ROZMNAŻANIE BORÓWKI

WYSOKIEJ

Autor: Tokaj Kamil

2

Borówka wysoka, nazywana także borówką amerykańską, pochodzi z Ameryki

Północnej. W ostatnich latach można zauważyć znaczny wzrost produkcji tego gatunku

w Polsce i na świecie. Borówka jest krzewem dorastającym do 2,5 m wysokości, jest rośliną

długowieczną, która może rosnąć ponad 20 lat. Owocem jest jagoda, dojrzewająca od połowy

lipca do września.

Polska zajmuje trzecie miejsce na świecie w produkcji tego gatunku. Wyprzedzają ją

jedynie Stany Zjednoczone i Kanada. Powierzchnia uprawy borówki wysokiej w kraju

wynosi około 3tyś ha. i daje możliwości zbioru około 18tyś ton rocznie, dominującą odmianą

w uprawie jest ‘Bluecrop’. Z roku na rok zwiększa się zapotrzebowanie no borówkę,

ponieważ póki co jej produkcja jest niska. Dlatego także w Polsce powstają liczne szkółki

zajmujące się rozmnażaniem borówki wysokiej.

W naturalnych warunkach siedliskowych borówkę rozmnaża się z nasion, czasem

także z odrostów korzeniowych. Rozmnażanie z nasion często stosuje się w hodowli nowych

odmian. Na małą skalę borówkę amerykańską można rozmarzać przez odkłady lub

kopczykowanie, głownie na własne potrzeby, gdyż na większą skalę było by to nieopłacalne

oraz bardzo czasochłonne.

Rozmnażanie poprzez podział rośliny można stosować gdy dostępna jest mała liczba

krzewów a zależy nam na szybkim rozmnożeniu. Roślinę należy tak podzielić aby każda

z nich miała pęd oraz korzenie. Taka metoda pozwala na uzyskanie kilku roślin z jednej, jest

mało wydajną metodą. Rośliny pozyskane w taki sposób należy przyciąć po posadzeniu, tak

aby zostało kilka jednorocznych przyrostów. Jeżeli roślina zostanie posadzona prawidłowo

oraz będzie miała sprzyjające warunki do rozwoju to w następnym roku zaowocuje.

Pozyskiwanie roślin przez kopczykowanie także jest metodą mało wydajną, z jednego

krzewu można uzyskać do kilkunastu roślin. W tym celu po okresie zimy należy przyciąć

pędy do długości około 4-6cm nad powierzchnią ziemi i pozostawić aż roślina wytworzy

młode pędy. Gdy pędy podrosną o około 7cm obsypuje się ich dolną część trocinami lub

kwaśnym torfem, substrat wykorzystany do obsypywania przez cały okres powinien

zachować wysoką wilgotność. Po kilku tygodniach, gdy pędy podrosną powtarza się

kopczykowanie. Rośliny uzyskane poprzez obsypywanie ich wilgotnym substratem mają

słabszy system korzeniowy niż sadzonki pozyskiwane innymi metodami.

W produkcji szkółkarskiej rozmnażanie przez odkłady jest stosowane bardzo rzadko

gdyż jest to metoda która wymaga długiego czasu oczekiwania na młode rośliny.

3

Rozmnażając borówkę takim sposobem, należy obsypać rośliny jak przy kopczykowaniu, aby

po 2 latach przygiąć je do ziemi i uzyskane młode pędy także przysypać torfem lub trocinami.

Wymienione wyżej metody nie wymagają prowadzenia mateczników. Produkując

borówkę wysoką na dużą skalę należy zadbać o wysokiej jakości rośliny mateczne wolne od

patogenów. Matecznik należy zakładać w miejscu bardzo dobrze nasłonecznionym, na glebie

bogatej w próchnicę o pH od 3 do 3,5. Rośliny w matecznikach są sprawdzane pod

względem zdrowotności i czystości odmianowej, jeżeli w mateczniku znajduje się roślina

która cechami odbiega od danej odmiany jest usuwana z plantacji.

Na skalę produkcyjną borówkę można rozmnażać poprzez in vitro lub sadzonki zielne,

półzdrewniałe lub zdrewniałe.

Rozmnażanie borówki poprzez in vitro jest metodą bardzo wydajną, pozwala uzyskać

zdrowy i tańszy w produkcji materiał. Kilka lat wstecz plantatorzy i szkółkarze nie byli do

końca przekonani do tej metody rozmnażania, ponieważ uważano że uzyskiwane w ten

sposób krzewy słabiej i gorzej owocują. A jak się okazało owocowały obficie już w drugim

roku po posadzeniu. Od momentu inicjacji kultury potrzeba około 14-16 miesięcy aby roślina

nadawała się do sprzedaży. Eksplantaty pobierane są w sterylnych warunkach z pąków

kontowych lub wierzchołkowych. Najlepiej pobierać je z krzewów rosnących pod osłonami

które są pod stałą ochroną chemiczną. Rozmnażanie in vitro borówki przebiega w kilku

etapach, przygotowana zostaje specjalna pożywka o odpowiednio dobranym składzie ( sole

mineralne, cukry, witaminy, regulatory wzrostu oraz substancje zestalające – najczęściej

agar). Ważne jest także aby woda którą wykorzystujemy w produkcji była pozbawiona

zanieczyszczeń. Kolejnym etapem jest mnożenie roślin na skalę produkcyjną, uzyskane

rośliny dzielone są na mniejsze. Uzyskane sadzonki wykładane są na pożywkę z auksyną –

wspomaga to wytwarzanie systemu korzeniowego. Po upływie 4 tygodniu rośliny wysadza się

do skrzynek z podłożem torfowym oraz umieszcza się je w tunelu foliowym lub szklarni.

Przenosząc borówkę to takich pomieszczeń należy zadbać o wysoką wilgotność powietrza –

nawet do 100%, oraz wyższą temperaturę – około 27°C. Coraz częściej wykorzystuje się

także lampy sodowe do doświetlania. Stosując takie metody, ukorzenianie trwa niecały

tydzień. Po upływie kolejnych 6 tygodni rośliny wysadzane są do styropianowych

multiplatów i stopniowo hartuje. Na okres zimy zostają nadal w tunelach foliowych

w temperaturze około 3-5°C. Następnie przesadzane są do większych doniczek np.: P9,

uzupełnione zostają nawozy (głownie stosuje się nawozy o spowolniony działaniu). Po

zakończeniu tego etapu rośliny są sprzedawane.

4

Kolejnym sposobem rozmnażania borówki jest pozyskiwanie sadzonek zielnych. Aby

uzyskać sadzonkę pobiera się niewielkie odcinki pędów przy których częściowo redukuje się

liście i następnie takie sadzonki umieszcza się w styropianowych wielodoniczkach na

podgrzewanych zagonach. Należy pamiętać aby utrzymać w tunelu temperaturę około 25°C

i wilgotność 95%. Takie warunki sprzyjają rozwojowi grzybów dlatego należy pamiętać

o chemicznej ochronie roślin. Rośliny wysadzane powinny być do wcześniej nagrzanego już

podłoża. Ukorzenione sadzonki w dalszym etapie rosną pod cieniówkami na zewnątrz, po

okresie kilku tygodni przesadzane są do doniczek. Mogą zostać sprzedane jako materiał

jednoroczny lub dwuletni.

Chcąc uzyskać rośliny poprzez sadzonki półzdrewniałe należy pamiętać o właściwym

terminie pobierania pędów – gdy w miejscu stożka wzrostu pojawia się czarny punkt (jest to

okres od połowy czerwca do połowy lipca). Najlepszym materiałem są boczne rozgałęzienia

wyrosłe na ubiegłorocznych pędach. Ich długość powinna mieścić się w zakresie 8-12cm.

Jeśli ilość materiału rozmnożeniowego jest niska można sporządzać sadzonki nawet o połowę

krótsze, na sadzonki nadają się także pędy długie z których można otrzymać kilka sadzonek.

Zabieg pobierania sadzonek powinien być wykonywany w bezchmurną pogodę, rano lub

wieczorem. Pędy przechowuje się w foliowych workach w miejscu zacienionym często

zraszając. Pobrane sadzonki partiami przenosi się do pracowni gdzie są selekcjonowane,

zostawia się na nich 2-3 liście w części wierzchołkowej, dolną część sadzonki zanurza się

w ukorzeniaczu przeznaczonym do sadzonek pół zdrewniałych lub zielnych. Sadzonki

umieszcza się w takim samym podłożu jak sadzonki zielne zagłębiając je w glebie po najniżej

położone liście. Należy także pamiętać o zachowaniu odpowiedniej odległości sadzonek od

siebie aby zapobiec występowaniu szarej pleśni. Tak przygotowane sadzonki okrywa się folią

oraz obficie podlewać. Korzenie pojawiają się po 6-8 tygodniach, nawożenie stosuje się

ś

rednio raz w tygodniu.

Na sadzonki zdrewniałe najlepsze są jednoroczne pędy pobierane z mateczników

o grubości ok. 0,8cm i długości ponad 20cm. Pędy mogą być wycinane w okresie od września

do lutego, pędy tnie się na 10cm odcinki tak aby nad górnym oczkiem zostawić niewielką

odległość. Należy unikać pędów pokrytych pakami kwiatowymi i słabo zdrewniałych,

sadzimy je tak aby nad podłoże wystawała około 1/3 długości pędu. Do zdrewniałych

sadzonek można stosować ukorzeniacz który wspomaga wytwarzanie korzeni oraz chroni

rośliny przed chorobami. Należy pamiętać o obfitym podlewaniu oraz o zachowaniu

odpowiedniej temperatury ( w pierwszych dniach ok. 15°C, po około tygodniu podwyższamy

o 5°C). Po kilkunastu dniach zaczną pojawiać się młode liście i pędy i taki wzrost może

5

utrzymywać się przez okres około 2 miesięcy, jest bardzo powolny. W tym cyklu nie tworzą

się jeszcze korzenie. Jeżeli szkółka okryta jest folią należy ją usunąć w okresie kiedy rośliną

wytwarza korzenie, należy zaprzestać podgrzewania podłoża. Planując przesadzanie roślin

dopiero na wiosnę na okres mrozów powinno się je okrywać. Do podłoża którym napełniamy

doniczki poleca się dodanie wolnodziałających nawozów. Krzewy w doniczkach należy

ustawiać na czarnej folii aby ograniczyć zachwaszczenie.

Obecnie producenci borówki wysokiej nie stosują w rozmnażaniu jednej dominującej

metody, każdy sposób rozmnażania czy przez sadzonki zielne, półzdrewniałe, zdrewniałe czy

in vitro ma swoje wady i zalety. Każda z tych metod poddawana jest testom

i doświadczeniom, po to aby w produkcji wykorzystywać tą która daje najlepsze wyniki,

zdrowe i obficie owocujące krzewy.

6

Literatura

1.

Mika A., Krzewy owocowe, Warszawa 2004.

2.

Pliszka K., Borówka amerykańska, Warszawa 2002.

3.

Smolarz K., Borówka i żurawina - zasady racjonalnej produkcji, Warszawa 2009.

4.

http://www.ho.haslo.pl/

5.

http://www.szkolkarstwo.pl/