Miernictwo 1
Omówienie zagadnień kontrolnych
1 Czym są : pomiar, miernictwo, metrologia
Pomiar - proces empiryczny1 (eksperyment) polegający na obiektywnym przyporządkowaniu wartości licz-
bowych spostrzeganym właściwościom badanych obiektów (zjawisk).
Miernictwo - technika prowadzenia pomiarów.
Metrologia - nauka o zasadach prowadzenia pomiarów ukierunkowana na poznanie ilościowe, a w ostatecz-
ności na uzyskanie w świadomości człowieka obrazu otaczającego świata.
2 Koncepcje praw przyrody
Nie należy przesadzać, że to, czego się Państwo uczycie, to prawda
(A. Polak)
Koncepcje praw przyrody są to prawa, których nie udało się w żaden sposób obalić.
1. Prawo przyrody jest nałożone na Wszechświat. Gdyby istniały dwa Wszechświaty  to prawa przyrody
w nich byłyby takie same.
2. Struktura Wszechświata definiuje prawa przyrody i zależy od rozkładu materii.
3 Schemat procesu poznawczego w pomiarach
1
proces wymagający współdziałań energetycznych między ciałami
4 Co to jest informacja i jakie są jej miary
Informacja to relacja pomiędzy obiektami, związana ze zmianą stanu jednego z nich i jego nieokreśloności.
Informacje można pozyskać tylko na drodze materialnego współoddziaływania z tym obiektem. Transportowi
informacji zawsze towarzyszą zakłócenia.
Wyróżniamy następujące miary informacji :
1. Podejście probabilistyczne  każdemu stanowi przypisujemy prawdopodobieństwo, z jakim może wy-
stąpić.
2. Liniowa miara informacji  liczba skwantowanych stanów, jakie może przyjmować z
ródło.
3. Logarytmiczna miara informacji I  proporcjonalna do prawdopodobieństwa zdarzenia p (wygodna w
operacjach mnożenia i dzielenia)
I = - log2 p
5 Na czym polega związek pomiaru z informacją
Pomiar jest działaniem, które powoduje zmniejszenie entropii informacji. Oba są elementami procesu po-
znawczego. Pomiar przetwarza nośnik informacji.
6 Co to jest układ miar
Układ jednostek miar to uporządkowany zbiór jednostek utworzony na podstawie umownie przyjętych
wielkości podstawowych i przypisanych im jednostek miar.
7 Jaka jest rola stałych fizycznych w definiowaniu jednostek miar
Jednostki podstawowe i pochodne definiowane są obecnie na podstawie zjawisk naturalnych i uwzględnia-
ją pewne stałe współczynniki zwane stałymi fizycznymi. Jak najdokładniejsze określenie wartości stałych
fizycznych jest jednym z zadań metrologii  ograniczona dokładność wyznaczenia tychstałych wpływa na
dokładość jednostek i pomiarów.
8 Hierarchia wzorców
1. Wzory pierwotne (etalony)  najdokładniejsze,
2. Wzory wtórne  stworzone z pierwotnych, niedokładne.
9 Jak realizowane są jednostki wybranych wielkości elektrycznych
i czasu we wzorcach pierwotnych
9.1 Wzorzec ampera
Z definicji trudno byłoby wybadać ile to jest ten amper, ale opracowano wagę prądową, która zapewnia
dokładność do 10-6

mg
I =
aK
Póz
niej opracowano wzorce użytkowe, które wykorzystują prawo Ohma, oraz kalibratory prądu, które
kosztują tyle, co bardzo dobry samochód.
9.2 Wzorzec napięcia
Jako że niemożliwe jest wykorzystanie wagi prądowej i prawa Ohma, Josephson odkrył naturalne zjawisko
napięciowe prawie nie podlegające wpływom otoczenia i nazwał je efektem Josephsona. Zachodzi ono na
powierzchni dielektryka, który łączy ze sobą dwa nadelektryki. Dokładność we wzorcu Josephsona wynosi
ok. 10-10. Inne wzorce napięcia :
" ogniwo normalne Westona (elektrochemiczne),
" wzorce napięcia z diodami Zevera (dokładność 10-5),
" kalibratory napięcia stałego.
9.3 Wzorzec rezystancji
" kwantowy efekt Halla (przy stałym polu magnetycznym 12.6T , dokładność 10-8),
" wzorce użytkowe wykonuje się z drutu oporowego
9.4 Wzorzec pojemności
" kondensator liczalny
ln 2 ln 2 l pF
C = 0l = 107 � = 1, 95
Ą 4Ą2 e2 m
" wzorce użytkowe to kondensator powietrzny stały oraz dekadowy
9.5 Wzorzec indukcyjności
" cewka liczalna (dokładność 10-6)
4Ą210-7N2r2
L =
S
" wzorce użytkowe  nawijane cewki indukcyjne, wykorzystanie wzorcowych kondensatorów
9.6 Wzorzec częstotliwości
" określona częstotliwość fali elektromagnetycznej związanej z przejściem elektronu pomiędzy dwoma
poziomami energetycznymi w stanie :
E2 - E1 = hf
Wzorzec częstotliwości to układ fizyczny wytwarzający przebieg okresowy o określonej częstotliwości
nominalnej
" wzorzec atomowy (cezowy wzorzec częstotliwości 9,19263177 GHz, dokładność 10-13
" wzorzec użytkowy : generator kwarcowy
" częstotliwość wzorcowa rozpowszechniana jest drogą radiową
9.7 Wzorzec czasu
Wzorzec czasu to układ fizyczny wytwarzający sygnał wyznaczajcy przedziały czasu o znanej wartości no-
minalnej i wykorzystujące wzorzec częstotliwości do zliczania okresów
10 Co charakteryzuje poszczególne metody pomiarowe
Metoda pomiaru to sposób porównania wielkości mierzonej z wielkością wzorcową. Wyróżniamy następujące
metody pomiaru :
" metoda bezpośrednia  wielkość porównywana i wzorcowa są tego samego rodzaju, a wynik pomiaru
podawany jest w jednostkach wartości mierzonej
" metoda wychyłowa  przenosi wynik pomiaru na wielokrotnie mniejszy zakres
" metoda zerowa  doprowadza wartość mierzoną x0 i znaną xn do zera poprzez regulację wartości
wzorcowej xn (równoważenie). Istnieją trzy realizacje metody zerowej :
 metoda kompensacyjna  wartość regulowanego wzorca przeciwdziała wielkości mierzonej
 metoda komparacyjna  wielkość mierzona porównywana jest z wartością wzorcową z wykorzy-
staniem dodatkowego układu przeskakującego xw na k + xw, w którym regulacji podlega wartość
współczynnika k
 metoda podstawicniowa (?!  nie mogłem się rozczytać)  porównanie wielkości mierzonej
i wzorcowej nie jest równoczesne, lecz wykorzystuje się dodatkową wielkość y będącą efektem
zjawiska zależnego od badanej wielkości
Istnieją też metody pośrednie, czyli takie, w których wartość wielkości mierzonej wyznacza się na podstawie
bezpośredniego pomiaru innych wielkości z nią związanych.
11 Co nazywamy błędem pomiaru i jaka jest jego wartość
Błąd pomiaru to różnica między wartością odczytywaną z przyrządu i wartością prawdziwą. Jego praw-
dziwa wartość nie jest nigdy znana.
12 Jakie są fizyczne przyczyny granic dokładności pomiaru
Wynikają one z zasady nieoznaczoności Heisenberga, która  obrazowo  mówi, że jeśli znamy pęd, to nie
znamy dokładnego położenia (cząstki w Wszechświecie). Zasada odwrotna jest prawdziwa.
13 Czym charakteryzuje się deterministyczna interpretacja błę-
dów pomiarowych
Deterministyczna interpretacja błędów pomiarowych określa błąd systematyczny, czyli błąd, który przy
każdym pomiarze tego samego stanu mierzonej wielkości w tych samych warunkach ma zdeterminowaną
wartość.
14 Czym charakteryzuje się probabilistyczna interpretacja błędów
pomiarowych
Probabilistyczna interpretacja błędów pomiarowych określa błąd przypadkowy, czyli błąd, który przy ko-
lejnych pomiarach tego samego stanu mierzonej wielkości w tych samych warunkach przyjmuje wartości
losowe.
15 Ocena niepewności pomiaru wg standardów międzynarodowych
Jest ona zdefiniowana przez dokument Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO) i definiuje po-
jęcie niepewności, czyli parametru pozwalającego na wyznaczanie granic przedziału ufności obejmującego
nieznaną wartość prawdziwą i wyróżnia :
" niepewność standardową ux, która jest odchyleniem standardowym (lub jego estymatorem) okre-
ślonego rozkładu prawdopodobieństwa
ux = �x ux = sx
" niepewność standardową łączną us, która jest odchyleniem standardowym rozkładu prawdopodo-
bieństwa będącego splotem rozkładów składowych


N


us = u2
i
i=1
" niepewność rozszerzoną U, pozwalającą na wyznaczenie granic przedziału ufności dla średniej
U = k(ą)us
P (x - U < x0 < x + U) = 1 - ą
" współczynnik k(ą) zwany jest współczynnikiem rozszerzenia.
16 y
ródła błędów pośrednich
" błędy pomiarów bezpośrednich
" metody pomiaru
" niedokładność równania matematycznego
17 Na czym polega propagacja błędów
Propagacja błędów polega na przenoszeniu się błędów systematycznych i/lub losowych.
18 Schematy analizy wyników pomiarów
" analiza deterministyczna
 zapis wyniku z dokładnością, na jaką pozwala odczyt z przyrządu pomiarowego,
 oszacowanie dokładności pomiaru, najczęściej w postaci błędu granicznego,
 (w przypadku pomiaru pośredniego)  oszacowanie dokładności zgodnie z prawem propagacji
błędów systematycznych,
 zapis kompletnego wyniku pomiaru w postaci x ą "grx
" analiza statystyczna
 zapis poszczególnych wyników z serii pomiarów
 wyznaczenie wartości średniej z serii
 wyznaczenie odchylenia standardowego pojedynczego pomiaru
 obliczenie przedziału ufności na wybranym poziomie istotności ą
19 Systemowy opis działania przyrządów pomiarowych
x = f0,z(x0, u, z, �0) H" f0(x0, u, �0) + "p(z)
f0(x0, u, �0) H" fm(x0, u, �) + "s(fm - f0, � - �0) H" x0 + "sx + "px
20 Czym różnią się przyrządy o przetwarzaniu statycznym i dy-
namicznym i jak się je charakteryzuje
Przetwarzanie statyczne charakteryzuje się zależnością wyniku przetwarzania (wynik pomiaru) jedynie od
aktualnego stanu wejścia (wielkość mierzona) i tym samym niezależnością od stanów wejścia w przeszłości.
Przetwarzanie dynamiczne charakteryzuje się zależnością wyniku przetwarzania (wynik pomiaru) nie
tylko od aktualnego stanu wejścia (wielkość mierzona), ale również od stanów wejścia w przeszłości.
Różnią się one parametrami i właściwościami oraz innym typem błędów.
21 Czym charakteryzują się analogowe mierniki elektroniczne
Ano tym, że nośnik informacji o wielkości mierzonej jest w nich zamieniany na elektryczny sygnał pomiarowy
i w tej postaci dalej przetwarzany.
22 Jakie funkcje pełnią podstawowe bloki mierników analogowych
Możemy wyróżnić następujące bloki mierników analogowych :
" bloki generacji sygnałów i czujników,
" bloki przetwarzania analogowego  odpowiadają za kondycjonowanie sygnałów, komparację i dopaso-
wanie energetyczne oraz uzyskiwanie wyniku pomiaru
" bloki komunikacji z użytkownikiem
23 Podstawowe rodzaje przetworników analogowych
" Dzielniki napięć i prądów
" Przetworniki I/U i U/I
" Przetworniki prostownikowe(AC/DC)  przekształcające sygnał przemienny w czasie (w tym składową
zmienną AC) na sygnał posiadający składową stałą (DC)
24 Procesy składające się na przetwarzanie analogowo-cyfrowe
" Próbkowanie (dyskretyzacja w czasie) polega na pobieraniu w określonych odstępach czasu Ts próbek
sygnału x(t) (zwykle okres próbkowania Ts jest stały)
" Kwantowanie (dyskretyzacja wartości) polega na przyporządkowaniu każdej próbce jednego ze skoń-
czonej liczby poziomów wartości (poziomów kwantowania)
" Kodowanie polega na na przedstawieniu numeru poziomu kwantowania przyporządkowanego próbce
(liczba naturalna) w postaci kodu, będącego najczęściej uporządkowanym szeregiem stanów dwójko-
wych (kod binarny)
25 Podstawowe sposoby przetwarzania A/C
" metoda sigma-delta (Ł")
" metoda kompensacyjna (kompensacja równoległa, równomierna, wagowa)
" metoda czasowa (całkowanie pojedyncze, całkowanie podwójne)
" metoda częstotliwościowa
26 Podstawowe parametry przetworników A/C
" zakres i polaryzacja wejścia
" liczba bitów wyjściowych
" rozdzielczość q
" dokładność
" czas przetwarzania
27 Podstawowe sposoby przetwarzania C/A
" sumowanie prądów
" przetworniki drabinkowe
28 Podstawowe parametry przetworników C/A
" liczba bitów wejściowych
" rodzaj sygnału wyjściowego (napięcie, prąd, . . . )
" zakres i polaryzacja wyjścia
" obciążalność
" rozdzielczość
" dokładność
" czas ustalania
29 Bloki składowe, działanie cyfrowych przyrządów pomiarowych
Z założenia, przyrządy cyfrowe mają wykonywać wiele operacji cyfrowych w określonej kolejności. Podsta-
wowe miernika mikroprocesorowego to :
" blok czujników, przetworników wejściowych i kondycjonowania sygnału
" blok przetwarzania A/C
" przetwornik A/C
" system mikroprocesorowy
" bloki komunikacji z użytkownikiem
30 Cyfrowe przetwarzanie danych w dziedzinach czasu i częstotli-
wości
Cyfrowe przetwarzanie danych w dziedzinie czasu oparte jest na operacjach na próbkach. Wyznaczamy wtedy
:
" wartość średnią sygnału pomiarowego (składową stałą)
N

1
y = xr = xdc = xk N = n � T/Ts = nT � fs
N
k=1
" składową zmienną sygnału pomiarowego
yk = xac = xk - xdc
" wartość skuteczną sygnału pomiarowego


N

1

y = xsk = x2 N = n � T/Ts = nT � fs
k
N
k=1
Do cyfrowego przetwarzania danych w dziedzinie czasu wykorzystywana jest transformacja Fouriera, dzięki
której próbki z dziedziny czasu przeliczane są na próbki w dziedzinie częstotliwości. Dyskretna transformata
Fouriera sygnału cyfrowego wyrażana jest wzorem
N-1

2Ą
N
X(k) = x(n)e-j kn
n=0
31 W jakich konfiguracjach działają systemy pomiarowe i jak ze
sobą współpracują
" konfiguracja sekwencyjna  sygnały informacyjne przechodzą kolejno przez wszystkie urządzenia,
a sygnały organizacyjne kierowane są z kontrolera bezpośrednio do każdego urządzenia
" konfiguracja gwiez
dzista  kontroler pośredniczy w przekazywaniu każdej informacji
" konfiguracja liniowa  wszystkie elementy dołączane są równolegle do magistrali informacyjno-
sterującej, a kontrolerem może być dowolne z urządzeń posiadających takie możliwości
" konfiguracja pętlowa  wszystkie linie są jednokierunkowe, kontroler nie zajmuje wyróżnionego miej-
sca
" konfiguracje mieszane
32 Właściwości szeregowych i równoległych interfejsów pomiaro-
wych
" interfejsy szeregowe :
 wolniejsze, ale działają lepiej na dużych odległościach
 potrzebne jest co najmniej 8 impulsów na każde 8 bitów
" interfejsy rownoległe :
 szybsze, ale działają niepoprawnie na dużych odległościach
 teoretycznie wystarczy jeden impuls do przesłania 8 lub 16 bitów
33 Podstawowe struktury systemów pomiarowych
" czujniki inteligentne  jedno, samodzielne urządzenie, mające czujnik/czujniki zamieniającesygnał
analogowy na napięcie oraz przetworniki, którymi dane trafiają do mikrokontrolera,
" przyrządy wirtualne  budowane w oparciu o komputer osobisty, poprzez dodanie karty akwizycji,
czyli możliwości (bez)pośredniego podłączenia czujników, od których sygnały są w niej przetwarza-
ne. Do poprawnego działania (tj. jak prawdziwy przyrząd) potrzebne jest napisanie programu, który
wytworzy płytę czołową danego urządzenia,
" sieci lokalne  jeden kontroler, kilka mierników - np. w tym samym pomieszczeniu,
" sieci rozłożone  wykorzystujące istniejące sieci przewodowe bądz
bezprzewodowe
34 Czynniki wpływające na dokładność i zakres pomiaru prądu
stałego
" rezystancja wewnętrzna z
ródła prądowego Rg
" rezystancja wewnętrzna amperomierza Ra
35 Czynniki wpływające na dokładność pomiaru napięcia stałego
" rezystancja wewnętrzna z
ródła napięcia Rg
" rezystancja wejściowa woltomierza Rwe
36 Podstawowe metody pomiaru napięcia stałego
" metoda zerowa  rezystancja wejściowa rośnie do nieskończoności
" metoda komparacyjna
37 Zasady pomiarów pośrednich i bezpośrednich mocy przy prą-
dach stałych
Pomiar bezpośredni mocy przy prądzie stałym opiera się na zastosowaniu watomierza analogowego. W
przypadku pomiaru pośredniego wykorzystujemy woltomierz i amperomierz bądz
watomierz cyfrowy, który
dokonuje cyfrowego pomiaru napięcia i prądu, dzięki czemu oblicza moc.
38 Metody pomiaru rezystancji miernikami analogowymi i cyfro-
wymi
" metoda pośrednia (techniczna)  wykorzystywana m. in. w omomierzach magnetoelektrycznych, elek-
tronicznych i cyfrowych. Stosowana może być tylko w układach z poprawnym pomiarem napięcia lub
U
prądu R = ,
V
" metoda zerowa (pomiar bezpośredni),
" metoda porównawcza (pomiar bezpośredni)
39 Rodzaje sygnałów pomiarowych
" sygnały stochastyczne  sygnały, których wartości nie da się przewidzieć
 sygnały stacjonarne  parametry stałe w czasie
" ergodyczne  potrafimy wyznaczyć ich parametry z dużą dokładnością
" nieergodyczne  nie można, nawet przy długiej obserwacji, wyznaczyć parametrów sygnału z
zadaną dokładnością
 sygnały niestacjonarne  parametry zmienne w czasie
" sygnały zdeterminowane  na podstawie ich obserwacji możemy przewidzieć wartość sygnału
 sygnały nieokresowe
" zanikające  ich energia zanika w czasie
" trwałe  energia nie zanika w czasie
" prawie okresowe  mniej więcej wygląda jak okresowy, ale kolejne  prawie okresy różniąsię
między sobą
 sygnały okresowe
40 Podstawowe parametry sygnałów okresowych
" czas t
" okres T
Xsk
" współczynnik kształtu k =
Xsr
41 Zasady działania cyfrowych częstościomierzy
Częstościomierze cyfrowe działają poprzez zliczanie liczby okresów o mierzonej częstotliwości fx we wzorco-
wym przedziale czasu �, zwanym czasem bramkowania.
42 Zasada pomiaru odstępu czasu
Pomiar odstępu czasu działa na zasadzie cyfrowego stopera.
43 Zasada działania rejestratorów o przetwarzaniu bezpośrednim
i pośrednim
Rejestratory o działaniu bezpośrednim mają prostą budowę, pobierają niestety stosunkową dużą moc z
obiektu, czym zaburzają jego stan. Ponadto, stosowane są do rejestracji sygnałów powyżej 0.5V, 0.5A.
Rejestratory o działaniu pośrednim mają zewnętrzne zasilanie, dzięki czemu jeszcze  dodają moc do układu.
Budowane są na bazie przetworników kompensacyjnych. Posiadają blok wzmacniacza, dzięki czemu może
działać na małym napięciach i natężeniach.
44 Powstawanie obrazu w oscyloskopie
Obraz w oscyloskopie powstaje dzięki wyzwoleniu elektronów.  Nanoszą one punkt po punkcie widmo
sygnału. Może się to odbywać na dwa sposoby: zastępowanie obrazu oraz płynne przesuwanie. Dodatkowo,
można wyróżnić dwa tryby pracy: jednokanałowy i dwukanałowy. Dzięki temu drugiemu można wyświetlić
dwa sygnały na oscyloskopie. Trzeba jednak uważać, bo przetwarzanie dwukanałowe działa dobrze tylko dla
sygnałów okresowych.
45 Podstawowe bloki i zasada działania oscyloskopu analogowego
i cyfrowego
" oscyloskop analogowy
 lampa oscyloskopowa z układami zasilania
 blok odchylania poziomego
 blok odchylania pionowego
 blok wyzwalania i synchronizacji
" oscyloskop cyfrowy
 graficzny wyświetlacz LCD (lub lampa, jak w analogowym)
 przetwornik A/C
 pamięć
 przetwornik C/A
46 Fizyczna interpretacja impedancji elektrycznej
Impedancja to liczba zespolona
"
Z = Z + j Z j = -1
Z(�) = R(�) + jX(�) � = 2Ąf
która opisuje związek pomiędzy zmiennym prądem i zmiennym napięciem na danym elemencie
47 Związek częstotliwościowych właściwości pomiarów napięć prze-
miennych z ich dokładnością
Im większa mierzalna częstotliwość, tym mniejsza impedancja wejściowa woltomierza i większy błąd syste-
matyczny pomiaru.
48 Budowa i działanie woltomierzy i amperomierzy napięć prze-
miennych
" woltomierze
 analogowe elektrostatyczne
 elektroniczne ze wskaz
nikami magnetoelektrycznymi i przetwornikami AC/DC
" wartości średniej wyprostowanej
" wartości szczytowej
" wartości skutecznej (zawierające kwadratory)
 cyfrowe (struktury identycznej z woltomierzami DC)
" amperomierze
 analogowe wielkich częstotliwości
 elektroniczne (struktura woltomierza z przetwornikiem I/U)
 cyfrowe
49 Budowa i działanie multimetrów cyfrowych
Multimetry cyfrowe to mierniki, które potrafią mierzyć więcej niż jedną wielkość w jednej konstrukcji. Pierw-
sze z nich były nieprogramowalne, zostały one teraz wyparte przez multimetry mikroprocesorowe (progra-
mowalne). Ich wadą jest niewielka dokładność.
50 Zjawiska charakteryzujące parametry elektryczne elementów
biernych
" rezystor idealny  brak kąta przesunięcia fazowego, rezystancja
" kondensator idealny  stosunek wartości skutecznych napięcia i natężenia prądu zmiennego, przesunię-
cie fazowe między napięciem a prądem
" kondensator rzeczywisty  współczynnik strat (kąt stratności)
" cewka indukcyjna idealna  przesunięcie fazowe między napięciem i prądem zmiennym
" cewka indukcyjna rzeczywista  dobroć cewki Q
51 Zasady pomiaru impedancji
Na cztery sposoby:
" mostki czterogałęz
ne (dwa wzorce stałe i dwa regulowane, możliwość wyznaczenia składowej rzeczywi-
stej i urojonej impedancji)
" mostki pomiaru pojemności (jeśli mamy szeregowo L-R, to potrzebujemy równolegle C-R, odwrotnie
tak samo)
" mostki do pomiaru indukcyjności (albo szeregowo C-R, albo równolegle)
" mostki transformatorowe (spadek napięć zastępujemy SEM wtórnych uzwojeń, jeśli stosunek impedan-
cji zastąpimy stosunkiem liczby uzwojeń, to uzyskamy większą dokładność i powtarzalność wskazań)
" półautomatyczne i automatyczne pomiary impedancji (półautomatyczne  dostrajamy tylko jeden z
elementów ; automatycznie  urządzenia cyfrowe)
52 Co opisuje moc czynna, a co bierna i sposoby ich pomiaru
Moc bierna to moc przesyłana na przemian między nadajnikiem i odbiornikiem. Moc czynna natomiast
to moc, która jest rozpraszana lub zamieniana na pracę lub energię. Obydwie możemy zmierzyć metodą
absorpcyjną  czyli taką, w której prąd przepływa przez wyregulowany rezystor i woltomierz wyskalowany
w watach.
53 Co to są czujniki i przetworniki
Przetwornik to urządzenie lub element odwzorowujący wielkość wejściową na wielkość wyjściową w zdefi-
niowany sposób. Czujnik to pierwszy element łancucha przetworników mający bezpośredni kontakt z polem
pomiarowym i reagujący na zmianę wielkości mierzonej.
54 Na czym polegają pomiary wielkości nieelektrycznych
Na zastosowaniu przetworników i czujników w celu przetworzenia wielkości nieelektrycznych na elektryczne.