Cz³owiek prehistoryczny dzieje

œwiadomych i zamierzonych elemen-

swego plemienia spisywa³ w tów umieszcza na rysunku wiele treœci
postaci malunków skalnych. podœwiadomie. Wiele innych testów
Staro¿ytni Egipcjanie stworzyli pozwala wprawnemu terapeucie na
jêzyk pisany, który obrazowa³ np.

zmierzenie chocia¿by poziomu

dzieje bóstw i zmar³ych faraonów

intelektualnego u dzieci [„Narysuj

we wnêtrzach piramid. Sztuka osobê”] czy te¿ zbadanie osobowoœci
towarzyszy zatem cz³owiekowi od

zarówno u dzieci jak i doros³ych

czasów prehistorycznych a¿ po

[„Narysuj drzewo”]. Diagnoza rysunku

dzieñ dzisiejszy. Jednak¿e jej nie ogranicza siê jedynie do analizy
funkcja znacznie siê zmieni³a.

ukoñczonego ju¿ dzie³a. Wa¿na jest

Wraz z rozwojem freudowskiej obserwacja dokonywana podczas

psychoanalizy w latach trzydziestych

tworzenia. Si³a nacisku kredki, wyraz

XX wieku ekspresja twórcza zosta³a

twarzy, napiêcie miêœni, czy te¿

uznana za narzêdzie terapii. Wa¿nym

kolejnoϾ umieszczanych na rysunku

czynnikiem tego narzêdzia okaza³ siê

elementów to tylko niektóre, niezwykle

fakt, i¿ badany przekazuje rysuj¹c

wa¿ne i cenne dla bacznego

treœci œwiadome, ale tak¿e – obserwatora

informacje.

nieœwiadome. Teoria Freuda opiera³a

Rysunek jest jedn¹ z wielu form

siê w g³ównej mierze na interpretacji

ekspresji. Wspania³ym œrodkiem

symboli reprezentuj¹cych utracone

wyrazu lubianym przez dzieci jest

wspomnienia i niepokój. Art terapia

tak¿e glina, która daje nie tylko okazjê

wiele lat póŸniej powróci³a w pracach

ku temu by siê wybrudziæ, jest tak¿e

Carola Gustawa Junga i Carla Rogersa.

wspania³ym i cierpliwym „adresatem”

Wspó³czeœni terapeuci jednog³oœnie

uczuæ i emocji twórcy. Glinê mo¿na

przyznaj¹, ¿e ekspresja poprzez

ugniataæ, uderzaæ, daj¹c wyraz z³oœci,

sztukê jest wspania³ym narzêdziem

mo¿na j¹ œciskaæ i wa³kowaæ. Lepienie

terapii, a tak¿e diagnozy zaburzeñ

z gliny daje szansê zobaczenia swego

emocjonalnych i deficytów rozwojo-

dzie³a z wiêcej ni¿ jednej perspektywy,

wych u dzieci. Sztuka pe³ni, bowiem

czego nie mo¿emy dokonaæ w

bardzo wa¿n¹ rolê w rozwoju i przypadku rysunku. Praca w glinie
kszta³towaniu osobowoœci dziecka –

pomaga kszta³towaæ zachowania i

pomaga ujawniæ t³umione emocje, obraz samego siebie. Wspaniale
pomaga mu przej¹æ nad nimi kontrolê.

odprê¿a i wycisza.

Jest bezpiecznym sposobem uwolnie-

Art terapia bez koniecznoœci

nia od napiêæ. Wp³ywa pozytywnie na

diagnozy jest, zatem wspania³¹ terapi¹

ró¿ne sfery ¿ycia psychicznego – sam¹

w

sobie.

Naukowcy

udowodnili,

intelekt, procesy poznawcze i sferê

¿e tworzenie spe³nia ró¿norodne

emocjonaln¹. Zdarza siê, ¿e stanowi

funkcje:

jedyny sposób komunikacji ze

- odprê¿a w przypadku stresu

œwiatem, rodzicami czy terapeut¹.

- pozwala na wyciszenie dzieci

Czêsto spotykanym tematem

cierpi¹cych na nadpobudliwoœæ,

rysunku diagnostycznego jest

której konsekwencj¹ jest m...in.

„rodzina”.

zaburzenie koncentracji

Test ten pozwala dziecku bez s³ów

- w medycynie pomaga

(czasem trudnych do wypowiedzenia)

w leczeniu pacjentów cierpi¹cych

przedstawiæ swoj¹ rodzinê i swoje w

na choroby przewlek³e, pozwala

niej miejsce. Ma³y pacjent oprócz

im utrzymaæ odpowiednie

nastawienie do leczenia i wiarê
w wyzdrowienie.

Czêsto wykorzystywanym w terapii

dzieciêcej elementem odprê¿aj¹cym i
wyciszaj¹cym jest tworzenie mandali.

Uzdrawiaj¹ca moc mandali.
Czym jest mandala? To rysunek na

planie ko³a. S³owo mandala z sanskrytu
oznacza ca³y œwiat, œwiêty kr¹g,
centrum. Motyw Mandali by³ i nadal jest
wykorzystywany w wielu kulturach i
religiach. Mnisi tybetañscy traktuj¹
tworzenie mandali jako formê
medytacji. Okr¹g, w który wpisany jest
rysunek jest czêsto spotykanym
elementem w œwi¹tyniach chrzeœci-
jañskich, buddyjskich i islamskich.
Wspomniany ju¿ Carol G. Jung zaobser-
wowa³, ¿e jego pacjenci w sytuacjach
dezorientacji, zagubienia, lêku lub
depresji kreœl¹ bezwiednie koliste
kszta³ty na papierze. Jung wysnu³
teoriê, ¿e dzia³anie to jest d¹¿eniem do
uzyskania harmonii i wewnêtrznego
³adu. Okr¹g stanowi powtarzaj¹cy siê,
harmonijny cykl – ¿ycia, ruchu planet,
dnia i nocy. Ogranicza, ale daje
pacjentowi poczucie bezpieczeñstwa.
Kiedy Jung zacz¹³ wykorzystywaæ
mandale w terapii móg³ okreœliæ za ich
pomoc¹ stan emocjonalny pacjenta i
jego problemy. Uzna³, ¿e tworzenie
mandali ma du¿y terapeutyczny wp³yw
na autora, daje tak¿e mo¿liwoœæ
wgl¹du, a w³¹czenie ich do terapii
pomaga wyprowadziæ pacjentów ze
stanów depresyjnych i nerwic.

Wspó³czeœnie mandala jest nadal

wykorzystywana w terapii. Tworzenie
mandali mo¿e opieraæ siê na kolorowa-
niu gotowych rysunków wpisanych w
ko³a lub tworzeniu i malowaniu jej
samodzielnie od podstaw. Mandale
mo¿na wykonywaæ przy pomocy
kredek, mo¿na równie¿ wyklejaæ j¹
kolorowymi ziarnami, plastelin¹ lub
malowaæ farbami. W nauczaniu stanowi
jedn¹ z technik supernauczania,
pomagaj¹c¹ dzieciom np. w opano-
waniu pisania literek. S³u¿¹ do tego
specjalne mandale, w które wpisane s¹
litery alfabetu. W ksiêgarniach mo¿na
kupiæ zeszyty z gotowymi wzorami
mandali do kolorowania. Wykonanie
mandali to tak¿e wspania³e wprowa-
dzenie do nauki. Wycisza i pomaga siê
skoncentrowaæ. Najpierw przyjmij do
wiadomoœci i uwierz w to, ¿e potrafisz
rysowaæ. To bardzo wa¿ne. Tworzysz dla
siebie, a tworzenie ma przynieϾ Ci
radoœæ i odprê¿enie. Daj siê porwaæ
radoœci tworzenia i obudŸ w sobie œpi¹ce
dziecko. Zadbaj o to, by nikt Ci nie
przeszkadza³. Warto pomyœleæ te¿ o
oprawie muzycznej. Odpowiednio
dobrana muzyka relaksacyjna lub
klasyczna pomo¿e Ci siê odprê¿yæ i
ca³kowicie oddaæ siê tworzeniu. Zacznij
od namalowania okrêgu. Dalej – niech
prowadzi Ciê Twoja wyobraŸnia. Zaufaj
jej.

trener Akademii Nauki
Jowita Szabelska-¯o³nierzak

ART TERAPIA

Od zarania dziejów cz³owiek za pomoc¹ ró¿nych

form ekspresji uwiecznia³ historiê ludzkoœci,

spisywa³ tradycje i wierzenia,

które nastêpnie przekazywano kolejnym pokoleniom.

5