Praktyczne komentarze

CZAS PRACY

2014

Stan prawny: Marzec 2014 r.

ISBN 978-83-269-2955-7

UOB 31

CZAS PR

AC

Y 2014

CZAS PRACY 2014

STAN PRAWNY: STYCZEŃ 2014 ROKU

Kup książkę

Publikacja „Czas pracy 2014” to starannie wyselekcjonowane i zebrane informacje, wskazówki, porady, stanowi-
ska urzędów oraz orzeczenia sądów. Wszystko w jednym miejscu, łatwo dostępne, kompleksowo omawiające
tematykę czasu pracy.

Autorzy
Joanna Kaleta

(nadzór merytoryczny nad całością oraz autorstwo większości tekstów; poza fragmentami innych autorów, wskazanymi poniżej)

Katarzyna Wrońska-Zblewska

(komentarz do art. 140 Kodeksu pracy)

Tomasz Wardach

(w komentarzu do art. 128 Kodeksu pracy: rozdziały dotyczące doby pracowniczej; w komentarzu do art. 150 Kodeksu pracy: tabela dotycząca długości

okresów rozliczeniowych; w komentarzu do art. 151

1

Kodeksu pracy: rozdział

dotyczący ryczałtu za godziny nadliczbowe; cały komentarz do art. 151

4

Kodeksu pracy)

Monika Wacikowska

(rozdział pt. „8 gotowych harmonogramów w 2014 roku na różne potrzeby pracodawców”)

Szymon Sokolik

(fragmenty komentarza do art. 129, 140

1

, 151)

Wydawca

Katarzyna Bednarska
redaktor naczelny grupy czasopism

Małgorzata Jankowska
Redaktor prowadzący

Szymon Sokolik
Korekta

Zespół
Koordynator produkcji

Mariusz Jezierski
Opracowanie grafi czne

Piotr Fedorczyk

Druk

Drukarnia Mdruk
Skład i łamanie

„Triograf” Dariusz Kołacz

ISBN 978-83-269-2955-7

Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

tel. [phone], faks 22 617 60 10, e-mail: [e-mail]

NIP: 526-19-92-256

Numer KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy

XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy

Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

© Copyright by Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
Warszawa 2014

Materiał został merytorycznie opracowany przez ekspertów m.in. z Państwowej Inspekcji Pracy oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.
Publikacja „Czas pracy 2014” jest chroniona prawem autorskim. Przedruk materiałów w  niej opublikowanych – bez zgody wydawcy – jest za-
broniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja „Czas pracy 2014” została przygotowana z zachowaniem
najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifi kacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, pora-
dy i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji.
Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako ofi cjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym autorzy,
konsultanci oraz redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w  publikacji „Czas pracy 2014” wskazówek,
przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

Informacje o prenumeracie
tel.: [phone]
e-mail: [e-mail]

Kup książkę

Czas pracy 2014

3

SPIS TREŚCI

Zmiany z 2013 roku: 12-miesięczne okresy rozliczeniowe, odpracowanie wyjść bez nad-
godzin, ruchomy czas pracy i inne ....................................................................................... 5

Wyciąg z przepisów – dział VI ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
(tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) ........................................................... 12

Komentarze do poszczególnych przepisów działu VI – Kodeksu pracy

Rozdział I. Przepisy ogólne .................................................................................................. 24

Art. 128. ....................................................................................................................... 24

Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy ............................................................ 55

Art. 129. ....................................................................................................................... 55

Art. 130. ....................................................................................................................... 77

Art. 131. ....................................................................................................................... 87

Rozdział III. Okresy odpoczynku ....................................................................................... 89

Art. 132. ....................................................................................................................... 89

Art. 133. ....................................................................................................................... 96

Art. 134. ....................................................................................................................... 99

Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy .................................................................... 100

Art. 135. ....................................................................................................................... 100

Art. 136. ....................................................................................................................... 106

Art. 137. ....................................................................................................................... 108

Art. 138. ....................................................................................................................... 111

Art. 139. ....................................................................................................................... 114

Art. 140. ....................................................................................................................... 118

Art.

140

1

. ...................................................................................................................... 128

Art. 141. ....................................................................................................................... 131

Art. 142. ....................................................................................................................... 134

Art. 143. ....................................................................................................................... 137

Art. 144. ....................................................................................................................... 139

Art. 145. ....................................................................................................................... 142

Art. 146. ....................................................................................................................... 144

Art. 147. ....................................................................................................................... 151

Art. 148. ....................................................................................................................... 153

Art. 149. ....................................................................................................................... 155

Art. 150. ....................................................................................................................... 164

Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych ............................................................... 171

Art. 151. ....................................................................................................................... 171

Art.

151

1

. ...................................................................................................................... 186

Kup książkę

4

Czas pracy 2014

Art.

151

2

. ...................................................................................................................... 195

Art.

151

3

. ...................................................................................................................... 198

Art.

151

4

. ...................................................................................................................... 202

Art.

151

5

. ...................................................................................................................... 205

Art.

151

6

. ..................................................................................................................... 210

Rozdział VI. Praca w porze nocnej ..................................................................................... 212
Art.

151

7

. ...................................................................................................................... 212

Art.

151

8

. ...................................................................................................................... 214

Rozdział VII. Praca w niedziele i święta ........................................................................... 216
Art.

151

9

. ...................................................................................................................... 216

Art.

151

9a

. ..................................................................................................................... 218

Art.

151

10

. ..................................................................................................................... 221

Art.

151

11

. ..................................................................................................................... 222

Art.

151

12

. ..................................................................................................................... 226

Tabele i wskaźniki związane z czasem pracy w 2014 roku ......................................... 228

Czas pracy dla okresów rozliczeniowych 1-miesięcznych w 2014 roku .......................... 228
Czas pracy dla okresów rozliczeniowych 3-miesięcznych w 2014 roku .......................... 228
Czas pracy dla okresów rozliczeniowych 4-miesięcznych w 2014 roku .......................... 229
Godziny pracy pracowników zatrudnionych na 1/2, 1/3 i 1/4 etatu w 2014 roku .......... 229
Dodatki za godziny nadliczbowe ........................................................................................... 229
Jak rozliczyć godziny nadliczbowe – instrukcja .................................................................. 230
Limity godzin nadliczbowych ................................................................................................ 230
Rekompensowanie pracy ponadwymiarowej albo nadliczbowej ...................................... 231
Przerwy, które pracodawca może – ale nie musi – wprowadzić ....................................... 232
Przerwy obowiązkowe, wliczane do czasu pracy i płatne .................................................. 232
Systemy i okresy rozliczeniowe czasu pracy ........................................................................ 233
Systemy czasu pracy – przesłanki stosowania .................................................................... 234
Wyjścia pracowników w celu załatwienia spraw prywatnych ........................................... 236

8 przykładowych harmonogramów w 2013 roku na różne potrzeby
pracodawców ............................................................................................................. 237

Kup książkę

Czas pracy 2014

5

Zmiana w czasie pracy z sierpnia 2013 roku

Zmiany z 2013 roku: 12-miesięczne okresy

rozliczeniowe, odpracowanie wyjść bez nadgodzin,

ruchomy czas pracy i inne

Dwukrotna praca w danej dobie pracowniczej nie musi już powodować nadgodzin.
Pod warunkiem jednak że pracownik będzie zatrudniony w tzw. ruchomym czasie
pracy. To jedna z kilku ważnych zmian w czasie pracy.

Celem obowiązujących od 23 sierpnia 2013 r. zmian było umożliwienie pracodawcom
bardziej elastycznego organizowania procesu pracy w dostosowaniu do zmieniających
się warunków gospodarczych.
Zmiany dotyczą działu VI Kodeksu pracy „Czas pracy” i obejmują:
1) możliwość wydłużenia, w każdym systemie czasu pracy, okresów rozliczeniowych

do maksymalnie 12 miesięcy,

2)

obowiązek tworzenia rozkładów czasu pracy na co najmniej miesięczne okresy,

3)

możliwość wprowadzenia ruchomego czasu pracy,

4)

prawo do odpracowywania prywatnych wyjść pracowników w godzinach pracy bez
ryzyka, iż w wyniku takiego odpracowania powstanie praca w godzinach nadliczbo-
wych,

5)

możliwość wprowadzenia systemu przerywanego czasu pracy w  porozumieniu
z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u danego pracodawcy nie działają związ-
ki – w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przy-
jętym u pracodawcy.

12-MIESIĘCZNY OKRES ROZLICZENIOWY W KAŻDYM SYSTEMIE

Okres rozliczeniowy służy z  jednej strony planowaniu pracy pracownikom, z  drugiej
– rozliczaniu faktycznie przepracowanego przez nich czasu pracy. Jest istotnym elemen-
tem organizacji czasu pracy u każdego pracodawcy.
Przepisy działu szóstego Kodeksu pracy przewidują stosunkowo krótkie okresy rozlicze-
niowe. Maksymalna długość okresów rozliczeniowych czasu pracy, które mogą być przyję-
te u pracodawców, jest zależna od systemu czasu pracy. Przedstawia się następująco:
• w tzw. podstawowym systemie czasu pracy (wykonywanie pracy przez 8 godzin na

dobę i przeciętnie 40 godzin w tygodniu) dopuszczalny okres rozliczeniowy wynosi
do 4 miesięcy,

• w  systemach równoważnego czasu pracy dopuszczających przedłużenie dobowego

wymiaru czasu pracy do 12 albo do 24 godzin dopuszczalny okres rozliczeniowy wy-
nosi, co do zasady, 1 miesiąc; w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być
przedłużony do 3 miesięcy, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warun-
ków atmosferycznych – do 4 miesięcy (art. 135 i art. 137 Kodeksu pracy),

• w systemie

równoważnego czasu pracy dopuszczającym przedłużenie dobowego wy-

miaru czasu pracy do 16 godzin dopuszczalny okres rozliczeniowy wynosi 1 miesiąc
i przepisy nie przewidują możliwości jego przedłużenia (art. 136 Kodeksu pracy),

• w systemie skróconego tygodnia pracy oraz w tzw. systemie pracy weekendowej do-

puszczalny okres rozliczeniowy wynosi 1 miesiąc i przepisy nie przewidują możliwo-
ści jego przedłużenia (art. 143 i art. 144 Kodeksu pracy),

Kup książkę

6

Czas pracy 2014

Dział VI Kodeksu pracy – Czas pracy

• w tzw. systemie pracy w ruchu ciągłym, ze względu na jego specyfikę, obowiązuje

odrębny okres rozliczeniowy wynoszący do 4 tygodni (art. 138 Kodeksu pracy).

Nowe przepisy dopuszczają jednak, że w każdym systemie czasu pracy okres rozlicze-
niowy można wydłużyć aż do 12 miesięcy. Pod warunkiem jednak że:
• jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi lub technicznymi, lub dotyczącymi

organizacji pracy, a zarazem

• zostaną zachowane ogólne zasady dotyczące ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pra-

cowników.

A zatem również w tych systemach czasu pracy, w których okres rozliczeniowy może
wynosić maksymalnie 1 miesiąc, będzie można zastosować 12-miesięczny okres rozli-
czeniowy czasu pracy.
Przedłużenie okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy ustala się:
• w układzie zbiorowym lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związko-

wymi (jeśli nie da się porozumieć ze wszystkimi związkami, wystarczy porozumienie
z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 241

25a

) albo

• w porozumieniu z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym

u danego pracodawcy – jeżeli w zakładzie nie działają związki.

Pracodawca ma ponadto obowiązek przekazać kopię porozumienia w sprawie przedłu-
żenia okresu rozliczeniowego właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Ma na to
5 dni roboczych od dnia zawarcia porozumienia.
Wspomniano już, że przedłużenie okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy może nastąpić
jedynie wówczas, gdy jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub
organizacyjnymi. Przepisy nie definiują, co należy przez to rozumieć. W praktyce o tym,
czy przesłanki te zachodzą, decydować będzie więc pracodawca w porozumieniu z za-
kładowymi organizacjami związkowymi lub przedstawicielami pracowników.

Uwaga: przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy do 12 miesięcy nie zwalnia
pracodawcy z obowiązku przestrzegania przepisów dotyczących okresów odpoczynków,
dni wolnych od pracy oraz niedziel i świąt.
Dłuższe okresy rozliczeniowe czasu pracy mają pomóc pracodawcom racjonalnie go-
spodarować czasem pracy, stosownie do zapotrzebowania na pracę w  danym okresie,
oraz ułatwić rekompensowanie pracy nadliczbowej czasem wolnym (jest więcej czasu na
jego rekompensatę z inicjatywy pracodawcy).

PRZYKŁAD 1. Sezonowe natężenie prac

Firma XYZ produkuje bombki i ozdoby świąteczne (głównie na Boże Narodzenie i święta
wielkanocne). Natężenie pracy wykonywanej przez zatrudnionych w niej pracowników
jest więc cykliczne, większe w okresach przedświątecznych, a mniejsze przez pozostałą
część roku. A zatem w fi rmie XYZ warto zastosować długi okres rozliczeniowy czasu
pracy. Dzięki temu pracodawca będzie mógł polecić pracownikom pracę w większym wy-
miarze w okresach natężenia zamówień i zapotrzebowania na ozdoby, a zmniejszyć jej
ilość w miesiącach przestoju.

Kup książkę

Praktyczne komentarze

CZAS PRACY

2014

Stan prawny: Marzec 2014 r.

ISBN 978-83-269-2955-7

UOB 31

CZAS PR

AC

Y 2014

Kup książkę