Katedra Biochemii , Farmakologii i Toksykologii
Wydział Medycyny Weterynaryjnej
Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Zatrucie zwiÄ…zkami chromu
opracował prof. dr hab. Marcin Świtała
Materiały wykładowe z przedmiotu
Toksykologia weterynaryjna i ochrona
środowiska (tydzień 5 w.4 /2011)
WST
P
Chrom występuje na +3 i +6 stopniu utlenienia
Podstawowym złożem jest ruda chromowa tzw.
chromid która zawiera ok. 50% tlenku chromu
Cr203
WST
P
Zastosowanie związków chromu
Chrom jest metalem szeroko wykorzystywanym w
przemyśle metalurgicznym.
ZwiÄ…zki chromu sÄ… szeroko stosowane w
przemyśle chemicznym, farbiarskim, garbarstwie,
przy produkcji środków ogniotrwałych, w
przemyśle graficznym
WST
P
ZwiÄ…zki chromu zawarte w farbach i
barwnikach chromowych, gazach
spawalniczych, płynach antykorozyjnych,
cemencie, smarach i olejach przemysłowych
stanowią poważne z
ródło zagrożenia dla
człowieka
W zanieczyszczeniach , w których występuje
chrom często znajdują się inne metale np. Zn,
Pb, Al, Fe, Ca,
WST
P
Związki chromu w środowisku.
Stężenie chromu w wodach słodkich waha się
od 1 do 10 µg/l, wodach morskich od 0,1 do 5
µg/l, Stężenie w glebach może dochodzić do
100 µg/kg, w powietrzu miejskim zawartość
może wynosić 10-50 ng/m2.
WST
P
Rola chromu w organizmie
Chrom trójwartościowy jest mikroelementem.
Wchodzi w skład czynnika tolerancji glukozy (GTF).
Czynnik ten wpływa na wiązanie insuliny z recepto-
rem błonowym dla tego hormonu i ułatwia działanie
insuliny. Brak chromu w pożywieniu zmniejsza
tolerancjÄ™ glukozy u zwierzÄ…t
Chrom bierze udział w przemianie cholesterolu,
wpływa na aktywność tromboplastyny (zwiększając
krzepliwość krwi), wchodzi w skład trypsyny, zwięk-
sza aktywność beta-glukuronidazy. Wiąże się w zna-
czącej ilości z nukleoproteiną i kwasem rybonuklei-
nowymi chociaż rola tych wiązań nie jest znana.
Zatrucie zwiÄ…zkami chromu
U zwierząt zatrucie związkami chromu występuje
bardzo rzadko - dotyczy głównie przeżuwaczy lub
drobiu.
Zatrucie ma zazwyczaj postać ostrą chocznana
jest także postać przewlekła.
PRZYCZYNY ZATRUCIA
" Wypicie wody zanieczyszczonej zwiÄ…zkami
chromu.
" Omyłkowe podanie soli chromowych.
TOKSYCZNOŚĆ
DL chromianu sodowego wynosi - dla bydła wynosi
600 mg/kg,
DL dla cielÄ…t - 30-40 mg/kg przy podaniu przez 30
dni.
Drób toleruje podawanie w paszy chromianu
sodowego w stężeniu 100 ppm.
Toksyczność chromu zależy od związku. Za
najbardziej toksyczny uważa się chromian
potasowy, za najmniej octan chromu.
TOKSYKOKINETYKA
Chrom +3 bardzo słabo wchłania się z przewodu
pokarmowego (ok.1%), sole chromu +6 wchłaniają
siÄ™ nieco lepiej (3-6%).
Chrom +3 i +4 łatwo przenika przez skórę
ZwiÄ…zki chromu +3 szybko usuwane sÄ… z krwi.
GromadzÄ… siÄ™ w wÄ…trobie i nerkach. Po emisji
drogami oddechowymi, co zdarza się u narażonych
ludzi, chrom może gromadzić się w płucach.
Chromiany (chrom +6) gromadzą się także w
śledzionie i szpiku kostnym. Chrom +6 łatwo
przenika przez błony erytrocytów, następnie
częściowo ulega redukcji i łączy się z hemoglobiną.
TOKSYKOKINETYKA - cd
Główną drogą wydalania chromu jest mocz
(wydalanie trójfazowe).
Po filtracji ok. 60% chromu wchłania się
zwrotnie.
Wydalanie z żółcią zależy od rodzaju związku i
wynosi od 2-20%
Okres półtrwania chromu u człowieka wynosi od
15 do 41 godz.
TOKSYKODYNAMIKA
Związki chromu działają miejscowo drażniąco
łączą się z białkami i je wytrącają
Chrom +3 Å‚Ä…czy siÄ™ w kompleksy z takimi
substancjami takimi jak: pirofosforany, oraz
aminokwasy: metionina, seryna, glicyna, leucyna,
lizyna, prolina.
Chrom wykazuje powinowactwo do wielu
enzymów i pobudza lub hamuje katalizowane
przez nie reakcje.
TOKSYKODYNAMIKA - cd
Chrom +6 wykazuje silne działanie mutagenne i
rakotwórcze . Jest prokarcynogenem.
A
atwo przechodzi przez błony , ulega następnie
redukcji przy udziale enzymów NADPH-
zależnych i jako chrom +3 wchodzi w trwałe
kompleksy z DNA.
Daje to efekt mutagenny i ewentualnie
karcynogenny. Jest to działanie niebezpieczne u
ludzi narażo-nych zawodowo na działanie
chromu +6. U zwierzÄ…t bez znaczenia.
OBJAWY ZATRUCIA
W zatruciach ostrych obserwuje się głównie objawy
z przewodu pokarmowego.
Występuje brak łaknienia, obfita biegunka często z
obecnością krwi.
Ponadto duszność, czasem porażenia, śmierć
następuje dosyć szybko, w przeciągu kilku -
kilkunastu godzin.
W zatruciach przewlekłych występuje silne
odwodnienie i spadek ciśnienia krwi.
U drobiu spadek nieśności i masy jaj, w cięższych
przypadkach paraliż kończyn
ZMIANY ANATOMOPATOLOGICZNE
" Ostre objawy zapalenia żołądka i jelit.
" Nadżerki i owrzodzenia błony śluzowej
przewodu pokarmowego
ROZPOZNANIE
" Wywiad,
" Stwierdzenie zwiększonej zawartości chromu
we krwi (4 µg/ml) i w wÄ…trobie (30 ppm)
POST
POWANIE LEKARSKIE
Brak jest swoistego antidotum.
EDTA i dimerkaprol sÄ… nieskuteczne.
Leczenie głównie przeciwobjawowe. Podaje się
węgiel medyczny oraz mleczko magnezowe.
ROKOWANIE : niepomyślne