TURYSTYKA

TURYSTYKA

Turystyka – według Światowej

Organizacji Turystyki (WHO),

obejmuje ogół czynności osób, które

podróżują i przebywają w celach

wypoczynkowych, służbowych lub

innych nie dłużej niż rok bez

przerwy poza swoim codziennym

otoczeniem.

Wybrane rodzaje

turystyki:

1. Krajoznawcza - wyjazdy, których głównych

motywem jest chęć zwiedzenia określonego
obiektu, miejscowości lub regionu;
szczególnie popularna w szkołach, gdzie
organizowane są wycieczki przedmiotowe,
zielone szkoły, biwaki itp.

2. Kwalifikowana - to wspólne określenie

rodzajów turystyki takich jak: piesza nizinna,
piesza górska oraz narciarska, turystyka
kolarska, kajakowa, motorowa i żeglarska,
aby wyróżnić tę grupę spośród tradycyjnych
rodzajów turystyki. Turystyka kwalifikowana
to najwyższa forma specjalizacji turystycznej.
Uprawianie jej wymaga specjalnego
przygotowania

psychofizycznego, zahartowania na trudy,
umiejętności zachowania się w środowisku
naturalnym i w obiektach turystycznych, a w
niektórych przypadkach potwierdzonej przez
właściwe organizacje umiejętności posługiwania
się sprzętem turystycznym.

3. Zdrowotna - świadome i dobrowolne udanie
się na pewien okres poza miejsce zamieszkania,
w czasie wolnym od pracy w celu regeneracji
ustroju dzięki aktywnemu wypoczynkowi
fizycznemu i psychicznemu.

4. Motywacyjna – jedna z form turystyki
biznesowej; podróże organizowane przez firmy
dla swoich pracowników, mające na celu
zmotywowanie pracowników do lepszej pracy na
rzecz swojej firmy lub będące nagrodą za
osiągane wyniki.

5. Biznesowa - sektor turystyki, w którym
podróże są powiązane z wykonywanym
zawodem. Dzieli się ona na: spotkania grupowe,
podróże motywacyjne, wystawy, turystykę
korporacyjną, szkolenia i kursy oraz imprezy
firmowe.

6. Kongresowa - to krajowy i międzynarodowy
ruch osób podejmujących podróż w celu
uczestniczenia w konferencjach, zjazdach,
seminariach itp. Uczestnikami tej turystyki
najczęściej są naukowcy, politycy, członkowie
różnych organizacji. Wyjazdy mają charakter
elitarny.

7. Morska - wypoczynek na jachtach, statkach
pasażerskich i promach morskich; jedną z form
turystyki morskiej jest cruising, czyli wycieczka
morska, w ramach której zwiedza się kolejne
porty morskie, natomiast podczas rejsu korzysta
się z bogatej oferty rozrywkowej.

8. Etniczna - Wynika ona z faktu migracji
ludności na świecie. Dotyczy grup społecznych ,
dla których istotna jest więź z krajem
pochodzenia, więź kulturowa z własnym
narodem, wspólnota językowa.

9. Polonijna – jest odmianą turystyki etnicznej;
Polonia – zbiorowość ludzi o polskim
rodowodzie, rozproszona po świecie w sposób
trwały, zdolna do określenia swego pochodzenia
w przeszłości jako polskiego. Role turystyki
polonijnej w umacnianiu kontaktów z Polonią
można upatrywać przede wszystkim na gruncie
kontaktów rodzinnych. Duże możliwości rozwoju
turystyki polonijnej istnieją w płaszczyźnie
kulturalnej. Ważna jest także jej rola w procesie
dyfuzji elementów kultury w zakresie turystyki
profesjonalnej (lekarze, naukowcy, dziennikarze,
nauczyciele, itp.). Turystyka polonijna może
stanowić ważne źródło bezpośrednich i
pośrednich korzyści ekonomicznych.

10. Socjalna - może być rozpatrywana z kilku
punktów widzenia:
-         prowadzenie taniej bazy turystycznej bez
zysku, oferowanie specyficznych usług i
zachęcanie do pożądanej aktywności niezależnie
od tego, kto tymi obiektami administruje, nawet
jeśli podlegają prawom wolnego rynku
-         sfera potrzeb ludzi najuboższych, gdzie
koszty całkowicie lub częściowo są pokrywane
nie przez turystę, lecz przez organizacje lub
instytucje, które te wydatki finansują,
refinansują lub refundują
dążenie organizacji związkowych, rodzinnych,
młodzieżowych i innych do tego, aby nie
dopuścić do całkowitego uzależnienia czasu
wolnego pracowników, młodzieży, rencistów,
emerytów, itp. od sektora handlowego i aby czas
ten nie stał się dodatkowym czynnikiem
nierówności społecznej.

11. Alternatywna - polega na poszukiwaniu i
upowszechnianiu racjonalnych form
wypoczynku, odmiennych w stosunku do form
turystyki masowej, zawierającej wiele
dysfunkcji. Jest to turystyka oparta na kontakcie
i harmonii z przyrodą, na idei krajoznawstwa,
nie niszcząca, turystyka uprawiana w małych
grupach, indywidualna, poszukują ca obcowania
z ludnością miejscową, turystyka wymagająca
właściwych form zachowania.

12. Religijno – pielgrzymkowa - religijna-
podejmowana z powodów religijno-poznawczych
lub poznawczych nie tylko przez wyznawców
danej religii, pielgrzymkowa-podejmowana z
powodów religijnych przez wyznawców danej
religii. Stanowi 20% ruchu turystycznego.

13. Kulturalna - o turystyce kulturalnej mówi się
wtedy, kiedy podstawowym motywem wyjazdu
jest chęć zwiedzenia obiektów kulturalnych
takich, jak: miejsca historyczne i archeologiczne,
pałace, zamki, muzea, galerie, parki i ogrody,
zespoły urbanistyczne miast i dzielnic, obiekty
sakralne, trasy turystyczne związane z określoną
tematyką, obiekty techniczne, a także
uczestnictwo w imprezach kulturalnych i
festiwalach.

14. Lokalna – obejmuje swoim zasięgiem wieś
lub miasto mające warunki do jej rozwoju.
Turystyka ta opiera się na autentycznych
zasobach naturalnych, historycznych i
kulturalnych danego obszaru a także
integrowaniu turystyki z innymi aspektami
rozwoju gospodarczego i wzmocnieniu struktury
społeczno – ekonomicznej.

15. Wiejska – odbywa się w środowisku wiejskim
i korzysta z jego walorów.

16. Agroturystyka - ściśle jest związana z
rolnictwem i funkcjonującym gospodarstwem
rolnym. Gospodarstwo rolne, poza
zakwaterowaniem, daje możliwość mieszkania
wraz z rodziną wiejską, poznania jej obyczajów
codziennych zajęć, bezpośredniego kontaktu ze
zwierzętami i produkcją rolną. Każda wieś ma
swój odrębny charakter, własne sklepy, kościół,
rozrywki i obyczaje.

17. Weekendowa – nazywana też wypoczynkiem
świątecznym; jest popularną formą uprawiania
turystyki krótkoterminowej w niezbyt dużej
odległości od miejsca zamieszkania. Może być
grupowa lub indywidualna. Turysta weekendowy
korzysta z różnych środków transportu, ale
najczęściej z samochodu osobowego.

Miejscowości turystyczne, typowe dla obsługi
wypoczynku świątecznego, powinny
charakteryzować się: wygodnym
zakwaterowaniem dobrą i urozmaiconą ofertą
gastronomiczną, różnorodnością urządzeń do
czynnego spędzania wolnego czasu niezależnie
od pogody, do uprawiania sportów zimowych i
letnich, sportów wodnych, przestrzeniami do
wycieczkowania i spacerów, a także zapewniać
ciszę, spokój, brak hałasu i możliwość
skorzystania z rozrywek.

18. Miejska – turystyka polegająca na
odwiedzaniu i poznawaniu miasta atrakcyjnego
względem dziedzictwa kulturowego.

19. Zrównoważona - celem tej koncepcji jest
zintegrowanie działalności turystycznej z celami
ochrony przyrody, a także kształtowaniem
nowych zachowań turystów oraz organizatorów
ruchu turystycznego.

Funkcje turystyki:

• Funkcja wypoczynkowa
• Funkcja zdrowotna
• Funkcja wychowawcza
• Funkcja kształceniowa
• Funkcja miastotwórcza
• Funkcja edukacji kulturowej
• Funkcja ekonomiczna
• Funkcja etniczna
• Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej
• Funkcja polityczna
• Funkcja promocji wartości religijnych i kształtowania

sprawiedliwości społecznej

Funkcja wypoczynkowa

Funkcja ta przede wszystkim sprawia
przyjemność i daje źródło radości życia. Jej
rozwój

jest

konieczny

także

z ekonomicznego punktu widzenia - do
odnowy
i utrzymania sił fizycznych i psychicznych
człowieka, wydatkowanych w czasie pracy i
poza nią. Bez wypoczynku człowiek nie jest
w stanie działać efektywnie co może
spowodować

w

konsekwencji

straty

poniesione w gospodarce. Niewystarczający
wypoczynek

prowadzi

często

do

kumulowania się zmęczenia i przechodzi w
stan

wyczerpania,

grożącego

niebezpiecznymi powikłaniami w organizmie
oraz niesprawnością w pracy i nauce.

Funkcja zdrowotna

Zdrowotna funkcja turystyki może przyczynić
się do redukcji niekorzystnych zjawisk
występujących wskutek rozwoju środków
masowego przekazu. Rozwój takiego przekazu
informacji zaspokaja ludzkie aspiracje, ale
jednocześnie oddala człowieka od przyrody,
źródła przeżyć estetycznych, harmonii i
porządku. Człowiek poznaje więc często
uproszczony obraz świata, co wpływa na jego
psychikę. Turystyka może zacieśniać kontakty

z przyrodą i być czynnikiem prewencyjnym w
zakresie zdrowia psychicznego. Na poziom
zdrowia psychicznego niekorzystny wpływ
mają

również

struktura

i funkcjonowanie podstawowych instytucji, jak
np.

szkoły, uczelnie, urzędy publiczne, zakłady
przemysłowe,

banki

czy

organizacje

międzynarodowe.
Zagrożeniem dla zdrowia człowieka jest także
otaczające go środowisko. Wywołuje ono u
człowieka

stany

agresji

i poczucia szkodliwości. Wyzwala to w
człowieku, pragnącym utrzymać dobre zdrowie,
potrzebę ucieczki, realizowanej przez turystykę.

Funkcja wychowawcza

Zadanie środowiska wychowawczego obejmuje
komplet

wpływów

i

oddziaływań

kształtujących

rozwój

człowieka

a także przygotowuje go do życia w
społeczeństwie. Turystyka w tym procesie jest
jak najbardziej obecna, a jej rola aktywna.
Wychowawczy walor turystyki należy odnieść
przede wszystkim do turystyki krajoznawczej
i

kwalifikowanej.

Turyści

oddziaływają

wychowawczo na ludność zamieszkującą
tereny odwiedzane, co sprowadza się do
trzech dziedzin: poznawania, kształtowania
postaw
i stwarzania możliwości działania twórczego.

Funkcja kształceniowa

Kształceniowa funkcja turystyki może być
spełniana zarówno w sensie poznawczym, jak i
praktycznym. Turysta bowiem, zdobywając
orientację w otaczającej go rzeczywistości
przyrodniczej,

społecznej

i

kulturowej,

przyswaja sobie również pewne umiejętności i
nawyki, które może spożytkować praktycznie.
Funkcja kształceniowa turystyki, zwłaszcza jej
form krajoznawczych, przejawia się w tym, że
jej uczestnicy, wchodząc w bezpośredni kontakt
ze środowiskiem społecznym, kulturowym i
przyrodniczym, mają szansę poznania świata i
swojego miejsca w nim.

Funkcja miastotwórcza

Funkcja ta polega na rozwoju ośrodków
miejskich.

Pełni

funkcje

modernizacyjną,

interesującą z punktu widzenia nowoczesnych
czynników przemian społeczno – gospodarczych i
przestrzennych. Występuje ona głównie na
obszarach wyposażonych w walory turystyczne.
Turystyka wpływa na procesy urbanizacyjne,
powodując ich przyspieszanie, a urbanizacja
wpływa na tempo i kierunki rozwoju turystyki.

Funkcja edukacji kulturowej

Składają

się

na

nią

m.in.

turystyka

pielgrzymkowa, archeologiczna i festiwalowa.
Funkcja edukacji kulturowej odnosi się nie
tylko do samych turystów. Wywiera ona
również określony wpływ na rozwój kulturalny
miejscowości odwiedzanych przez turystów, a
także sposób i poziom życia ich stałych
mieszkańców. Może być ona stymulatorem
popularyzacji

dorobku

współczesności

i kultywowania dziedzictwa przeszłości. Może
więc

wzbogacić

postawy

patriotyzmu,

pojmowanego

jako

troska

o

narodową

wspólnotę.

Funkcja ekonomiczna

Turyści, osiągając cele swojej podróży, są
konsumentami wielu usług i dóbr, są więc
nośnikami popytu na różnorodne świadczenia
turystyczne. Funkcja ekonomiczna dotyczy
głównie obszarów mających podstawy do
rozwoju turystyki, czyli posiadających walory
przyrodniczo – kulturowe. Funkcja ta ma również
duże znaczenie dla samych mieszkańców
terenów recepcyjnych. Tworzy nowe miejsca
pracy lub rozwija dotychczas istniejące, a co za
tym idzie, sprzyja poprawie warunków życia
ludności.

Funkcja etniczna

Funkcja ta obejmuje podróże zagraniczne
związane głównie z miejscem pochodzenia,
urodzenia

i

zamieszkania

w przeszłości samych turystów i ich przodków.
U podstaw kształtowania się etnicznej funkcji
turystyki leżą liczne związki krajów emisji i
krajów

przejmujących

turystów

w płaszczyźnie historyczno – kulturowej, a
także wspólne dziedzictwo historyczne i
kulturowe. Wątek poznawczo – kulturowy w tej
funkcji może wzbogacać wiedzę o kulturze
narodowej, zwiększać satysfakcję i dumę
narodową turystów etnicznych.

Funkcja kształtowania świadomości

ekologicznej

Funkcji

tej

przypisuje

się

konieczność

uświadamiania trzech ogólnych spraw:
-

po

pierwsze:

problem

środowiska

przyrodniczego
i społecznego należy do najważniejszych
zagadnień współczesnego życia,
- po drugie: turyści, organizatorzy i
świadczący usługi turystyczne powinni mieć
właściwy

stosunek

do

narastających

współcześnie problemów środowiska,
- po trzecie: trzeba zmniejszyć różnice między
świadomością ekologiczną a postępowaniem
ekologicznym podmiotów turystyki.

Funkcja polityczna

Funkcja ta odgrywa ważną rolę w rozwoju
współpracy
i porozumienia między krajami i narodami.
Również
w

turystyce

krajowej

daje

możliwości

rozpowszechniania osiągnięć np. gospodarki ,
efekty

jej

transformacji,

rozwoju

i modernizacji. Polityczne funkcje turystyki
najczęściej

odnoszą

się

do

podróży

zagranicznych. Jest bowiem ważnym środkiem
realizacji wielu innych celów politycznych, tj.
kształtowanie wizerunku danego kraju za
granicą, charakter i zakres stosunków z innymi
krajami, współpraca międzynarodowa oraz
procesy integracyjne.

O takim znaczeniu turystyki w kształtowaniu

stosunków międzynarodowych, świadczyć może

tzw. deklaracja haska, przyjęta w 1989 r.,

podczas wspólnego posiedzenia Światowej

Organizacji Turystyki oraz Światowej

Organizacji Parlamentów. W deklaracji tej

napisano – „... turystyka jest pozytywnym i

wszechobecnym czynnikiem promocji

wzajemnego zrozumienia, a tym samym pokoju i

odprężenia [..] Wszystkie rządy powinny więc

podejmować działania na rzecz zapewnienia

międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

które są niezbędne dla rozwoju krajowej i

międzynarodowej turystyki”.

Funkcja promocji wartości religijnych

i kształtowania sprawiedliwości

społecznej

Zakres i siłę turystyki pielgrzymkowej w promocji
wartości religijnych wyznaczają jej rozmiary,
dynamika

i

globalny

zasięg

przestrzenny.

Wzbogaca

ją

również

sieć

ośrodków

pielgrzymkowych

o

krajowym

i

mniejszym

promieniu

oddziaływania.

Rozwój

turystyki

pielgrzymkowej daje podstawy do działalności
gospodarczej w sferze jej obsługi i przekształceń
funkcjonalno-przestrzennych

ośrodków

kultu

religijnego i na szlakach pielgrzymkowych.
Podstawą sprawiedliwości społecznej w skali
światowej

jest

dobro

wspólne.

Głównym

obowiązkiem sprawiedliwości społecznej w skali
globalnej sprowadza się do udzielania pomocy
krajom na niższym poziomie cywilizacyjnym oraz
do niezamykania przed całą ludzkością możliwości
rozwoju.

Dysfunkcje turystyki

1. SPOŁECZNE:
- konflikty miedzy ludnością miejscową, a turystami

- turyści często demonstrują zachowania i postawy,

które nie są akceptowane przez ludność miejscową.

Turystom dozwolone są pewne zachowania

całkowicie zabronione ludności miejscowej, co

wywołuje

niezadowolenie

i negatywne uczucia wobec turystów, np. zbyt

swobodne zachowanie i zbyt skąpe odzienie

turystów europejskich na plażach w krajach

arabskich; w krajach islamu obowiązuje zakaz

spożywania alkoholu, ale nie jest on stosowany

wobec turystów w hotelach i restauracjach,

- zmiany w życiu społecznym miejscowej
ludności - na skutek rozwoju turystyki i
kontaktów z turystami zmienia się styl życia
miejscowej ludności, następuje przejmowanie
obcych wzorów życia,
- zjawiska patologii społecznej czyli
rozprzestrzenia się narkomanii, pijaństwa,
kradzieży, prostytucji, chorób zakaźnych.

2. KULTUROWE:
- niszczenie lub zanik tradycyjnej kultury
ludowej - miejscowości turystyczne oferują
bardziej skomercjalizowaną i fałszywą wersję
swego obyczaju i folkloru, dostosowaną do
oczekiwań i wyobraźni turystów. Na skutek
naśladownictwa i

kontaktu z innymi kulturami zmienia się i
ujednolica tradycyjna kultura. Przykładami są
np. „tradycyjne” zespoły taneczne w Afryce, na
Hawajach, w rezerwatach indiańskich; maski
wyrabiane w Senegalu sprzedawane jako
„tradycyjne” w całej Afryce.
- niszczenie wartości religijnych, moralnych -
turysta może być nośnikiem niekorzystnych,
negatywnych zachowań i zjawisk społecznych.
Przykładem takich zachowań jest głośne
zachowanie się w świątyniach, ignorowanie
miejscowych obyczajów religijnych.

3. EKONOMICZNE:
- zmiany w rolnictwie - rozwój turystyki na
danym obszarze może być powodem zmiany
struktury upraw gospodarstw rolnych z profilu
żywieniowego na produkcję komercyjną (uprawa
warzyw, owoców, kwiatów), np. Jawa
(Indonezja), Antyle, Wyspy Bahama.

- migracje ludności - ludność wiejska w
poszukiwaniu pracy migruje do miejscowości
turystycznych, gdzie istnieją większe możliwości
zarobkowania.
- konieczność zwiększenia importu - inwestycje
w sektorze turystycznym w krajach słabo
rozwiniętych oznaczają konieczność
sfinansowania kosztownego importu z krajów
uprzemysłowionych (wyposażenie hoteli,
produkty spożywcze itp.)
- rozwój monokultury turystycznej - nadmierny
wzrost znaczenia turystyki może spowodować
uzależnienie gospodarki (krajowej lub lokalnej)
od turystyki, co przy załamaniu ruchu
turystycznego może mieć bardzo negatywne
skutki.

4. PRZYRODNICZE

- zakłócenie równowagi lub degradacja
środowiska naturalnego - zanieczyszczenie
wód i powietrza, zaśmiecanie, wypłoszenie
zwierzyny lub przeciwnie - przyzwyczajenie
zwierzyny do karmienia przez turystów,
przełowienie łowisk (wędkarstwo), zmiany
gatunkowe.
- obniżenie jakości życia - zbyt intensywny
ruch turystyczny obniża jakość życia przez
nadmierny ruch samochodów, motorówek,
ciągły ruch i tłok w pewnych miejscach.
Przykładem są miejscowości turystyczne w
sezonie, np. Zakopane, Jastrzębia Góra,
Mikołajki.
- niszczenie krajobrazu - przypadkowe i
nieprzemyślane osadnictwo (np. domki
letniskowe) może powodować
architektoniczne niszczenie krajobrazu.

Źródła:

- W. Gaworecki, Turystyka, 2007, Polskie

Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.

- internet.