Tradycje

bożonarodzeniowe

w Polsce

Prezentację przygotowała Agata Iwanicka klasa VID.

A jak Adwent

• Adwent (łac. adventus - przyjście) - w kościołach chrześcijańskich

okres trwający od I nieszporów czwartej z kolei poprzedzającej
Święto Bożego Narodzenia niedzieli do 24 grudnia, okres
przypominający oczekiwanie na powtórne przyjście Jezusa
Chrystusa. Jednocześnie jest to czas poprzedzający pamiątkę
pierwszego przyjścia - wcielenia, znanego pod nazwą narodzin
Chrystusa.

• Na adwent składają się cztery niedziele adwentowe. W okresie

adwentu kapłan zakłada do Mszy świętej ornat w kolorze fioletowym,
symbolizującym czas pokuty i przygotowania się do jednego z
najważniejszych świąt katolickich, czas pojednania z Bogiem i
ludźmi. Adwent to także czas, w którym katolicy mają uświadomić
sobie, że oczekują na powtórne przyjście Jezusa Chrystusa. Tradycją
w Polsce są odprawiane w tym okresie o świcie Msze Święte, zwane
roratami. Są to msze ku czci Najświętszej Maryi Panny, na pamiątkę
tego, że przyjęła nowinę archanioła Gabriela, zwiastującego, iż
zostanie Matką Syna Bożego. W pierwszą niedzielę adwentu - w
Kościele katolickim - rozpoczyna się rok liturgiczny..

B jak Boże Narodzenie

Boże Narodzenie – w tradycji chrześcijańskiej to święto

upamiętniające narodziny Jezusa Chrystusa. Jest to

liturgiczne święto stałe, przypadające na 25 grudnia, przy

czym w kościołach, które nadal celebrują liturgię według

kalendarza juliańskiego (głównie prawosławnych), wg

kalendarza gregoriańskiego przypada 7 stycznia (25

grudnia wg juliańskiego). Boże Narodzenie poprzedzone

jest okresem czterotygodniowego oczekiwania (dokładnie

czterech niedziel), zwanego Adwentem.

Najstarszym znanym nam dziś świadkiem, który pisał o

narodzeniach Jezusa jest Hipolit. W datowanym na 204

Komentarzu do Księgi Daniela (4,23,3) pisał on: Pierwsze

przyjście Pana naszego wcielonego, w którym narodził się

w Betlejem miało miejsce ósmego dnia przed kalendami

styczniowymi (tzn. 25 grudnia)

Dzień 25 grudnia jako datę dzienną obchodzenia pamiątki

Bożego Narodzenia podał też rzymski historyk Sekstus

Juliusz Afrykański w swojej Chronographiai, w roku 221.

C jak choinka

• W wielu kulturach drzewo, zwłaszcza iglaste, jest

uważane za symbol życia i odradzania się, trwania i

płodności. Jako drzewko bożonarodzeniowe pojawiło

się w XVI wieku, lecz prawdopodobnie już wcześniej

występowało jako rajskie "drzewo dobrego i złego"

w misteriach o Adamie i Ewie, wystawianych w

wigilię Bożego Narodzenia. Jest to związek bardzo

luźny i trudny do ustalenia, podobnie jak

odwoływanie się do drzewa Krzyża z Golgoty, które

jak głosi legenda, zbito z rajskiego drzewa życia. W

Biblii nawiązaniem do drzewka bożonarodzeniowego

może być tekst proroka Izajasza (60, 13):

• Chluba Libanu przyjdzie do ciebie: razem cyprysy,

wiązy i bukszpan, aby upiększyć moje miejsce

święte.Tradycja choinek narodziła się w Alzacji,

gdzie wstawiano drzewka i ubierano je ozdobami z

papieru i jabłkami (nawiązanie do rajskiego drzewa).

Wielkim zwolennikiem tego zwyczaju był Marcin

Luter, który zalecał spędzanie świąt w domowym

zaciszu. Choinki więc szybko stały się popularne w

protestanckich Niemczech.

K jak kolęda

•

Kolęda (od łacińskiej nazwy pierwszego dnia każdego
miesiąca "calendae") to pieśń bożonarodzeniowa
(nawiązująca do Bożego Narodzenia), utrzymana w
konwencji ściśle religijnej, początkowo wywodząca się z
tradycji ludowej, potem komponowana również przez
wielu wybitnych kompozytorów. Odmiana kolędy o
wątkach zaczerpniętych z życia codziennego nazywana
jest pastorałką, która w odróżnieniu od kolędy nie jest
wykorzystywana w nabożeństwach religijnych ze względu
na swój świecki charakter. W liturgii Kościoła katolickiego
kolędy wykonuje się od Mszy o północy w Święto Bożego
Narodzenia (noc 24/25 grudnia) do święta Chrztu
Pańskiego (niedziela po 6 stycznia). W polskiej tradycji
dopuszcza się śpiewanie ich do Święta Ofiarowania
Pańskiego (2 lutego).

•

Od kolęd należy odróżnić piosenki o tematyce związanej
nie z narodzeniem Jezusa, lecz ze świętami Bożego
Narodzenia, jak np. polską piosenkę Jest taki dzień,
niemiecką O Tannenbaum czy angielskie Jingle Bells i
White Christmas.

Ł jak Łuska karpia

• Z karpia zjedzonego

podczas wieczerzy
wigilijnej łuska
trzymana w portfelu
przez cały rok
przyciąga do nas
pieniądze.

M jak Święty Mikołaj

• Święty Mikołaj (ang. Santa Claus, Father Christmas) – baśniowa postać

starszego mężczyzny z brodą ubranego w czerwony strój, który wedle
legendy w okresie świąt Bożego Narodzenia rozwozi dzieciom prezenty
saniami ciągniętymi przez zaprzęg reniferów. Według różnych wersji
zamieszkuje wraz z grupą elfów Laponię, i biegun północny.

• Obecnie powszechna forma tej postaci wywodzi się z kultury brytyjskiej i

amerykańskiej, gdzie jest jedną z atrakcji bożonarodzeniowych. W
tradycji bizantyjskiej jego odpowiednikiem jest Święty Bazyli, który
obdarowuje prezentami dzieci w dniu 1 stycznia. W Rosji i krajach
ościennych popularny jest Dziadek Mróz (ros Дед Мороз) i Śnieżynka
(ros. Снегурочка). Natomiast w Polsce, podobnie jak w większej części
Europy dzień Świętego Mikołaja obchodzony jest tradycyjnie 6 grudnia
jako wspomnienie świętego Mikołaja, biskupa Miry. Rankiem tego dnia
dzieci, które przez cały mijający rok były grzeczne, znajdują drobne
upominki, ukryte pod poduszką, w buciku lub w innym specjalnie
przygotowanym w tym celu miejscu (np. w skarpecie).

O jak opłatek

•

Opłatek (z łac. oblatum – "dar ofiarny") - bardzo cienki biały

płatek chlebowy, przaśny (czyli niekwaszony i niesolony),

wypiekany z białej mąki i wody bez dodatku drożdży, którym

dzielą się wszyscy zgromadzeni przy stole wigilijnym, składając

sobie życzenia.

•

Jest to taki sam opłatek, jaki jest używany podczas mszy świętej

w Kościele katolickim, z tym, że wigilijny opłatek w odróżnieniu

od hostii nie jest konsekrowany.

•

Nie jest to zwyczaj wyłącznie polski, spotykany też na Litwie,

Ukrainie i we Włoszech. Prawdopodobnie ma szlachecki rodowód i

znany był powszechnie od XVII wieku. Szczególnego znaczenia

nabierał w niektórych okresach historycznych, np. podczas

zaborów.

•

Opłatek wigilijny jest symbolem pojednania i przebaczenia,

znakiem przyjaźni i miłości. Dzielenie się nim na początku

wieczerzy wigilijnej wyraża chęć bycia razem, bo przecież ludzie

skłóceni nie zasiadają do wspólnego stołu. Ma swoją symbolikę w

wymiarze nie tylko duchowym: sama materia opłatka: "chleb",

podkreśla również doczesny charakter życzeń. W podtekście tego

życzenia jest nawiązanie do modlitwy Ojcze Nasz: oby nam go

nie zabrakło (chleba naszego powszedniego...). Symbolika chleba

ma jeszcze inny wymiar: należy być jak chleb dobrym i jak chleb

podzielnym.

•

Tradycja łamania się opłatkiem swoje korzenie ma w pierwszych

wiekach chrześcijaństwa. Nie miała początkowo związku z Bożym

Narodzeniem, była symbolem komunii duchowej członków

wspólnoty. Zwyczaj błogosławienia chleba nazywano eulogiami. Z

czasem na wigilijną mszę przynoszono chleb, który błogosławiono

i którym się dzielono. Zabierano go też do domów dla chorych,

czy tych, którzy z różnych powodów nie byli w kościele,

przesyłano krewnym i znajomym.

P jak Pasterka

• Pasterka, msza pasterska –

uroczysta Msza święta odprawiana o

północy z 24 na 25 grudnia, pierwsza

w Boże Narodzenie. Pasterka

upamiętnia oczekiwanie i modlitwę

pasterzy zmierzających do Betlejem.

• Praktyka pasterki przyjęła się w

Rzymie w VI w.

• Pasterka ma symbolizować nie tylko

narodzenie Jezusa Chrystusa, lecz też

przybycie do stajenki pasterzy stąd

nazwa Pasterka. Ubogim chłopom

pasającym na polu owce Anioł z

nieba obwieścił przyjście na świat

zbawiciela. Bez wahania, wedle

wskazówek anioła, udali sie oni do

miasta dawidowego Betlejem, gdzie

znaleźli "Dziecię owinięte w pieluszki

położone w żłobie." Po raz pierwszy

pasterką odprawił Grzegorz IV.

P jak potrawy

Kapusta z grzybami

Pierogi z kapustą i z

grzybami

Barszcz z uszkami

Karp

Pierniczki

makowiec

S jak Szopki

• Szopka bożonarodzeniowa –

jest to najczęściej makieta

przedstawiająca wnętrze stajni

betlejemskiej w noc, podczas

której narodził się Jezus Chrystus.

Szopka bywa wykonywana jako

miniatura, a także jako

konstrukcja rzeczywistej wielkości.

• Może mieć ona formę jaskini lub

groty, ale najczęściej

przedstawiona jest w formie

stajenki. W każdej szopce znajduje

się mały Jezus, Maryja oraz Józef.

Najczęściej elementem szopki są

także postaci Trzech Króli,

pasterzy, a także bydło i owce,

Gwiazda Betlejemska, anioły.

W jak Wigilia

• Wigilia Bożego Narodzenia (wieczerza

wigilijna, wieczór wigilijny, niekiedy także

gwiazdka) (z łac. vigilia - czuwanie, straż) - w

tradycji chrześcijańskiej dzień poprzedzający

święto Bożego Narodzenia, kończący okres

adwentu.

• Korzenie tego święta sięgają prawdopodobnie

obchodów Saturnaliów w starożytnym Rzymie,

gdzie chrześcijaństwo się rozwijało, lub nawet

świętowania przesilenia zimowego w epoce

kamiennej. Pewne analogie występują także z

żydowskim świętem Hannukah oraz perskim

świętem Szab-e Jalda.

Ż jak Życzenia

• Mizerna cicha,

stajenka licha,

pełna niebieskiej

chwały, oto leżący

przed nami śpiący

w promieniach -

Jezus mały"...

błogosławieństwa

Bożego w każdym

dniu Nowego

Roku życzy .