Apetyt na szafran

Hiszpanie szukajà

genów odpowiedzialnych

za powstawanie tej przyprawy

W

regionie La Mancha, rozs∏a-
wionym przez b∏´dnego ry-
cerza Don Kichota, rolnicy

schylajà si´ nisko nad fioletowymi dy-
wanami szafranu uprawnego (inaczej
krokusa uprawnego, Crocus sativus –
przyp. t∏um.), aby zbieraç pàki kwiato-
we zawierajàce najdro˝szà przypraw´
Êwiata – szafran. W ciàgu ostatnich kil-
ku lat zbiory by∏y zmienne z powodu
pogody, a konkurencja innych krajów
zaszkodzi∏a eksportowi z Hiszpanii.
Aby zaradziç tym zagro˝eniom, hisz-
paƒscy naukowcy rozwa˝ajà teraz mo˝-
liwoÊç wykorzystania biotechnologii
w celu zwi´kszenia produkcji.

Szafran z La Manchy, s∏ynàcy ze swej

barwy, smaku i aromatu, osiàga cen´
nawet 125 tys. peset (oko∏o 925 dolarów)
za kilogram, szafran zaÊ z innych kra-
jów, takich jak Iran i Grecja, kosztuje nie
wi´cej ni˝ 30–40 tys. peset (220–295 do-
larów). Znaczna ró˝nica w cenie kusi
oszustów, aby sprzedawaç gorsze od-
miany jako szafran hiszpaƒski. Takie
praktyki z kolei spowodowa∏y, ˝e po-
wo∏ano specjalnà komisj´, która b´dzie
banderolowaç oryginalny szafran z re-
gionu La Mancha. Przewodniczàcy tej
komisji, Antonio Garcia, stwierdzi∏, ˝e
zrobi wszystko, aby „chroniç unikalne
w∏aÊciwoÊci szafranu hiszpaƒskiego”.

Tymczasem badacze z Universidad

Castilla-La Mancha dà˝à do tego, by od-
miana hiszpaƒska sta∏a si´ bardziej do-
st´pna. W ciàgu ostatnich dwu lat opie-
rali si´ oni na tradycyjnych metodach
hodowli roÊlin, takich jak analizowanie
warunków uprawy i selekcjonowanie
najdorodniejszych okazów szafranu

uprawnego oraz klonowanie (czyli roz-
mna˝anie wegetatywne) dwóch lub
trzech okazów o najlepszych cechach.
Stwierdzono, ˝e regulowanie iloÊci wo-
dy, Êwiat∏a i innych czynników znacznie
zwi´ksza wydajnoÊç. Niestety okaza∏o
si´, ˝e zabiegi te powodujà obni˝enie
wartoÊci smakowych najwa˝niejszej cz´-
Êci kwiatu, czyli znamion s∏upka (orga-
nów ˝eƒskich), z których otrzymuje si´
t´ drogocennà przypraw´.

Z tych te˝ wzgl´dów naukowcy z Ca-

stilla-La Mancha zwrócili si´ ku biologii
molekularnej i genetyce. Szczególnie za-
interesowa∏y ich amerykaƒskie badania
nad rzodkiewnikiem pospolitym (Arabi-
dopsis thaliana), który nazywa si´ te˝
„zielskiem laboratoryjnym”. Wykaza∏y
one, ˝e przekszta∏cenie pewnych genów
mo˝e prowadziç do zwielokrotnienia
organów p∏ciowych. Jeden z genów
zwany Superman po zmutowaniu po-

woduje podwojenie liczby pr´cików
(m´skich cz´Êci kwiatu). Jody Banks, bo-
tanik z Purdue University, sàdzi, ˝e po-
dobne manipulacje genetyczne zwi´k-
szà plony szafranu.

Odszukanie tych genów jednak nie

b´dzie ∏atwe. Genetyk w Castilla-La
Mancha, Horatio López Córcoles,
ubolewa, ˝e Êrodki finansowe na ten cel
sà niedostateczne – znacznie poni˝ej
500 tys. dolarów rocznie – sekwencjo-
nowanie wi´c genomu szafranu mo˝e
potrwaç d∏ugo. (Zauwa˝y∏ te˝, ˝e Sta-
ny Zjednoczone i Wielka Brytania wy-
dajà wi´ksze sumy na badania tej roÊli-
ny, choç w celach leczniczych, a nie
kulinarnych.) Niemniej zarówno na-
ukowcy, jak i entuzjaÊci przyprawionej
szafranem paelli majà nadziej´, ˝e wszy-
stkie te przedsi´wzi´cia nie oka˝à si´
walkà z wiatrakami.

Erica Garcia

Â

WIAT

N

AUKI

Czerwiec 1997 11

BOTANIKA

MIESZKA¡CY REGIONU LA MANCHA zbierajà r´cznie kwiaty szafranu,

dlatego przyprawa produkowana ze znamion s∏upka jest tak droga.

CEFRAN

na po∏udnie od miejsca, w którym wi´k-
szoÊç badaczy lokalizowa∏a ukryte êró-
d∏o ciep∏a.

Na obszarze Polinezji Francuskiej, do-

k∏adnie w miejscu wskazanym przez
Wessela i Kroenkego, zarejestrowano
przed kilku laty osobliwe wstrzàsy sej-
smiczne. Nie wiedziano wówczas, co
z tym fantem zrobiç. „ZlokalizowaliÊmy
êród∏o, zaznaczyliÊmy je na mapie
i stwierdziliÊmy, ˝e dzieje si´ coÊ dziw-
nego” – wspomina Emile A. Okal, sej-
smolog pracujàcy w Northwestern Uni-
versity. Wraz ze swymi francuskimi
kolegami przekonali Louisa Géli z fran-

cuskiej agencji badaƒ oceanograficznych
IFREMER, by zajà∏ si´ tà sprawà. Przy-
gotowana przez nich ekspedycja wyru-
szy∏a w zesz∏ym roku.

Géli wraz ze wspó∏pracownikami

znaleêli „bardzo Êwie˝e” ska∏y wulka-
niczne spoczywajàce tu˝ pod dnem oce-
anu. Datowanie radiometryczne jednej
z próbek zdaniem Géliego pozwoli∏o
ustaliç „wiek zero w granicach b∏´du
pomiaru”. Stanowisko to wykazuje wi´c
wszelkie cechy aktywnej plamy goràca
znajdujàcej si´ pod powierzchnià. Géli
z ekipà próbujà teraz stwierdziç, czy
otrzymane ska∏y wulkaniczne istotnie

zawierajà geochemiczny zapis wskazu-
jàcy na plam´ goràca Louisville.

Okal, który nieÊmia∏o podejrzewa∏, ˝e

plama goràca Louisville mo˝e byç odpo-
wiedzialna za ostatnie ruchy sejsmiczne
na tym obszarze, jest pod szczególnym
wra˝eniem osiàgni´ç Wessela dokona-
nych tylko na podstawie po∏o˝enia gór
podmorskich bez znajomoÊci ich wieku.
„To niesamowite, co potrafi∏ osiàgnàç,
rezygnujàc z po∏owy danych” – powia-
da. Jednak Wessel nie jest do koƒca dum-
ny ze swej nowej technologii: „Uda∏o mi
si´ przypadkiem, bo zawali∏em robot´.”

David Schneider