20. Typy motywacji.
Motywacje oparte na zasadzie przywracania równowagi. Homeostaza - proces, w którym organizm przejawia reakcje ukierunkowane na utrzymanie stałości swego wewnętrznego środowiska. Wiele tego typu procesów ma charakter automatyczny.
• Motywacja odżywiania się i zaspokajania pragnienia - dawniej wiązane z homeostazą, obecnie stwierdzono, że zapobiegają one pojawieniu się stanu zaburzenia homeostazy, nie są natomiast reakcją na tę sytuację.
• Motywacja seksualna - niema charakteru homeostatycznego
• Motywacja do osiągania równowagi poznawczej - ma charakter homeostatyczny, nie jest zbyt silna Motywacje oparte na zaburzeniach równowagi. Wiele organizmów przejawia dążenie do poszukiwania nierównowagi.
• Motywacje hedonistyczne - dążenie do doświadczenia pozytywnego unikania negatywnego afektu; nie ma nic wspólnego z mechanizmami o charakterze homeostatycznym, ale może mieć - stany organizmu związane z przeżywaniem negatywnych emocji(np. spowodowanych utratą czegoś) uruchamiają dążenie do przywrócenia utraconego stanu rzeczy.
• Poszukiwanie nowości, złożoności i ciekawość poznawcza - poszukiwanie wrażeń, emocji(oglądanie filmów grozy mimo przeżywania silnego lęku), poszukiwanie i uzyskiwanie informacji i wiedzy - motywacja epistemiczna - natrafia na niedoskonałości naszego umysłu. Potrzeba poznania - skłonność do angażowania się w przetwarzanie informacji i czerpania z tego satysfakcji. Jest ona indywidualną właściwością każdego człowieka.
• Motywacja własnej efektywności - motywacja kompetencji ( posiadania zdolności do efektywnej interakcji z własnym
środowiskiem, podstawa zachowań sprzyjających doświadczaniu własnej efektywności.); motywacja do stawania się czynnikiem sprawczym we własnym środowisku ( potrzeba kontroli jest u człowieka tak silna, że wielu wypadkach nabiera on złudnego przekonania, iż wywiera wpływ na wydarzenia, które obiektywnie mają charakter losowy- iluzja kontroli).
• Motywacje oparte na strachu i nadziei ( koncepcja Mowrera) - Obecność bodźców motywuje organizm do przejawiania
zachowań redukujących strach- Strach wiąże się ze wzrostem popędu natomiast spadkowi popędu towarzyszy nadzieja, którą wiąże się z uczeniem się unikania. Organizm przeżywający nadzieję stara się kontynuować, a także nasilać zachowania dotychczasowe.
Motywacja zadaniowa. Specyficznie ludzka. Każde zachowanie motywowane zadaniowo można opisać: z perspektywy ukierunkowania ( wyniku, celu. zamiaru), z perspektywy intensywności(tempa- nakładu pracv. podniesionych kosztów) oraz ustrukturowania.
• Zadania - sytuacja, w której stan obecny różni się treściowo czy psychologicznie od stanu pożądanego. Jest sytuacją
rozbieżności, a celem jest osiągnięcie stanu korzystnego z perspektywy standardów podmiotu. Zadanie uruchamia poznawcze i afektywne procesy motywacyjne, oparte na mechanizmie redukowania rozbieżności, można spotkać wiele klasyfikacji zadań np.
-zadania wymyślone przez nas samych
-zadania wypracowane wspólnie z innymi
-zadania zapożyczone od innych drogą naśladownictwa
-zadania narzucone przez innych (często wywołują opór) Rodzaj zadań przesądza uruchomionych mechanizmach motywacyjnych i o przebiegu działaniŁ-
• Plany działania - mają ułatwić realizacje działania, są sposobem psychicznego wyprzedzania zdarzeń, przewidywania własnych działań, ich skutków i sytuacji, jaka zaistnieje w wyniku działań podmiotu, stanowią też podstawę decyzji o kontynuacji, zaniechaniu lub-zakończeniu działania. W wypadku celów odległych, złożonych, ogólnych nie tylko cel motywuje do działania, ale też płan i zamiar (poczucie konieczności) zrealizowania planu. Plany mogą być różnorodne, np. kompletne, niekompletne;
złożone, proste itd.
• Perspektywa czasowa w realizacji zadań - problem ten obejmuje dwa zagadnienia:
1. lokalizacja działania oraz celu i lub wyniku działania w czasie. Dotyczy przyszłości. Ludzie (wg Beacha) konstruują przyszłość przez tworzenie trojakiego rodzaju obrazów:
- obrazów trajektorii, czyli wyobrażeń celów do osiągnięcia
- obrazów strategii, czyli planów osiągnięcia celów
- obrazów wartości, czyli standardów unikania
Zdarzenia przyszłe różnią się na wymiarze pozytywności. kontrolowalności, nieuchronności. Hazel Markus i Nurius uważają, że obraz przyszłości jest obrazem przyszłego możliwego Ja.
2. orientacja w czasie jako czynnik motywacyjny - z orientacją na przyszłość wiąże się większa wytrwałość w
działaniach celowych, większa zdolność do odraczania gratyfikacji, silniejsza tendencja do wewnętrznych atrybucji przyczyn sukcesu, a szczególnie atrybucji do wysiłku. Natomiast Natomiast orientacją na tu i teraz wiążą się silne efekty demotywacyjne.
Motywacje symultaniczne. To samo zachowanie jest realizacją równocześnie wielu motywów, zadań, celów działania. Albo też jeden proces motywacyjny steruje osiąganiem jednego wyniku, a inny proces steruje osiąganiem innego wyniku. W tym wypadku procesy motywacyjne mogą mieć charakter równoległy albo naprzemienny, a czynności mogą być motywacjami równorzędnymi albo działającymi hierarchicznie. Motywacje hierarchiczne. Dwa sposoby analizy:
• Odwołuje się do założenia, że motywy ludzkiego działania mają powszechnie hierarchiczny charakter - bez zaspokojenia potrzeb niższego rzędu nie mogą zostać zaspokojone potrzeby wyższego rzędu.
• Odwołuje się do założenia, że człowiek ukierunkowany na realizację wiełu zadań, podlegający rozlicznym wymaganiom
zewnętrznym, musi ustalać, co jest ważniejsze, co powinno być zrobione najpierw, wykonanie jakich działań jest niezbędne, aby
przejść do innych działań.
Konflikty motywów. Motywacje mogą pozostawać w konflikcie. Konflikt może polegać na tym, że dwie lub więcej możliwości wzajemnie się wyklucza, a tylko jedną z nich można osiągnąć (dwie równie atrakcyjne możliwości) lub tylko jednej z nich można uniknąć (dwie równie awersyjne możliwości). Trzy podstawowe rodzaje konfliktów"
• Konflikt dążenie - dążenie wiąże się z koniecznością wyboru pomiędzy dwiema pozytywnymi możliwościami o zbliżonym stopniu atrakcyjnoścL
• Konflikt unikanie - unikanie wiąże się z koniecznością wyboru pomiędzy dwiema negatywnymi możliwościami o zbliżonym stopniu wersyjności
• Konflikt dążenie - unikanie - określona możliwość decyzyjna wywołuje zarówno uczucia pozytywne jak i negatywne. W miarę zbliżania się do celu rośnie zarówno siła dążenia jak i unikania, przy czym siła przyrost siły dążenia jest wolniejszy od przyrostu siły unikania.