RENESANS

ZŁOTY WIEK PIĘKNA,
ODRODZENIE SZTUK I
NAUK

RAMY CZASOWE EPOKI



  

Odrodzenie (renesans) rozpoczęło się w

XIV w. we Włoszech, a w krajach
północnoeuropejskich (w tym w Polsce) w
końcu XV w.; trwało we Włoszech do
początku XVI w., a na północy Europy do
końca tego wieku (po lata trzydzieste XVII
w.). 

HUMANIZM



Zapoczątkowany w XIV wieku we Włoszech prąd umysłowy

zwany humanizmem przewartościował panujący w

ówczesnej Europie pogląd na świat. Teocentrycznej kulturze

średniowiecza, odwracającej się od doczesności,

przeciwstawił zainteresowanie człowiekiem, życiem

ziemskim i przyrodą. Nadał istotne znaczenie rozumowi

ludzkiemu, zmierzał do odrodzenia starożytnej literatury i

kultury.



Mający w nim swoje korzenie renesans nie był jednak

okresem całkowitego zeświecczenia i odejścia od Boga.

Zrywał jedynie ze średniowiecznym typem religijności,

stanowił próbę poznania i nobilitacji boskiego dzieła

stworzenia. Wyrażał pragnienie zespolenia świata

starożytnego i chrześcijańskiego

.



Renesans bardziej niż inne epoki sprzyjał rozwojowi silnych,

twórczych osobowości. Po długim okresie średniowiecza, w

którym nawet wybitnie zdolna jednostka ginęła w szeregu

pokornych sług bożych, a wszelka działalność ludzka była

podporządkowana ścisłej doktrynie Kościoła – nagle

dano

człowiekowi możliwość stawiania pytań dotyczących jego

samego oraz otaczającej go rzeczywistości.



Renesans wzniecił w ludzkich umysłach nie spotykaną

dotąd ciekawość, chęć poznania świata, wiarę w postęp i

wiarę w człowieka, ożywił rozwój gospodarczy, obudził

marzenia o lepszym i piękniejszym świecie.



Człowiek znalazł się w centrum zainteresowania nauki i

sztuki, stał się podmiotem głównego nurtu epoki –

humanizmu. Otrzymał prawo do indywidualnego rozwoju.

REFORMACJA



Reformacja - to ruch religijno społeczny zapoczątkowany

przez Marcina Lutra (1483-1546). W 1517 Marcin Luter w

Wittenberdze przedstawił 95 tez skierowanych przeciw

sprzedaży odpustów. Reformatorzy oburzeni uprawiającymi

synomię biskupami, hołdowaniem nepotyzmowi przez

papieży, czynami rozwiązłych księży, lenistwem mnichów, a

także bogactwami Kościoła, pragnęli w najszczerszy sposób

zmienić Kościół.

Luter wyznawał zasadę usprawiedliwienia przez wiarę. Był

przeciwnikiem celibatu księży i zakonom. Jedynie Chrzest i

Komunia były uznawane przez Lutra.



Odrodzenie to przede wszystkim epoka

wielkich indywidualności. Każdy, kto czuł w sobie przypływ

talentu, rozwijał go wszechstronnie. Człowiek nie był zorientowany

na jedną dyscyplinę, bardzo często pełnił wiele funkcji:

zawodowych, społecznych, politycznych, artystycznych.



Najlepszym przykładem mogą być Leonardo da Vinci i Michał

Anioł, którzy interesowali się nauką, techniką, rozmaitymi

dziedzinami sztuki i filozofią. Renesans zrodził wielu geniuszy,

których osiągnięcia do dziś wzbudzają szacunek i podziw, gdyż

znajdują praktyczne zastosowania.

MECENAT

Rozpowszechniona w renesansie forma

opieki nad wybitnymi artystami,
sprawowana przez władców i
magnatów. Nazwa wywodzi się od
imienia polityka rzymskiego z I w.
p.n.e. (Mecenasa), który opiekował się
twórcami (m.in. Horacym i
Wergiliuszem).



Obok Kościoła i książąt mecenasami sztuki stały

się bogate miasta. Kupcy i bankierzy

podejmowali wiele inwestycji, które miały być

pomnikiem potęgi ich rodów i miast.

Największym mecenasem sztuki w XV wieku

była rodzina Medicin nieoficjalnych władców

Florencji. Otaczali się oni humanistami i

artystami, namiętnie kolekcjonowali antyczne

dzieła. Lorenzo Medici otworzył w swoich

ogrodach akademię, w której młodzi rzeżbiarze

(m.in. Michał Anioł) studiowali starożytne

posągi.

JĘZYK



Renesans pozostał epoką, w której
dominowała jeszcze łacina. Był to
uniwersalny język, którym posługiwała się
wykształcona Europa. Renesansowa łacina
była jednak bardziej przejrzysta od
średniowiecznej, odzyskała swój starożytny
blask i piękno. Wielu pisarzy było już
wówczas twórcami dwujęzycznymi – rozwijały
się tym samym literatury i języki narodowe.

ODKRYCIA GEOGRAFICZNE



Nowa epoka podkreślała niezwykłą godność
każdego człowieka, wartości życia
ziemskiego. Z tak rozumianą wartością
życia doczesnego wiązała się ciekawość
świata i chęć jego odkrywania. Było to
olbrzymie pole, które dopiero należało
odkryć i zbadać. Stąd też XV i XVI wiek to
czas wielkich odkryć geograficznych i
podróży naukowych.



Dla ideologii epoki odkrycia geograficzne były bardzo ważne.

Napędzały one zmiany mentalności społecznej: poszerzały

perspektywy i doświadczenia, udowadniały zaawansowanie

cywilizacji europejskiej, zmieniały punkt ciężkości zainteresowań

klas władających. Ludzie Renesansu to przede wszystkim podróżnicy.

Naturalna była wymiana kadr nauczycieli, naukowców, badaczy,

artystów, zdobywanie doświadczenia w miastach, w których kwitło

życie kulturalne Europy. Odkrycia podsycały także odrodzeniowy

optymizm i radość, ujawniającą się w docenianiu życia codziennego,

cielesnego. Do najważniejszych wydarzeń należą:

1492 – odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba 

1497-1499 – wyprawa Vasco da Gamy do Indii wokół Afryki Pd.

1512 – odkrycie Pacyfiku

1519 – początek wyprawy Magellana

1519 – przybycie Cortazara do Meksyku

1534 – odkrycie Kanady

1542 – dotarcie do Filipin i Japonii

DRUK



Renesans to również okres odrodzenia
nauki i sztuki. Pojawił się druk, który
zrewolucjonizował całą epokę, myślenie o
świecie oraz przekaz informacji. Książki,
które dotąd były prawie niedostępne i
nieosiągalne ze względu na ich cenę, stały
się dobrem powszechnym. Wydarzenie to
wpłynęło na szybkość przekazu idei i myśli.



Druk został wynaleziony przez niemieckiego rzemieślnika

Jana Gutenberga w 1450 roku. Wpadł na pomysł, aby

drukować książki, wykorzystując ruchome czcionki, na

których wytłoczone były pojedyncze litery. Można je było

ustawiać w dowolnej kolejności, tworząc zdania, kładziono

papier, dociskano za pomocą prasy drukarskiej, i tak

powstawała zadrukowana strona.



Dzięki wynalezieniu druku można było drukować około

tysiąca stron, w ciągu jednego dnia. Zwiększył się dostęp do

księgozbiorów, a to spowodowało szybszy przebieg

wiadomości z różnych dziedzin. Łatwiej było zdobyć

wykształcenie. Teraz mogli się uczyć nie tylko dzieci

szlacheckie, ale również mieszczańskie. Powstawały

uniwersytety, które były ośrodkami myśli i nauki.

SZKOLNICTWO



Szkolnictwo niższe obejmowało szkoły parafialne.

Była to pozostałość Średniowiecza, obejmująca

rozbudowaną sieć placówek (ok. 3000 pod koniec

XV wieku). Nowością były gimnazja –

humanistyczne szkoły średnie, powstające w

Europie od XIV/XV wieku. Uczono w nich głównie

wymowy i języków klasycznych. W Polsce gimnazja

tworzono w XVI wieku.

Taki charakter miała szkoła

poznańska, gdzie kształcił się Klemens Janicki oraz

gimnazjum gdańskie i toruńskie – placówki

mieszczańskie. Szkoły te często powstawały w

opozycji do metod i programu Akademii, jak

również w wyniku reformacji.

SZKOŁY JEZUICKIE



W Odrodzeniu rozpoczęła się kariera szkół

jezuickich.

Także na ziemiach polskich

nowy zakon rozpowszechnił swoje metody

i programy nauczania – z bardzo dobrym

skutkiem dla rodzimej oświaty. Pierwsze

kolegium jezuickie utworzono w Braniewie

w 1564 r. Wychowankowie kolegium

poznawali myśl i sztukę humanistyczną w

duchu potrydenckiego Kościoła.

SZEKSPIR

Renesans w Anglii przypadł na pierwszą

połowę XVI wieku i początek XVII wieku za

czasów panowania królowej Elżbiety. Nastąpił

wtedy okres odbudowy i wzmacniania

państwa oraz jego rozwoju gospodarczego i

kulturalnego. Triumfy w kulturze tego czasu

święciły teatr i dramat. Wśród wielu twórców

na czoło wysuwają się Tomasz More i William

Szekspir. Szekspir uważany jest za głównego

inspiratora reformy dramatu europejskiego.

MODA

Styl ubioru z 16. i 17. wieku, który wyraża idealna harmonię między

pojedynczymi częściami ciała. Wykorzystuje drogie, ładne tkaniny

(brokat,welwet, jedwab). Złożony z nadmiaru gotyckiej mody, taki

rodzaj stylu był modny dopóki nie włączył się do tego, który był modny

wcześniej. Damska odzież zaakcentowana naturalnym kształtem

sylwetki za pomocą delikatnego zaznaczenia talii; spódnica w wielu,

szerokich fałdach, obcisły gorset posiadał kwadratowy lub okrągły

dekolt. Na początku taka odzież była podzielona poprzez krój na gorset

i długą spódnicę. Proste, obcisłe rękawy były później rozcięte dla

większego komfortu i elegancji. Na tym ubraniu było noszone inne,

ubranie bez rękawów, którego przednia część była otwarta w stylu

płaszcza. Chusteczka oraz wachlarz były istotnym akcesorium,

popularne były także złote łańcuszki oraz ciężkie naszyjniki.

Męska odzież składała się z krótkiego

płaszcza ze skóry oraz odciętych rękawów;

sięgał do kolan (lub był krótszy),

odkrywający ekstrawaganckie, obcisłe

nogawki. Inna popularną odzieżą Renesansu

był płaszcz z wszytymi rękawami oraz

szerokim kołnierzem, który sięgał do pięty;

takie ubranie było używane jako świąteczne

na oficjalne okazje na uniwersytetach.