Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Władza rodzicielska rodziców nad dziećmi o ile jest
wykonywana prawidłowo nie podlega żadnej ingerencji z
zewnątrz. Jeśli jednak jedno albo oboje rodziców nie wykonują
tej władzy lub wykonują ją wadliwie  sąd rodzinny może
podjąć stosowne działania zmierzające do wyeliminowania
nieprawidłowości.
Pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej jest najostrzejszym środkiem
ingerencji sądu opiekuńczego w sferę stosunków między rodzicami a
dziećmi, przez jego zastosowanie bowiem rodzice tracą całkowicie tę
władzę. Ze względu na tak daleko idące skutki pozbawienia władzy
rodzicielskiej sąd może je orzec tylko wtedy, gdy stosowane dotychczas
łagodniejsze środki nie dały rezultatu, bądz
gdy z uwagi na drastyczne
okoliczności danego przypadku jest oczywiste, że stosowanie środków
łagodniejszych byłoby niecelowe.
Art. 111 ż 1 przewiduje trzy rodzaje przyczyn pozbawienia władzy: a)
trwałą przeszkodę w jej wykonywaniu; b) nadużywanie tej władzy; c)
rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka. Pierwsza
przyczyna może być niezawiniona, dwie następne muszą zawierać w
sobie element winy rodziców. Mimo to pozbawienie władzy, jak już
powiedziano, nie ma charakteru kary wobec rodziców, sąd opiekuńczy
zatem w orzeczeniu nie stwierdza, czy orzekł pozbawienie władzy z winy,
czy bez winy rodziców.
Trwała przeszkoda to przeszkoda, która według wszelkich przewidywań
nie ustanie albo wprawdzie ustanie, ale nie można się spodziewać, by
nastąpiło to przed uzyskaniem przez dziecko pełnoletności.
Zaniedbywanie przez rodziców ich obowiązków względem dziecka
uzasadnia pozbawienie władzy rodzicielskiej tylko wtedy, gdy ma
charakter rażący. Za takie mogą być uznane zaniedbania poważne, np.
pijaństwo, marnotrawstwo, prowadzenie rozwiązłego trybu życia,
uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka.
Skutkiem pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej jest utrata ogółu
praw i obowiązków składających się na tę władzę, a na ich miejsce
wchodzi opieka. Rodzice jednak nie tracą innych praw i obowiązków,
jakie przysługują im względem dziecka z tytułu stosunku rodzicielskiego.
Korzystają więc ze stanu cywilnego pochodzenia dziecka od nich,
1
zachowują prawo do alimentów od dziecka, prawo dziedziczenia po nim -
jeżeli nie zostali uznani za niegodnych dziedziczenia ( art. 928 ż 1 k.c.).
Dziecko również w takiej sytuacji zachowuje prawo do alimentacji oraz
prawo do dziedziczenia po rodzicach. Prawo osobistej styczności z
dzieckiem, jako nie stanowiące elementu władzy rodzicielskiej,
przysługuje rodzicom bez względu na pozbawienie ich tej władzy, chyba
że sąd opiekuńczy orzeknie zakaz tego prawa.
Ustanie przyczyny pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej nie
powoduje automatycznie jej odżycia. Art. 111 ż 2 stanowi bowiem, że
sąd opiekuńczy może wówczas władzę tę przywrócić.
Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej jest wolny od opłat.
2