„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Agnieszka Mikina

Przygotowywanie posiłków osobie niepełnosprawnej
346[03].Z1.06

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr Maria Bartecka-Straszny
dr Jerzy Krzyszkowski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska


Konsultacja:
dr Bożena Zając


Korekta:
mgr Joanna Iwanowska

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[03].Z1.06
Przygotowywanie posiłków osobie niepełnosprawnej zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu opiekunka środowiskowa.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Zasady racjonalnego odżywiania

7

4.1.1. Materiał

nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

10

4.1.3. Ćwiczenia

10

4.1.4. Sprawdzian postępów

12

4.2. Żywienie osób o specjalnych potrzebach

13

4.2.1. Materiał

nauczania 13

4.2.2. Pytania sprawdzające

15

4.2.3. Ćwiczenia

15

4.2.4. Sprawdzian postępów

16

4.3. Sporządzanie posiłków

17

4.3.1. Materiał

nauczania 17

4.3.2. Pytania sprawdzające

18

4.3.3. Ćwiczenia

18

4.3.4. Sprawdzian postępów

20

4.4. Karmienie osoby chorej i niepełnosprawnej 21

4.4.1. Materiał

nauczania 21

4.4.2. Pytania sprawdzające

22

4.4.3. Ćwiczenia

22

4.4.4. Sprawdzian postępów

24

5. Sprawdzian osiągnięć

25

6. Literatura

30

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Modułowy program nauczania dla zawodu opiekunka środowiskowa składa się

z zestawu modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych.
Dla każdej jednostki modułowej opracowany został pakiet edukacyjny, który zawiera
poradnik dla ucznia. Korzystając z poradnika dla ucznia ukształtujesz umiejętności, które
pomogą Ci zaliczyć jednostkę modułową.

W poradniku dla ucznia zamieszczono następujące części:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

materiał nauczania,

−

sprawdzian osiągnięć,

−

literatura.

Wymagania wstępne określają umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed

rozpoczęciem pracy z poradnikiem. Zapoznaj się z wymaganiami i oceń, czy je spełniasz.
Dotyczą one umiejętności, które ukształtowałeś podczas dotychczasowej nauki. Spełnienie
wymagań wstępnych pozwoli Ci na skoncentrowanie się na kształtowaniu nowych
umiejętności potrzebnych do zaliczenia jednostki modułowej.

Cele kształcenia określają umiejętności, jakie powinieneś ukształtować w wyniku

procesu kształcenia w jednostce modułowej. Przed rozpoczęciem zajęć zapoznaj się z celami
kształcenia, aby dowiedzieć się czego się nauczysz.

Materiał nauczania w jednostce modułowej podzielony jest na tematy. W każdym

temacie zamieszczono informacje, które są niezbędne dla osiągnięcia zaplanowanych
w jednostce modułowej celów: fakty, pojęcia, prawa, symbole, definicje, a także wskazówki,
z jakich źródeł informacji możesz skorzystać, aby dowiedzieć się na dany temat więcej.
W materiale nauczania zamieszczono również:

−

Pytania sprawdzające, na które powinieneś odpowiedzieć przed przystąpieniem do
realizacji ćwiczeń, aby sprawdzić, czy jesteś przygotowany do ich wykonania,

−

Ćwiczenia, które zawierają polecenie, sposób wykonania oraz zalecane wyposażenie
stanowiska pracy. Wykonując poszczególne ćwiczenia ukształtujesz umiejętności
niezbędne do zaliczenia jednostki modułowej,

−

Sprawdzian postępów, który pozwoli Ci określić zakres poznanej wiedzy i stopień
ukształtowania umiejętności. Jeżeli twoje odpowiedzi będą pozytywne, będziesz mógł
przejść do następnego tematu, jeżeli nie, to sprawdzian postępów pozwoli Ci wskazać,
jakie wiadomości powinieneś powtórzyć lub jakie ćwiczenia wykonać ponownie dla
ukształtowania potrzebnych umiejętności.

Sprawdzian osiągnięć, który znajduje się na końcu jednostki modułowej, umożliwi Ci

sprawdzenie, czy jesteś dobrze przygotowany do jej zaliczenia. Jest on przygotowany
w formie przykładowego testu, zawiera instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań testowych.
Wszystkie zadania zamieszczone w teście obejmują treści objęte programem nauczania oraz
sprawdzają, czy osiągnąłeś cele założone w jednostce modułowej.

Ostatnim elementem poradnika dla ucznia jest wykaz literatury, skorzystanie z której

umożliwi Ci pogłębienie wiedzy z zakresu programu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: Przygotowywanie posiłków osobie niepełnosprawnej jest

elementem modułu Działalność opiekuńcza i socjalna. Moduł ten składa się z 6 jednostek:

−

Planowanie i organizowanie pracy opiekuńczej,

−

Posługiwanie się językiem migowym,

−

Wspomaganie niepełnosprawnego w rozwiązywaniu problemów i zaspokajaniu potrzeb

−

Organizowanie miejsca i przestrzeni mieszkaniowej podopiecznego,

−

Pielęgnowanie osoby niepełnosprawnej,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

−

Przygotowywanie posiłków osobie niepełnosprawnej.

Jednostka modułowa Przygotowywanie posiłków osobie niepełnosprawnej zawiera

podstawowe informacje na temat racjonalnego odżywiania, specyfiki przygotowywania
posiłków dla osób ze specjalnymi potrzebami oraz zasad karmienia osoby chorej
i niepełnosprawnej i pozwala na ukształtowanie umiejętności niezbędnych do wykonywania
zawodu opiekunki środowiskowej.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

prezentować swoje zdanie,

−

współpracować w zespole przyjmując różne role,

−

rozpoznawać zagrożenia związane z przygotowywaniem posiłków,

−

stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

udzielić pierwszej pomocy w przypadku poparzenia, skaleczenia, porażenia prądem.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić wpływ racjonalnego odżywiania na zdrowie człowieka,

−

określić składniki odżywcze i ich rolę w organizmie człowieka,

−

rozpoznać błędy żywienia i niedobory składników pokarmowych,

−

rozróżnić rodzaje diet stosowanych w żywieniu podopiecznych,

−

zastosować dietę zleconą osobie starszej,

−

zastosować dietę specjalną zleconą podopiecznemu,

−

opracować indywidualny jadłospis dla podopiecznego zgodnie z zaleceniami dietetyczki,

−

zastosować zasady racjonalnego żywienia i przygotowywania posiłków,

−

sporządzić potrawy z różnych produktów spożywczych,

−

pomóc podopiecznemu w spożywaniu posiłków,

−

dostosować sposób żywienia do potrzeb i możliwości podopiecznego,

−

przekonać podopiecznego do stosowania zasad zdrowego żywienia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zasady racjonalnego odżywiania

4.1.1. Materiał nauczania

Zasady prawidłowego żywienia

Jednym z najważniejszych czynników decydujących o

zachowaniu zdrowia jest

prawidłowe odżywianie się, to znaczy takie, przy którym organizm ludzki otrzymuje wraz
z pokarmem odpowiednie ilości wszystkich niezbędnych składników odżywczych: białka,
węglowodany, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne, a także błonnik i wodę.

Dietetyka – to nauka o racjonalnym żywieniu człowieka i działalność w tym zakresie.

Zajmuje się zarówno sposobami żywienia osoby chorej (w konkretnej chorobie), jak
i żywieniem człowieka zdrowego wskazując na możliwość popełnienia błędów
żywieniowych lub spowodowania niedoborów pokarmowych. Ma znaczenie nie tylko
lecznicze, ale i profilaktyczne.

Dieta – to oparty na zasadach dietetyki sposób odżywiania człowieka, ustalenie doboru

pokarmów pod względem ilości, jakości i urozmaicenia. Dieta człowieka zdrowego powinna
zapewnić organizmowi wystarczającą ilość białek, węglowodanów, tłuszczów, składników
mineralnych i witamin i dostarczyć 2500–3500 kcal (10500–14500J).

Białka to związki chemiczne, które składają się z węgla, tlenu, wodoru i azotu.

W organizmie pełnią przede wszystkim funkcję budulcową wzmacniającą oraz regulatorową
(enzymy). Z punktu widzenia żywieniowego dzieli się je na:

−

pełnowartościowe – znajdują się w produktach pochodzenia zwierzęcego, np. mięsie,
wędlinach, mleku, serach, jajach,

−

niepełnowartościowe – znajdują się głównie w produktach pochodzenia roślinnego, np.
produktach zbożowych, nasionach roślin strączkowych (fasola, bób, soja).

Istotną zasadą prawidłowego żywienia jest uzupełnianie białek, czyli spożywanie

podczas posiłków zarówno białek pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.
Zapotrzebowanie organizmu dorosłego człowieka na białka wynosi 1g na 1 kg ciała, pod
warunkiem, że pochodzi z diety mieszanej, w której przynajmniej 1/3 białka jest pochodzenia
zwierzęcego. Niedobory białek lub spożywanie ich w niewłaściwych proporcjach prowadzą
do wielu groźnych chorób.

Węglowodany – związki chemiczne składające się z węgla, wodoru i tlenu. Stanowią

najważniejszy składnik energetyczny w żywieniu człowieka. Umożliwiają lepsze
wykorzystanie białka i są niezbędne do spalania tłuszczów. Źródłem węglowodanów są
produkty spożywcze pochodzenia roślinnego, przede wszystkim zbożowe, strączkowe,
ziemniaki zawierające dużo skrobi, świeże owoce i przetwory owocowe, a także miód
i słodycze. Spożycie węglowodanów powinno pokrywać ok. 60% zapotrzebowania
kalorycznego organizmu, a udział cukru i słodyczy nie powinien przekroczyć 10–15% tego
zapotrzebowania. Pod względem odżywczym najkorzystniejsze są produkty zbożowe mało
oczyszczone: chleb razowy, grahamki, kasza gryczana, jęczmienna. Nadmierne spożywanie
słodyczy może prowadzić do otyłości.

Tłuszcze – jeden z podstawowych składników odżywczych o wysokiej wartości

kalorycznej. Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego zawierają kwasy tłuszczowe nasycone,
których nadmierne spożycie powoduje wzrost poziomu cholesterolu we krwi, co może
prowadzić do rozwoju miażdżycy. W tłuszczach roślinnych występują kwasy tłuszczowe
nienasycone, które przyczyniają się do obniżenia poziomu cholesterolu. Spożycie tłuszczów

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

nie powinno przekraczać 30% dziennego zapotrzebowania energetycznego, a 1/3
spożywanych tłuszczów powinna być pochodzenia zwierzęcego.

Witaminy pełnią w organizmie funkcje regulacyjne, a ich niedobór może powodować

poważne zaburzenia.

Witamina

Źródła Skutki

niedoborów

A Wątroba, jaja, masło, mleko, tran,

marchew, pomidory

Łuszczenie się skóry, ślepota zmierzchowa
Nadmiar powoduje wypadanie włosów, zmiany w
zabarwieniu skóry

D Wątroba, mleko pełne, jaja, drożdże,

masło, tran

Krzywica u dzieci

E Oleje

roślinne, orzechy, kiełki pszenicy,

wątroba, jaja, ryby

Osłabienie mięśni

K

Produkowane przez bakterie flory
jelitowej

Podatność na krwotoki

B1 Wątroba, mięso, drożdże,

nieoczyszczone ziarna zbóż

Choroba beri-beri

PP Wątroba, sery, jaja, pełne mleko,

niektóre warzywa

Uczucie zmęczenia, depresje, zaburzenia pamięci

B2 Wątroba, sery, jaja, pełne mleko,

niektóre warzywa

Zapalenie skóry, pękanie kącików ust, obniżenie
sprawności umysłowej

B6 Wątroba, mięso, jaja, warzywa, banany,

rośliny strączkowe

Stany zapalne skóry, nadmierna pobudliwość

B11

Bakterie flory jelitowej, nieoczyszczone
ziarna zbóż, drożdże, warzywa liściaste

Anemia

B12

Bakterie flory jelitowej, wątroba, jaja

Anemia

C

Świeże owoce i warzywa

Obniżenie odporności na przeziębienia, szkorbut

Składniki mineralne – związki chemiczne pobierane przez organizm ludzki

z pożywienia. Dzielą się na makro- i mikroelementy.

Pierwiastek Rola

w

organizmie

Podstawowe

źródła

Makroelementy

Wapń Ważny składnik kości i zębów, niezbędny do

prawidłowego funkcjonowania mięśni i układu
nerwowego

Mleko, przetwory mleczne,
warzywa liściaste

Potas i sód

Mają wpływ na pobudliwość komórek nerwowych i
mięśniowych, zapewniają równowagę wodno –
mineralną organizmu

Sól kuchenna

Fosfor Składnik kości Różne pokarmy, m.in. mięso, ryby,

rośliny strączkowe, kasza
jęczmienna

Siarka

Istotny element wielu białek Mięso, rośliny strączkowe, orzechy

Magnez Jest

składnikiem wielu enzymów, niezbędny do

prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i
mięśniowego

Produkty mięsne, żółtko, warzywa
zielone

Chlor

Odpowiada za równowagę wodno-
-mineralną organizmu

Sól kuchenna

Mikroelementy

Żelazo Ma

wpływ na transport tlenu we krwi. Niedobór

powoduje anemię

Mięso, wątroba, żółtka, orzechy,
rośliny strączkowe

Jod Występuje w tarczycy – wpływa regulująco na tempo

przemiany materii

Ryby, sól kuchenna jodowana

Fluor Jest

składnikiem zębów i kości, zwiększa odporność

na próchnicę.

Fluoryzowanie wody pitnej, fluor
w paście do zębów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Błonnik – grupa węglowodanów wchodzących w skład błon komórkowych i tkanki

podporowej roślin. Nie jest składnikiem odżywczym, ale jest niezbędny do prawidłowego
funkcjonowania przewodu pokarmowego. Dużo błonnika zawierają między innymi fasola,
groch, bób i inne strączkowe, chleb z mąki gruboziarnistej, grube kasze, owoce. Błonnik
powinien być spożywany codziennie w ilości ok. 30 g.

Dobór prawidłowych ilości składników pokarmowych zależy między innymi od:

−

wieku,

−

stanu zdrowia,

−

trybu życia.

Przejawy niewłaściwego odżywiania to między innymi: otyłość, nadwaga, niedowaga,

zaburzenia trawienia. Otyłość i nadwaga mogą powodować wiele groźnych chorób (choroby
układu krążenia).

Optymalny model żywienia to Piramida zdrowego żywienia.

Mięso, ryby, jaja

Mleko

i

produkty

mleczne

Owoce

Warzywa

Produkty zbożowe

Rys.1. Piramida zdrowego żywienia

Praktyczne zalecenia zestawienia porcji żywieniowych produktów w

codziennej

zrównoważonej diecie:
1.

Produkty zbożowe stanowiące podstawę piramidy i codziennej diety – około 6 porcji
dziennie; mąki, kasze, makarony, pieczywo – produkty węglowodanowe dostarczające
również białko roślinne, witaminy B1 i B2 oraz błonnik pokarmowy.

2.

Warzywa – 4 porcje; zawierają cenne witaminy, przede wszystkim A i C, składniki
mineralne i węglowodany oraz błonnik.

3.

Owoce – 3 porcje; zawierają wiele witamin, składniki mineralne i węglowodany oraz
błonnik.

4.

Mleko i produkty mleczne – 2–3 porcje; dostarczają najlepiej przyswajalnego wapnia,
białko oraz witaminy B1, B2 i A.

5.

Mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych – 1–2 porcje; są źródłem białka oraz
składników mineralnych: żelaza, fosforu, siarki, magnezu oraz witamin PP, B2 i B1.

6.

Tłuszcze i słodycze, które należy maksymalnie ograniczać.

Zasady zdrowego żywienia:

1. Jedz regularnie minimum trzy posiłki dziennie.
2. Dbaj o różnorodność Twojego pożywienia.
3. Spożywaj codziennie produkty zbożowe oraz warzywa i owoce.
4. Dwa trzy razy dziennie spożywaj mleko, biały ser, jogurty lub kefiry o obniżonej

zawartości tłuszczu.

5. Mięso i jego przetwory jedz w ilościach umiarkowanych (2–3 razy w tygodniu).

Wybieraj mięso chude.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

6. Jedz dania z ryb i roślin strączkowych 3–4 razy w tygodniu.
7. Ograniczaj ilość spożywanego tłuszczu zwierzęcego.
8. Ograniczaj spożywanie soli kuchennej.
9. Zachowaj umiar w jedzeniu cukru i słodyczy.
10. Jedz potrawy w odpowiedniej temperaturze – ani zbyt gorące, ani zbyt zimne.
11. Jedz z umiarem, nasyć się, ale nie przesyć, nie zmuszaj się do jedzenia, jeżeli nie masz

apetytu.

12. Zadbaj o właściwe warunki i atmosferę przy jedzeniu – spokojnie, bez pośpiechu,

w przewietrzonym pomieszczeniu.

13. Bądź aktywny ruchowo.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Dlaczego prawidłowe odżywianie decyduje o zachowaniu zdrowia?
2. Jakie jest zapotrzebowanie kaloryczne organizmu dorosłego człowieka?
3. Jakie znasz rodzaje składników odżywczych?
4. W jakich produktach znajdują się białka pełnowartościowe, a w jakich niepełnowartościowe?
5. Jakie znaczenie w żywieniu człowieka mają węglowodany?
6. Jakie występują rodzaje tłuszczów i w jakich proporcjach należy je spożywać?
7. W jakich produktach występują witaminy?
8. W jakich produktach występują podstawowe składniki mineralne?
9. Jakie jest znaczenie błonnika w żywieniu człowieka?
10. Co przedstawia piramida zdrowego żywienia?
11. Jakie są podstawowe zasady zdrowego żywienia?

Jeżeli potrafisz odpowiedzieć na powyższe pytania, możesz przystąpić do wykonania

ćwiczeń. Jeżeli któreś pytanie sprawia Ci trudność, zapoznaj się raz jeszcze z odpowiednią
partią materiału nauczania.

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj mapę myśli na temat „Zasady racjonalnego odżywiania”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przedyskutować w 4–5-osobowej grupie podany temat mapy myśli,
2) zapisać temat w centralnym miejscu dużego arkusza papieru,
3) wybrać najważniejsze Twoim zdaniem zasady racjonalnego odżywiania,
4) zapisać je dookoła tematu zgodnie z zasadami tworzenia mapy myśli,
5) wybrać i zapisać inne ważne informacje związane z wypisanymi zasadami,
6) zaprezentować efekty pracy grupy (mapę myśli) na forum klasy,
7) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

duże arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flip – chart.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Ćwiczenie 2

Dobierz do każdej grupy składników odżywczych konkretne przykłady produktów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie, jakie znasz rodzaje składników odżywczych i wpisać je

w odpowiednim miejscu poniższej tabeli,

2) dobrać i wpisać do tabeli przykłady produktów,
3) zastanowić się, czy podane produkty są źródłem jeszcze innych składników odżywczych –

wpisać do tabeli,

4) zaprezentować wyniki swojej pracy.

Składniki odżywcze Przykłady produktów

Inne składniki odżywcze

a)

b)
c)

a)

b)
c)

a)

b)
c)

a)

b)
c)

a)

b)
c)

a)

b)
c)

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Skomponuj przykładowy posiłek zgodnie z piramidą zdrowego żywienia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie optymalny model żywienia (piramida zdrowego żywienia),
2) dobrać produkty w odpowiednich proporcjach,
3) zaprezentować przykładowy posiłek uzasadniając swój wybór,
4) wziąć udział w ocenie wykonania ćwiczenia przez koleżanki/kolegów. Zwrócić uwagę,

czy nie popełnili błędów żywieniowych

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić wpływ racjonalnego odżywiania na zdrowie
człowieka?
2) określić składniki odżywcze i ich rolę w organizmie
człowieka?
3) rozpoznać błędy żywienia i niedobory składników
pokarmowych?

Jeżeli zaznaczyłeś „tak” to znaczy, że osiągnąłeś zaplanowane cele i możesz przejść do

następnej części. Jeżeli w którymś przypadku odpowiedziałeś „nie”, wróć do odpowiedniej
partii materiału nauczania lub wykonaj jeszcze raz odpowiednie ćwiczenie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.2. Żywienie osób o specjalnych potrzebach

4.2.1. Materiał nauczania

Żywienie osób starszych.

Wraz z wiekiem zmniejsza się sprawność trawienia pokarmów, przyswajanie składników

pokarmowych i ich wykorzystanie w procesach metabolicznych. Zmniejsza się wydzielanie
soków żołądkowych, enzymów trawiennych, pogarsza się praca nerek, następuje ucieczka
wapnia, odwodnienie tkanek, pogarsza się ukrwienie i utlenianie tkanek. Zaburzeniu ulegają
procesy regulowane przez hormony. Zmniejsza się aktywność psychiczna i fizyczna.
Właściwe odżywianie jest ważnym elementem profilaktyki geriatrycznej.

Zalecenia żywieniowe:

−

zwiększenie ilości białka (mleko, produkty mleczne, białko jaj),

−

tłuszcze powinny zawierać głównie nienasycone kwasy tłuszczowe (olej słonecznikowy,
sojowy, oliwa z oliwek),

−

ograniczanie pokarmów bogatych w cholesterol (żółtka jaj, podroby, tłuszcze
zwierzęce),

−

ograniczanie ilości cukrów,

−

dostarczanie optymalnej ilości składników mineralnych i witamin.

−

przygotowywanie potraw gotowanych, a ograniczanie pieczonych i smażonych,

−

dostarczanie wystarczającej ilości płynów,

−

posiłki powinny być lekkostrawne, różnorodne i rozłożone w czasie (5–6 posiłków),

−

posiłki powinny przeplatać się z ruchem fizycznym, po krótkim odpoczynku po posiłku
należy wyjść na spacer.

Dieta może być czynnikiem leczniczym i działać przede wszystkim poprzez zmianę

zawartości jakiegoś składnika żywieniowego. Dieta powinna być zawsze dostosowana do
stanu zdrowia i zaleceń lekarza.

Dieta podstawowa – lekkostrawna – dieta, która zapewnia dostarczenie różnorodnych

składników pokarmowych w formie potraw lekkostrawnych i łatwo przyswajalnych. Dieta ta
jest zalecana małym dzieciom i osobom w podeszłym wieku, w chorobach gorączkowych,
chorobach przewodu pokarmowego, chorobach układu krążenia, w chorobach wymagających
leżenia w łóżku i w okresie rekonwalescencji. Podstawowe zalecenia tej diety:

−

unikać potraw ostrych, wędzonych, smażonych, pieczonych, tłustych, surowych,
zawierających dużo błonnika,

−

spożywać pokarmy gotowane, duszone, rozdrobnione, usuwać z warzyw i owoców
części twarde (skórkę),

−

spożywać 4–5 niewielkich posiłków dziennie,

−

jadać regularnie o tej samej godzinie,

−

kolację spożywać nie później niż 2 godziny przed nocnym spoczynkiem,

−

jeść powoli, żuć dokładnie, nie połykać dużych kęsów,

−

unikać przemęczenia przed posiłkiem, odpoczywać po jedzeniu.

Dieta ubogobiałkowa – stosowana przy niewydolności nerek i wątroby. Polega na

zmniejszeniu ilości białek (szczególnie zawartych w produktach zbożowych i nasionach
roślin strączkowych), a podawaniu tylko tych, które mają wysoką wartość biologiczną (białko
jaj, mleko, produkty mleczne, twarogi, chude mięsa, drób, ryby).

Dieta ubogosodowa – stosowana w niewydolności krążenia i w nadciśnieniu tętniczym.

Polega głównie na wyłączeniu lub ograniczeniu spożywania soli kuchennej. Ponadto
ogranicza się między innymi ilość tłuszczów, kawę, mocną herbatę.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Dieta ubogoenergetyczna – stosowana jest w przypadku otyłości. Otyłość sprzyja

powstawaniu wielu chorób między innymi cukrzycy, miażdżycy czy niewydolności krążenia.
Otyłość wynika przede wszystkim z nadmiernego spożywania pokarmów i z niewłaściwych
nawyków żywieniowych. Dla zlikwidowania otyłości należy:

−

zmniejszyć spożycie do 900–1400 kcal na dobę,

−

zapewnić podaż witamin i składników mineralnych,

−

białko w 30% musi być pochodzenia zwierzęcego,

−

dobowa racja żywieniowa musi być rozłożona na 5–6 posiłków,

−

dieta powinna być uzupełniona właściwym wysiłkiem fizycznym.

Dieta zapobiegająca miażdżycy – zakłada ograniczenie spożywania tłuszczów

zwierzęcych i zastąpienie ich olejami roślinnymi (olej sojowy, słonecznikowy, oliwa
z oliwek). Ogranicza spożywanie produktów bogatocholesterolowych (żółtka jaj, ser żółty,
podroby) oraz cukrów prostych (cukier buraczany i trzcinowy, miód, dżemy, ciasta, cukierki,
czekoladki). Zwiększa natomiast spożycie warzyw oraz produktów zbożowych, zwłaszcza
kasz i ciemnego pieczywa.

Dieta cukrzycowa. Cukrzyca jest chorobą całego życia. Może powodować wiele

powikłań. W żywieniu chorych na cukrzycę istotne są:
1)

wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej,

2)

skład jakościowy diety, czyli odpowiednio dobrane składniki pokarmowe,

3)

rozkład posiłków w ciągu dnia.

Zasady postępowania przy żywieniu osoby chorej na cukrzycę:

−

systematyczne pomiary poziomu glukozy,

−

unikanie cukrów prostych,

−

unikanie tłuszczów, szczególnie pochodzenia zwierzęcego,

−

unikanie alkoholu,

−

spożywanie odpowiedniej ilości białka (połowę spożywanego białka powinny stanowić

produkty pochodzenia zwierzęcego (mięso, jaja, mleko, ser),

−

spożywanie dużej ilości warzyw i owoców,

−

dzielenie dziennej racji na 5–6 posiłków.

Zasady przygotowywania jadłospisów. Przystępując do ustalania jadłospisu należy

ustalić:

−

dla kogo jadłospis jest przeznaczony (wiek, rodzaj pracy, stan zdrowia, tryb życia, płeć),

−

na jaki sezon (porę roku),

−

w granicach jakiego budżetu.

Planując jadłospis należy zapotrzebowanie kaloryczne podzielić na poszczególne posiłki.

Na przykład przy zapotrzebowaniu kalorycznym w wysokości 3000 kcal (12 500 J) dziennie
i planowanych trzech posiłkach podział kalorii można ustalić w następujący sposób:

−

śniadanie – 1000,

−

obiad – 1200,

−

kolacja – 800.

Przy planowaniu jadłospisów należy pamiętać o następujących zasadach:

−

zachowanie równowagi składników – równomierne uwzględnienie wszystkich składników

odżywczych,

−

urozmaicanie posiłków – pod kątem doboru produktów oraz metod przyrządzania potraw,

−

wykorzystanie produktów sezonowych,

−

dostosowanie rodzaju potraw do pory roku (temperatury),

−

dobieranie potraw pod względem smakowym,

−

dobieranie potraw pod względem konsystencji i temperatury,

−

dobór barw i estetyka podawania posiłków.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1)

Jakie zalecenia żywieniowe dotyczą osób starszych?

2)

Jakie rodzaje diet mają charakter leczniczy?

3)

Co należy wziąć pod uwagę ustalając jadłospis?

4)

Jakie zasady powinny obowiązywać podczas przygotowywania jadłospisu?

Jeżeli potrafisz odpowiedzieć na powyższe pytania, możesz przystąpić do wykonania

ćwiczeń. Jeżeli któreś pytanie sprawia Ci trudność, zapoznaj się raz jeszcze z odpowiednią
partią materiału nauczania.

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj dla siebie dzienny jadłospis w okresie letnim

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) ustalić zapotrzebowanie energetyczne swojego organizmu uwzględniając wiek, płeć, tryb

życia,

2) przypomnieć sobie, jakie produkty sezonowe występują w okresie letnim,
3) zaproponować odpowiednią liczbę posiłków,
4) rozplanować zapotrzebowanie kaloryczne na poszczególne posiłki,
5) zaplanować poszczególne posiłki korzystając z tabeli zawierającej wartości energetyczne

poszczególnych produktów,

6) zaprezentować przygotowany jadłospis,
7) ocenić propozycje jadłospisu opracowane przez koleżanki/kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− tabele zawierające wartości energetyczne produktów, książki kucharskie.

Ćwiczenie 2

Twoja podopieczna jest starszą osobą. Ma trudności z poruszaniem się, ma nadwagę.

Dietetyczka zaleciła stosowanie diety ubogoenergetycznej. Przygotuj dzienny jadłospis dla
podopiecznej w okresie późnej wiosny (maj – czerwiec).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami diety ubogoenergetycznej,
2) przypomnieć sobie, jakie produkty sezonowe występują późną wiosną,
3) zaproponować odpowiednią liczbę posiłków,
4) rozplanować zapotrzebowanie kaloryczne na poszczególne posiłki,
5) zaplanować poszczególne posiłki korzystając z tabeli zawierającej wartości energetyczne

poszczególnych produktów,

6) zaprezentować przygotowany jadłospis,
7) ocenić propozycje jadłospisu opracowane przez koleżanki/kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− tabele zawierające wartości energetyczne produktów, książki kucharskie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie

1) rozróżnić rodzaje diet stosowanych w żywieniu podopiecznych?
2) zastosować dietę zleconą osobie starszej?
3) zastosować dietę specjalną zleconą podopiecznemu?
4) opracować indywidualny jadłospis dla podopiecznego zgodnie

z zaleceniami dietetyczki?

5) zastosować zasady racjonalnego żywienia?

Jeżeli zaznaczyłeś „tak” to znaczy, że osiągnąłeś zaplanowane cele i możesz przejść do

następnej części. Jeżeli w którymś przypadku odpowiedziałeś „nie” wróć do odpowiedniej
partii materiału nauczania lub wykonaj jeszcze raz odpowiednie ćwiczenie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.3. Sporządzanie posiłków

4.3.1. Materiał nauczania

Zasady higienicznego przygotowywania posiłków:

1) racjonalnie planuj zakupy zgodnie z przygotowanym jadłospisem,
2) kupuj zawsze produkty świeże i z pewnego źródła,
3) zachowaj czystość w kuchni,
4) zachowaj zasady bhp, szczególnie korzystając z urządzeń elektrycznych, gazu, czy

ostrych narzędzi,

5) do konsumpcji, mycia i gotowania używaj czystej, zdatnej do spożycia wody,
6) myj owoce i warzywa przeznaczone bezpośrednio do spożycia,
7) oszczędzaj wodę,
8) dbaj o prawidłową organizację pracy, kolejność wykonywania czynności, jak również

używania sprzętów,

9) estetycznie podawaj przygotowane potrawy,

10) po przygotowaniu posiłku zawsze posprzątaj stanowisko pracy,
11) przy przygotowywaniu posiłków korzystaj z książek kucharskich,
12) żywność przechowuj we właściwych warunkach.

Zasady przechowywania żywności

Jakość żywności zależy od warunków jej przechowywania. Produkty łatwo psujące się,

należy przechowywać w lodówce.

−

w zamrażalniku przechowuje się produkty zgodnie ze wskazanym okresem przechowywania

– mrożonki, mięso oraz gotowe potrawy do późniejszego wykorzystania,

−

na najwyższej półce: surowe mięso, ryby, nietrwałe wędliny,

−

na półkach środkowych: sery, masło, gotowe potrawy, sałatki, konserwy, trwalsze

wędliny,

−

na najniższej półce lub w szufladach: owoce, warzywa,

−

na górnej półce w drzwiach lodówki – jaja,

−

na niższych półkach: tłuszcze, mleko, śmietana, napoje mleczne, soki.

Przydatne uwagi

−

produkty przeznaczone do zamrożenia powinny być zapakowane w woreczki foliowe

i opisane (z datą zamrożenia),

−

cienka folia termokurczliwa chroni żywność przed wysychaniem,

−

pojemniki na żywność powinny być dopuszczone do kontaktu z żywnością,

−

owoce i warzywa najlepiej przechowywać w temperaturze około 10

0

C,

−

chleb i inne pieczywo należy przechowywać w specjalnym pojemniku, który należy

często myć,

−

po otwarciu konserwy należy ją spożyć od razu lub przechowywać w lodówce przez

krótki czas po wyjęciu konserwy na talerzyk.

Właściwe podawanie potraw i nakrywanie do stołu zachęca do spożywania

przygotowanych posiłków.

−

należy zadbać, aby przyrządzane na dany posiłek potrawy różniły się od siebie barwą,

−

na talerz nie należy nakładać zbyt dużo – brzegi talerza zawsze muszą być czyste,

−

do przybrania należy używać barwnych produktów takich jak: pomidor, rzodkiewka,

talarki marchwi, lisek sałaty, pietruszki, kopru, talarki jaj, czerwone owoce –
w zależności od potrawy,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

−

do obiadu składającego się z trzech dań należy nakryć:

−

talerz płytki, na nim głęboki,

−

łyżka do zupy – po prawej stronie talerza,

−

nóż po prawej stronie ostrzem skierowanym w lewo, bliżej talerza,

−

widelec – po lewej stronie talerza, brzuszkiem do dołu,

−

łyżeczka deserowa, widelczyk do ciasta – ponad talerzem, trzonek widelczyka po
lewej stronie, trzonek łyżeczki po stronie prawej,

−

kieliszek do wina (a także inne szkło) po prawej stronie powyżej noża.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1)

Jakie zasady higieniczne powinny obowiązywać przy przygotowywaniu posiłków?

2)

Jakich zasad należy przestrzegać przy przechowywaniu produktów?

3)

Jakich zasad należy przestrzegać przygotowując posiłki do podania?

4)

Jakich zasad należy przestrzegać nakrywając do stołu?

Jeżeli potrafisz odpowiedzieć na powyższe pytania, możesz przystąpić do wykonania

ćwiczeń. Jeżeli któreś pytanie sprawia Ci trudność, zapoznaj się raz jeszcze z odpowiednią
partią materiału nauczania.

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdź poprawność przechowywania produktów w lodówce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie w jaki sposób powinny być rozmieszczone i przechowywane produkty

w lodówce,

2) sprawdzić, czy produkty w lodówce są przechowywane zgodnie z tymi zasadami,
3) jeżeli potrzeba, zmienić miejsce lub sposób przechowywania produktu,
4) uzasadnić swoją decyzję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

lodówka, produkty potrzebne do sporządzenia posiłków podczas zajęć.

Ćwiczenie 2

Zaparz herbatę i kawę w szklance (filiżance) oraz w ekspresie z zachowaniem zasad

bezpieczeństwa i higieny. Nakryj i podaj do stołu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przygotować potrzebny sprzęt,
2) przestrzegać przepisy bhp,
3) przygotować potrzebne produkty,
4) zaparzyć herbatę (kawę) w szklance (filiżance),
5) zaparzyć herbatę (kawę) w ekspresie,
6) nakryć do stołu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

7) podać do stołu,
8) po zakończeniu zadania posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

czajnik, ekspres do herbaty/kawy, szklanki, filiżanki, łyżeczki, kawa, herbata, cukier.

Ćwiczenie 3

Z dostępnych produktów przygotuj posiłek dla osoby starszej, której lekarz zalecił dietę

ubogosodową z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i higieny. Nakryj i podaj do stołu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dostępnymi produktami,
2) zaproponować jaki posiłek przygotujesz,
3) przygotować potrzebny sprzęt,
4) przestrzegać przepisy bhp,
5) przygotować potrzebne produkty,
6) przygotować posiłek pamiętając o przestrzeganiu zasad bhp,
7) nakryć do stołu,
8) przygotować posiłek do podania,
9) podać posiłek do stołu,
10) po zakończeniu zadania posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− standardowe stanowisko kuchenne, różnorodne produkty spożywcze, książki kucharskie,

tabele zawierające wartości energetyczne produktów.

Ćwiczenie 4

Z dostępnych produktów przygotuj posiłek dla osoby z wysokim poziomem cholesterolu

z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i higieny. Nakryj i podaj do stołu.

Sposób wykonania ćwiczenia:

1) zapoznać się z dostępnymi produktami,
2) zaproponować jaki posiłek przygotujesz,
3) przygotować potrzebny sprzęt,
4) przestrzegać przepisy bhp,
5) przygotować potrzebne produkty,
6) przygotować posiłek pamiętając o przestrzeganiu zasad bhp,
7) nakryć do stołu,
8) przygotować posiłek do podania,
9) podać posiłek do stołu,
10) po zakończeniu zadania posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− standardowe stanowisko kuchenne, różnorodne produkty spożywcze, książki kucharskie,

tabele zawierające wartości energetyczne produktów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Ćwiczenie 5

Z dostępnych produktów przygotuj kolację dla podopiecznego starszego wymagającego

diety lekkostrawnej z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i higieny. Nakryj i podaj do stołu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dostępnymi produktami,
2) zaproponować posiłek jaki przygotujesz,
3) przygotować potrzebny sprzęt,
4) przestrzegać przepisy bhp,
5) przygotować potrzebne produkty,
6) przygotować posiłek pamiętając o przestrzeganiu zasad bhp,
7) nakryć do stołu,
8) przygotować posiłek do podania,
9) podać posiłek do stołu,
10) po zakończeniu zadania posprzątać stanowisko pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− standardowe stanowisko kuchenne, różnorodne produkty spożywcze, książki kucharskie,

tabele zawierające wartości energetyczne produktów.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie

1) zastosować zasady racjonalnego żywienia i przygotowywania
posiłków?
2) sporządzić potrawy z różnych produktów spożywczych?

Jeżeli zaznaczyłeś „tak” to znaczy, że osiągnąłeś zaplanowane cele i możesz przejść do

następnej części. Jeżeli w którymś przypadku odpowiedziałeś „nie” wróć do odpowiedniej
partii materiału nauczania lub wykonaj jeszcze raz odpowiednie ćwiczenie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.4. Karmienie osoby chorej i niepełnosprawnej

4.4.1. Materiał nauczania

Osoba chora i niepełnosprawna powinna w miarę możliwości spożywać potrawy przy

stole. Należy zachęcać ja do samodzielności jeżeli jej stan zdrowia na to pozwala.

Jeżeli jednak podopieczny jest unieruchomiony w łóżku – należy go nakarmić, stosując

poniżej podane zasady i sposób postępowania.

Sprzęt potrzebny do karmienia i pojenia.

−

kubeczki,

−

pojniczki,

−

słomki,

−

serwetki (ściereczki),

−

sztućce, talerze,

−

taca,

−

stolik przyłóżkowy, krzesło.

Zasady obowiązujące podczas karmienia i pojenia podopiecznego leżącego w łóżku:

1) zapewnij podopiecznemu potrzebny sprzęt do przyjmowania płynów i pokarmów stałych,
2) stwórz odpowiednie warunki i klimat w pomieszczeniu (wywietrz pokój przed posiłkiem),
3) zadbaj o właściwą temperaturę posiłku,
4) uwzględnij, jeżeli to możliwe, przyzwyczajenia podopiecznego,
5) pomóż podopiecznemu przyjąć bezpieczną i wygodną pozycję,
6) postaw stoliczek przyłóżkowy, aby naczynia znajdowały się w zasięgu ręki,
7) podawaj pokarm i płyny powoli i w małych ilościach,
8) zapewnij podopiecznemu leżącemu bezpieczną pozycję, aby nie doszło do zachłyśnięcia

w czasie karmienia lub pojenia,

9) zachowaj czystość, estetykę i takt podczas karmienia i pojenia,

10) po spożyciu posiłku umożliw podopiecznemu umycie zębów (protezy) oraz stwórz

warunki do wypoczynku.
Sposób postępowania podczas karmienia i pojenia podopiecznego leżącego w łóżku:

1) ustaw koło łóżka podopiecznego stolik przyłóżkowy lub krzesło (taboret),
2) pomóż podopiecznemu wygodnie usiąść lub posadź w pozycji wysokiej (siedzącej),
3) jeżeli potrzeba umożliw podopiecznemu umycie rąk,
4) postaw na stoliku tacę z posiłkiem dla podopiecznego (na tacy: talerze, sztućce, kubek,

serwetki),

5) podłóż podopiecznemu pod brodę ściereczkę lub serwetkę,
6) usiądź wygodnie,
7) nabieraj łyżką zupę trzymając talerz w ręku i podawaj do ust podopiecznego (nie wsuwaj

łyżki do jamy ustnej podopiecznego ani zbyt płytko, ani zbyt głęboko, uważaj aby zupa
się nie wylewała z łyżki),

8) podawaj drugie danie podzielone na małe kęsy,
9) podawaj napój kubkiem, pojniczkiem lub przez słomkę w zależności od możliwości

i stanu zdrowia podopiecznego,

10) wytrzyj usta podopiecznego serwetką lub ściereczką,
11) odnieś naczynia do kuchni,
12) przynieś przybory do mycia zębów lub protezy i pomóż podopiecznemu je umyć lub

umyj.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Zasady żywienia osoby psychicznie chorej:

1) w kontaktach z osobą psychicznie chorą zachowaj spokój, przemawiaj tonem łagodnym

i przyjaznym,

2) podopiecznych opornych lub słabych karm bez użycia siły,
3) zwróć uwagę, czy podopieczny podany kęs połyka, czy gryzie,
4) jeżeli podopieczny jest karmiony – karm powoli dając małe porcje, czekając aż połknie,
5) jeżeli podopieczny je łapczywie, uważaj, by pokarm nie dostał się do dróg oddechowych

powodując zadławienie lub uduszenie,

6) jeżeli podopieczny je sam, uważaj, w jaki sposób używa sztućców, po zakończeniu

posiłku zabierz sztućce,

7) osobom słabym i źle połykającym nie podawaj nic twardego; posiłki powinny być

papkowate, płynne lub rozkruszone. Leki podawaj również rozkruszone z większą ilością
płynu,

8) jeżeli podopieczny odmawia przyjęcia posiłku – powiadom lekarza,
9) ważną sprawą jest uregulowanie czynności przewodu pokarmowego, czyli zapobieganie

zaparciom, szczególnie u chorych w stanie depresji.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1) Jaki sprzęt należy przygotować dla nakarmienia osoby leżącej w łóżku?
2) Jakich zasad należy przestrzegać karmiąc podopiecznego leżącego w łóżku?
3) W jaki sposób należy karmić lub poić podopiecznego leżącego w łóżku?
4) W jaki sposób należy postąpić przy karmieniu osoby psychicznie chorej?

Jeżeli potrafisz odpowiedzieć na powyższe pytania, możesz przystąpić do wykonania

ćwiczeń. Jeżeli któreś pytanie sprawia Ci trudność, zapoznaj się raz jeszcze z odpowiednią
partią materiału nauczania.

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj zasady karmienia i pojenia podopiecznego leżącego w łóżku. Wskaż 3,

według Ciebie najważniejsze, które obowiązują opiekuna podczas karmienia i pojenia.
Uzasadnij swój wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokonać analizy zamieszczonych w poradniku zasad karmienia i pojenia podopiecznego

leżącego w łóżku,

2) wybrać 3, według Ciebie najważniejsze, które obowiązują opiekuna podczas karmienia

i pojenia,

3) uzasadnić i zaprezentować na forum klasy swój wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Ćwiczenie 2

Z dostępnego w pracowni sprzętu skompletuj potrzebny do podania podopiecznemu

leżącemu w łóżku obiadu składającego się z dwóch dań i napoju.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dostępnym w pracowni sprzętem,

2) wybrać sprzęt potrzebny do podania podopiecznemu leżącemu w łóżku obiadu

składającego się z dwóch dań i napoju,

3) zaprezentować swój wybór na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− sprzęt dostępny w pracowni, w tym zestaw sprzętu potrzebny do podania podopiecznemu

leżącemu w łóżku obiadu składającego się z dwóch dań i napoju.

Ćwiczenie 3

W warunkach symulowanych zastosuj technikę karmienia i pojenia podopiecznego, który

jest unieruchomiony w łóżku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przyjąć rolę podopiecznego, opiekuna lub obserwatora,

2) jako podopieczny położyć się w łóżku,

3) jako opiekun przygotować sprzęt potrzebny do wykonania zadania,

4) wykonać zadanie zgodnie z poznanym algorytmem,

5) jako obserwator zwrócić uwagę na poprawność i kolejność wykonywania czynności,

6) ocenić pracę koleżanki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały

popełnione błędy,

7) zamienić się rolami z koleżankami/kolegami,

8) ćwiczenie powtarzać aż do nabycia biegłości w wykonywaniu zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy

− łóżko, zestaw sprzętu potrzebny do podania podopiecznemu leżącemu w łóżku obiadu

składającego się z dwóch dań i napoju.

Ćwiczenie 4

Twój podopieczny (mężczyzna 75 lat) jada nieregularnie. Lubi słodycze, często je

jednostajnie, posiłki nie są urozmaicone. Przekonaj podopiecznego, że powinien przestrzegać

zasad racjonalnego żywienia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dobrać partnera do wykonania ćwiczenia,

2) przyjąć rolę opiekuna lub podopiecznego,

3) przygotować racjonalne argumenty,

4) jako opiekun przeprowadzić rozmowę z podopiecznym wykorzystując przygotowane

argumenty,

5) zamienić się z koleżanką/kolegą rolami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie

1) pomóc podopiecznemu w spożywaniu posiłków?
2) dostosować sposób żywienia do potrzeb i możliwości
podopiecznego?
3) przekonać podopiecznego do stosowania zasad zdrowego
żywienia ?

Jeżeli zaznaczyłeś „tak” to znaczy, że osiągnąłeś zaplanowane cele i zakończyłeś

kształcenie w jednostce modułowej Przygotowywanie posiłków osobie niepełnosprawnej.
Możesz teraz przystąpić do sprawdzianu osiągnięć. Jeżeli w którymś przypadku
odpowiedziałeś „nie” wróć do odpowiedniej partii materiału nauczania lub wykonaj jeszcze
raz odpowiednie ćwiczenie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Sprawdzian I

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi wyłącznie na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Wybraną przez siebie prawidłową odpowiedź zakreśl krzyżykiem.
6. Jeżeli się pomylisz zakreśl kółkiem błędną zakreśloną krzyżykiem odpowiedź,

a następnie zakreśl krzyżykiem odpowiedź prawidłową.

7. W miejscu wskazanym na karcie odpowiedzi udziel wyczerpujących i zwięzłych

odpowiedzi dotyczących wykonania zadania praktycznego.

8. Na wykonanie sprawdzianu osiągnięć masz 45 minut.
9. Jeżeli masz pytania i wątpliwości, podnieś rękę i zadaj pytanie nauczycielowi.
10. Pamiętaj, że Twoja praca musi być samodzielna.
11. Przed oddaniem karty odpowiedzi sprawdź poprawność wybranych i udzielonych

odpowiedzi.

12. Sprawdź ponownie, czy Twoja karta odpowiedzi jest prawidłowo podpisana.
Powodzenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Zestaw zadań testowych

1. Dieta lekkostrawna jest przeznaczona dla:

a) małych dzieci, sportowców, rekonwalescentów,

b) osób w podeszłym wieku, sportowców, rekonwalescentów,

c) małych dzieci, osób w podeszłym wieku, rekonwalescentów,

d) osób w podeszłym wieku, osób pracujących fizycznie, w chorobach gorączkowych.

2. W diecie lekkostrawnej należy unikać:

a) potraw gotowanych,

b) potraw smażonych,

c) potraw rozdrobnionych,

d) potraw duszonych.

3. W diecie lekkostrawnej należy spożywać:

a) 1–2 posiłki dziennie,

b) 2–3 posiłki dziennie,

c) 3–4 posiłki dziennie,

d) 4–5 posiłków dziennie.

4. W przypadku diety lekkostrawnej należy:

a) jadać regularnie przynajmniej jeden główny posiłek,

b) jadać regularnie wszystkie posiłki,

c) zmieniać godziny przyjmowania posiłków,

d) nie ma znaczenia, czy posiłki są przyjmowane regularnie, czy nie.

5. Dieta osoby starszej w zakresie spożywania tłuszczów powinna zawierać:

a) głównie tłuszcze nasycone,

b) głównie tłuszcze nienasycone,

c) tłuszcze nasycone i nienasycone w równych ilościach,

d) należy w ogóle wyeliminować tłuszcze.

6. Podstawę piramidy zdrowego żywienia stanowią:

a) słodycze,

b) produkty zbożowe,

c) nabiał,

d) owoce i warzywa.

7. Najważniejszy składnik energetyczny w żywieniu człowieka to:

a) białka,

b) węglowodany,

c) tłuszcze,

d) witaminy.

8. Główny składnik budulcowy w żywieniu człowieka to:

a) białka,

b) węglowodany,

c) tłuszcze,

d) witaminy.

9. Zapotrzebowanie energetyczne dorosłego człowieka wynosi:

a) 1500 – 2500 kcal,

b) 2000 – 3000 kcal,

c) 2500 – 3000 kcal,

d) 3000 – 4000 kcal.

10. Przy planowaniu jadłospisu należy

a) ujednolicać posiłki pod względem składników i metod przyrządzania,

b) urozmaicać posiłki pod względem składników i metod przyrządzania,

c) urozmaicać posiłki pod względem składników i ujednolicać pod względem metod

przyrządzania,

d) ujednolicać posiłki pod względem składników i urozmaicać pod względem metod

przyrządzania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Zadanie praktyczne

Korzystając z dostępnych książek kucharskich oraz tablicy wartości energetycznych

produktów zaproponuj posiłek obiadowy w okresie letnim składający się z trzech dań dla
podopiecznego lat 65, któremu lekarz zlecił dietę lekkostrawną. Wskaż jakie produkty są
potrzebne do przygotowania tego posiłku.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..................................................................................................

Przygotowanie posiłków osobie niepełnosprawnej

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

testowego

Odpowiedź Punktacja

1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d

10 a b c d

Zadanie

praktyczne

Propozycja

jadłospisu

Zadanie

praktyczne

Potrzebne

produkty

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Sprawdzian II

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Zapoznaj się z treścią zadania praktycznego.

3.

Ze sprzętu dostępnego w pracowni skompletuj potrzebny do wykonania zadania.

4.

Przygotuj miejsce podawania posiłku.

5.

Korzystając z pomocy koleżanki/kolegi, który wcieli się w rolę podopiecznego,
przygotuj podopiecznego do spożywania posiłku.

6.

Zademonstruj sposób podawania posiłku.

7.

Posprzątaj i zakończ wykonywanie zadania praktycznego.

8.

Na wykonanie zadania masz 20 minut.

9.

Pamiętaj o wszystkich aspektach wykonywanych czynności.

10. Wykonuj zadanie tak, jakby ta sytuacja zdarzyła się w rzeczywistości.
11. Przed rozpoczęciem wykonywania zadania zadaj nauczycielowi pytania, jeżeli coś nie

jest dla Ciebie jasne.

12. Twoja praca będzie oceniana przez nauczyciela.

Zadanie praktyczne

W warunkach symulowanych przyjmij rolę opiekuna. Przygotuj sprzęt i zademonstruj

sposób karmienia osoby unieruchomionej w łóżku (osoba starsza, ma kłopoty z
samodzielnym siadaniem, lubi rozmawiać z opiekunem, lubi porządek, dba o własną higienę).
Twoim zadaniem jest podanie jej ciepłej kolacji i herbaty.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

6. LITERATURA

1. Dison M.: Technika zabiegów pielęgniarskich, PZWL, Warszawa 1985
2. Diterle P.: Dieta dla cukrzyków. J&BF. Warszawa 1997
3. Gill G.: Dodać zdrowie do lat. Wydawnictwo Medyczne, Tour Press International,

Warszawa 1994

4. Halbański M.E.: Leksykon sztuki kulinarnej. Wydawnictwo „Warta”, Warszawa 1986
5. Kierst W.: Nauka o żywieniu człowieka zdrowego i chorego. PWN, Warszawa 1990
6. Kirschnick O.: Pielęgniarstwo. Urban i Partner, Wrocław 2001
7. Książki kucharskie dostępne na rynku księgarskim
8. Pędich W., Jakubowska D., Kunda T.: Pielęgniarstwo geriatryczne, PZWL, Warszawa

1983

9. Poradniki dietetyczne
10. Zahradniczek K.: Wprowadzenie do pielęgniarstwa. PZWL, Warszawa 1996