ORGANIZACJA SA
UŻBY ZAGRANICZNEJ
CENTRALNE ORGANY PAC
STWOWE DLA STOSUNKÓW
Z ZAGRANIC

MINISTER SPRAW
GA
OWA PAC
STWA RZ
D
ZAGRANICZNYCH
MINISTERSTWO SPRAW
ORGANY ZAGRANICZNE
ZAGRANICZNYCH
PRZEDSTAWICIELSTWA DYPLOMATYCZNE
-ð AMBASADY
-ð POSELSTWA
-ð MISJE PRZY ORGANIZACJACH MI
DZYNARODOWYCH
-ð INNE PLACÓWKI O UZNANYM STATUSIE DYPLOMATYCZNYM
URZ
DY KONSULARNE
-ð KONSULATY GENERALNE
-ð KONSULATY
-ð WICEKONSULATY
-ð AGENCJE KONSULARNE
POZOSTAA
E PRZEDSTAWICIELSTWA I PLACÓWKI
ZAGRANICZNE
-ð BIURA RADCY (ATTACHE) HANDLOWEGO
-ð BIURA KONSULA HANDLOWEGO (Å»EGLUGOWEGO)
-ð ATASZATY WOJSKOWE
-ð PLACÓWKI INFORMACYJNO  KULTURALNE
1
Protokół dyplomatyczny:
1. Ceremoniał dyplomatyczny regulujący formy
obcowania
2. Reguły stosowane w korespondencji
dyplomatycznej (protocole de chancelleries)
2
Wyznaczniki etykiety biznesu
 zasada precedencji
 zasada dostosowania siÄ™
 szacunek dla innych
3
Kultury ekspresyjne i powściągliwe
-ð sposób wypowiadania siÄ™
-ð stopieÅ„ akceptacji kontaktu dotykowego
-ð uÅ›cisk dÅ‚oni
-ð kontakt wzrokowy
-ð dystans przestrzenny
4
ZASADY PIERWSZEC
STWA
Øð GOŚĆ PRZED GOSPODARZEM
Øð GOŚĆ Z ZAGRANICY PRZED GOÅšCIEM Z
KRAJU
Øð KOBIETA PRZED M
ŻCZYZN

Øð STARSZY RANG
PRZED MA
ODSZYM
RANG

5
KLASY SZEFÓW MISJI
I. AMBASADOROWIE I NUNCJUSZE
II. POSA
OWIE I NUNCJUSZE
III. CHARGÉ D AFFAIRES (EN PIED, AD INTERIM)
6
STOPNIE DYPLOMATYCZNE
W POLSKIEJ SA
UŻBIE ZAGRANICZNEJ
1. ambasador tytularny
2. radca  minister
3. I radca
4. radca
5. I sekretarz
6. II sekretarz
7. III sekretarz
8. attache
7
KLASY KONSULÓW
1. KONSUL GENERALNY
2. KONSUL
3. WICEKONSUL
4. AGENT KONSULARNY
8
Precedencja stanowisk w Polsce
1. Prezydent RP
2. Marszałek Sejmu
3. Marszałek Senatu
4. Prezes Rady Ministrów
5. Kardynał  Przewodniczący Konferencji
Episkopatu
6. Wicemarszałek Sejmu
7. Wicemarszałek Senatu
8. Wiceprezesi Rady Ministrów
9. Minister Kancelarii Prezydenta
10. Minister Rady Ministrów
11. Arcybiskup (katolicki, protestancki,
prawosławny), rabin, imam
12. Ambasador
13. Poseł
14. Senator
9
15. Biskup
16. Konsul
17. Wojewoda
18. Marszałek Sejmiku Wojewódzkiego
19. Wicewojewoda
20. Wicemarszałek Sejmiku Wojewódzkiego
21. Prezydent Miasta
22. PrzewodniczÄ…cy Rady Miasta
23. Konsul Honorowy
24. Wiceprezydent Miasta
25. WiceprzewodniczÄ…cy Rady Miasta
26. Członek Zarządu Miasta
27. Członek Rady Miasta
28. Rektor Uczelni
29. Prezes Firmy
30. Dyrektor Firmy
10
HIERARCHIA MIEJSC
PRZY STOLE PREZYDIALNYM
4 2 X 1 3
11
Usytuowanie miejsca honorowego
okna
X główne
wejście
okna
X
okna
główne wejście
X - miejsce honorowe
12
ZASADY WYWIESZANIA FLAGI
·ð POWÓD WYWIESZANIA FLAGI
·ð GODZINY WYWIESZANIA
·ð ZASADY TRAKTOWANIA FLAGI
·ð WYWIESZANIE NA KILKA DNI
·ð Å»AA
OBA
·ð UMIESZCZANIE NA SAMOCHODZIE
·ð UMIESZCZANIE NA BUDYNKU
·ð WYWIESZANIE FLAGI WA
ASNEJ I GOÅšCIA
·ð WYWIESZANIE FLAG WI
KSZEJ ILOÅšCI PAC
STW
13
Hierarchia umieszczania flag
1. Flaga RP
2. Flaga innego państwa
3. Flaga województwa
4. Flaga powiatu
5. Flaga gminy
6. Flaga UE
7. Flaga organizacji ogólnopolskiej
8. Flaga organizacji międzynarodowej
9. Flaga służbowa (policja, poczta, itp.)
10. Flaga firmowa (instytucji, uczelni, klubu
sportowego itp.)
11. Flaga okolicznościowa
14
ZASADY PIERWSZEC
STWA PRZY
PODPISYWANIU UMÓW
BILATERALNYCH
Øð nazwy umawiajÄ…cych siÄ™ stron, instytucji,
nazwiska itp.,
Øð jÄ™zyk umowy
Øð Å‚Ä…czenie stron
Øð pieczÄ™cie
Øð podpisy
15
POWODY ODMOWY AGREMENT
-ð PERSONA TURPIS
-ð PERSONA INGRATA
-ð STOSUNKI RODZINNE
16
ZAKOC
CZENIE MISJI DYPLOMATYCZNEJ
-ð ZMIANY USTROJOWE
-ð ZMIANY OSOBY MONARCHY
-ð UTRATA NIEPODLEGA
OÅšCI
-ð PERSONA  NON GRATA
-ð OSOBA  NIE DO PRZYJ
CIA
-ð WYBUCH KONFLIKTU ZBROJNEGO
-ð ZERWANIE, ZAWIESZENIE STOSUNKÓW
DYPLOMATYCZNYCH
-ð ODWOA
ANIE SZEFA MISJI (CZA
ONKA
PERSONELU DYPLOMATYCZNEGO)
17
PISMA CEREMONIALNE
1. PISMA KANCELARYJNE
np. listy uwierzytelniające, listy odwołujące, listy uroczyste
2. PISMA GABINETOWE
np. listy komisyjne, exequatur
3. LISTY ODR
CZNE
4. OR
DZIA
18
PISMA URZ
DOWE
A. PISMA O RÓŻNYCH FORMACH
1. NOTA PODPISANA
2. NOTA SA
OWNA
3. MEMORANDUM
4. AIDE-MEMOIRE
B. PISMA O RÓŻNYM PRZEZNACZENIU
1. NOTA ZBIOROWA
2. NOTY IDENTYCZNE
3. NOTA OKÓLNA
4. NOTA POUFNA I TAJNA
5. NOTA AD REFERENDUM
19
TYTUA
Y WYST
PUJ
CE W KORESPONDENCJI
DYPLOMATYCZNEJ
-ð TYTUA
Y GODNOÅšCI
-ð TYTUA
Y POSIADANIA
a). tytuły pełne
b). tytuły niepełne
c) tytuły skrócone
-ð EPITETY
-ð TYTUA
Y POKREWIEC
STWA
-ð TYTUA
Y RODOWE
-ð TYTUA
Y KURTUAZYJNE
20
DOR
CZANIE I PRZESYA
ANIE
KORESPONDENCJI DYPLOMATYCZNEJ
DOR
CZANIE PISM
-ð NA AUDIENCJI CEREMONIALNEJ
-ð NA AUDIENCJACH NIEUROCZYSTYCH
-ð ZA POÅšREDNICTWEM LUB NA TERENIE
PAC
STWA TRZECIEGO
PRZESYA
ANIE PISM
-ð ZA POÅšREDNICTWEM GOC
CA-POSA
AC
CA
-ð ZA POÅšREDNICTWEM KURIERA
DYPLOMATYCZNEGO
-ð ZA POÅšREDNICTWEM POCZTY
21
SPOSOBY REAKCJI NA OTRZYMANE
PISMO DYPLOMATYCZNE
1. Przyjęcie pisma dyplomatycznego
2. Odrzucenie pisma dyplomatycznego
3. Zwrot pisma dyplomatycznego
4. Nieprzyjęcie pisma dyplomatycznego
5. Zignorowanie otrzymanego pisma
22
TYPY ROZMÓW PRZEDSTAWICIELI
DYPLOMATYCZNYCH
1. ROZMOWA NEGOCJACYJNA
2. ROZMOWA INFORMACYJNA
3. DEMARCHE (PROTEST DYPLOMATYCZNY)
4. INTERWENCJA DYPLOMATYCZNA
23
ABC ROZMOWY TELEFONICZNEJ
1. Nie mamrocz pod nosem
2. Mów powoli
3. Nie mów monotonnie
4. Staraj się, żeby twój głos tchnął energia
5. Uśmiechaj się od czasu do czasu
6. Mikrofon  około 3 cm od ust
7. Kontroluj swój akcent
8. Żadnej konsumpcji w trakcie rozmowy
24
Wizyty zagraniczne
najważniejszych osobistości państwowych
% wizyta państwowa
% wizyta oficjalna
% wizyta robocza
25
WIZYTY DYPLOMATYCZNE
PODZIAA
ZE WZGL
DU NA CEL I FORM
:
-ð WIZYTY UROCZYSTE
-ð WIZYTY KURTUAZYJNE
-ð WIZYTY ROBOCZE (ROBOCZE KONTAKTY OSOBISTE)
-ð WIZYTY PRYWATNE (TOWARZYSKIE KONTAKTY DYPLOMATYCZNE)
PODZIAA
ZE WZGL
DU NA MIEJSCE WIZYTY:
-ð WIZYTY U PRZEDSTAWICIELI WA
ADZ CENTRALNYCH
-ð WIZYTY U PRZEDSTAWICIELI WA
ADZ TERENOWYCH
-ð WIZYTY W KORPUSIE DYPLOMATYCZNYM
26
PROCEDURA SKA
ADANIA WIZYT
KOLEJNOŚĆ SKA
ADANIA WIZYT
WIZYTY ZE WSPÓA
MAA
ŻONKIEM CZY ODDZIELNIE
ROZKA
AD WIZYT W CZASIE
CZAS I MIEJSCE WIZYT
UZGADNIANIE WIZYT
PRZEBIEG WIZYTY
27
ZASADY UKA
ADANIA PROGRAMU
·ð priorytet  zaÅ‚atwianie problemów
merytorycznych
·ð czas na kontakty towarzyskie, zwiedzanie
·ð prywatność podczas weekendu
·ð skÅ‚ad delegacji witajÄ…cej
28
RODZAJE BILETÓW WIZYTOWYCH
-ð URZ
DOWE
-ð PRYWATNE
-ð WSPÓLNE
29
Bilet wizytowy dyplomatyczny
·ð zasady pisania na bilecie
·ð skróty korespondencyjne
·ð zasady stosowania skrótów korespondencyjnych
·ð zasady wrÄ™czania/przesyÅ‚ania
30
UMOWNE INICJAA
Y STOSOWANE NA
KARTACH WIZYTOWYCH
p.f.
-ð gratulacje, powinszowania
p.r.
-ð podziÄ™kowanie
p.p.
-ð przedstawienie osoby,
której kartę załączamy
p.f.c.
-ð dla zawarcia znajomoÅ›ci
p.c.
-ð kondolencje
p.p.c.
-ð pożegnanie
p.f.N.A.
-ð życzenia z okazji Nowego
Roku
p.f.F.N.
-ð życzenia z okazji Å›wiÄ™ta
narodowego
31
WR
CZANIE BILETÓW WIZYTOWYCH
·ð moment wrÄ™czania
-ð spotkanie umówione
-ð spotkanie przypadkowe
-ð wrÄ™czanie starszej osobie
-ð zmiana pracy
·ð sposób wrÄ™czania
-ð tylko raz tej samej osobie
-ð indywidualnie (miÄ™dzy dwiema
osobami)
-ð nie wrÄ™czać podczas posiÅ‚ku
·ð wyglÄ…d wizytówki
32
ZASTOSOWANIE BILETÓW WIZYTOWYCH
1.ZAMIAST WIZYTY
2.ZAMIAST LISTU
3.PRZEDSTAWIANIE
33
ZAPROSZENIE  TREŚĆ
Informacje podstawowe
-ð kto zaprasza
-ð kogo zaprasza
-ð na kiedy
-ð na co (cocktail, obiad, lunch itp.)
-ð na którÄ… godzinÄ™
-ð w jakim miejscu
-ð z jakiej okazji
Informacje dodatkowe
-ð przewidywany ubiór
-ð potwierdzenie obecnoÅ›ci
34
s. t.  sine tempore
c. t.  cum tempore
35
STRÓJ OBOWI
ZUJ
CY
1. STRÓJ GALOWY
FRAK: WHITE TIE
CRAVATE BLANCHE
HABIT
FULL DRESS
2. STRÓJ WIECZOROWY
SMOKING:
BLACK TIE
CRAVATE NOIR
3. STRÓJ WIZYTOWY
STRÓJ CIEMNY: DARK SUIT
INFORMAL
TENUE DE VILLE
4. STRÓJ WEDA
UG UZNANIA OSOBY
ZAPRASZANEJ
STRÓJ SWOBODNY: TENUE DE FĘTE
(STRÓJ NIEZOBOWI
ZUJ
CY)
36
śniadanie/lunch
ubranie wizytowe (jaśniejsze odcienie)
ubranie spacerowe
suknie wizytowe, kostium
obiad, przyjęcia bufetowe (bankiety)
ubranie wizytowe, smoking, frak
lampka wina, koktajle
ubranie wizytowe lub spacerowe
37
PORY WYDAWANIA PRZYJ
Ć
1. PRZYJ
CIA ODBYWAJ
CE SI
NA SIEDZ
CO
 12.30  14.30 (POCZ
TEK)
-ð ÅšNIADANIE (ÅšNIADANIE BUFETOWE)
 19.00  20.30 (POCZ
TEK)
-ð OBIAD (OBIAD BUFETOWY)
(KRAJE POA
UDNIOWE  19.00  21.00)
 POCZ
TEK 16.00
-ð KAWY, HERBATKI
 KONIEC 18.30
2. PRZYJ
CIA ODBYWAJ
CE SI
NA STOJ
CO
 12.00  13.00 (POCZ
TEK)
-ð LAMPKA WINA*
 POCZ
TEK 16.00
-ð COCKTAILE*
 KONIEC 20.00
 19.00  20.30 (POCZ
TEK)
-ð PRZYJ
CIA Z BUFETEM
*
podaje siÄ™ czas trwania
38
BIZNES LUNCH I OBIAD BIZNESOWY
·ð uzgodnienie terminu i miejsca
·ð przybycie do lokalu i wybór stolika
·ð ubiór
·ð dobór daÅ„
·ð tematyka rozmów
·ð pÅ‚acenie rachunku
39
Typy stołów
·ð stół kwadratowy (square table)
·ð stół okrÄ…gÅ‚y (circular table)
·ð stół prostokÄ…tny (rectangular table)
-ð impériale
·ð stół owalny (oval table)
·ð stół w podkowÄ™ (U-shaped table)
·ð stół w grzebieÅ„ (E-shaped table)
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
·ð stół główny (head table)
40
Kolejność dań
1. Przystawka*
2. Zupa
3. Danie rybne
4. Danie mięsne
5. Sery
6. Deser
7. Owoce
8. Kawa
*
gdy menu przewiduje dwie przystawki: zimnÄ… i gorÄ…cÄ…, to
zimna  przed zupÄ…, a gorÄ…ca  po zupie.
41
Dobór napojów do poszczególnych dań
przystawki  wódki, wina
wytrawne
ryby, dania z jaj,  białe wytrawne
ostrygi, raki
potrawy z grzybów  czerwone wytrawne
mięso  czerwone wytrawne
(w Polsce do drobiu
często białe)
sery  czerwone wytrawne
deser  szampan, miód,
portwajn, portugalska
madera, wina słodkie
i półsłodkie
kawa  koniak, winiak, likiery
42
Dobór menu
Zasady ogólne
·ð punkt wyjÅ›cia: danie główne; pora roku,
pogoda
·ð wewnÄ™trzne zharmonizowanie menu
·ð zróżnicowanie menu
·ð kolorystyka daÅ„
Podejmowanie gości zagranicznych
·ð upodobania i uprzedzenia narodowe
·ð zakazy religijne
·ð czÄ™ste podejmowanie tych samych goÅ›ci
(zmiana menu)
43
ZAKOC
CZENIE PRZYJ
CIA
-ð Sygnalizowanie koÅ„ca posiÅ‚ku (kiedy,
kto, jak)
-ð Podawanie kawy w osobnym saloniku
-ð Opuszczanie domu gospodarza
-ð PodziÄ™kowanie za przyjÄ™cie
44
KWIATY
-ð KOLORYSTYKA
-ð ILOŚĆ
-ð SPOSOBY PRZEKAZYWANIA
-ð UWAGI DODATKOWE
45
UPOMINKI
-ð OKAZJE
-ð DOBÓR UPOMINKÓW
-ð WR
CZANIE UPOMINKÓW
-ð PRZYJMOWANIE UPOMINKÓW
46
Precedencja stanowisk w Polsce
Kraj
1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
2. Marszałek Sejmu
3. Marszałek Senatu
4. Prezes Rady Ministrów
5. Kardynał  Przewodniczący Konferencji Episkopatu
6. Wicemarszałek Sejmu
7. Wicemarszałek Senatu
8. Wiceprezesi Rady Ministrów
9. Minister Kancelarii Prezydenta
10. Minister  członek Prezydium Rządu
11. Minister Rady Ministrów
12. Prezes Trybunału Konstytucyjnego
13. Prezes Sądu Najwyższego
14. Arcybiskup
15. Ambasador
16. Prezes Narodowego Banku Polskiego
17. Prezes Naczelnego SÄ…du Administracyjnego
18. Prezes Najwyższej Izby Kontroli
19. Rzecznik Praw Obywatelskich
20. Prezes Instytutu Pamięci Narodowej
21. PrzewodniczÄ…cy Komisji Sejmowej
22. PrzewodniczÄ…cy Komisji Senackiej
23. Poseł
24. Senator
25. Biskup
26. Szef Kancelarii Prezydenta
27. Szefowie Kancelarii Sejmu i Senatu
28. Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
29. Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego
30. Sekretarz stanu
31. Podsekretarz stanu
32. Kierownik urzędu centralnego
33. Konsul
Województwo
1. Wojewoda i prezydent miasta stopnia wojewódzkiego
2. Marszałek Województwa
3. Przewodniczący Sejmiku Województwa
4. Wicewojewoda i wiceprezydent miasta w stopnia wojewódzkiego
5. Prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej
6. Przewodniczący Samorządowego Kolegium Odwoławczego
7. Wicemarszałek Województwa
8. Wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa
9. Członek Zarządu Województwa
10. Radny Sejmiku Województwa
11. Dyrektor generalny Urzędu Wojewódzkiego
12. Skarbnik Województwa
13. Szef rządowej administracji zespolonej (wojewódzki komendant, kurator, inspektor)
Powiat
1. Prezydent Miasta (miasto na prawach powiatu)
2. Starosta Powiatu
3. PrzewodniczÄ…cy Rady Miasta (miasto na prawach powiatu)
4. PrzewodniczÄ…cy Rady Powiatu
5. Konsul Honorowy
6. Z-ca Prezydenta Miasta (miasto na prawach powiatu)
7. Wicestarosta
8. WiceprzewodniczÄ…cy Rady Powiatu
9. Członek Zarządu Powiatu
10. Członek Rady Powiatu
11. Sekretarz Powiatu
12. Skarbnik Powiatu
13. Szef administracji zespolonej (powiatowy komendant, inspektor)
Gmina
1. Burmistrz Gminy (gm. miejska lub miejsko-wiejska z siedzibą w mieście) / Wójt Gminy
(gm. wiejska lub miejsko-wiejska z siedzibÄ… poza miastem)
2. Przewodniczący Rady Miasta/Miejskiej/Gminy (w zależności od typu gminy: miejska,
miejsko-wiejska, wiejska)
3. Z-ca Burmistrza/Wójta
4. WiceprzewodniczÄ…cy Rady Miasta/Miejskiej/Gminy
5. Członek Rady Gminy
6. Sekretarz Gminy
7. Skarbnik Gminy
8. Sołtys/Przewodniczący zarządu dzielnicy (osiedla)
9. PrzewodniczÄ…cy Rady Osiedla
10. Członek Rady Osiedla
UWAGA: Zasada ogólna powyższego brzmi: władza świecka przed duchowną,
ustawodawcza przed wykonawczą w obrębie danego szczebla (centralny, wojewódzki,
powiatowy, gminny), szef zawsze przed zastępcą, ale wiceszef wyższego szczebla
terytorialnego (np. województwa) lub organizacyjnego (np. Sejmu) przed szefem szczebla
niższego. Od tej listy istnieje szereg wyjątków dotyczących np. tego czy wita gości
gospodarz, czy też wita ich występujący na otwarciu główny mówca (np. referent wykładu
inauguracyjnego, który winien zacząć zawsze od powitania gospodarza niezależnie od jego
miejsca na drabinie ważności protokolarnej). Ponadto, jeżeli w ramach danego szczebla np.
Prezydent Miasta, wśród zaproszonych gości znajduje się (znajdują się) prezydent
(prezydenci) innego miasta, to w pierwszej kolejności witamy miejscowego.
Należy też dodać, że w Polsce nie ma oficjalnie ustalonej precedencji stanowisk.
Niektóre zasady wynikają z tradycji i kurtuazji. Np. w Polsce istnieje tradycja honorowego
pierwszeństwa stanu duchownego przed świeckim.
W przypadku, gdy osoba zajmujÄ…ca wysokie stanowisko deleguje w swoim imieniu
przedstawiciela, to nie korzysta on z precedencji osoby, która go delegowała. Obowiązuje
wówczas osobista precedencja osoby delegowanej.