Funkcje turystyki

Turystyka pełni różne funkcje, można je podzielić na negatywne czy pozytywne albo na oczekiwane, postulowane i rzeczywiste. Turystyka pełni funkcje zarówno w stosunku do turysty, mieszkańców terenów odwiedzanych w zakresie poziomu, jakości i sensu życia, a także gospodarki i środowiska przyrodniczego.

Najważniejsze funkcje turystyki to:

Funkcja wypoczynkowa

Funkcja wypoczynkowa turystyki, gdy jest w pełni realizowana, stymuluje rozwój społeczny i gospodarczy.Turystyka wypoczynkowa polega nie tylko na zwykłym biernym wypoczynku ale także na sportowej aktywności oraz odnowie biologicznej i korzyściach płynących z przebywania w warunkach sprzyjających tej odnowie (np. SPA, "górskie powietrze" itp).

Funkcja zdrowotna

Funkcja zdrowotna polega na tym, że wyjazd odbywa się w korzystnych warunkach środowiskowych. Jest pośrednio związana z funkcja wypoczynkową. Polega na ograniczeniu negatywnych wpływów rozwoju cywilizacyjnego, poprzez dostosowanie odpowiedniej aktywności fizycznej do wieku, stanu zdrowotnego i zainteresowań turysty, na przykład słońce regeneruje organizm, wpływa na przyswajanie wapnia i żelaza; morskie powietrze; góry; uzdrowiska; pozytywne skutki czasowej zmiany klimatu.

Korzystny wpływ turystyki na ochronę zdrowia:

redukcja niekorzystnych zjawisk występujących na skutek rozwoju środków masowego przekazu

wzmocnienie poczucia wewnętrznej kontroli i osobistego wpływu na własne życie

redukcja niekorzystnych wpływów spowodowanych wzrostem liczby ludności.

Dysfunkcją funkcji zdrowotnej jest czasem tzw. choroba pourlopowa - może wynikać ze źle zorganizowanego wyjazdu (zakwaterowanie, wyżywienie), braku fizycznego i merytorycznego przygotowania uczestników, swobody seksualnej itp.

Funkcja wychowawcza

Jest funkcją społeczną. Turystyka daje wiele możliwości oddziaływania na osobowość człowieka. Uczy odpowiedzialności, aktywności fizycznej, samodzielności, umiejętności rozwiązywania problemów, samokontroli, solidarności grupowej, kontaktu z przyrodą, poszanowania natury i obcych kultur, poszerza horyzonty, uczy tolerancji, zwracania uwagi na piękno. Funkcje wychowawcze turystyki można podzielić na funkcje edukacji kulturowej i funkcje kształcenia świadomości ekologicznej.

Przejawy funkcji wychowawczej to:

wychowanie zdrowotne ludzi w każdym wieku

kreowanie właściwego stosunku do przyrody

uczenie umiejętności współdziałania z innymi

wychowanie politechniczne

Czynniki decydujące o sile oddziaływania turystów na ludność autochtoniczną:

wielkość różnicy kulturowej (tzw. dysonans kulturowy)

czas oddziaływania turystów na społeczność odwiedzaną

różnice ekonomiczna między turystami a ludnością miejscową

sposób zetknięcia się turystów ze społecznością lokalną

Do dysfunkcji funkcji wychowawczej zaliczamy: wolność turystyczną - alkohol, narkotyki, swoboda seksualna. Może dotykać zwłaszcza ludzi młodych, dla których impreza turystyczna stanowi okazję do wyrwania się z pod kontroli opiekunów czy szok kulturowy - lęk przed utratą swojego statusu społecznego i wolności w nowym środowisku.

Funkcja edukacji kulturowej

Turystyka może być także traktowana jako element kultury, przekaz kulturowy, spotkanie kultur albo czynnik przemian kulturowych. Ta funkcja turystyki jest urzeczywistniana przede wszystkim w ramach turystyki:

wypoczynkowej

zdrowotnej

pielgrzymkowej

krajoznawczej

kwalifikowanej

Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej

Znaczenie funkcji kształtowania świadomości ekologicznej wynika z dwustronnego powiązania turystyki ze środowiskiem przyrodniczym oraz ze słabego powiązania świadomości ekologicznej i działań ekologicznych.

Pojawiające się tu dysfunkcje to zabór ziemi i wody (ze względu na wymagania dużych przestrzeni pod inwestycje), zanieczyszczenie wód i powietrza, degradacja gleb oraz niszczenie przyrody nieożywionej i krajobrazu.

Funkcja poznawcza

Funkcja poznawcza (kształceniowa) wiąże się z zaspokajaniem ciekawości świata. Istnieje w niej możliwość skonfrontowania posiadanej wiedzy z rzeczywistością. Ta funkcja jest realizowana w sensie poznawczym i praktycznym, jest zgodna z koncepcją kształcenia ustawicznego, wpływa na proces samokształcenia uczestników imprezy turystycznej. Ta funkcja jest szczególnie istotna w turystyce kwalifikowanej.

Wśród dysfunkcji funkcji poznawczej wyróżniamy: niebezpieczeństwo zafałszowania obrazu rzeczywistości przez nadmierny pośpiech, brak rzeczywistego kontaktu z ludnością miejscową, zła organizacja wyjazdów.

Funkcja ekonomiczna

Funkcja ekonomiczna przejawia się poprzez to, że turystyka:

wpływa na zmiany w przestrzennej strukturze podziału dochodu narodowego (przełamywanie bariery popytu wewnętrznego)

wpływa na powstawanie nowych źródeł dochodów w miejscowościach i regionach turystycznych

poprawia efektywność pracy (np. turystyka wypoczynkowa)

turystyka zagraniczna jest elementem handlu zagranicznego

Ta funkcja jest związana z podstawowymi etapami konsumpcji turystycznej, funkcjonuje tu tak zwana zasada czterech P: przygotowanie, podróż, pobyt, podróż powrotna:

Przygotowanie

zmiany w strukturze konsumpcji (oszczędzanie, podejmowanie dodatkowych prac)

wzrost zapotrzebowania na artykuły podróżnicze

wzrost zatrudnienia w gałęziach produkcyjnych

odpływ środków pieniężnych do miejscowości turystycznych

rozwój firm i instytucji ułatwiających odbywanie podróży

Podróż (także powrotna)

wzrost zatrudnienia w transporcie i przy budowie infrastruktury

wpływy z transportu

pobudzenie innych sektorów gospodarki powiązanych z transportem (bary, restauracje, stacje paliw itp.)

Pobyt

napływ środków pieniężnych

aktywizacja zawodowa społeczeństwa

wzrost zatrudnienia, powstanie nowych zawodów

wzrost produkcji na potrzeby turystów

wzrost dochodów lokalnej ludności

rozwój inwestycji (m.in. w infrastrukturę turystyczną)

nowe instytucje

Do dysfunkcji funkcji ekonomicznej zaliczamy wzrost inflacji, podwyższenie cen, narażenie regionu na kryzys ekonomiczny (monokultura ekonomiczna). Często także turyści chcą mieć na miejscu to, do czego są przyzwyczajeni (jak np. Amerykanie Coca-Colę), co wymusza na rejonach turystycznych sprowadzanie tych produktów.

Funkcja miastotwórcza

W tym przypadku oddziaływanie turystyki na proces urbanizacji polega na:

zwiększeniu się liczby ludności stałej i sezonowej w danej miejscowości lub regionie turystycznym

wzroście zatrudnienia w różnych zawodach

rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej (turystycznej i paraturystycznej)

Przykłady realizacji funkcji miastotwórczej to parki rozrywki, miejscowości uzdrowiskowe, "miasta-zabytki" czy miejsca kultu religijnego.

Dysfunkcje tej funkcji to np. bałagan w infrastrukturze technicznej i w architekturze, degradacja środowiska, niedogodności i utrudnienia życia codziennego (wzmożony ruch, wypadki, kradzieże), zanik faktycznej kultury miejscowej, wiejskiej i folkloru czy spekulacja ziemią.

Funkcja etniczna

Ta funkcja kształtuje się na podstawie kulturowych związków między miejscem emisji turystów a miejscem docelowym, z chęci zachowania tożsamości kulturowej diaspory albo ochrony zabytków kulturowych jak pomniki czy cmentarze. Często powoduje też ułatwienie kontaktów międzynarodowych.

Przyjazdy niektórych diaspor, np. żydowskiej, powodują często niepokój.

Funkcja polityczna

W turystyce międzynarodowej realizowane są cele:

kształtowanie wizerunku danego kraju za granicą

określenie charakteru stosunków z innymi krajami

określenie procesów integracyjnych

Ta funkcja może być także realizowana w ramach turystyki krajowej.