Wstęp

W roku 2011 Majków obchodzi 700-lecie swojego istnienia. Jubileuszowe

obchody pozwalają na pełniejsze poznanie i popularyzację naszej małej
ojczyzny.

Henryk Filipek z Majkowa Folwarku wraz z braćmi Zdzisławem i

Leszkiem wystąpili z pomysłem uczczenia tego wydarzenia i podjęli działania,
aby jubileusz miał odpowiednią oprawę. Powołano Społeczny Komitet
Organizacyjny Obchodów 700-lecia Majkowa. Z jego inicjatywy postanowiono
upamiętnić datę powstania Majkowa na pamiątkowej tablicy umieszczonej na
obelisku - głazie w miejscu dawnej wsi i folwarku.

Komitet wydał także folder Jubileusz 700-lecia Majkowa z

zamieszczonym kalendarium ważniejszych wydarzeń w dziejach wsi, aby
przygotować społeczność Majkowów do obchodów jubileuszu. Jednocześnie
zaproponowano wydanie zwięzłego, popularnego opracowania historii wiosek.
Zadania, dość trudnego, ze względu na skąpe, zachowane źródła historyczne,
rozproszone dokumenty i publikacje, podjęli się Henryk Filipek i Piotr Just.

Niestety, niespodziewana śmierć Henryka Filipka pokrzyżowała plany ich

wspólnej pracy. I tak, Piotr Just rozpoczął samodzielne poszukiwania w
Archiwum Państwowym, w bibliotekach w Piotrkowie Tryb. i w Łodzi.
Wówczas w gromadzeniu potrzebnych materiałów o Majkowie, a także ich
analizie oraz przy redagowaniu tekstu pomógł mu Jan Ratuszniak – student
historii UŁ.

W opracowaniu o Majkowie skoncentrowaliśmy się na czterech głównych

zagadnieniach:
1. Funkcjonowanie i rozwój Majkowa jako wsi królewskiej.
2. Powstanie w dobrach Majkowskich, w miejsce pierwotnej wsi i folwarku,
pięciu nowych wsi na nowych zasadach lokacyjnych, które w swych nazwach
zachowały główny trzon Majków, ale dla odróżnienia otrzymały drugi człon:
Duży, Średni, Mały, Folwark i Kolonia - później Holendry Majkowskie, a po
przekształceniach językowych Olendry.
3. Okres okupacji hitlerowskiej, a szczególnie dane dotyczące strat ludności. W
oparciu o dostępne materiały z licznymi pomyłkami jak i na podstawie
wywiadów z rodzinami, które straciły swoich bliskich w latach II wojny
światowej uporządkowano listę pomordowanych mieszkańców poszczególnych
wsi.
4. Zmiany w gospodarce rolnej oraz w organizacji życia mieszkańców wsi na
przestrzeni 700 lat jej istnienia.

Mniej uwagi poświęciliśmy okresowi międzywojennemu, Polsce Ludowej

i czasom współczesnym, gdyż okresy te znane są społeczeństwu Majkowów, a
poza tym, wiedza o nich jest dostępna w dość bogatej literaturze.

Pisząc historię Majkowa, chcieliśmy pokazać życie naszych przodków,

ich zmagania i dążenia do zmian. Jednocześnie zachęcamy, szczególnie

1

młodych mieszkańców Majkowów do poszukiwań i pogłębiania wiedzy o
swojej małej ojczyźnie, do zapisywania opisów wydarzeń i wspomnień.

W drugiej części niniejszej publikacji zamieszczamy wspomnienia

starszych mieszkańców Majkowów, którzy często w emocjonalny sposób,
ukazują fragmenty życia i wydarzeń widziane z ich perspektywy.

W końcowej części książki zamieszczamy archiwalne materiały i zdjęcia

dokumentujące historię Majkowa.

Dziękujemy Panu Leszkowi Filipkowi za udostępnienie swoich wierszy

Dzieje wsi Ziemi Majkowskiej opisane wierszem, przedstawiających w
poetyckiej formie historię i życie mieszkańców Majkowów. Dziękujemy także
autorom wspomnień i wszystkim tym, którzy w jakikolwiek sposób przyczynili
się do powstania tej książki.

Szczególnie dziękuję małżonce Joannie, bez której cierpliwości i wsparcia

podczas moich wielomiesięcznych poszukiwań w archiwum i bibliotekach, ta
publikacja by nie powstała.

Wyrażamy także podziękowanie Wójtowi Gminy Grabica – Pani inż.

Edwardzie Wójcik, za wsparcie i sfinansowanie wydania książki.

Autorzy

2

Spis treści

I.

Część pierwsza. Historia Majkowa - Piotr Just, Jan Ratuszniak

1. Położenie geograficzne i środowisko przyrodnicze
2. Osadnictwo w dobrach majkowskich
3. Rozwój terytorialno-administracyjny
4. Okres okupacji hitlerowskiej
5. Praca na roli i życie codzienne
6. Oświata, kultura, stowarzyszenia
7. Zakończenie
8. Bibliografia

II.

Część druga. Wspomnienia

1. Dzieje wsi Ziemi Majkowskiej opisane wierszem - Leszek Filipek
2. Ludzie związani i zasłużeni z Majkowa Dużego, Średniego,

Małego, Folwarku i Olendrów - Piotr Just

3. Był taki dom - ks. Antoni Just
4. Wspomnienia - Czesław Wężyk
5. Przeżycia z czasów okupacji - Halina Barbara Filipek-Fijałkowska
6. Mój udział w Armii Krajowej - Marian Wężyk
7. Wspomnienie z okresu Powstania Styczniowego w Majkowie -

Antoni Wężyk

8. Wspomnienie scholariusa Podstawowej Szkoły Powszechnej w

Szydłowie - ks. Antoni Just

9. Od żyta, owsa i ziemniaków do warzyw ekologicznych - Zofia

Bauer

10. Ilustracje

Wykaz skrótów

AK – Armia Krajowa
APPT – Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim
fl. – floren, moneta
ćw. – ćwiczenia
gm. – gmina
GRN – Gromadzka Rada Narodowa
gen. – generał

3

GG – Generalne Gubernatorstwo
gr – grosz
h – hektar
km – kilometr
KGW – Koło Gospodyń Wiejskich
kl. – klasa, oddział szkolny
ks. – ksiądz
KSM – Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży
LZS – Ludowe Zespoły Sportowe
M – Majków
MF – Majków Folwark
MD – Majków Duży
MM – Majków Mały
MŚ – Majków Średni
mr. - morga
O – Olendry
OSP – Ochotnicza Straż Pożarna
PCK – Polski Czerwony Krzyż
PPRN – Prezydium Powiatowej Rady Narodowej
PRN – Powiatowa Rada Narodowa
par. - parafia
por. – porucznik
ppor. rez. – podporucznik rezerwy
ps. – pseudonim
pw. – pod wezwaniem
PWN – Państwowe Wydawnictwo Naukowe
RŁ – Rocznik Łódzki
sygn. – sygnatura (zespół)
św. – święty
UG – Urząd Gminy
ur. – urodzony
woj. – województwo
ZMW – Związek Młodzieży Wiejskiej
ZWZ – AK – Związek Walki Zbrojnej – Armii Krajowej

4

CZĘŚĆ PIERWSZA

HISTORIA MAJKOWA

1311-2011

5

1. Położenie geograficzne i środowisko przyrodnicze

Majków jest położony w strefie nizin środkowopolskich, na Równinie

Piotrkowskiej, która graniczy od zachodu z Wysoczyzną Bełchatowską, a od
wschodu z dolinami rzeki Pilicy. Znajduje się w środkowej części Wyżyny
Łódzkiej w pobliżu 51

o

24’ szerokości geograficznej pn. i 19

o

38’ długości

geograficznej wsch., w odległości około 6 km na zachód od Piotrkowa
Trybunalskiego.

6

Rzeźba terenu jest mało urozmaicona. Występują niewielkie wzniesienia

i liczne dolinki charakteryzujące się łagodnymi, rozległymi i mniej nachylonymi
stokami i leniwymi spadkami wód. Wsie Majków znajdują się na wysokości od
212 do 232 m n.p.m.

Najwyżej są położone grunty w południowej części Majkowa Średniego,

w okolicy dawnej wsi Majków, a dziś określanej nazwą topograficzną Stara
Wieś. Najniżej są położone tereny nad rzeką Skawą w okolicach wsi Olendry.
Rzeźba terenu, charakter materiału skalnego, zmiany klimatu i sieć wodna są
pozostałością działania lądolodu skandynawskiego, a szczególnie jego drugiego
wkroczenia na ten teren, zwanego lodowcem doby warciańskiej. Obszar Polski
był nawiedzany przez lądolód skandynawski 3-4 krotnie, z tym, że długotrwałe
okresy międzylodowcowe charakteryzowały się klimatem umiarkowanym,
niejednokrotnie cieplejszym niż obecnie, co też miało znaczenie na budowę
geologiczną i rzeźbę terenu. Na ziemię piotrkowską lodowiec doby warciańskiej
wtargnął dwoma jęzorami, jeden na obszar zachodni od Majkowa, a drugi na
wschód. Pomiędzy jęzorami tegoż lodowca zgromadziły się duże ilości
materiału skalnego, dość wysoko położonego w układzie południkowym, co
spowodowało w sposób wyrazisty powstanie działu wodnego wysokiego rzędu
pomiędzy dwoma głównymi dorzeczami Polski, pomiędzy dorzeczem Odry na
zachodzie oraz dorzeczem Wisły, do której odpływają rzeki z terenu Majkowa.
Przez tereny Majkowa przepływały (dziś stanowią zaledwie okresowe rowy
z wodą) z zachodu na wschód dwie rzeki: Strawa i Skawa (dziś zwana także
Rakówką). Na przestrzeni wieków nazewnictwo tych rzek przedstawiane było
zmiennie w różnych dokumentach.

W południowej części dóbr od Gomulina poprzez Majków Duży,

Twardosławice i dalej po północnej stronie miasta Piotrkowa Tryb. płynie
Strawa. Druga rzeka Skawa, która swe źródła ma na pograniczu pastwisk
Majkowa Średniego i pól wsi Szydłów, od stawu Czarnego, płynie północną
doliną przez tereny Majkowa Średniego, Olendrów i za Jarostami łączy się
z rzeką Wierzejką (której źródła znajdują się pod Papieżami) i koło wsi Raków,
jako już jedna rzeka skręca na południe i przepływa przez jezioro Bugaj i dalej
łączy się ze Strawą. Pod Przygłowem wpada do Luciąży, lewobrzeżnego
dopływu Pilicy. W wielu dokumentach rzeka Skawa płynie od Majkowa aż do
Luciąży, w późniejszych tylko do Rakowa lub Poniatowa. W źródłach z XIII w.
występują: Skawa, od źródeł do Luciąży jako Koprzywnica (Coprivnica), zaś
Strawa do ujścia Wierzejki, jako Pirszna (Pirsna)

1

.

Cechą charakterystyczną systemu wodnego była i jest zmienność zasobów

wody w rzekach i stawach. Najwyższy stan wody notowano w okresach
roztopów wiosennych, a drugorzędne maksimum odnotowywano w lipcu. Stany
niskie obserwowano na początku czerwca i w końcu lata we wrześniu. Roczna
norma opadów atmosferycznych jest niska i wynosi około 550 mm. Zasoby wód

1

S. Zajączkowski, S.M. Zajączkowski, Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem

łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, Łódź 1966.

7

powierzchniowych stojących są znikome. W średniowieczu były wyższe stąd
liczne stawy i sadzawki oraz strumyki, dopływy Strawy i Skawy. Z biegiem
czasu stawały się coraz mniejsze, szczególnie po intensywnym wykarczowaniu
lasów i osuszeniu gruntów pod hasłem melioracji rolnych, a ostatnio w wyniku
powstałego leja depresyjnego kopalni węgla brunatnego w Bełchatowie, co
spowodowało przesuszenie gruntów ze szkodą dla przyrody i gospodarki.
Oprócz wymienionych dwóch rzek z małymi dopływowymi strumykami
w średniowieczu, a dziś suchymi, łagodnymi dolinkami, na terenie Majkowa
znajdowały się trzy stawy oraz kilkanaście sadzawek. Największy obszarowo
staw, zwany dziś Gromadzkim, znajduje się po lewej stronie rzeki Skawy
w Olendrach. Jego powierzchnia wynosi około 1 ¼ morgi i stan wody prawie się
nie zmienia. Drugi staw o nazwie Odrowąż znajduje się na zachodnim
pograniczu Majkowa Folwarku z Majkowem Dużym (ostatnio określany jako
staw dworski). Wchodził on w skład ogrodu dawnego wójtowskiego folwarku.
W przeprowadzonej lustracji w 1564 r.

2

znajdujemy jego opis: Staw Odrowąż

przy wsi Mojkow na smużku w boru na suchy rok nie ma dostatku wody, leje
wzdłuż na 1 staju i mało nie tak szeroki, woda na 2 łokcie, głęboki, dobry dla
tarliska albo na odrost karpi. W tejże wsi sadzawka na wsi, która przysycha

3

.

Trzeci staw zwany Czarny o niewielkim lustrze wody jest u źródeł rzeki Skawy
na pograniczu pól Majkowa Średniego i Szydłowa, wśród drzew i krzewów.
Sadzawki naturalne wspominane w dokumentach i zaznaczone na mapie

4

dziś

już nie istnieją. Znajdowały się pośrodku wsi Majków, istniały nadal po jej
likwidacji w 1874 r., ale stopniowo zarastały, wysychały i w roku 2003 wraz
z otaczającymi łąkami zostały zamienione na grunty orne, a jedynym śladem
dawnej dolinki u podnóża południowego stoku najwyższego wzniesienia
i sadzawek jest rów melioracyjny z sączącą się w kierunku wschodnim wodą.
Ten sam los spotkał sadzawki zlokalizowane po północnej stronie zabudowy
dawnego folwarku. Pozostało jedynie kilka sadzawek na obszarze Majkowa
Dużego, które stopniowo zarastają i zanikają. Niektóre zostały pogłębione przez
właścicieli, inne istniejące sadzawki wykonane zostały przez człowieka.

Warunki klimatyczne nie są najlepsze. Średnia temperatura roczna wynosi

około 7,5

o

C, przy czym najchłodniejszym miesiącem jest styczeń ze średnią

temperaturą – 2,5

o

C, a najcieplejszym lipiec +18

o

C. W średniowieczu średnia

temperatura roczna była zapewne wyższa o około 3

o

C i teren był bardziej

podmokły, bagienny. Zmiany następowały stopniowo w miarę wycinania lasów,
co było związane z rozwojem osadnictwa i koniecznością zwiększania obszarów
gruntów pod uprawę oraz zapotrzebowaniem na drewno, głównie jako budulca.
Rzeźba terenu charakteryzująca się niewielkimi wzniesieniami, nie stawia
przeszkód dla przepływu mas powietrza różnego pochodzenia. Toteż
odnotowujemy zmienność warunków pogodowych, a klimat tego obszaru jest

2

Lustracja woj. Wielkopolskiego i kujawskiego 1564-1565. Cz. I. wyd. A. Tomczak. Bydgoszcz 1961, s. 41

3

Staje – jednostka długości około 134 m. Łokieć – jednostka długości od 0,47 – 0,78 m. w: Leksykon PWN,

Warszawa 1972, s. 1104 i 651

4

Rys. Karola F.Mintera z 1839 r. – zbiory własne

8

kształtowany przede wszystkim przez równoleżnikowe ruchy mas powietrza.
Mamy zatem napływ wilgotnych mas powietrza polarno-morskiego oraz
polarno-kontynentalnego. Zdecydowanie przeważają zachodnie i południowo-
zachodnie kierunki wiatru, a wyraźnie zaznaczają się kierunki wschodnie
i północno-wschodnie, prawie brak jest wiatrów z kierunku północnego.

Gleby na terenie Majkowa rozwinęły się na podłożu skał luźnych,

czwartorzędowych, przeważnie polodowcowych jako gliny zwałowe,
morenowe, żwiry i piaski. Przeważają gleby lekkie, mało urodzajne, z przewagą
bielic, a w dolinkach rzek mamy gleby mułowo-bagienne. Na urozmaiconej
przestrzeni w wielu miejscach spotykamy przyniesione przez lodowiec
z północnych obszarów Polski luźne skały, złożone przeważnie z piasków
i żwirów powstałe z rozkruszenia skał skandynawskich. Piaski, żwiry i gliny są
wartościowymi surowcami użytecznymi, ale że występują wyspowo
i w niewielkich warstwach nie były na tym terenie eksploatowane. Jednak piaski
z większą zawartością krzemionki występujące na obszarze Majkowa Małego
i Majkowa Dużego były wydobywane jako surowiec podstawowy do wyrobu
szkła w hucie w Piotrkowie Trybunalskim, o czym pisze K. Badziak

5

i o czym

mówi uchwała Rady Gminy w Szydłowie

6

.

W okresie okupacji w 1943 r. Niemcy okresowo dla potrzeb huty

w Piotrkowie Trybunalskim wydobywali piasek w Majkowie Małym
i Majkowie Dużym. Podwody, z rozkazu Niemców, zapewniali gospodarze
okolicznych wiosek, a kopanie i ładowanie piasku wykonywali dowożeni Żydzi
z getta w Piotrkowie Tryb. Żwiry były wydobywane w niewielkiej ilości
w Majkowie Średnim w 1935 r. do budowy remizy OSP, a następnie w latach
1960-64 do budowy własnych domów w trzech gospodarstwach.

Szata roślinna ukształtowała się pod wpływem gospodarki człowieka.

Pierwotnie prawie cały teren dóbr Majkowskich pokrywały lasy, głównie lasy
niskie liściaste tzw. łęgi z dominacją brzozy, osiki i jałowca. W zabagnionych
odcinkach rzecznych, których w średniowieczu było znacznie więcej,
występowały bagienne lasy olchowe - olesy. Grądy, czyli lasy dębowo-grabowe
były na tym terenie rzadkością. Występowały tylko na wschód od Majkowa
i jeszcze w XIX w. nazywane były Wielkim lub Czarnym Lasem. Ciągnęły się od
Szydłówki na teren dóbr Byki

7

. Lasy, jak już wspomniano, były trzebione

i w XIX w. na terenie Majkowa pozostały tylko resztki zarośli w północno-
wschodniej części dóbr, okolicy Olendrów i zachodniej części Majkowa
Średniego przy trakcie Gomulin – Szydłów oraz w pobliżu stawu Odrowąż
w Majkowie Dużym.

W dolinkach rzek rozwijała się bujnie roślinność wodna i szuwarowa, ale

w wyniku zmniejszania się wód i przeprowadzonej melioracji prawie całkowicie

5

K. Badziak. Szklana Hortensja. Dzieje huty w Piotrkowie Trybunalskim, Łódź 1982, s. 14

6

APPT. Akta gm. Szydłów, sygn. 33/512. Rada Gminy na swym posiedzeniu w dniu 6 lipca 1925 wystąpiła z

obciążeniem Huty Kara o pokrycie kosztów utrzymania dróg z powodu zniszczenia przez furmanów
dostarczających piasek do huty.

7

K. Głowacki, Urbanistyka Piotrkowa Tryb. plan 138 i 416. Kielce 1984, s. 94 i 261.

9

zniknęła. Nie spotykamy już tataraku, kmieci błotnej (kaczeńce),
niezapominajek, situ rozpierzchłego, skrzypu i wierzby wiciowej. Zniknęła
także bogata roślinność naturalna występująca na łąkach, polach, granicach
i pastwiskach, jak: mak wątpliwy, kąkol, chaber, cykoria dzika, rumianek
pospolity, gorczyca polna (ognicha), oset, wyka ptasia i inne. Coraz rzadziej
spotykamy, kiedyś masowo występujące rośliny ruderalne w obejściach
domowych, jak: pokrzywa, łopian, bylica, piołun i bez czarny. Kiedyś jednak,
łąki i pastwiska odznaczały się bogactwem świata roślinnego. Wiosną mieniły
się różnobarwnymi kolorami kwiatów. Wśród zbóż czerwieniły się maki,
rozkwitały niebieskie chabry i wyka ptasia, a na zagonach zbóż jarych
i ziemniaków obficie, uciążliwa dla rolników, występowała w żółtych barwach
gorczyca polna (ognicha) i falowały błękitne kwiatki lnu.

W świecie zwierząt, tak jak w świecie roślin, zaszły w wyniku działań

człowieka (osadnictwo, wyrąb lasów, zanieczyszczenia atmosfery, masowe
stosowanie środków chemicznych) ogromne zmiany. Spośród zwierząt łownych,
które w przeszłości były tu dość obficie reprezentowane, pozostał tylko zając,
a sarnę można zobaczyć tylko w okresowym jej przemieszczaniu się. Zwierzęta
wodne prawie już nie występują. Znacznie zmniejszyła się liczba owadów,
a jedynie nadal mamy bogaty, barwny świat motyli. Z ptaków, dość
powszechnie występuje wróbel mazurek, gołąb, gawron i szpak, w mniejszej
ilości zaś sikorka, kuropatwa i bażant. Całkowicie zniknęły: kruk, zięba, dzięcioł
i przepiórka. Z ssaków małych dość pospolity jest jeszcze kret i mysz. Brak jest
natomiast wiewiórek, nietoperzy, sów i kuny domowej.

Przez dobra Majkowskie, które znajdowały się na pograniczu

Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza od wczesnego średniowiecza
przechodziły ważne drogi publiczne (gościńce) i szlaki handlowe. Znajdowały
się one pod ochroną panującego. W nieodległym Piotrkowie przebiegały drogi
łączące dwie stolice pierwszych Piastów. Piotrków w XVI w. stał się jednym
z najważniejszych węzłów komunikacyjnych na tym obszarze. To tu krzyżowały
się szlaki ze wschodu ( z Rusi na zachód i północ) i z południa (od Krakowa do
Torunia), inaczej mówiąc, krzyżowały się drogi z Mazowsza, Małopolski,
Śląska, Rusi i Wielkopolski. Część tych szlaków przebiegała bezpośrednio przez
dobra majkowskie. Była to droga publiczna w kierunku zachodnim, przez
Rokszyce, Grocholice i Szczerców do Wielunia i Wrocławia, a druga odnoga
przez Widawę do Sieradza. W XIV w. powstało drugie połączenie na zachód
i wiodło przez Majków, Wadlew, Łask do Sieradza i dalej do Wielkopolski.
Znaczenie tych dróg bardziej wzrosło, kiedy Piotrków rozpoczął karierę jako
miejsce wieców, zjazdów, synodów, a później sejmików, sejmu i trybunału. Ten
układ dróg istnieje do dziś i ma odbicie w postaci drogi numer 8 (Warszawa -
Piotrków - Wrocław) i drogi numer 12 (Lublin - Piotrków - Sieradz - Kalisz).
Należy zauważyć, że tak w przeszłości, jak i obecnie żadna wieś Majkowa, poza
dawnymi karczmami, a ostatnio część Majkowa Małego, nie była zlokalizowana
bezpośrednio przy drogach publicznych, a tylko równolegle w pewnych

10

odległościach. Sieć dróg lokalnych, łączących wieś i folwark Majków
z okolicznymi miejscowościami i Piotrkowem w początkach XIX w.
przedstawiają dwa dokumenty

8

, które ukazują, że z Majkowa odchodziło aż

osiem dróg lokalnych. Na wschód zmierzały dwie drogi, jedna prosto przez
Twardosławice do Piotrkowa i druga w kierunku do Szydłówki i dalej do
Piotrkowa. Na północ mamy drogę do Holendrów Majkowskich (dziś Olendry)
oraz do Szydłowa Osady i w kierunku do Szydłowa do dworu z połączeniem
z gościńcem Piotrków - Łask. Na zachód ciągnęły się droga do majątku Cisów
(Cisowa - Zaborów), na południe do Gomulina i do Rokszyc w połączeniu
z gościńcem Piotrków - Wieluń. Drogi lokalne uległy pewnym zmianom po
1874 r. kiedy powstały trzy nowe wioski (MD, MŚ, MM) i z niewielkimi
zmianami funkcjonują do dziś. Niezmiennie pozostała droga od Majkowa przez
Twardosławice do Piotrkowa Tryb., do Olendrów i do Rokszyc. Natomiast nowo
wytyczona droga przez Majków Duży jest przedłużona na zachód do Gomulina,
a z Majkowa Średniego na zachód do traktu Szydłów - Gomulin i na wschód do
Majkowa Folwarku (północnego) i dalej przez Małe Twardosławice do
Piotrkowa Tryb. Ponadto od Majkowa Średniego w zachodniej części wsi
wybudowano w 1994 r. nową drogę łączącą wieś z Szydłowem. Droga ta
z mostkiem na rzece Skawie ułatwia i przybliża mieszkańcom wsi podróżowanie
do szkoły i kościoła w Szydłowie oraz do gminy w Grabicy. Także Majków
Mały ma drogę z zachodu na wschód przez wieś i dalej w kierunku południowo-
wschodnim łączącą się z drogą numer 12. Olendry, najbardziej wysunięta wieś
na północ, oprócz osiemnastowiecznej drogi na południe do Majkowa ma
połączenie na zachód z Szydłowem Kolonią, na wschód ze wsią Polesie
i Bąkowiec oraz na północ z Żychlinem i Wolą Bykowską. Wszystkie drogi
krajowe i gminne (lokalne), z wyjątkiem drogi Olendry - Szydłów i Majków
Średni – do traktu Gomulin - Szydłów, mają dziś powierzchnię bitumiczną.

8

Plan Ekonomii Rządowej Piotrków i okolice, rys. KF. Mintera, 1839 r. w: K. Głowacki. Urbanistyka Piotrkowa

Trybunalskiego, Kielce 1984, rys. 126 i 403, s. 254 i 88

11