Pytanie nr 17 Pojęcie motywu, źródła motywów i formy redukcji napięcia motywacyjnego.
Motyw to uświadomienie celu i programu, umożliwiające danej osobie podjęcie określonej czynności. Tomkins określa motyw jako sygnał określonej potrzeby, ale bez wystąpienia emocji sygnał ten byłby zbyt słaby, aby uruchomić program działania.
Przeżywanie negatywnego nastroju motywuje człowieka do systematycznego przetwarzania informacji (zazwyczaj wówczas, gdy trzeba rozwiązać skomplikowany problem), a przeżywanie nastroju pozytywnego powoduje, że ludzie nie angażują wysiłku poznawczego. Emocje i nastroje mogą też być dla podmiotu informacjami, że zbliża się on do osiągnięcia celu albo, że już go osiągnął (pozytywne stany afektywne). bądź leż że tak się nie dzieje (stany negatywne).
Najważniejsze poznawcze mechanizmy motywacyjne wiążą się z takimi zjawiskami, jak ciekawość poznawcza, oczekiwania, aspiracje, fantazje i marzenia oraz różne formy niezgodności poznawczej.
Ciekawość i uruchamiane przez nią dążenia nierzadko bywają silniejszym motywem działania niż inne bardziej podstawowe potrzeby.
Kolejnym czynnikiem poznawczym uruchamiającym ludzkie działania są oczekiwania. Poziom oczekiwań pozostaje w pozytywnym związku z motywacją do realizacji założonego wyniku. Im wyższe oczekiwania tym wyższa motywacja, tym lepsze osiągnięte wyniki (nawet wtedy, gdy wynik jest niższy od oczekiwań) i tym wyższa satysfakcja z osiągniętego rezultatu.
Aspiracje (i inne formy marzeń czy fantazji) uruchamiaj ą motywację wtedy, gdy dotyczy to sytuacji sprawnościowych, w których wynik zależy od wykonania określonych działań przez podmiot, oraz gdy wyobrażenia zostaną przekształcone w cele działania.
Najlepiej znanym i najczęściej opisywanym poznawczym mechanizmem motywacyjnym jest niezgodność (rozbieżność, sprzeczność, niestosowność, konflikt, nierównowaga, itp.) poznawcza. Każda sytuacja, w której wyst. niezgodność między danymi poznawczymi, jest źródłem przykrości i przykrość ta jest tym większa i tym większe pojawiają się tendencje do usunięcia jej źródła, im większa jest niezgodność: im ważniejsze są dane poznawcze pozostające w niezgodności oraz im trudniejsza do usunięcia, a więc dłużej trwająca jest niezgodność.
W pewnych warunkach motywacja może być uruchamiana przez samą niezgodność, natomiast w innych warunkach potrzebne jest zaangażowanie Ja, aby niezgodność danych poznawczych uruchomiła zachowanie. Obecność innych czynników motywacyjnych w sytuacji niezgodności poznawczych nie eliminuje motywacyjnego działania niezgodności, a co najwyżej je modyfikuje.
Czynnikiem redukującym motywację jest:
• brak wpływu na przebieg zdarzeń, w które uwikłane jest działanie
• brak informacji o osiąganym wyniku
• spostrzegany brak postępu
• spostrzeganie, że prawdopodobieństwo osiągnięcia wyniku nie rośnie, a spada.
Wszystkie te czynniki mogą paraliżować motywację i sprawiać, że ludzie porzucają przedsięwzięcia, które wcześniej z zaangażowaniem realizowali.