PODSTAWY GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ

dr Małgorzata Twardzik

WYKŁAD 10

TEORIE I MODELE STRUKTURY PRZESTRZENNEJ MIAST.

Proces urbanizacji (urbanizacja-

zespół przemian społeczno-ekonomicznych, kulturowych i

przestrzennych prowadzących do rozwoju miast, wzrostu ich liczby, powiększania się odsetka

ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności państwa, rozszerzania się obszarów miejskich –
przyp.red.;p)

na świecie jest coraz bardziej dynamiczny. Miasta odgrywają główną rolę w

sieci osadniczej kraju. Są siłą napędową rozwoju otaczającego obszaru . Obecnie we

wszystkich krajach świata wzrasta liczba miast oraz udział ludności miejskiej.

Urbaniza

cja odbywa się na kilku płaszczyznach:

 demograficznej - migracje ludności ze

wsi

do miast powodują wzrost odsetka

ludności miejskiej,

 ekonomicznej - wzrost odsetka ludności zatrudnionej poza

rolnictwem

, początkowo

w

przemyśle

, a potem usługach,

 społecznej - upowszechnianie się miejskiego stylu życia,

 przestrzenno-architektoniczna - wzrost obszarów miejskich i tworzenie nowych

miast oraz nabywanie cech miejskich przez inne jednostki osiedleńcze, a także zmiany
form przestrzennych,

 techniczna.

Ze względu na

współczynnik urbanizacji

państwa można podzielić na trzy grupy:

 niskim wskaźniku urbanizacji - do 40%

 średnim (40-60%)

 wysokim, powyżej 60%.

Dynamika procesu urbanizacji nie dotyczy tylko wzrostu, ale także przekształcania miast.

Rozwój miast zwłaszcza dużych przetwarza ich dotychczasową strukturę. Zmianie ulegają

preferencje lokalizacyjne zarówno mieszkańców jak i przedsiębiorców.

W razie rewolucji przemysłowej powstawały konurbacje (konurbacja- zespół leżących
blisko siebie

miast

lub osiedli, powiązanych ze sobą gospodarczo i komunikacyjnie.

Konurbacja składa się z kilku równorzędnych ośrodków, stymulujących rozwój innych,

mniejszych miast. Przykładem konurbacji w Polsce jest

Górnośląski Okręg Przemysłowy

).

Dla ludności napływowej najważniejsza była możliwość zatrudnienia, warunki

mieszkaniowe, usługi, środowisko miało niewielkie znaczenie.

Po rewolucji w krajach wysoko uprzemysłowionych pojawia się proces suburbanizacji
(suburbanizacja-

polega na wyludnianiu się

centrum

i rozwoju

strefy podmiejskiej

. Wynikiem

suburbanizacji jest rozwój infrastruktury (zabudowa mieszkaniowa, punkty handlowo-

usługowe, połączenia komunikacyjne) na obszarach podmiejskich oraz tworzenie się tzw.

miast-sypialni

, których mieszkańcy dojeżdżają do pracy do centrum).

Powstawały nowe gałęzie przemysłu, powiększały się ośrodki przemysłowe i aglomeracje

miejskie. Rosnące wymagania dotyczące jakości mieszkań, usług i środowiska, rozwój

transportu, budowa nowych dróg umożliwiły zamieszkanie poza miastem. Nastąpiło

wyludnienie się starych dzielnic miasta. Wyburzano je, na ich miejscu powstawały obiekty

usługowe (biura). Po pewnym czasie na obrzeżach miast zaczęły pojawiać się duże centra

handlowe z odpowiednią liczbą miejsc parkingowych.

Lepsze warunki środowiskowe i mieszkaniowe okupowane są wyższymi kosztami transportu

– wydatki pieniężne, czas, wysiłek.

W wyniku suburbanizacji zaczęły narastać negatywne zjawiska związane z:

 - ze wzrostem kosztów infrastruktury technicznej

 - wzrostem kosztów dojazdu do miasta

 - zatłoczeniem miasta przez przejeżdżające samochody

 - brakiem miejsc parkingowych w centrum

 - zatłoczeniem środków komunikacji publicznej

 - korkami na drogach

 - zamknięciem centrów miast dla ruchu samochodowego.

Wiele miast popadło z tego powodu w kryzys finansowy.

Po okresie suburbanizacji pojawiły się procesy dezurbanizacji (dezurbanizacja - proces

społeczny i kulturowy, którego zasadniczym efektem jest odpływ ludności z dużych ośrodków

miejskich, dekoncentracja handlu, przemysłu i usług, zanik tzw. miejskiego stylu życia i

upowszechnianie się wiejskiego stylu życia. Prowadzi do spadku liczby ludności miejskiej i

osłabienia gospodarczego znaczenia konkretnych miast oraz wzrostu znaczenia dawnych
"peryferii")

i międzymiastowej dekoncentracji .

Miasta małe i średnie zaczęły zyskiwać ludność.

Aby zapobiec negatywnym skutkom suburbanizacji oraz dezurbanizacji zaczęto podejmować

działania zmierzające ku reurbanizacji (reurbanizacja - występuje wówczas, gdy udział

ludności obszaru centralnego w ogólnej liczbie ludności rośnie początkowo na skutek

zahamowania tempa ubytku, a następnie wzrostu ludności tego obszaru. W procesie

odradzania się miasta przeważają siły dośrodkowe, w przeciwieństwie do fazy dezurbanizacji,

w której dominowały siły odśrodkowe).

Władze lokalne i krajowe podjęły działania mające na celu odwrócenie tego procesu i

zmuszenie ludności do powrotu do wielkich aglomeracji. Zaczęto stosować środki naprawy:

 modernizacje zespołów mieszkaniowych

 przebudowę i odnowę śródmieść

 Ulepszanie transportu zbiorowego

 Wydzielanie stref miejskich przeznaczonych wyłącznie dla pieszych

 Rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej

 Miasto tworzą dwie grupy składników: ludzie i formy materialne.

Do badań społeczności miejskiej stosowane są modele:

Społeczno-ekologoczne

 Rozkładu gęstości zaludnienia w miastach

 Formy materialne opisane są modelami:

 Użytkowania ziemi miejskiej

 Przestrzennej dyfuzji form zagospodarowania

We wszystkich tych modelach próbuje się powiązać strukturę i przemiany ludności z formami

materialnymi, jednak zawsze dominuje w nich jeden ze wskaźników, nadając charakter

całości.

KONCEPCJE EKOLOGICZNE:

Wywodzą się z założenia, że pewne prawa dotyczące biologii roślin (ekologia- nauka o

związkach organizmów lub grup organizmów z ich środowiskiem) związane ze

środowiskiem, konkurencją i sukcesją roślin można przenieść na teren miasta i odnieść do

społeczności ludzkich.

o Modele koncentryczne i sektorowe:

 Model strefowo- koncentryczny Burgessa (1925)

Model zróżnicowanie dzielnic w wielkim mieście opracował W. Burgess na podstawie

badania Chicago stworzył koncepcję teorii pierścieniowego rozwoju miasta. Schemat oprał na

dzielnicy śródmiejskiej city (miejsce lokalizacji magazynów handlowych, banków, hoteli, bez
funkcji mieszkaniowej).

Dookoła city układają się następujące strefy:

 Strefa druga- nazywana przejściową, ma charakter mieszany. Pojawiają się budynki

mieszkalne starego typu, zaniedbane, lokalizuje się tu przemysł lekki i mniejszy
handel, strefa jest zamieszkiwana przez ludność mniej zamożną znajdującą tu łatwo
pracę

 Strefa trzecia- zamieszkiwana przez ludność pracującą, osiągają wyższe dochody,

standa

rd strefy można określić jako średni

 Strefa czwarta- mieszkania o wyższym standardzie wyposażenia, zamieszkiwana

przez zamożniejsza ludność

 Strefa piąta- stanowią zróżnicowane miejscowości podmiejskie, w których

mieszkańcy dojeżdżają do pracy w mieście.

 Model sektorowy (klinowy) Hoyta (1939)

Hoyt w swoich badaniach struktury przestrzennej 64 miast Ameryki Północnej wykazał, że

kierunek, a nie odległość od centrum jest podstawowym czynnikiem kształtującym

przestrzenną strukturę miasta. Model Hoyta podkreśla przestrzenną segregację warstw

społeczności miejskiej. W swoich badaniach Hoyt przyjmuje następujące założenia

http://notatek.pl/wyklad-teorie-i-modele-struktury-przestrzennej-miast?notatka