Bezpieczenstwo energetyczne priorytet polskiej prezydencji

II – 2011 /

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

149

Paweł Turowski

Bezpieczeństwo energetyczne

– priorytet polskiej prezydencji

Budowa zewnętrznej polityki energetycznej UE, zarówno z krajami sąsiadującymi,
jak i strategicznymi partnerami, budowa jednolitego rynku energii na podstawie
zapisów trzeciego pakietu energetycznego, rozwój infrastruktury przesyłowej
gazu i energii elektrycznej oraz nieskrępowany dostęp do niej dla wszystkich
uczestników rynku – to główne cele polskiego przewodnictwa w pracach Rady
Unii Europejskiej.

Prezydencja to przewodniczenie

w pracach Rady Unii Europejskiej,
która jest jednym z najważniejszych
organówdecyzyjnychUnii.Radarepre-
zentujekrajeczłonkowskieUE,a w jej
pracach uczestniczą członkowie rzą-
dówpaństw.Wrazz przyjęciemtrakta-
tu z Lizbony kompetencje kraju prze-
wodniczącegopracomRadyUniiEuro-
pejskiej zostały ograniczone na rzecz
przewodniczącego Rady Europejskiej
i wysokiego przedstawiciela do spraw
zagranicznych i polityki bezpieczeń-
stwaw sprawiezagadnieńdotyczących
działańzewnętrznychUnii.

W posiedzeniach Rady uczestniczy

zawsze jeden z ministrów z każdego
kraju UE, odpowiedzialny w swoim
rządziezazagadnienia,któresątema-
temobrad.Wyodrębniono10zakresów
tematycznych prac Rady, do których
należąm.in.:sprawyogólne,sprawyza-
graniczne,sprawygospodarczei finan-
sowe,sprawytransportui telekomuni-

kacjiorazenergii.Państwosprawujące
prezydencjęjestgospodarzemwiększo-
ści spotkań i ma wpływ na kierunek
działań politycznych Unii. Rada Unii
Europejskiej tworzy prawo w postaci
m.in. dyrektyw i decyzji. Może przyj-
mować także konkluzje, deklaracje
i rezolucje

. Polska swoje przewodnic-

twow pracachRadyUniiEuropejskiej
rozpoczęła w lipcu 2011 r. Przejęła je
odWęgier,zaśw styczniu2012r.prze-
wodniczeniezostanieprzekazaneprzez
stronępolskąDanii.

Co Polska ChCE osiągnąć?

Władzepolskiedeklarują,żejednym

z polskichpriorytetówprezydencjibędą
zagadnienia bezpieczeństwa energe-
tycznego Unii Europejskiej. W rządo-
wymdokumenciedotyczącymprogramu
polskiejprezydencjimożnaprzeczytać,
że:„[…]zewzględunapracenadnową
strategią energetyczną na najbliższą
dekadę potrzebne jest przeanalizowa-

http://consilium.europa.eu/showPage.aspx?id=242&lang=PL(dostęp:12kwietnia2011r.).

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW
a

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW

150

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

nie stanu zewnętrznej polityki energe-
tycznejUniiEuropejskieji wypracowa-
nierozwiązań,którejąwzmocnią”

Uruchomiony przez Ministerstwo

Spraw Zagranicznych portal poświęco-
ny polskiej prezydencji poszerza przed-
stawione powyżej cele i wskazuje, że:
„[…] Polska proponuje pogłębioną dys-
kusję na temat nowych rozwiązań legi-
slacyjnych i pozalegislacyjnych, które
pozwoliłyby zachować konkurencyjność
europejskiego sektora energetycznego
wobec zmieniającego się otoczenia ze-
wnętrznego. Przeprowadzona zostanie
debata na temat obecnych rozwiązań
i nowychkierunkówdziałaniaUniiEuro-
pejskiejw obszarzerynkuenergii.Celem
będziewypracowaniemechanizmówpro-
wadzeniasolidarneji konkurencyjnejze-
wnętrznejpolitykienergetycznejzgodnie
z postanowieniamitraktatuz Lizbony”

Konkretne działania mają ognisko-

wać się wokół wypracowania stanowi-
skaUEwobecglobalnychi regionalnych
problemów energetycznych, a także
wzmocnienia mechanizmu finansowa-
nia małych inwestycji energetycznych
orazefektywnościenergetycznejz fun-

duszuspójnościw takichsektorachgo-
spodarkijak:wytwarzanieenergiielek-
trycznej,sieciprzesyłuciepłai energii
elektrycznej,budownictwo,ciepłownic-
two lokalne oraz transport zbiorowy
napoziomielokalnym.Coistotne,rząd
zamierzakontynuowaćpracepoprzed-
nichprezydencjidotycząceenergetycz-
negopakietuinfrastrukturalnego

Ważneszczegółypolskichprioryte-

tówdotyczącychbezpieczeństwaener-
getycznego podaje resort gospodarki.
Administracja rządowa chciałaby, aby
w listopadzie 2011 r. zostały przyję-
te konkluzje w sprawie zewnętrznej
polityki energetycznej. Ich przyjęcie
poprzedzonezostajepracaminadtym
projektemw ramachdziałuRadyUnii
Europejskiej „Transport, telekomu-
nikacja, energia” (TTE). W odniesie-
niu do działań wewnętrznych w Unii
Europejskiej strona polska traktuje
jako priorytet wzmocnienie rynku
wewnętrznego Unii. Działania w tym
zakresie wyznaczone zostały Aktem
o jednolitym rynku (Single Market
Act

),przedstawionymw komunikacie

Komisji Europejskiej z kwietnia 2011
roku

Program 6-miesieczny polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w II połowie 2011 r.,

dokumentRadyMinistrówz15marca2011r.przedłożonyprzezpełnomocnikarządudosprawprzy-
gotowania organów administracji rządowej i sprawowania przez RP przewodnictwa w Radzie UE,
http://www.prezydencjaue.gov.pl/(dostęp:11kwietnia2011r.).

http://www.prezydencjaue.gov.pl/priorytety-ogolne/wzmocnienie-zewntrznej-polityki-energetycznej-

-ue(dostęp:12kwietnia2011r.).

http://www.prezydencjaue.gov.pl/plany-prezydencji-w-poszczegolnych-obszarach/transport-telekomu-

nikacja-i-energia(dostęp:12kwietnia2011r.);KomisjaEuropejskaprzyjęłaPakietinfrastrukturalnypod
nazwą:„Priorytetywodniesieniudoinfrastrukturyenergetycznejna2020r.iwdalszejperspektywie–
plandziałanianarzeczzintegrowanejeuropejskiejsiecienergetycznej”(KOM(2010)677).Pracenadjego
realizacjąbędądotyczyćm.in.sposobufinansowaniainwestycjiilistyprojektów.Komisarzdosprawener-
giiG.Oettinger,postuluje,abywnowymbudżecieUE,po2013r.,ok.800mlneuroroczniebyłoprzezna-
czonenabudowęnierentownych,aleważnychzperspektywybezpieczeństwaenergetycznegopołączeń.

http://ec.europa.eu/internal_market/smact/docs/20110413-communication_en.pdf(dostęp:12kwiet-

nia2011r.).

Wicepremier W. Pawlak: Rynek wewnętrzny jednym z priorytetów MG na polską Prezydencję,

http://www.mg.gov.pl/node/13193(dostęp:14kwietnia2011r.).

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW
a

II – 2011 /

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

151

Można zauważyć, że działania pol-

skiej administracji podczas pełnienia
prezydencjiw RadzieUniiEuropejskiej
będąprowadzonedwutorowo.Z jednej
stronybędądotyczyćzagadnieńbezpie-
czeństwa energetycznego w relacjach
zewnętrznych UE z krajami produku-
jącymisurowceenergetycznei państwa-
mi tranzytowymi. Z drugiej zaś strony,
aspekt bezpieczeństwa energetycznego
będzie także obecny w podejmowanych
pracach dotyczących rynku wewnętrz-
nego. Mimo że Akt o jednolitym rynku
dotyczy całego spektrum działań zmie-
rzających do budowy wspólnego rynku,
tojednakodnosisiętakżedozagadnień
energetycznych. Swobodny przesył su-
rowców i energii elektrycznej jest waż-
nymelementembudowywspólnegoryn-
ku.Polska,przewodniczącpracomRady
Unii Europejskiej, w naturalny sposób
będzie korzystać z dorobku wcześniej-
szych prezydencji. Swego rodzaju dro-
gowskazembędąm.in.:wspomnianyAkt
o jednolitymrynkuwrazz innymiodpo-
wiednimiaktamiprawaunijnego,Traktat
o Wspólnocie Energetycznej, konkluzje
prezydencjiRadyEuropejskiejz 4lutego
2011r.orazkomunikatKomisjiz listopa-

da2010r.określającypriorytetyw odnie-
sieniudoinfrastrukturyenergetycznejdo
2020roku

akT o jEdnoliTYM RYnkU

a BEZPiECZEŃsTWo EnERgETYCZnE

Przedstawiony w komunikacie Ko-

misji Europejskiej Akt o jednolitym
rynku, wśród wielu priorytetów budo-
wy wspólnego rynku wskazuje także
na energetykę. Dokument przyrównuje
sieci transportowe i energetyczne do
kręgosłupa całej unijnej gospodarki
i wskazuje na ich strategiczne zna-
czenie dla budowy jednolitego rynku.
Uzasadnia,żebezichsprawnegofunk-
cjonowanianiejestmożliwyswobodny
przepływludzi,towarów,a takżeener-
gii, co jest fundamentem wspólnego
rynku

.Z celamiokreślonymiprzezKo-

misję Europejską korespondują unijne
akty prawne, mające budować rynek
energii. Przede wszystkim dotyczy to
tzw. trzeciego pakietu energetycznego,
którego zadaniem jest znaczące zlibe-
ralizowanie rynku energii elektrycznej
i gazuziemnegowewspólnociepaństw
europejskich

Priorytety w odniesieniu do infrastruktury energetycznej na 2020 r. i w dalszej perspekty-

wie – plan działania na rzecz zintegrowanej europejskiej sieci energetycznej, KomunikatKomisji
doParlamentuEuropejskiego,Rady,EuropejskiegoKomitetuEkonomiczno-SpołecznegoiKomitetuRe-
gionów, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0677:FIN:PL:DOC (dostęp:
12kwietnia2011r.).

http://ec.europa.eu/internal_market/smact/docs/20110413-communication_en.pdf#page=2(dostęp:

15kwietnia2011r.).

Podpojęciemtrzeciegopakietuenergetycznegokryjąsiędwieunijnedyrektywyitrzyrozporządzenia:

- DyrektywaParlamentuEuropejskiegoiRady2009/72/WEz13lipca2009r.dotyczącawspólnychzasad

rynkuwewnętrznegoenergiielektrycznejiuchylającadyrektywę2003/54/WE,

- DyrektywaParlamentuEuropejskiegoiRady2009/73/WEz13lipca2009r.dotyczącawspólnychzasad

rynkuwewnętrznegogazuziemnegoiuchylającadyrektywę2003/55WE,

- RozporządzenieParlamentuEuropejskiegoiRady(WE)nr714/2009z13lipca2009r.wsprawiewa-

runkówdostępudosieciwodniesieniudotransgranicznejwymianyenergiielektrycznej,

- RozporządzenieParlamentuEuropejskiegoiRady(WE)nr715/2009z13lipca2009r.sprawiewa-

runkówdostępudosieciprzesyłowejgazuziemnegoiuchylającerozporządzenie(WE)nr1775/2005,

- RozporządzenieParlamentuEuropejskiegoiRady(WE)nr713/2009z13lipca2009r.ustanawiające

AgencjędosprawWspółpracyOrganówRegulacjiEnergetyki(ACER).

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW

152

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

Kluczowymelementemtrzeciegopa-

kietu energetycznego, umożliwiającym
realizację postulatu niezakłóconego
i wolnegoprzesyłuenergii,jestobowią-
zek wydzielenia operatorów systemów
przesyłowych ze struktur koncernów
energetycznych (tzw. unbundling).
Koncerny energetyczne z reguły skła-
dały się z trzech segmentów: produk-
cji energii elektrycznej lub wydobycia
surowców energetycznych, dystrybucji
wśród klientów i sieci przesyłowych
umożliwiających transport energii lub
surowca. Przedsiębiorstwa, budując
gazociągii linieenergetyczne,ponoszą
wysokie koszty i w naturalny sposób
nie są zainteresowane ich udostępnia-
niem innym koncernom. Jednak nowe
regulacje wymuszają zmiany. Przewi-
dziano trzy modele rozdziału: rozdział
właścicielski (koncern musi sprzedać
swoje sieci przesyłowe niezależnemu
operatorowi), ustanowienie niezależ-
negooperatorasystemu(koncernprze-
kazuje swoją sieć niezależnemu ope-
ratorowi), ustanowienie niezależnego
operatora przesyłu (przedsiębiorstwo
nadal zarządza swoją siecią poprzez
niezależnąspółkęwydzielonąz dotych-
czasowej struktury). Ten ostatni zapis
jest najmniej korzystny z perspektywy
budowy wolnego rynku energii, ponie-
waż koncerny zachowały możliwość
kontrolowania swojej infrastruktury
przesyłowej.

Niemniej zapisy trzeciego pakietu

energetycznego znacząco zmieniają
dotychczasowe reguły i wprowadzają
zasadywolnegorynkuw strukturędo-
tychczasowych monopoli naturalnych.
Wydzielenieprzesyłumaspowodować,
że sieci przesyłu energii elektrycznej
i gazubędąfunkcjonowaćjakautostra-

dy–każdybędziemógłz nichskorzy-
staćpouiszczeniuopłaty.Matoistotne
znaczeniedlapoprawybezpieczeństwa
energetycznego wszystkich krajów
Unii.Jeślidostępdosieciprzesyłowych
będzie wolny dla kolejnych przedsię-
biorstw sprzedających surowce i ener-
gię, które nie są właścicielami sieci,
wówczas kraj, który utracił dostawy
z jednegokierunku,będziemógłkupić
surowiecodinnegokontrahentai otrzy-
maćgozapośrednictwemsieciprzesy-
łowej,któradotychczasbyłazamknięta
dla innych dostawców. Ponadto, istnie-
jącegazociągi,któredotychczasumoż-
liwiają transport surowca w jednym
kierunku (np. ze wschodu na zachód),
mają zostać zmodernizowane tak, aby
przesyłały gaz w dwóch kierunkach
(tzw. rewers). Ma to szczególne zna-
czenie dla krajów Europy Środkowej,
gdzie istniejąca sieć gazociągów prze-
syłowychumożliwiatransportgazuod
jednego dostawcy. Powstanie nowych
połączeń energetycznych między po-
szczególnymikrajamiUniiEuropejskiej
umożliwizakończeniew 2015r.budowy
jednolitegorynkuenergii.

Abylepiejuzmysłowićsobieznacze-

nie zapisów trzeciego pakietu dla bez-
pieczeństwa energetycznego państw
UE, warto posłużyć się przykładem.
W ostatnim kwartale 2010 r. Polska
podpisała z Federacją Rosyjską aneks
do tzw.kontraktujamalskiegonadosta-
wy gazu do Polski. Finalizacja umowy
przeciągałasięzewzględunazastrze-
żenia Komisji Europejskiej dotyczące
pominięcia rozwiązań prawnych trze-
ciego pakietu energetycznego. Dotych-
czasowy dostawca nie zgadzał się na
udostępnianie przesyłu surowca ruro-
ciągiemjamalskiminnymfirmomener-

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW
a

II – 2011 /

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

153

getycznym.Wskazywał,żeumowamię-
dzyrządowaz 1993r.jestwcześniejsza
niżunijneregulacjedotyczącetrzeciego
pakietui z tejprzyczynyprawoUEnie
powinnobyćdoniejwprowadzane

.Ta

interpretacja budziła sprzeciw Komisji
Europejskiej

. Polski odcinek gazocią-

gujamalskiegoposiadaniewykorzysta-
nemoceprzesyłowe.Sąoneszacowane
naok.1,2–1,5mldm

gazurocznie,a do-

datkowo istnieją także niewykorzysty-
wanemożliwościprzesyłowetzw.prze-
rywane,cooznacza,żenp.w styczniu,
czerwcu i wrześniu pojawia się możli-
wośćprzesłaniagazu,zaśw kolejnych
miesiącachwykorzystanesącałkowite
moce transportowe. Wolne możliwości
przesyłowe, zdaniem Komisji Europej-
skiej,powinnyzostaćudostępnionena
zasadachkomercyjnychinnymkoncer-
nomhandlującymgazem.

Z powoduzastrzeżeńKE,doumowy

jamalskiej wprowadzono zmiany imple-
mentujące unijne regulacje. Wcześniej
polski odcinek rurociągu jamalskiego
był zarządzany przez właściciela, czy-
li polsko-rosyjską spółkę EuRoPol Gaz
S.A.Gazociąg,zgodniez zasadąunbun-
dlinguzawartąw trzecimpakiecieener-
getycznym,zostałprzekazanydozarzą-
du spółce OGP Gaz–System S.A., która
pełni funkcję niezależnego operatora
systemu.Torozwiązanieumożliwiaudo-

stępnienie wolnych mocy przesyłowych
kolejnym, oprócz dotychczasowego, do-
stawcom gazu

. Jednak taka technicz-

namożliwośćpojawiasięwówczas,gdy
operatorotrzymujenabieżącoinforma-
cjeo pracygazociągui wolnychmocach
przesyłowych. Prawdopodobnie z tej
przyczyny urzędnicy Komisji Europej-
skiejzażądaliprzedstawieniadowglądu
umowytechnicznejzawartejmiędzywła-
ścicielem gazociągu (EuRoPol Gazem)
a operatorem(OGPGaz–Systemem).

Trzeba pamiętać, że prawo unijne

zezwalatakżenazablokowaniedostępu
stronomtrzecimdogazociągu,jeślim.in.
inwestycja zwiększa bezpieczeństwo
dostaw, nie ma szkodliwego wpływu na
konkurencję, funkcjonowanie rynku we-
wnętrznego, a także znacznie zwiększa
możliwości przesyłowe

. Unijne prawo

pozwala koncernom na posiadanie ru-
rociągów przesyłowych pod warunkiem
spełnienia wymogów gwarantujących
niezależnośćoperatoraprzesyłowegood
reszty koncernu (tzw. niezależny opera-
torprzesyłu).Z tejperspektywy,choćjest
to mało prawdopodobne, teoretycznie
byłoby możliwe ponowne przekazanie
funkcji operatora rurociągu jamalskiego
spółceEuRoPolGaz,a także,pospełnie-
niu odpowiednich wymogów, ponowne
zablokowaniestronomtrzecimprawado
przesyłuswojegogazutymszlakiem.

Польша вырезает кусок из Газпрома, „Коммерсантъ” nr161(4461)z2września2010r.,http://www.

kommersant.ru/doc.aspx?fromsearch=625fa23c-d69e-4f39-85d1-cd54b3d3e3bc&docsid=1496804 (do-
stęp:14kwietnia2011).

Gazprom chce wyłączyć Polskę z gazowego rynku Unii Europejskiej, „Gazeta Wyborcza”

z2września2010r.

Pismo wicepremiera i ministra gospodarki W. Pawlaka do premiera D. Tuska z 26 marca

2010 r. dotyczące wątpliwości zgłoszonych przez MSZ do renegocjowanej umowy jamalskiej, do-
kumentzamieszczonynaoficjalnymportaluMinisterstwaGospodarki,www.mg.gov.pl(dostęp:2kwiet-
nia2010r.,obecnieniedostępnynastronachinternetowychMG).

Art.36DyrektywyParlamentuEuropejskiegoiRady2009/73/WEz13lipca2009r.dotyczącejwspól-

nychzasadrynkuwewnętrznegogazuziemnegoiuchylającejDyrektywę2003/55/WE.

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW

154

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

Opisane wyżej zależności uzmysła-

wiają jak wiele czynników ma wpływ
na to,czywolnydostępdoinfrastruktu-
ry przesyłowej będzie zrealizowany, czy
teżzostaniemartwymzapisem.Budowa
jednolitego rynku energii jest procesem
skomplikowanym,trudnymi zależnymod
wieluprawnychi technicznychaspektów.

Przykład związany z kontraktem

jamalskim dobitnie pokazuje, że ogól-
ne zapisy prawa unijnego są wdrażane
żmudnymi działaniami, odmiennymi dla
każdegozagadnienia.WielekrajówUnii
Europejskiej nie dostosowało do chwili
obecnej ani swojego prawodawstwa, ani
obowiązujących umów handlowych. Są
państwa, których prawo pozwala sprze-
daćwyłącznietylegazuz własnegowy-
dobycia, ile importowano z innego kra-
ju. Z tej perspektywy wdrażanie zasad
trzeciegopakietuenergetycznegow celu
budowy rzeczywistego wspólnego rynku
energiijestważnymwyzwaniemdlapol-
skiejprezydencji.

ZEWnęTRZna sTRaTEgia

EnERgETYCZna

Jednym z najważniejszych celów

Unii Europejskiej jest zapewnienie
stabilnych źródeł dostaw surowców
energetycznych (m.in. gazu ziemnego)
z państw trzecich oraz dywersyfikacja
źródełdostawsurowcówpoprzezbudo-
wękolejnegokorytarzatransportowego
i pozyskanie kolejnych źródeł dostaw.
Polska prezydencja będzie kontynu-
owałatedziałaniaopierającsięnado-
tychczasowym dorobku prawnym UE.
Odniesieniemdorealizowanychdziałań

sąm.in.:zapisyTraktatuKartyEnerge-
tycznej,TraktatuoWspólnocieEnerge-
tycznej,a takżezapisyzawartew kon-
kluzjach prezydencji Rady Unii Euro-
pejskiej z 4 lutego 2011 r. i priorytety
infrastrukturyenergetycznejna2020 r.,
zawartew komunikacieKEz listopada
2011r.Dlabezpieczeństwaenergetycz-
negoUniiEuropejskiejistotneznacze-
nie mają relacje z dwoma podstawo-
wymigrupamipaństw,któreokreślane
sąjakokrajesąsiadującei strategiczni
partnerzy.

Z krajamisąsiadującymiUniaEuro-

pejskabudujeswojerelacjepoprzezza-
pisyTraktatuoWspólnocieEnergetycz-
nej.PaństwanienależącedoUEswoje
uczestnictwo we Wspólnocie traktują
jako instrument ułatwiający zwięk-
szony napływ inwestycji, możliwość
wykorzystania mechanizmów solidar-
nościowychw sytuacjiograniczeniado-
staw od dotychczasowych dostawców,
a niekiedy jako narzędzie ułatwiające
akcesję do UE

. Są to kraje leżące na

Bałkanach,Mołdawiai Ukraina.Celem
Unii Europejskiej jest przeniesienie
do krajów bliskiego sąsiedztwa norm
obowiązujących na jednolitym rynku
wewnętrznympoprzezTraktatoWspól-
nocieEnergetycznej.Trzebazauważyć,
że wprowadzanie przez sygnatariuszy
traktatu prawa wspólnotowego doty-
czącego rynku energii napotyka wiele
utrudnień.Jesttotymbardziejistotne,
żedotychczaspaństwatebyłyzobowią-
zanedoimplementacjidrugiegopakie-
tuenergetycznego.Obecniew Uniiobo-
wiązuje trzeci pakiet, którego zapisy
znaczącozliberalizowałyrynekenergii

A.Łoskot-Strachota,Zewnętrzny wymiar unijnej polityki energetycznej,raportOśrodkaStu-

diówWschodnich,http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/raport-osw/2011-01-15/raport(dostęp:18kwiet-
nia2011r.).

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW
a

II – 2011 /

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

155

w stosunku do wcześniejszych regula-
cji. Wzmocniono zasady konkurencyj-
nościi nakazanowydzieleniez dotych-
czas zintegrowanych pionowo koncer-
nówenergetycznychsieciprzesyłowych
energii elektrycznej i gazu ziemnego,
tak aby umożliwić nieskrępowany do-
stępkonkurującymprzedsiębiorstwom.

Kolejnagrupapaństwtotzw.strate-

giczni partnerzy. Ich lista jest definio-
wana odmiennie przez różne ośrodki
politycznei decyzyjne.Dogronastrate-
gicznychpartnerówzaliczanesą:Fede-
racjaRosyjska,Turcja,Ukraina(która
jest także traktowana jako kraj sąsia-
dujący),Algieria,Kazachstan,Azerbej-
dżan, a także Turkmenistan. Relacje
UE – strategiczni partnerzy to pole,
gdzie ścierają się odmienne koncepcje
budowytychpowiązań.Z jednejstrony
UniaEuropejska,przyjmującprzedlaty
TraktatKartyEnergetyczneji załączo-
ne do niego protokoły, uzależniała po-
głębianierelacjienergetycznychz kra-
jami nie należącymi do wspólnoty od
przyjęciategodokumentu.Z drugiejzaś
strony nie wszystkie państwa produ-
cenckiezdecydowałysięnapodpisanie
traktatu i prowadzą działania mające
naceluustanowieniewzajemnychrela-
cji z pominięciem jego zapisów. Wśród
członkówUniiEuropejskiejniezostało
wypracowanewspólnestanowiskow tej
kwestii. Działania polskiej prezydencji
w naturalnysposóbsązwiązanez kon-
tynuacją prac w kontekście tego wy-
zwania,tymbardziejże–zgodniez za-
pisami zawartymi w Traktacie Karty
Energetycznej – powinien zostać prze-
prowadzony przegląd wdrażania jej
postanowieńprzezsygnatariuszy.Z tej
perspektywyistotnymzadaniembędzie
kontynuowanie i prowadzenie prac.

Dyskusjanadzasadamistrategicznego
partnerstwanie powinnaodchodzićod
postulatutraktowaniazapisówtrzecie-
gopakietuenergetycznegojakopodsta-
wy do budowania relacji energetycz-
nychmiędzyUniąEuropejskąa strate-
gicznymipartnerami.

Jestmożliwe,żenaczaspolskiejpre-

zydencji przypadnie intensyfikowanie
działań energetycznych Unii w ramach
projektuCaspian Development Corpo-
ration (CDC),którymastaćsięmecha-
nizmemzakupówkaspijskiegogazudla
gazociągu Nabucco. CDC ma dać pew-
ność krajom produkującym surowiec
(Azerbejdżanowi i Turkmenistanowi),
żeUEkupiwydobytygaz.Niejestwyklu-
czone,żew trakciepolskiegoprzewodni-
czeniaRadzieUniiEuropejskiejfinalizo-
wanebędąumowyz wymienionymiwy-
żej krajami-producentami lub z jednym
z nich.Jeślitaksięstanie,Polskazyska
mandat do inicjowania i prowadzenia
działań mających na celu budowę ram
instytucjonalnych i prawnych umowy
oraz inicjowania negocjacji z Azerbej-
dżanemi Turkmenistanem.

Polska, przewodnicząc Radzie Unii

Europejskiej, inicjuje dyskusję nad wy-
miarem zewnętrznej polityki energe-
tycznej UE. Węgry przygotowały listę
zagadnień, wokół których będzie pro-
wadzona debata, zaś w Polsce przy-
gotowywany jest materiał analityczny
na ten temat. Podsumowaniem debaty
powinno być przyjęcie konkluzji prezy-
dencjiw sprawiezewnętrznegowymiaru
politykienergetycznej.PolskieMinister-
stwoGospodarkiw marcuprzedstawiło
Komisji Europejskiej propozycję dwóch
instrumentów: koordynacji i solidarno-
ści. Pierwszy „ma umożliwić zintegro-

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW

156

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

waniei skoordynowaniedziałańwszyst-
kich instytucji unijnych, co pozwoliłoby
wspólnocie bardziej skutecznie podej-
mować decyzje w dziedzinie zewnętrz-
nej polityki energetycznej. Mechanizm
solidarnościmiałbyz koleizagwaranto-
wać każdemu z państw członkowskich
możliwośćuzyskaniawsparciazestrony
instytucji unijnych w ich bilateralnych
negocjacjachw obszarzeenergiiz pań-
stwamitrzecimi”

.Stronapolskachcia-

łaby, aby pod koniec tego roku zostały
przyjętekonkluzjeprezydencjidotyczą-
ce zewnętrznej polityki energetycznej.
Dodatkowo,jeśliw czasieprowadzonych
konsultacjiosiągniętyzostaniekonsens,
wówczas nie jest wykluczone przyjęcie
planu działań (tzw. Action Plan) doty-
czącego zewnętrznej polityki energe-
tycznejUE.Jeśliujawniąsięistotneróż-
nicezdańi cozatymidziekonsultacje
będą trwały dłużej, wówczas pożądane
byłoby przyjęcie planu określającego
głównekierunkii zasadytejpolityki.

Opróczpraczwiązanychz prowadze-

niem wcześniej zainicjowanych w UE
procesówi wprowadzaniudotychdzia-
łańistotnychz krajowejperspektywyza-
gadnień,przewodniczeniepracomRady
UniiEuropejskiejwymagaćbędzietakże
reakcji na bieżące wydarzenia. Awaria
siłowni nuklearnej Fukuszima w Japo-
niiwzmocniłaobawyobywateliw wielu
krajachdotycząceenergetykiatomowej.
Z tejprzyczynyKomisjaEuropejskawe-
zwaławszystkichoperatorówelektrow-
niatomowychw krajachUEdoprzepro-
wadzeniatestówbezpieczeństwa,mają-

cych wykazać, jaka jest wytrzymałość
elektrowni na kataklizmy i awarie. Do
końca maja 2011 r. mają zostać przed-
stawionekryteria,napodstawiektórych
będąprzeprowadzanetesty,a dokońca
roku mają zostać przeprowadzone ba-
dania. Polska administracja wskazuje,
że oprócz sprawdzenia 143 reaktorów
funkcjonującychnaobszarzeUnii,testy
sprawdzające powinny zostać przepro-
wadzone w krajach sąsiednich. Przed-
stawiciele rządu postulują przeprowa-
dzenie przeglądu technologii w plano-
wanychsiłowniachnaterenieBiałorusi
i Federacji Rosyjskiej

. Można także

spodziewaćsię,żepotencjalneprzedłu-
żanie się kryzysu w państwach Afryki
Północnej, skutkujące ograniczeniem
dostaw ropy i gazu, zaangażuje polską
prezydencjętakżenatympolu.

CZY PRZYsPiEsZYMY PRaCE nad

BUdoWą koRYTaRZa gaZoWEgo

PółnoC–PołUdniE?

W listopadzie2010r.premierWęgier

ViktorOrbanw artykulept.„CzasPol-
ski i Węgier”

, opublikowanym w jed-

nymz polskichdzienników,wskazywał,
że następująceposobieprzewodnicze-
niepracomRadyUniiEuropejskiejWę-
gieri Polski,dwóchznaczącychprzed-
stawicieli tzw. Grupy Wyszehradzkiej,
tworzyunikatowąszansędlarealizacji
żywotnych interesów Europy Środko-
wej. Premier Orban pisał, że region
możezyskać,jeśliWęgryi Polskazdoła-
jąsprostaćwyzwaniu,jakimjestprezy-
dencja.Wskazałtakżekonkretnedziała-

Energetyczne priorytety Polski na Prezydencję, http://www.mg.gov.pl/node/13042 (dostęp:

29marca2011r.).

Pawlak chce przeglądu technologii jądrowych w Rosji i na Białorusi,PAPz3maja2011r.

V. Orban, Czas Polski i Węgier, „Rzeczpospolita” z 30 listopada 2010 r., http://www.rp.pl/arty-

kul/571804.html(dostęp:30listopada2010r.).

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW
a

II – 2011 /

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

157

niazwiązanez bezpieczeństwemener-
getycznym: „Naszym wspólnym dzie-
dzictwem historycznym są szlaki do-
staw surowców rozbudowywane na
linii wschód–zachód, czyli w taki spo-
sób, aby łączyły nas jedynie z Rosją
i z nikiminnym–a nawetjeśliz kimś
pozaRosją,toabymiałyjaknajmniej-
szą wydajność. Szczególnie dotkliwy
jest dla nas brak korytarzy energe-
tycznych na osi północ–południe. Dziś
jednym z najważniejszych celów jest
zatemstworzeniesiecizapewniających
niezależność energetyczną, ze szcze-
gólnymuwzględnieniemowegopołącze-
nia północ-południe, którego brak tak
dotkliwieodczuwamy”

.Takżepolskie

władzewskazywałynazbieżnośćinte-
resów dotyczących budowy połączenia
gazowego północ–południe. Wicemini-
sterw resorcieskarbupisałnałamach
wysokonakładowego dziennika że:
„[…] nasz gazoport stał się punktem
wyjścia do wielkiego projektu systemu
przesyłowegogazuobejmującegojedną
trzeciąterytoriumcałejUEi jestnajlep-
szymdowodemnato,żePolskaplanuje
swoje inwestycje w skali całego kon-
tynentu. Nasza polityka energetyczna
nie zaspokaja jedynie partykularnych
interesów. Zakroiliśmy ją o wiele sze-
rzej–chcemybudowaći jużfaktycznie
budujemy, podstawę wspólnoty ener-
getycznej w całej Europie Środkowo-
-Wschodniej”

. Z tekstu można było

wnioskować, że zagadnienie budowy
korytarza transportu gazu ziemnego

wiąże się z jednym z wyzwań polskiej
prezydencji.

Korytarz energetyczny, niekiedy

określany mianem trójkąta energe-
tycznego, to koncepcja budowy sieci
połączeń umożliwiających zdywersy-
fikowanie dostaw gazu do krajów Eu-
ropyŚrodkowej,dotychczasuzależnio-
nych od dostaw surowców z jednego
kierunku.Bałtyckiterminaldo odbioru
gazu skroplonego w Świnoujściu sta-
nowi jego północny szczyt, położony
nad Morzem Adriatyckim gazoport
w Chorwacji(fazaplanowania)to jego
południowa podstawa. Trzecim ele-
mentem mającym zdywersyfikować
dostawymożebyćaustriackimagazyn
gazu(tzw.hub)w Baumgartem(po wy-
budowaniu gazociągu Nabucco) lub
ostatnio dyskutowany terminal LNG
(koncepcja) położony nad Morzem
Czarnym w Rumunii (tzw. projekt
AGRI:Azerbaijan-Georgia-Romania-
-Interconnection, mający umożliwić
dostawy gazu skroplonego z Azerbej-
dżanudoEuropyŚrodkowej).Korytarz
północ–południeto projektzainicjowa-
nyprzezkrajeGrupyWyszehradzkiej.
Prace nad tą koncepcją datują się od
szczytu w Wieliczce w czerwcu 2009
r., kiedy powołano do życia zespół do
spraw bezpieczeństwa energetycz-
nego

, który przygotował projekt ko-

rytarza transportowego. Propozycja
budowy szlaku została przyjęta przez
GrupęWyszehradzkąpodczasszczytu

Ibidem.

M.Budzanowski,Nowa strategia energetyczna – nowa rola Polski,„Rzeczpospolita”z7lutego

2011r.,http://www.rp.pl/artykul/606246.html(dostęp:7lutego2011r.).

Press Release of the Polish V4 Presidency after the Official Summit of the Prime Ministers of

the Visegrad Group Countries, Wieliczka,3czerwca2009r.,http://www.visegradgroup.eu/main.php?fo
lderID=1117&articleID=23250&ctag=articlelist&iid=1(dostęp:18kwietnia2011r.).

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW

158

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

II–2011/

w Budapeszciew lutym2010r.

.Z koń-

cemubiegłegorokuprojektzyskałak-
ceptację Komisji Europejskiej i został
uwzględnionyjakojedenz priorytetów
rozwoju infrastruktury transportu su-
rowców energetycznych w komunika-
cie Komisji „Priorytety w odniesieniu
do infrastruktury energetycznej na
2020r.i w dalszejperspektywie–plan
działanianarzeczzintegrowanejeuro-
pejskiej sieci energetycznej”

. Komi-

sja Europejska wskazała, że choć UE
zdywersyfikowałaswojedostawygazu
ziemnego,tow niektórychjejregionach
przeważauzależnienieoddostawz jed-
negokierunku.Z tejperspektywy,każ-
dyregionpowinienzrealizowaćdziała-
niamającenacelu„fizycznydostępdo
co najmniej dwóch różnych źródeł”

Trzebanadmienić,żeKEwskazałana
priorytetowe znaczenie rozwoju sieci
energii elektrycznej i modernizację
rurociągów naftowych w Europie
Środkowej. Komunikat wskazuje, że
podstawowym źródłem finansowania
powinnybyćśrodkirynkowe,niemniej
jest możliwe zaproponowanie nowego
mechanizmu finansowania tych in-
westycji ze środków europejskich.
Dotychczas inwestycje infrastruk-
turalnenajczęściejuzyskiwaływspar-
ciefinansowez funduszuspójnościna
podstawie list zatwierdzanych przez
władzeposzczegolnychpaństw.Budżet
nowego instrumentu zostanie stwor-
zony poprzez przeniesienie części
środkówz dotychczasistniejącychfun-
duszy, zaś Komisja Europejska zyska

prawoustalanialistyprojektówi pozi-
omu ich finansowania. Z tej perspe-
ktywy można domniemywać, że prace
polskiejprezydencjidotyczącebudowy
osi energetycznej północ–południe
w większym stopniu będą dotyczyły
wypracowywaniaoptymalnegomecha-
nizmu finansowania tych inwestycji,
w mniejszym zaś stopniu współpracy
przyrealizacjiposzczególnychetapów
budowyinfrastrukturyenergetycznej.

PodsUMoWaniE

Działania inicjowane przez Pol-

skę podczas przewodniczenia pracom
Rady Unii Europejskiej w zakresie
bezpieczeństwa energetycznego będą
skoncentrowane na dwóch obszarach
– relacjach wewnętrznych i zewnętrz-
nej strategii energetycznej. Nasz kraj
i państwa Europy Środkowej z racji
uwarunkowań historycznych (wysoki
poziomuzależnieniaoddostawsurow-
ców energetycznych z jednego kierun-
ku, infrastruktura przesyłowa pozba-
wiona możliwości odbioru surowca
z innych źródeł) potrzebują poprawy
bezpieczeństwa energetycznego. Dy-
wersyfikacja zarówno źródeł dostaw,
jak i szlaków transportowych to in-
strumenty wykonawcze umożliwiające
realizację tego celu. Działania prowa-
dzone są dwutorowo. Z jednej strony
poszczególnepaństwainicjująprojekty
infrastrukturalneumacniająceichbez-
pieczeństwoenergetyczne(np.terminal
doodbiorugazuskroplonegobudowany

Declaration of the Budapest V4+ Energy Security Summit, http://www.visegradgroup.eu/main.

php?folderID=1154&articleID=27720&ctag=articlelist&iid=1(dostęp:18kwietnia2011r.).

Priorytety w odniesieniu do infrastruktury energetycznej na 2020 r. i w dalszej perspektywie

– plan działania na rzecz zintegrowanej europejskiej sieci energetycznej, op. cit.

Ibidem.

ili

kTY BEZP

iECZEŃ

sTW
a

II – 2011 /

BEZPIECZEŃSTWONARODOWE

159

przezPolskęw Świnoujściu).Z drugiej
stronyUniaEuropejskakładzienacisk
na budowę połączeń energetycznych
między poszczególnymi państwami.
Z perspektywy krajów Europy Środ-
kowej, w tym Polski, większe znacze-
nie dla bezpieczeństwa dostaw energii
ma budowa jednolitego rynku energii
w krajachUnii.Umożliwitopodczaspo-
tencjalnej sytuacji kryzysowej przesył
energii z innego kierunku i od innego
dostawcyniżmatomiejscenormalnie.
Instrumentem wykonawczym budowy
wspólnegorynkuenergiisąaktyprawa
unijnego związane z tzw. trzecim pa-
kietem energetycznym. Ich wdrożenie
umożliwia znacznie łatwiejszy dostęp
do infrastruktury przesyłowej innym
niżdotychczasowymdostawcomsurow-
ców energetycznych, zaś obligatoryjna
modernizacja gazociągów, tak aby mo-
gły przesyłać paliwo w dwóch kierun-
kach (tzw. rewers), tworzy techniczne
możliwości dla nowych kierunków do-
staw.UEplanuje,żebudowajednolite-

go rynku energii zostanie ukończona
w 2015 r. Nie należy zapominać, że do
chwiliobecnejwielepaństwjestw trak-
ciewdrażaniawspólnotowychregulacji.
Z tej perspektywy priorytet polskiej
prezydencji, jakim jest budowa wspól-
negorynku,jestuzasadniony.

Polskazaangażujesiętakżew budo-

węzewnętrznejpolitykienergetycznej.
Celeminicjowanychdziałańbędądwie
grupy państw – kraje sąsiednie i stra-
tegicznipartnerzy.Dlabezpieczeństwa
energetycznego Unii Europejskiej bu-
dowa relacji z tym państwami na pod-
stawie unijnych rozwiązań prawnych,
związanychz trzecimpakietemenerge-
tycznym, jest uzasadniona. Pośrednio
dwieumowymiędzynarodowe(Traktat
o Wspólnocie Energetycznej, którego
sygnatariuszami są kraje sąsiadujące,
i TraktatKartyEnergetycznej,przyjęty
przezczęśćstrategicznychpartnerów)
dają podstawy do „eksportu” unijnego
prawazwiązanegoz rynkiemenergii.