Właściwości rozwojowe dziecka w młodszym wieku szkolnym.

1. Rozwój emocjonalno-społeczny.

To niezwykłe wydarzenie, jakim jest rozpoczęcie nauki w szkole, wiąże się z systematyczną pracą i obowiązkami ucznia. Jest to początek zupełnie nowego etapu w życiu dziecka. Dziecko musi się przystosować do wymagań, jakie stawia mu szkoła, co jest niezbędnym warunkiem dalszych jego postępów w rozwoju umysłowym i społecznym.

„Początek nauki szkolnej otwiera nowy okres w życiu emocjonalnym i społecznym dziecka. Życie to jest coraz bogatsze. Dziecko nawiązuje liczne więzi emocjonalne z rówieśnikami i nauczycielem.”

Z dziecka „rodzinnego” przeobraża się w ucznia. Zmienia się tryb jego życia, zobowiązany jest do systematycznego uczęszczania do szkoły oraz wypełniania nakładanych przez nauczyciela zadań. Jego postępowanie i wyniki nauczania podlegają ocenie nauczyciela i rówieśników.

Przede wszystkim nie zabawa, ale nauka staje się dominującą formą aktywności. Wkroczenie przez dzieci w ten okres jest dla nich wielkim przełomem i niektórym sprawia on trudności, ponieważ dzieci wykazują często nierówny stopień ogólnego rozwoju. „Dzieje się tak dlatego, że nie wszystkie mają dobre warunki rozwoju w domu i świadomie zorganizowaną serdeczną opiekę.”

Sfera emocjonalna dzieci w młodszym wieku szkolnym ulega wielkim przeobrażeniom, zmienia się ich impulsywność uczuciowa, a wzrasta ich ocena intelektualna sytuacji oraz panowania nad nimi. Jednakże udaje im się to zazwyczaj częściowo, ponieważ reakcje emocjonalne u dzieci siedmioletnich bywają jeszcze bardzo wyraziste i „czytelne” dla otoczenia. „W drugiej fazie młodszego wieku szkolnego, głównie w związku i życiem w zespole klasowym i grupach rówieśniczych, dochodzi do niwelacji labilności uczuć.”

Dzieci w tym okresie odznaczają się coraz częściej trwalszymi przejawami i formami reakcji emocjonalnych, a najwyższą formą życia emocjonalnego są uczucia wyższe, które wciąż się rozwijają.

To dzięki emocjom dziecko łatwiej lub trudniej zapamiętuje różne rzeczy, jak również wdraża się ono do pracy i koncentruje. Dlatego ważną rolę odgrywa tu komunikacja werbalna i pozawerbalna nauczyciela, intonacja i prodozja głosu, język ciała. W wyrazie twarzy, uśmiechu czy grymasie, dobrym słowie dziecko szuka nagrody, aprobaty i potwierdzenia dobrej pracy. Każda reakcja ze strony nauczyciela będąca aprobatą jest dla dziecka sygnałem, że warto się starać, co motywuje je do dalszej pracy. Z kolei negację dziecko traktuje nie jako ocenę własnej pracy, ale jako ocenę samego siebie zaś dziecko nieszczęśliwe źle się rozwija.

Rozwój społeczny to całokształt zmian, jakim ulega dane społeczeństwo lub nawet społeczeństwo ludzkie w ogólności.

Według E.Hurlock rozwój społeczny dziecka w młodszy wieku szkolnym biegnie w kierunku przechodzenia od egocentryzmu do nabywania pojęć społecznych i stosowania przez dzieci społecznych form obcowania dostosowanego do grupy, z którymi współżyje.

Za etapy społecznego rozwoju autorka uważa:

1.Okres grup przelotnych, tworzących się spontanicznie w celu zabawy. Okres ten obejmuje dzieci od 6-7 do 8-9 lat.

2.Powstanie mniejszych „paczek” i większych „band” wynikające z potrzeby obcowania i ścisłego współdziałania z rówieśnikami, a przypadające na okres od 8-9 aż po wiek dorastania.

Ważnym elementem w funkcjonowaniu społeczno-emocjonalnym dziecka w nauczaniu początkowym, są stosunki z rówieśnikami. „Uczniowie klas pierwszych dążą do towarzystwa rówieśników i do wspólnego działania, ale nie mają jeszcze poczucia wspólnoty celów i zadań. Jednoczy ich wprawdzie to, że każde dziecko w klasie jest jakby odizolowane od innych. Są przeważnie staranni w wykonywaniu poleceń nauczyciela, ale nie interesują się opieką kolektywu klasowego”

Przyjaźnie trwają krótko, dzieci w pierwszej klasie uważaj, że dobrym kolegą jest ten, kto się dobrze uczy, dopiero w klasach trzecich przyjaźnie są bardziej długotrwałe i zawierane na podstawie charakteru rówieśnika. „Wspólna praca w szkole, odrabianie lekcji, zainteresowania poznawcze wpływają na kształtowanie się związków przyjacielskich.”

Według L.Wołoszynowej „przez rozwój społeczny najczęściej rozumie się szereg zmian, jakie dokonują się w osobowości jednostki powoduj to, iż jednostka staje się zdolna do konstruktywnego uczestnictwa w życiu i działalności społeczeństwa.”

„Nauczyciel odgrywa szczególną rolę w życiu uczniów klas pierwszych. Dzieci przychodzą do szkoły z domu rodzinnego i wykazują zwykle potrzebę przyjaznego obcowania z dorosłymi, nawyk ufania im. Z tych powodów reakcje emocjonalne, wczuwanie się w sytuacje osobiste uczniów, nawiązywanie kontaktów z uczniami nabierają szczególnego znaczenia wychowawczego.”

W kolejnych latach edukacji dziecko uczy się zachowywać dystans między swoją osobą, a nauczycielem,

„Stosowanie przez nauczyciela określonego stylu prowadzenia grupy-klasy wpływa na system komunikacji w grupie, na wzajemne układy kontaktowania - interakcji między nauczycielem, a klasą, nauczycielem a uczniem, klasą - uczniem, uczniem - uczniem.”

„W procesie wspomagania rozwoju dziecka szczególne znaczenie ma rodzina, ona jest pierwszym naturalnym jego środowiskiem, wywiera wpływ na jego rozwój umysłowy, społeczny, moralny, kształtowanie osobowości, interioryzacji określonych wartości i norm postępowania”

Tak więc jeśli chodzi o warunki środowiskowe, to dla rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka w młodszym wieku szkolnym ogromne znaczenie ma zarówno dom rodzinny dziecka jak i szkoła wraz z nauczycielem a także grono rówieśników.

Jednak „[…] od szeregu lat jesteśmy świadkami, ze prócz szkoły i rodziny coraz intensywnie wpływa na dziecko szersze otoczenie poprzez tak zwane publikatory, dostarczając wzory przypadkowe i niezamierzone. W tej sytuacji powstaje potrzeba weryfikacji, interpretacji i koordynacji różnych wpływów wychowawczych”

2. Rozwój fizyczny i motoryczny.

Dziecko 7-letnie, kończące okres przedszkolny i stojące u progu szkoły, jest pod względem rozwoju fizycznego znacznie silniejsze i dojrzalsze od dziecka, które w swoim czasie rozpoczynało okres przedszkolny.

Rozwój ten odznacza się przewagą „wewnętrznego rozrastania się i dojrzewania organizmu nad powiększaniem się wysokości ciała”.Przyrost wysokości i wagi dziecka w młodszym wieku szkolnym jest powolny i stały.

W młodszym wieku szkolnym następuje intensywny rozwój całego organizmu dziecka. Zakończony zostaje wzrost mózgu, jego waga jest niewiele mniejsza od wagi mózgu człowieka dorosłego. Mózg dziecka dziewięcioletniego waży około 1300 g.

W okresie tym rozwijają się narządy wewnętrzne oraz doskonalą się ich funkcje. Jednakże serce i płuca nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Za to dość dobrze ukształtowane są narządy zmysłów. Wzrasta ostrość wzroku, jak również doskonali się ostrość i precyzja w odbiorze bodźców słuchowych. Poziom funkcjonowania tych zmysłów jest niezwykle ważny dla nauki czytania i pisania.

W młodszym wieku szkolnym intensywnie rozwija się tzw. koordynacja wzrokowa - ruchowa, co istotne jest z punktu widzenia nauki szkolnej. Następuje rozwój mięśni i systemu nerwowego, który ulega wzmocnieniu. Kościec jest nadal miękki i plastyczny, co umożliwia dalszy wzrost organizmu, ale powoduje też dużą podatność na zniekształcenia w przypadku prowadzenia niewłaściwego trybu życia, np.:przyjmowania niewłaściwej pozycji przy siedzeniu.

Normalny rozwój fizyczny zależy od:

-wrodzonych możliwości rozrostu;

-stanu morfologicznego i czynnościowego wszystkich narządów uczestniczących w przemianie materii;

-wpływów środowiska zewnętrznego.

Jednym z zasadniczych czynników zewnętrznych jest odżywianie - zapotrzebowanie organizmu w kalorie.

Wielkie znaczenie dla prawidłowego rozwoju fizycznego ma też psychiczne samopoczucie dziecka - stan dobrego społeczno-uczuciowego dostosowania się do środowiska.

Rozwój motoryczny polega na wzrastającej wraz z wiekiem umiejętności do przyjmowania i zmiany określonych pozycji ciała, zwanych postawami, oraz do przemieszczania się w przestrzeni, a także przemieszczania jednych części ciała w stosunku do innych. Rozwój, o którym mowa „można rozpatrywać od strony uzdolnień tj. wrodzonych możliwości w zakresie wykonywania czynności ruchowych, i od strony sprawności psychomotorycznych, których poziom ściśle determinują ćwiczenia.”

Można zauważyć, że rozwój fizyczny i psychiczny zazębiają się tak silnie, że sfera bywa określana jako psychomotoryczna.

Zwiększanie się precyzji manualnej, a także wytrzymałości przy wykonywaniu różnych czynności ruchowych jest efektem rozwoju układu kostnego oraz rosnącej sprawności drobnych grup mięśniowych. Kostnienie kości nadgarstka u dziecka 7 - letniego nie jest jeszcze zakończone, dlatego dziecka w tym wieku nie można jeszcze przeciążać czynnościami wymagającymi precyzji manualnej.

Czynności manualne są w znacznej mierze uzależnione od ustalenia lateralizacji, czyli przewagi jednej strony ciała nad drugą. Przewaga jednej strony ciała - ręki, nogi i oka wiąże się z dominacja jednej z półkul mózgowych. U większości ludzi dominująca jest półkula lewa i na zasadzie skrzyżowania jej funkcji wraz z wiekiem ustala się dominacja prawego oka, ręki i nogi.

Dzieci, które stosunkowo długo, nawet do początku okresu szkolnego nie mają ustalonej dominacji ręki, są na ogół niezręczne manualnie. Wykonywane przez nie czynności są niezbyt precyzyjne. Wiele trudności napotykają także dzieci leworęczne, gdyż większość społeczeństwa to jednostki praworęczne, cała kultura materialna powstawała jakby z myślą o nich.

Lateralizacja ustala się w wieku sześciu, siedmiu lat, zakończenie jej kształtowania następuje na przełomie młodszego i starszego wieku szkolnego.

Sprawności motoryczne spełniają odrębne funkcje w procesie psychicznego i społecznego przystosowania się dziecka. E.Hurlock wyróżnia cztery rodzaje takich funkcji :

• dzięki sprawnością samoobsługowym dziecko potrafi wykonywać czynności związane z własną osobą w tempie podobnym do dorosłych;

• sprawności społeczne powodują, że dziecko potrafi włączać się w różne czynności grupowe oraz współdziałać z dziećmi i dorosłymi;

• dziecko musi opanować szereg sprawności zabawowych, takich jak gra w piłkę, jazda na rowerze, adekwatne manipulowanie zabawkami, aby przystosować się do grupy społecznej;

dziecko w młodszych klasach szkoły podstawowej osiąga takie sprawności, jak pisanie, rysowanie, malowanie, wycinanie, które warunkują przystosowanie do wymagań szkolnych.

J. Pieter uzdolnienia ruchowe utożsamia z inteligencją motoryczną, zaś za najistotniejsze funkcje ogólnej ruchliwości uważa:

• siłę;

• wytrzymałość;

• szybkość reakcji ruchowych;

• koordynację statyczną;

• koordynacje dynamiczną;

• pamięć i wyobraźnię motoryczną;

• ekonomię ruchu.

Siła, szybkość i wytrzymałość są właściwościami człowieka i zależą od struktury i funkcji organizmu ludzkiego. Człowiek może wykorzystywać te własności w czynnościach motorycznych. Natomiast siła jest wynikiem pracy mięśni i zależy od ich grubości. Szybkość ruchów człowieka zależy od stanu jego układów: mięśniowego i nerwowego, wytrzymałość, czyli zdolność do długotrwałego wysiłku, zależy od sprawności układu krążenia i oddychania.

Szybkość ruchu przejawia się w bardziej złożonej postaci składa się na nią:

• prędkość działania;

• czas reakcji ;

• częstotliwość ruchów.

„Aktywność i ruchliwość należy do charakterystycznych i najzupełniej normalnych cech dziecka w młodszym wieku szkolnym dziecka.”

W młodszym wieku szklonym zaznacza się wzrostem zainteresowania przez dzieci aktywnością ruchową. Wiele dzieci w tym okresie pływa, chętnie uczęszcza na dodatkowe zajęcia fizyczne. Na zajęciach praktyczno -technicznych dziecko uczy się szycia, majsterkowania, dbałości o porządek w miejscu pracy. Dużemu rozwojowi ulegają funkcje sfery intelektualnej, niezbędne do opanowania umiejętności czytania i pisania, takie jak: analiza i synteza wzrokowa, analiza i synteza słuchowa oraz kinetyczno-ruchowa. Orientacja dziecka w rzeczywistości wiąże się ściśle z bezpośrednim działaniem i percepcją najbliższego otoczenia.

Dlatego Należy zorganizować dzieciom takie warunki i zajęcia , które będą wymagały spokojnego działania, które będą się przeplatać z różnymi zabawami ruchowymi i ćwiczeniami fizycznymi, w taki sposób, który pozwoli dzieciom na opanowanie ruchów, ich zręczności i celów.

1.4. Rozwój procesów poznawczych.

Ważnym warunkiem do osiągnięcia dojrzałości szkolnej jest odpowiedni rozwój procesów poznawczych. Rozwój ten w młodszym wieku szkolnym jest dynamiczny. Dokonuje się on w kierunku wyodrębniania i usamodzielniania czynności umysłowych. Do głównych form aktywności poznawczej należy rozwój:

• spostrzegania,

• myślenia,

• pamięci.

W młodszym wieku szkolnym spostrzeganie dzieci osiąga znaczny stopień rozwoju. Rozwija się przede wszystkim w toku wychowania i nauczania w szkole. Spostrzeganie pod wpływem nauki odrywa się od działania, a włącza w osobowość dziecka i dostarcza mu satysfakcji intelektualnych i estetycznych. Spostrzeganie zaczyna być podporządkowane „ja” dziecka i potrzebom bezpośrednio z tym „ja” związanym. Spostrzeganie staje się aktywne, gdy nabiera charakteru obserwacji i wypływa z potrzeby dziecka.Dalszy rozwój spostrzegania łączy się z rozwojem uwagi i rozwojem poszczególnych jej cech.

Pojemność uwagi systematycznie się zwiększa. Jej rozwój następuje wówczas, gdy materiał, który podajemy, jest zrozumiały, ma wyraźną formę i sprzyjające warunki. Nie mniej ważnym czynnikiem rozwoju uwagi jest własna aktywność samego dziecka. Dziecko dzięki spostrzeżeniom i obserwacjom staje się coraz bardziej dociekliwe, wnikliwe i przez to lepiej rozumie otoczenie. Dziecko nie przyswaja bezmyślnie gotowych informacji.

Szkoła zaczyna kierować spostrzeganiem dziecka, nastawiać je nie tylko na dokładne spostrzeganie, ale i na systematyczną i planową obserwację przedmiotów i zjawisk.

Stefan Szuman uważa, że w okresie tym „(...) rozwija się nie tylko spostrzeganie dziecka, ale i jego spostrzegawczość. Ta ostatnia polega na dążeniu do zauważenia i wyodrębniania w materiale danym w spostrzeganiu momentów i szczegółów, które dotąd uchodziły uwagi, na zdolności znajdowania i odkrywania nowych momentów i faktów. Spostrzegawczość polega, więc na odkrywczej czynności umysłu”.

Dzieci prawidłowo spostrzegają rysunki konturowe przedmiotów, schematy - spostrzeganie w młodszym wieku szkolnym jest dokładniejsze. Spostrzeżenia stają się bardziej analityczne, co znaczy, iż dzieci potrafią wyodrębnić poszczególne cechy i własności w spostrzeganych przedmiotach, rozpatrywać oddzielnie, dostrzegać je w innych podobnych obiektach.

Proces spostrzegania staje się dowolny, skierowany na określony cel. Przekształca się więc w obserwację czyli aktywne i planowo wybiórcze spostrzeganie .

Spostrzeganie, jak wszystkie procesy poznawcze, jest ściśle związane z uwagą. W początkowym okresie u dzieci rozpoczynających naukę szkolną dominuje uwaga mimowolna. Stopniowo jednak, pod wpływem nauki szkolnej rozwija się uwaga dowolna, czyli coraz bardziej świadome koncentrowanie uwagi na przedmiotach.

Myślenie to najwyżej zorganizowana i złożona czynność poznawcza. W okresie pomiędzy siódmym a jedenastym rokiem życia następują stopniowe i istotne zmiany w procesie myślenia dziecka.

Myślenie jako jedna z czynności poznawczych w młodszym wieku szkolnym ulega przeobrażeniom jakościowym. Staje się ono samodzielną, wewnętrzną czynnością poznawczą, operującą pojęciami, realizowaną w słowach i przebiegającą zgodnie z zasadami logiki. Ta nowa postać myślenia zwana bywa myśleniem pojęciowym, abstrakcyjnym, symbolicznym albo słownologicznym.

Rozwój myślenia postępuje stopniowo na drodze czynności opartych na spostrzeżeniach lub wyobrażeniach przedmiotów i przekształcania się tych czynności w operacje myślowe. Ważnym warunkiem rozwoju myślenia jest ukształtowanie się operacji.

Operacje charakteryzują się tym, że są działaniami myślowymi uwewnętrznionymi i odwracalnymi. Myślenie operacyjne pozwala na kształtowanie się pewnych pojęć, np.: matematycznych.

Dziecko w młodszym wieku szkolnym znajduje się w stadium operacji konkretnych, co znaczy, że nie radzi sobie ono jeszcze z wykonywaniem czynności myślowych w oderwaniu od konkretnego działania. Dzieci w tym wieku opanowują umiejętność prawidłowego wnioskowania, jeśli podstawę ich myślowych operacji stanowi działanie z konkretami i efektywne czynności. Przy rozwiązywaniu zadania, pozwala to uczniom zastąpić odwołanie się do ich poprzednich doświadczeń, spostrzeżeń lub wyobrażeń czynności. Natomiast wyciąganie wniosków na podstawie przesłanek tylko słownych sprawia dzieciom w tym wieku trudności. Wykonując określone działanie na realnym przedmiocie, dziecko jest zdolne do przeprowadzenia wielu operacji myślowych, takich jak: szeregowanie, klasyfikacja, porównanie, abstrahowanie, uogólnianie i systematyzowanie.

Operacja szeregowania i klasyfikacji wiąże się z porządkowaniem wiedzy o świecie. Dziecko w młodszym wieku szkolnym potrafi dokonywać czynności szeregowania, biorąc pod uwagę istniejące relacje między przedmiotami.

Klasyfikując przedmioty, czyli grupując potrafi przestrzegać zasad podziału.

Doskonalenie obu czynności odbywa się niemal na wszystkich zajęciach szkolnych. Uczniowie, porównując przedmioty i stosując pod kierunkiem nauczyciela określone zasady, nabywają umiejętności kontrolowania swoich myśli i świadomego kierowania nimi. Wykształcone formy myślenia ucznia łączą się z jego ogólnym rozwojem, pozwalają mu coraz lepiej przyswajać całość wiedzy szkolnej, coraz lepiej orientować się w zjawiskach otaczającego życia i rozumniej działać.

Chcąc rozwijać myślenie należy nauczyć dzieci:

1. dostrzegać i formułować pytanie problemowe;

2. tworzyć hipotezy będące przypuszczalnymi odpowiedziami;

3. sprawdzać trafność wysuniętych hipotez.

Pod koniec młodszego okresu szkolnego, jeśli dzieci są właściwie przygotowane, poprzez odpowiednie treści i metody nauczania, to nabierają umiejętności przeprowadzania operacji myślowych bez wsparcia na konkretnym materiale. A zatem można stwierdzić, iż rozwój myślenia staje się coraz bardziej dojrzały i lepiej służy dziecku. Dziecko w tym okresie zaczyna stopniowo „chcieć myśleć”. Myślenie staje się dowolne, zależne od dziecka, do jego pragnień, dążeń a nie tylko od tego co dzieje się wokół. Myślenie staje się czynnością zamierzoną, służy nie tylko do zaspakajania potrzeb, lecz samo w sobie jest interesujące. Dziecko zaczyna szukać zadań umysłowych, chce rozwiązywać nowe problemy. Odpowiedzi na pytanie, kiedy dziecko zaczyna w ogóle myśleć, nie jest łatwa.

Myślenie w okresie wczesnego dzieciństwa nie stanowi jeszcze odrębnej i samodzielnej czynności poznawczej, lecz podporządkowane jest praktycznym działaniom. Myślenie wywodzi się z działań motorycznych, wykonywanych na przedmiotach.

U kresu młodszego wieku szkolnego myślenie staje się wewnętrzną czynnością umysłową, operującą pojęciami, realizowaną w słowach i przebiegającą zgodnie z zasadami logiki (myślenie słowno - logiczne).

1.5. Rozwój mowy.

Mowa rozwija się i wzbogaca w okresie szkolnym nie tylko przez praktyczne jej używanie, lecz także przez teoretyczne jej poznawanie (ćwiczenia słownikowe i gramatyka).

Język ojczysty staje się w szkole osobnym przedmiotem nauczania. Do tego czasu dziecko myślało o tym, co mówi a nie o tym, jak mówi. Mowa jego była bezpośrednia, swobodna i beztroska. Teraz uczeń zastanawia się nad swoim językiem, analizować go, świadomie budować zwroty i zdania, jak również zastanawia się nad prawidłami i formami gramatycznymi.(Tadeusz Nowogrodzki:Psychologia rozwojowa w-wa 1954,s.104-105)

Okres wczesnoszkolny cechuje wysokie tempo rozwoju mowy. Rozwój ten dotyczy wzrostu zasobu słownika, zróżnicowania części mowy i znaczenia słów, sposobów tworzenia zdań form wypowiedzi. Słownictwo dziecka jest jednak znacznie bogatsze, ponieważ słownik bierny, czyli zasób słów znanych i rozumianych jest większy niż słownik czynny, czyli zasób słów używanych.

Rozwój mowy w znacznym stopniu zależy od charakteru wpływów środowiska, z którego wywodzi się dziecko. Dzieci ze środowisk posługujących się prymitywnym językiem, ubogim słownictwem, mają również ubogi słownik. Szkoła usiłuje pobudzić rozwój mowy tych dzieci, wyrównać braki, gdyż konsekwencją tych niedoborów są trudności w nauce. Z kolei dzieci ze środowisk stymulujących rozwój mowy znają więcej słów, łatwiej budują zdania. W przypadku tych dzieci celem szkoły jest dalsze doskonalenie ich umiejętności werbalnych.

W początkach nauki uczniowie dość często posługują się w wypowiedziach zdaniami prostymi, pojedynczymi, ale nieobce są im zdania wielokrotnie złożone. Umiejętność używania zdań podrzędnie złożonych jest nabywanie stopniowo, w ciągu wielu lat nauki szkolnej.

Istotnym faktem dla rozwoju mowy jest to, że wraz ze wstąpieniem do szkoły mowa przestaje być tylko narzędziem telekomunikacji, ale staje się też przedmiotem poznania. Stymulująco na mowę wpływa opanowanie podstawowych wiadomości o częściach mowy, słowotwórstwie, składni.

Bodźcem coraz lepszego zaznajomienia się ze strukturą gramatyczną języka jest przyswojenie przez dziecko nowej postaci mowy- mowy pisanej. Język pisany staje się nowym językiem człowieka. Zaczynają jednak powstawać i pewne trudności wynikające ze zderzenia tych dwóch języków. Nie wszystkie wyrazy polskie pisze się zgodnie z ich brzmieniem. Uczeń musi opanować wiele reguł ortograficznych, wyćwiczyć je, by unikać błędów przy pisaniu.

Poza pisaniem, w procesie mowy łączy się umiejętność czytania. Czytanie, jak i pisanie wymaga od dziecka dojrzałości wielu funkcji fizjologicznych i psychicznych. Zaburzenia w ich obrębie stają się przyczyną poważnych trudności w nauce w klasie ”O”, a potem w dalszych klasach.

Doskonali się mowa dziecka jako narzędzie społecznej komunikacji. Dokonują się w niej rozmaite zmiany ilościowe i jakościowe, pojawiają się nowe jej formy i rodzaje.
    Najważniejszym osiągnięciem dziecka w tym względzie jest przyswojenie umiejętności czytania i pisania. Po raz pierwszy w życiu dziecko uczy się gramatyki. Poznaje trudny i skomplikowany system języka ojczystego, który dotychczas przyswoiło sobie tylko od strony praktycznej. Ucząc się czytać i pisać analizuje dźwięki mowy, a także składa je w sylaby i wyrazy. Z rozwojem mowy pisanej wiąże się także nauka ortografii. Mały uczeń musi zatem opanować wiele reguł ortograficznych i wyćwiczyć je w praktyce. W zakresie mowy ustnej dziecko poddaje się wymogom na lekcji. Uczy się odpowiadać na zadane mu pytania, zgłasza się do odpowiedzi, gdy ma ochotę. Wypowiada się zwięźle i jasno, stara się nie odbiegać od tematu, a rozwijać go w sposób coraz bardziej logiczny.
    Dla rozwoju mowy ucznia i procesu przyswajania wiadomości ogromne znaczenie ma myślenie

U dzieci rozpoczynających naukę szkolną dość często spotyka się defekty mowy, które znacznie utrudniają dalszą pracę nad językiem i tym samym hamują nierozerwalnie związana z językiem myślenie. (107 ta sama pozycja)

1.6.Kształtowanie się osobowości dziecka w młodszym wieku szkolnym.

Psychiczne cechy osobowości człowieka, jego zdolności i umiejętności, cechy jego charakteru kształtują się w ciągu całego życia. Człowiek nie rodzi się z taką lub inną osobowością, ale staje się nią.

Osobowość dziecka jest strukturą złożoną i podlegającą w toku rozwoju dojrzewaniu i hierarchizacji.

Różni się tym od osobowości dorosłego, że jest jeszcze „nieskrystalizowana”.

„Osobowość jest swoistym, scalonym i zorganizowanym systemem całego postępowania (zachowania się) człowieka.”

Czynnikami wpływającymi na kształtowanie się osobowości są :

Aktywność własna kształtująca osobowość, środowisko biologiczne i społeczne, role społeczne, osoby znaczące i przejmowanie wzorów.

Składkami osobowości są : temperament, zdolności i uzdolnienia, inteligencja, potrzeby, zainteresowania, postawy oraz obraz samego siebie i obraz świata.

W psychologii rozwojowej przyjmuje się na ogół, iż :

• osobowość małego dziecka kształtuje się różnie w zależności od warunków środowiskowych, w których dziecko żyje oraz od procesu wychowawczego;

• osobowość małego dziecka odznacza się ogromną plastycznością;

• w ciągu pierwszych lat życia kształtują się te podstawy osobowości dziecka, które w poważny sposób zdecydują o dalszym jej rozwoju.

Psychologowie uważają, że zasadniczym okresem kształtowania się osobowości jest pierwszych pięć lat życia człowieka.

Młodszy wiek szkolny, w który wkroczyło dziecko 7 - letnie, charakteryzuje doskonalenie się struktury całej osobowości. Szereg nowych zjawisk nie tylko pogłębia, ale w licznych przypadkach także nadaje nowy kierunek rozwojowi osobowości dziecka w wieku szkolnym.

W tym wieku dziecko porównuje swój wygląd zewnętrzny z wyglądem rówieśników, pragnie być do nich podobne. Wszelkie różnice w wyglądzie fizycznym wpływają niekorzystnie na rozwój obrazu samego siebie. Na kształtowanie się osobowości dziecka wpływają takie różnorodne defekty fizyczne.

Dążność do zaspokajania potrzeb jest jednym z ważniejszych wyznaczników rozwoju osobowości. Powstawanie nowych potrzeb psychologicznych (poznawczych, społecznych, sukcesu, przynależności do grupy) jest uzależnione od zaspokajania potrzeb podstawowych, takich jak : potrzeby biologiczne, potrzeba bezpieczeństwa i miłości.
Dziecko w młodszym wieku szkolnym coraz bardziej poszerza swoją wiedzę o świecie. Ważną rolę odgrywają tu zainteresowania dziecka. Dojrzewający układ umożliwia coraz doskonalsze przetwarzanie napływających bodźców. Pod wpływem oddziaływań środowiskowych ustala się też typ temperymentalny dziecka (choleryk, sangwinik, flegmatyk, melancholik).

Na rozwój osobowości w wieku od siedmiu do dwunastu lat, w drugiej mierze wpływa środowisko rówieśnicze. Jednostka akceptowana przez grupę będzie miała tolerancję do pozytywnego obrazu siebie.
Dla dziecka wiele znaczy, w tym wieku nauczyciel, który jest wzorem do naśladowania. Jego zdanie, jak i zdanie rówieśników jest ważniejsze dla dziecka, niż zdanie rodziców.

Osobowość jest jednolitą i zorganizowaną całością, jaką tworzą funkcje psychiczne jednostki. To „zintegrowany” system utrwalonych postaw i tolerancji zachowania się, za pomocą których jednostka w charakterystyczny dla siebie sposób przystosowuje się do swego środowiska.

E. Hurlock: Rozwój dziecka. Warszawa 1960

L. Wołoszynowa: Psychologia ogólna i rozwojowa. Warszawa 1965, s.136.

L. Wołoszynowa: Młodszy wiek szkolny. [W] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Żebrowska. Warszawa 1975, s.625.

„Rozwój dziecka w młodszym wieku szkolnym a cele, treści, organizacja i efekty procesu edukacyjnego.”
Źródło: Kamila Mironowska

Encyklopedia geograficzna świata. Wyd PWN(płytka multimedialna)

E. Hurlock: Rozwój dziecka. Warszawa 1961, s.318-320.

L. Wołoszynowa: Młodszy wiek szkolny. [W] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Żebrowska Warszawa 1976, s.631-632 .

M. Przetacznikowa, G. Makiełło - Jarża: Psychologia rozwojowa i wychowawcza dzieci i młodzieży. Warszawa 1985, s.334.

L. Wołoszynowa: Młodszy wiek szkolny. [W] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Żebrowska Warszawa 1976, s.627.

B. Jaworska: Teoretyczne podstawy edukacji wczesnoszkolnej. Płock 1999, s.189.

M. Lewica: Psychologia spostrzegania społecznego. Warszawa 1985.

B. Jaworska; Teoretyczne podstawy edukacji wczesnoszkolnej. Płock 1999, s.199.

B. Jaworska: Teoretyczne podstawy edukacji wczesnoszkolnej. Płock 1999, s.206.

L. Wołoszynowa: Młodszy wiek szkolny. [W] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Żebrowska. Warszawa 1975, s.531.

L. Wołoszynowa: Młodszy wiek szkolny. [W] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Żebrowska Warszawa 1975.

Por. L. Wołoszynowa : Młodszy wiek szkolny [W:] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży.

Red. M. Żebrowska. Warszawa. P W N. 1986

Por. I. Raszkiewicz : Młodszy wiek szkolny. Warszawa. Wyd. ”Nasza Księgarnia”. 1983

L. Wołoszynowa: Młodszy wiek szkolny. [W] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Żebrowska Warszawa 1975, s.539.

Por. M. Przetacznikowa : Rozwój i wychowanie dzieci i młodzieży w średnim wieku szkolnym. Warszawa.

Wyd. „Nasza Księgarnia”. 1971

L. Wołoszynowa: Młodszy wiek szkolny. [W] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Żebrowska Warszawa 1975, s.539.

Por. J. Bogdanowicz : Rozwój fizyczny dziecka. Warszawa. P Z W L.1960

Por. H. Spionek : Dziecko leworęczne. Warszawa. Wyd. „Nasza Księgarnia”.1961

Por. M. Bogdanowicz : Leworęczność u dzieci. Warszawa. W S i P. 1992

Por. E. Hurlock :Psychologia dziecka. Warszawa. P W N. 1985

J. Pieter: Testy uzdolnień ruchowych. Kultura Fizyczna 1998.

Por. M. Przetacznik - Gierowska , G. Makkiełło - Jarża : Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku

dziecięcego. Warszawa W S i P.1992

L. Wołoszynowa: Młodszy wiek szkolny. [W] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Żebrowska Warszawa 1975, s.625.

Mgr I.Troc „Charakterystyka psychofizycznego rozwoju dziecka w młodszym wieku szkolnym.”

I. Roszkiewicz „Młodszy wiek szkolny” Wa-wa 1983 Nasza Księgarnia

S. Szuman : Psychologia wychowawcza wieku szkolnego. Kraków. Wiedza - Zawód - Kultura. 1947,s. 99

L. Wojciechowska : Właściwości rozwojowe dziecka w młodszym wieku szkolnym. „Życie Szkoły” nr 12, 1985, s. 622 - 626

red. M. Żebrowska „Psychologia rozwoju dzieci i młodzieży” Wa-wa 1977

Por. L. Wołoszynowa : Młodszy wiek szkolny [W:] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M.

Żebrowska. Warszawa. P W N. 1986

I. Roszkiewicz „Młodszy wiek szkolny” Wa-wa 1983 Nasza Księgarnia

L. Wołoszynowa : Młodszy wiek szkolny [W:] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Red. M. Żebrowska.

Warszawa . P W N. 1986, s. 326

Por. M. Przetacznik - Gierowska, G. Makkiełła - Jaża : Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku

dziecięcego. Warszawa. W S i P. 1992

Por. M. Porębska : Osobowość i jej kształtowanie się w dzieciństwie i młodości. Warszawa. W S i P. 1991

¹Por. M. Chłopkiewicz : Osobowość dzieci i młodzieży: rozwój i patologia. Warszawa. W S i P 1991

Por. L. Wołoszywowa : Psychologia ogólna i rozwojowa. Warszawa. P Z W S. 1965

Por. L. Wołoszynowa : psychologia ogólna i rozwojowa. Warszawa. P Z W S. 1965

---