TERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA
(COGNITIVE BEHAVIOURAL THERAPY - CBT)

Podwaliny tego podejścia terapeutycznego zostały opracowane przez Aarona Beck'a we wczesnych latach 60-tych XX wieku na uniwersytecie w Pensylwanii. Początkowo została ona pomyślana jako krótkoterminowa, ustrukturowana i zorientowana na teraźniejszość terapia depresji. W następnych latach w Stanach Zjednoczonych i Europie nastąpił gwałtowny rozwój tego podejścia, które z powodzeniem zaczęto stosować do wielu różnych problemów i zaburzeń emocjonalnych. To co stanowi między innymi o unikalności i znaczeniu tej formy psychoterapii na tle innych, to jej ścisły związek i oparcie na teoriach i zasadach naukowych. Terapia poznawczo-behawioralna opiera się na wiedzy na temat osobowości, psychopatologii i funkcjonowania psychicznego człowieka, zgodną z najnowszymi odkryciami z obszaru psychologii i medycyny.

Do chwili obecnej na całym świecie przeprowadzono wiele badań klinicznych, które udokumentowały skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) w leczeniu:

• Zaburzeń emocjonalnych m. in.: zaburzeń lękowych (nerwic), chorobach afektywnych (depresji), zaburzeń osobowości, odżywiania, zachowania, uzależnień, i innych.

• Problemów emocjonalnych; m. in. deficytów umiejętności społecznych, niskim poczuciu własnej wartości i nieśmiałości, a także w problemach w relacjach z innymi ludźmi: m. in. w formie terapii par małżeńskich.

Terapia poznawczo-behawioralna znalazła zastosowanie w leczeniu dzieci, młodzieży jak i dorosłych, zarówno indywidualnie jak i grupowo.

Główne założenia podejścia poznawczo-behawioralnego stanowią również podstawowy kanon technik używanych w innych niż terapeutyczne celach, np. w psychologii sportu i rozwoju osobistym.

Założenia terapii poznawczo-behawioralnej (CBT)

Terapia poznawczo-behawioralna jest syntezą dwóch koncepcji terapeutycznych: poznawczej i behawioralnej.

Najprościej mówiąc: model poznawczy zakłada, iż emocje i zachowanie człowieka są zdeterminowane sposobem w jaki jednostka konstruuje świat, czyli tym w jaki sposób postrzega ona i myśli o sobie i świecie.

W myśl teorii poznawczej zaburzenia psychiczne i problemy emocjonalne mają wspólny mianownik, którym jest specyficzny styl myślenia. Ten specyficzny, zniekształcony styl myślenia ma postać negatywnych przekonań, schematów i automatycznych myśli, które wpływają niekorzystnie na nastrój, emocje i zachowanie człowieka. Zatem istotą terapii jest pomoc w zmianie myślenia w kierunku bardziej racjonalnego i funkcjonalnego co prowadzi do poprawy samopoczucia, polepszenia funkcjonowania i relacji z innymi ludźmi.

Główni teoretycy podejścia poznawczego to Beck, Ellis, Mahoney, Bandura, Freeman i inni.
Aspekt behawioralny terapii poznawczo-behawioralnej oparty jest na udokumentowanym naukowo poglądzie iż zaburzenia psychiczne są związane są z nabyciem nieprawidłowych nawyków (zachowań) powstałych w procesie uczenia się (socjalizacji). Terapeuta kładzie więc nacisk nie tylko na modyfikację myślenia ale również na zmianę zachowania pacjenta i pomoc w nabyciu nowych przystosowawczych sposobów funkcjonowania i radzenia sobie. W myśl koncepcji behawioralnych zmiana obserwowalnych zachowań, pociąga za sobą zmiany na poziomie poznawczym (myślenie) i emocjonalnym człowieka. Główni przedstawiciele i twórcy podejścia behawioralnego to Skinner, Eysenck, Miller, Wolpe.

Struktura sesji terapeutycznej

Psychoterapia poznawczo-behawioralna to ograniczona w czasie, ustrukturowana i zorientowana na problemie metoda psychoterapii oparta na poznawczym i behawioralnym modelu zaburzeń psychicznych.

Na początkowych sesjach psychoterapeuta i pacjent pracują wspólnie nad:

• zbudowaniem modelu rozumienia problemów i zaburzeń pacjenta oraz uświadomieniu wzajemnych powiązań pomiędzy myśleniem, emocjami i zachowaniem

• Następnie, w oparciu o zrozumienie indywidualnych problemów, terapeuta pracuje wraz z pacjentem nad określeniem celów terapii i ustaleniem planu terapeutycznego.

Nacisk w terapii położony jest na to aby pomóc pacjentowi znaleźć bardziej optymalne rozwiązanie problemów oraz polepszyć jego umiejętności radzenia sobie z nimi. Warunkiem tego jest m. in. wykonywanie "zadań domowych" w których pacjent wypróbowuje nowe sposoby zachowania i myślenia w warunkach naturalnych, czyli poza gabinetem. Pomaga to doprowadzić do rzeczywistej zmiany funkcjonowania. Celem terapii poznawczo-behawioralnej jest nie tylko wgląd czyli zrozumienie natury zaburzeń ale również, albo raczej przede wszystkim rzeczywista zmiana myślenia i zachowania. Stąd w szerokim repertuarze metod terapeutycznych obok technik poznawczych nakierowanych na identyfikację oraz modyfikację negatywnych treści myślenia (m.in. dialog sokratejski, tabele automatycznych myśli, reatrybucja) znajdują się również techniki behawioralne nakierowane na zmianę zachowania i poprawę umiejętności społecznych, takie jak np.: stopniowana ekspozycja, trening asertywności, techniki relaksacyjne i planowanie aktywności.

W jakiego rodzaju zaburzeniach i problemach stosuje się terapię poznawczo-behawioralną (CBT)

• Zaburzenia lękowe (nerwice) i fobie, w tym: zespół lęku panicznego, lęk uogólniony (GAD), zespół natręctw (OCD), fobie specyficzne i fobiach złożone (agorafobia i fobia społeczna), zaburzenie stresowe pourazowe, a także hipochondria, zaburzenia pod postacią somatyczną (nerwice narządowe).

• Depresja i inne zaburzenia nastroju, w tym i choroba afektywna dwubiegunowa, dystymia, depresja zimowa

• Zaburzenia osobowości

• Stres i deficyty umiejętności radzenia sobie z nim

• Uzależnienia i nadużywanie substancji psychoaktywnych (w tym alkoholu)

• Zaburzenia odżywiania (bulimia i anorexia nervosa)

• Zaburzenia snu

• Zaburzenia seksualne

• Złość i zaburzenia kontroli impulsów

• Problemach i zaburzeniach wieku dziecięcego i młodzieńczego, np. zespół nadpobudliwości psychoruchowej z nieuwaga (ADHD)

• Chronicznych bólach

• Ogólnych problemach zdrowotnych (pomoc w zmianie negatywnych nawyków zdrowotnych - żywienie, palenie i inne, zmniejszenie stresu)

• W terapii par, problemach małżeńskich

opracował: Paweł Holas

powrót

do góry

---