FRANCISZEK

FRANCISZEK

BOHOMOLEC

BOHOMOLEC

Franciszek Bohomolec (ur. 19 stycznia
1720, zm. 24 kwietnia 1784) – polski
jezuita, nauczyciel, redaktor,
komediopisarz, poeta, publicysta,
tłumacz, wydawca, jeden ze
współtwórców polskiego Oświecenia.

ŻYCIORYS

ŻYCIORYS

Pochodził z okolic Witebska. Syn Pawła
Józefa starosty dworzyskiego, i
Franciszki z Cedrowskich. Po latach
nauki w wileńskim konflikcie jezuickim
wstąpił do tegoż zakonu w wieku lat 17
(studiował filozofię na Akademii
Wileńskiej) — od tego momentu do końca
życia można mówić o jego służbie
zakonnej jako żarliwej pracy nauczyciela,
wychowawcy i społecznika. Życie
osobiste Bohomolca całkowicie wtopiło
się w jego działalność publiczną; nie
zachowały się żadne dokumenty tej
biografii, które wychodziłyby poza ramy
zamknięte funkcjami, jakie sprawował w
obrębie zakonu, a później, po jego
zniesieniu, na tym samym stanowisku
dyrektora drukarni, tyle, że nie
jezuickiej, a królewskiej.

Zakon Jezuitów w
Wilnie

ZWIĄZEK Z

ZWIĄZEK Z

WARSZAWĄ

WARSZAWĄ

Do Warszawy przybył po 10-letniej pracy nauczycielskiej w
kolegium wileńskim, skąd wysłano go jeszcze w latach 1747-
1749 na 2-letnie studium retoryczne do Rzymu. W Polsce był
to okres unowocześniania szkolnictwa zakonnego —
przewodzili tu pijarzy iteatyni; w roku 1751 Bohomolec,
mający już w dorobku pierwsze prace literackie, został
skierowany z Wilna do warszawskiego Collegium
Zaluscianum, które zostało gruntownie przebudowane w
duchu nowoczesnych tendencji. Od tego momentu związał się
na zawsze z Warszawą, nie licząc wakacyjnych wyjazdów
do Kobyłki w pobliżu stolicy. Popularny i wysoko ceniony za
obronę wartości kultury ojczystej i działalność oświatową w
najszerszym znaczeniu tego słowa, po dwudziestu latach
nauczycielskiej pracy, objął w r. 1761 redakcję Kuriera
Polskiego i Wiadomości Uprzywilejowanych Warszawskich, a
od r. 1762 — prefekturę drukarni warszawskiej. Stał się więc
dla środowiska kulturalnego wczesnego oświecenia swoistą
instytucją. Już podczas pracy nauczycielskiej w Wilnie ogłosił
dwie tragedie szkolne (Cezar w Egipcie, grany na scenie
warszawskiej, uważany jest za utwór oryginalny, Lizymach to
przeróbka tragedii C. La Rue). Zainteresował się też
twórczością Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i opracował
słowniczek frazeologiczny łacińsko-polski, który można
traktować jako zapowiedź głównego nurtu dalszych prac
pisarza, zmierzających do kształtowania kultury językowej i
umysłowej młodego pokolenia.

Collegium

Zaluscianum

W OBRONIE

W OBRONIE

POSKIEJ

POSKIEJ

KULTURY

KULTURY

Wejście Bohomolca na scenę życia
literackiego stolicy dokonało się
niezwykle efektownie. W czasie
inauguracji roku szkolnego w
zreformowanym pijarskim Collegium
Nobilium wystąpił publicznie w obronie
kultury polskiej i umysłowości Polaków
(Pro ingeniis Polonorum) przeciw
włoskiemu pijarowi Ubaldowi
Mignoniemu, autorowi pracy
krytycznej Noce Sarmackie. W tym
samym roku, na popisie retorycznym,
Bohomolec przedstawił publicznie drugi
problem, nie mniej ważny: pochwałę i
obronę czystości języka polskiego — De
lingua Polonica colloquium, 1752.
Wystąpienie to zostało przyjęte przez
środowisko kulturalne Warszawy jako
niezwykle ważne dla życia
społeczeństwa.

Collegium Nobilium

KOMEDIE

KOMEDIE

Najbogatszym plonem literackim lat
pracy pedagogicznej jest zbiór komedii
tzw. konwiktowych, czyli sztuk
przeznaczonych do odgrywania przez
młodzież w szkole, często na scenie
otwartej dla szerszej publiczności (np.
"Paryżanin polski"). W kolegiach
zakonnych, zwłaszcza jezuickich, teatr
był ważnym środkiem oddziaływania
wychowawczego i propagandowego, a w
Polsce cieszył się dużym
zainteresowaniem społecznym. Tę formę
kultury literackiej Bohomolec
wykorzystywał do celów
wychowawczych, sięgając początkowo po
gatunek tragedii. Szybko jednak zmienił
diametralnie kierunek, w komedii
obyczajowej odnajdując najbliższą sobie
formę wypowiedzi.

Paryżanin Polski

POEZJA

POEZJA

Nie mniejsze znaczenie miał tomik
Zabawek poetyckich, zawierał on bowiem
wzory poezji klasycystycznej, która w
połowie wieku XVIII zaczęła wpływać na
polską świadomość literacką.
Odnajdziemy dowody tego m.in. w tomie
Zabawek wierszopiskich i krasomowskich
Wacława Rzewuskiego. Ćwiczenia
Bohomolca wskazują wzory poezji
okolicznościowej, towarzyskiej, religijnej,
refleksyjnej, sielanki, żartu. Ich cechami
jest bezpośredniość wyrazu, jasność
konstrukcji składniowej oraz czerpanie z
topiki klasycznej, dostosowanej do
lokalnych okoliczności i potrzeb.

KONIEC

KONIEC

Przygotował: