Komunikacja międzykulturowa
Pojęcie kultury
Kultura jest ujmowana jako system symboli (gr. symbolein  być zamiast czegoś, stać za coś),
które są ujmowane jako rzeczy i czyny oznaczające cos innego od nich samych. Symbole można
podzielić na dwie kategorie:
" niewidoczne i mniej uchwytne aspekty ludzkich zachowań, które staja się dostrzegalne,
gdy stosujemy je w życiu codziennym  wartości, postawy, wierzenia, normy itp.
" namacalne i posiadające konkretną postać, wytwory ludzkich rąk; odzież, żywność,
pojazdy, budynki, książki
Definicje
" złożony układ odniesień, który składa się z wzorów tradycji, wierzeń, wartości, norm symboli i
znaczeń, które są podzielane, które są podzielane w różnym stopniu przez członków społeczności
będących w interakcji [Stella Ting-Toomey]
" wyuczony zespół podzielanych interpretacji dotyczących wierzeń wartości i norm, które mają
wpływ na stosunkowo dużą grupę ludzi [Myron Listing, Jolene Koestler]
" zespół wartości, poglądów wartości na rzeczywistość oraz kodów zachowań podzielanych przez
ludzi, którzy dzielą określony sposób życia [Neil J. Smelser].
Komunikowanie w kontekście kulturowym
Komunikowanie jest procesem intencjonalnym, to znaczy zależy nam na tym, by
przekazać odbiorcy nasze spojrzenie na świat, nasze odczucia. Komunikacja ta wymiar werbalny
w całości intencjonalny oraz niewerbalny, który może mieć charakter zarówno intencjonalny
(postawa, ruchy rąk) oraz niezamierzone (częściowo mimika).
Elementy składowe pojęcia:
lðjest to proces symboliczny gdyż sÅ‚owa, które wypowiadamy i gesty, które wykonujemy same w
sobie nie mają znaczenia, lecz oznaczają to, co znaczą dla uczestników interakcji. Słowa i gesty
A
ukasz Szurmiński  Międzynarodowy Obieg Informacji
są konwencjonalne to znaczy, że ich znaczenia są zależne od grup ludzi i kultury, do, której
przynależą,
lðkomunikowanie jest procesem zÅ‚ożonym, gdyż skÅ‚ada siÄ™ z wielu elementów,
Elementy składowe pojęcia
lðw procesie komunikacji mamy do czynienia z negocjowaniem i współdzieleniem w kreowaniu
znaczeń. Znaczenie komunikatu nie jest ustalone ostatecznie, podlega aktualizacji w trakcie
każdego aktu komunikowania. Ten sam akt komunikowania w innym kontekście i czasie,
skierowany nawet do tej samej osoby, a tym bardziej innej osoby, będzie już innym
komunikatem, może zmienić znaczenie,
lðkomunikacja jest procesem zÅ‚ożonym i dynamicznym - mamy do czynienia z ciÄ…gÅ‚ymi
interakcjami pomiędzy nadawcą i odbiorca, gdzie informacje werbalne i niewerbalne tworzą
gęstą sieć połączeń
Tożsamość a komunikowanie
Tożsamość to koncepcja własnej osoby, która jest wynikiem naszej świadomości
członkostwa w danej grupie społecznej wraz z poczuciem wartości i emocjonalnym
zaangażowaniem przypisywanym temu członkostwu [Henri Tajfel].
Aspekty tożsamości:
lðpÅ‚ciowa (gender),
lðseksualna,
lðgrupy wiekowej,
lðetniczna i rasowa,
lðreligijna,
lðklasowa,
lðnarodowa (obywatelska),
lðregionalna
Niechęć kulturowa
A
ukasz Szurmiński  Międzynarodowy Obieg Informacji
Zestaw postaw poznawczych, afektywnych i behawioralnych takich jak: etnocentryzm,
uprzedzenia, stereotypy, dyskryminacja, rasizm. Warto jednak pamiętać, iż część zachowań jest
na tyle egzotyczna w naszej kulturze, mogą budzić niechęć, czy protesty
Etnocentryzm vs. relatywizm
Etnocentryzm, zdefiniowany jako pierwszy przez Williama Grahama Sumnera, ujmowana
jest jako techniczne określenie opisujące pogląd, zgodnie z którym własna grupa jest centrum
wszystkiego, a pozostałe grupy są oceniane z jej punktu widzenia.
Przeciwny dla etnocentryzmu jest relatywizm kulturowy zakładający poznanie i ocenę
innych kultur według ich własnych wartości, nie oznacza jednakowoż zawieszenia osądu innej
kultury wg. wzorców kultury rodzimej.
Dystans komunikowania:
lðdystans wrogoÅ›ci  sytuacja, w której grupy rywalizujÄ… one pomiÄ™dzy sobÄ… o różne dobra, a w
procesie komunikowania korzystają wobec siebie z określeń pejoratywnych;
lðdystans unikania  komunikowanie przebiega w taki sposób, iż używa siÄ™ form wypowiedzi
charakterystycznych dla własnej grupy, które mogą być całkowicie niezrozumiałe dla
przedstawicieli innych grup. Możemy w takich sytuacjach używać żargonu lub dialektu trudno
zrozumiałego dla obcych;
lðdystans obojÄ™tnoÅ›ci charakteryzujÄ…cy siÄ™ umiarkowanym poziomem etnocentryzmu i
relatywizmu kulturowego. Sposób wypowiedzi wyraża ten dystans poprzez używanie w
komunikacji, prostszego, niegramatycznego języka w kontaktach z przedstawicielami innych
kultur. Ten typ komunikacji wykorzystuje potoczne określenia wiążące się z obniżonym statusem
innej grupy: ocyganić kogoś, oszwabić kogoś, austriackie gadanie, tureckie kazanie, czarna owca,
wiódł ślepy kulawego, kobieca logika itp.;
lðdystans wrażliwoÅ›ci  oznacza niski poziom etnocentryzmu i wysoki poziom relatywizmu
kulturowego. Dystans wyraża uświadomioną wrażliwość na istnienie innych kultur i relacje
pomiędzy nimi. Sposób wypowiedzi charakteryzuje chęć zmniejszenia dystansu komunikowania
z obca grupą chociażby poprzez używanie określeń preferowanych; Cygan - Rom, ślepy
-niewidomy, głuchy  niesłyszący.
A
ukasz Szurmiński  Międzynarodowy Obieg Informacji
lðdystans równoÅ›ci  odznacza siÄ™ wysokim poziomem relatywizmu kulturowego i niskim
poziomem etnocentryzmu. Odzwierciedla chęć do zniesienia dystansu pomiędzy nami a
rozmówcą. Jego język staramy się interpretować w innych kryteriach kulturowych niż nasze,
unikamy określeń o charakterze oceniającym (patrz polityczna poprawność).
Uprzedzenia
Uprzedzenia to niechęć oparta na błędnych i niezmiennych generalizacjach.
Powody:
lðpowód ogólny  uogólniona niechęć do innej grupy,
lðpochodzenie i wyglÄ…d  padajÄ… stwierdzenia zawierajÄ…ce nastÄ™pujÄ…ce myÅ›li; dziwnie siÄ™
ubierajÄ…, zachowujÄ…; niech wracajÄ… skÄ…d przyszli;
lðcele spoÅ‚eczno gospodarcze i status spoÅ‚eczny  typowe zarzuty to oskarżenie o odbieranie
pracy, wykorzystywanie systemu społecznego;
lðróżnice kulturowe i obyczajowe  typowe zarzuty to; maja inne zwyczaje, ale powinni siÄ™
dostosować do naszych; powinni mówić w naszym języku; ich dzieci stwarzają problemy w
szkołach;
lðcechy osobowe  sÄ… agresywni, sÄ… brudni, sÄ… leniwi, sÄ… haÅ‚aÅ›liwi.
Stereotypy
Stereotypy to struktura poznawcza, obejmujÄ…ca wiedzÄ™, przekonania, i oczekiwania
obserwatora na temat niektórych grup społecznych.
Komunikacja werbalna
Kultury niskokontekstowe:
lðzorientowane na bezpoÅ›redni, jasny, przekaz sÅ‚owny;
lðnie zwracajÄ… szczególnej uwagi na element pozawerbalne, sytuacyjne i okolicznoÅ›ciowe;
lðwymagajÄ… uszczegółowienia tÅ‚a i z
ródła informacji;
lðmajÄ… tendencjÄ™ do segmentowania i organizowania informacji;
lðoczekujÄ… wyraz
nych instrukcji od osoby kompetentnej i zorientowanej w sprawie.
A
ukasz Szurmiński  Międzynarodowy Obieg Informacji
Kultury wysokokontekstowe:
lðnie polegajÄ… tak bardzo na przekazie werbalnym, a koncentrujÄ… siÄ™ na sugerowanych czy
implikowanych przez kontekst zasobach informacyjnych;
lðpreferujÄ… komunikowanie niewerbalne; gest, mimikÄ™ i okolicznoÅ›ci;
lðwykorzystujÄ… kontekst sytuacyjny i obyczajowy jako z
ródło informacji;
lðznaczÄ…ce sÄ… takie elementy, jak kto, kiedy i w jakim kontekÅ›cie wypowiedziaÅ‚ dane sÅ‚owa, co
pozwala wyciągnąć wnioski, co do znaczenia przekazu;
lðkorzystajÄ… z rozwiniÄ™tych sieci informacyjnych i kontaktów;
lðsÄ… przyzwyczajone do wtrÄ™tów, przerywania, dygresji w trakcie komunikowania.
Położenie kultur w skali kontekstu kulturowego
Wysoki kontekst
" Daleki Wschód
" kraje arabskie
" kraje śródziemnomorskie
" kraje Czarnej Afryki
" Ameryka Południowa
" Europa Åšrodkowo-Wschodnia
" Australia
" Ameryka Północna
" Skandynawia
" Niemcy
" Szwajcaria
Niski kontekst
Komunikowanie niewerbalne
Rodzaje komunikowania:
A
ukasz Szurmiński  Międzynarodowy Obieg Informacji
lðzachowania zwiÄ…zane z ruchami ciaÅ‚a; gesty, mimika, ruchy oczu, jeżyk ciaÅ‚a , postawa;
lðfizyczne cechy organizmu: jego atrakcyjność, zapach, wzrost, waga, kolor oczu, wÅ‚osów;
lðkontakt fizyczny; dotyk, gÅ‚askanie, uderzanie;
lðcechy parasegmentalne: siÅ‚a gÅ‚osu, jego tonacja;
lðproksemika (dystans pomiÄ™dzy osobami)
lðartefakty, czyli przedmioty takie jak odzież, kosmetyki, okulary, biżuteria;
lðczynniki Å›rodowiskowe: meble, dekoracja, kolorystyka, temperatura, haÅ‚as;
lðczas spotkania, czas przybycia i odejÅ›cia, czas oczekiwania i sekwencje zabierania gÅ‚osu.
A
ukasz Szurmiński  Międzynarodowy Obieg Informacji