Bon

Bön

uważa się powszechnie za pierwotną religię Tybetu. Jest to system szamańskich i

animistycznych praktyk wykonywanych przez kapłanów zwanych szen (gszen) albo bönpo
(bon po). Kiedy buddyzm zawitał do Tybetu, praktykujący tę pierwotną religię rozpoznali
wyraźne różnice, jakie dzieliły ich praktyki od praktyk nowej wiary i wtedy rozwinęła się
dopiero nowa tradycja, która jednak wchłonęła wiele z elementów buddyzmu.

Termin "bön", według bönpo (praktykujących Bön),

oznacza "prawdę, "rzeczywistość" i "prawdziwą doktrynę", która
zapewnia ścieżkę do wyzwolenia.

Z godnie ze źródłami bönpów, tradycja ta przybyła do

Tybetu z Taksik, który w przybliżeniu odpowiada obszarowi
dawnej Persji. Szenrab, założyciel tej religii, przeniósł ją z Taksik
do królestwa Szangszung, które prawdopodobnie leżało we
wschodnim Tybecie, mając za centrum górę Kailaś.

Zgodnie z przekazem bönpo, założycielem ich tradycji

był wspomniany Tönpa Szenrab, którego imię oznacza
"Najświętszy Człowiek". Uważany jest za swych wyznawców za
wpełni oświeconego buddę, który przybrał fizyczną postać po to, by nauczać innych ścieżki do
oświecenia. Jego działalność była najbardziej owocna na zachód od płaskowyżu tybetańskiego, a
bönpo wierzą, że ich tradycja zaistniała w Krainie Śniegów za panowania pierwszych królów, na
wiele stuleci przed wprowadzeniem buddyzmu. Uważają także, że Szenrab jest "pierwotnym
buddą", którego status jest znacznie wyższy niż Śiakjamuniego, a ich tradycja bazuje na tym
autorytecie. To jemu przypisuje się objawienie najważniejszych tekstów tej tradycji, a to że wiele z
nich ma swoje bliskie odpowiedniki w tekstach buddyjskich uważane jest przez bönpów za dowód
pierwszeństwa ich tradycji.
Kapłani Bön zajmują się głownie kontrolowaniem lokalnych duchów i bóstw. Bön rozwinął
również własny system klasztorny wzorowany na buddyjskim modelu. Zgodnie z ich własnym
przekazem, pierwszym klasztorem Bön był Jeru Ensa założony około XI w. przez Druczen
Jungdrungn Lamę w prowincji Tsang, około trzydzieści mil od Szigatse. Najważniejszym
klasztorem Bön jest Menri wybudowany w roku 1405 w prowincji Tsang, na północ od rzeki
Tsangpo.

Tradycja Bön posiada również obszerny kanon religijnych i filozoficznych dzieł, z których

wiele to teksty Buddyjskie opatrzone tytułami Bön, oraz kluczowymi terminami zmienionymi
zgodnie z terminologią Bön. Zanim do Tybetu wkroczył Buddyzm, Bön stanowił religię państwową
pierwszych królów dynastii Jarlung, a zadaniem kapłanów Bön było wykonywanie wszelkiego
rodzaju rytuałów i ceremonii. Najważniejszą chyba funkcją takiego kapłana była osobista ochrona
króla polegająca na strzeżeniu jego siły życiowej la (bla). Według bönpo, każdy człowiek posiada
la, która może poruszać się niezależnie od ciała. Może ona zamieszkiwać drzewa, skały, zwierzęta

itd. Jeśli jednak odcięta zostanie więź danej osoby z własną siłą życiową, osoba taka nieuchronnie
umrze. Dlatego czasami konieczne jest przeprowadzenie specjalnych rytuałów, mających
sprowadzić ją na powrót do ciała.

W tradycji Bön istnieje wierzenie, że cała
rzeczywistość przeniknięta jest
transcendentną zasadą zwaną
Wszechdobrem. Ma ona aspekt męski
Küntu Zangpo i aspekt żeński, Küntu
Zangmo, i jest uniwersalną
rzeczywistością dynamicznego
potencjału. Identyfikuje się ją z kolejną
zasadą, ciałem Bön (bon sku), które
prezentuje ostateczną naturę wszystkich
zjawisk (i z grubsza odpowiada
buddyjskiemu pojęciu ciała prawdy).
Równa się ono fundamentalnej zasadzie
egzystencji, naturze bön (bon njid),
będącej źródłem wszystkiego. Wszelkie
elementy egzystencji (bon) wywodzą się
z niej, a intuicyjne zrozumienie jej
prowadzi do wyzwolenia. Szenrab

doświadczył tej rzeczywistości i nauczał później ścieżki, dzięki której inne istoty mogły również
poznać ją poprzez bezpośrednie doświadczenie.