

•

Sweter,

•

Zapasowy komplet odzieży,

•

Ubiór przeciw deszczowy

•

Bieliznę,

•

Ciepłe skarpety,

•

Manierkę,

•

Menażkę,

•

Sztućce,

•

Latarkę,

•

Zapałki,

•

Nóż,

•

Prowiant,

•

Przybory toaletowe w

specjalnym woreczku,

•

Legitymację lub inny dowód

tożsamości,

•

Podręczną apteczkę!

Pakując się musisz pamiętać o właściwej kolejności:

Na samym dole powinny znajdować się rzeczy
lekkie ale objętościowo duże, np.: śpiwór,

ręcznik, koc itp.

2. Następnie spakuj zapasową odzież i bieliznę.

W środkowej części plecaka jest miejsce na
cięższy ekwipunek np. prowiant, konserwy,
butlę gazową lub kocher. To tutaj powinien

znajdować się środek ciężkości plecaka.

4. W górnej części plecaka, w kominie i pod

górną klapę spakuj często wyjmowane
przedmioty (ubiór przeciwdeszczowy, środki

higieny, napoje).

5. Do kieszeni bocznych włóż potrzebne

drobiazgi, np.: okulary, zapałki, kompas,
przybory do pisania, dokumenty itp.

6. Karimatę, czekan, kijki trekingowe i namiot

zamocuj na zewnątrz plecaka do specjalnych

uchwytów i taśm bocznych.

Gdy pakujesz się na dłuższą wyprawę pieszą lub zmuszony jesteś przejeżdżać z miejsce na

miejsce unikaj noszenia ekwipunku w ręku - to bardzo niewygodne. Od razu zrezygnuj z

reklamówek lub dużego worka na śpiwór, którego nie można nigdzie przytroczyć.

Zapamiętaj! Pakuj się w taki sposób, aby nic "nie machało" się na zewnątrz plecaka. Taki

sprzęt łatwo zgubić lub zaczepić się w wąskim przejściu (np. w pociągu, w wąskich

drzwiach).

UWAGA! Po każdej wyprawie uważnie obejrzyj plecak: wytrzep go, wyczyść

zabrudzenia, sprawdź stan klamer i taśm. Szanuj swój plecak, gdyż od niego zależy

powodzenie twojej wędrówki.

CO WARTO KOMUŚ NAPISAĆ NA PAMIĄTKE

... Nie przejmuj się dzisiejszymi kłopotami, jutro będziesz miał nowe...

... Ważne są tylko te dni,

Których jeszcze nie znamy.

Ważne jest kilka tych chwil,

Tych, na które czekamy...

... W życiu piękne są tylko chwile...

... Ciesz się że było nie płacz, że minęło...

... Trzeba choć jeden raz ...

... Jeśli Ci kiedyś będzie źle,

A życie stanie się piekłem,

To nie załamuj się,

Wsadź łeb do kibla

I walnij się deklem...

... Kobieta i wielbłąd są po to

Żeby człowiekowi było dobrze...

... Obyś dążył do ideału, ale go nigdy nie osiągnął...

... Dobry ratownik – to myślący ratownik ...

Primum non nocere!

(Po pierwsze nie szkodzić)

... Bądź taki jaki jesteś ...

... KOCHAJ a poza tym rób co chcesz...

... Miłość prawdziwa jest jak dzwon

Ma jedno serce i jeden ton ...

... Nie oczom dla kartki

Lecz sercu dla wspomnienia...

... Pomyśl o samotności, która jest twoim udziałem,

Czy jakiekolwiek towarzystwo wyleczy cię z niej...

... choć na chwile?...

...Nie ten co się z tobą śmieje,

Nie ten co z tobą płacze,

Lecz ten co z tobą cierpi,

Ten twój najlepszy przyjaciel...

... Nie na rok, nie na dwa, lecz na zawsze, Tobie Ja...

... Nie szukaj łatwych przyjaźni, Bo to cię nie uszczęśliwi,

Lepiej mieć mało przyjaciół, ale za to niech będą prawdziwi...

... Człowiek to rzeczownik, a rzeczownikiem rządzą przypadki...

... Nigdy nie żałuj uśmiechu, bo uśmiech jest mocą duszy,

Gdy słowa nie pomogą, uśmiech serce poruszy...

...Nie jest sztuką wędrować po wydeptanych ścieżkach.

Sztuką jest znaleźć ścieżkę w bezdrożach.

Prawdziwy wędrownik to potrafi ...

... Czy na świecie wiele się zmieni?

Gdy młodzi – gniewni

Staną się ... Starzy i wkurwieni ??? ...

... Gdy usłyszysz głos gitary,

a gitara pięknie gra

to nie pytaj, kto cię kocha

bo to zawsze będę ja ...

... Bez ciebie jak bez uśmiechu, niebo pochmurne ...

Document Outline