Rodzaje kodów

komunikacyjnych

RODZAJE KODÓW
KOMUNIKACYJNYCH

•

Porozumiewanie obejmuje ,obok kodu

językowego ,wiele zachowań o charakterze nie

językowym .

•

Porozumiewanie werbalne określane jest

mianem mowy .(Mowa ma charakter pierwotny

)wobec pozostałych form komunikacji.

•

Mówiący w swoich komunikatach wykorzystują

oprócz elementów językowych także środki

parajęzykowe oraz pozajęzykowe .

Podstawowe kody
porozumiewania się

Podstawowe

Kody

porozumiewania

się

Językowy

Parajęzykowy

Prozodyczny

Paraprozodyczny

Pozajęzykowy

Kod językowy

Składniki kodu językowego

KOD PODSTAWOWY

•

Językowy

SUBKOD

•

Fonologiczny

•

Morfologiczny

•

Leksykalny

•

Syntaktyczny

•

Stylistyczny

KOD FONOLOGICZNY

Obejmuje model głosek ,czyli tzw.

fonemy .Reguły te zawierają tworzenia
poszczególnych dźwięków mowy ,a
przede wszystkim ujmują zasadnicze
różnice umożliwiające rozróżnienie na
przykład dźwięcznej spółgłoski „b” od
bezdźwięcznej „p”. Dzięki temu
człowiek wychwytuje różnice.

KOD MORFOLOGICZNY

Zawiera reguły dotyczące tworzenia

z fonemów większych znaczących
całości .Znajomość tych reguł
umożliwia nam tworzenie nowych
wyrazów .

Np: słowa kto i tok od wyrazu kot

KOD LEKSYKALNY

To zbiór wyrazów występujący w

danym języku .Obejmuje on
również utarte zwroty ,jak
przysłowia ,zwroty
grzecznościowe .

KOD SYNKTATYCZNY

Z kolei ten kod umożliwia nam

łączenie wyrazów w większe
całości (frazy i zdania ). Reguły te
można znaleźć w każdym słowniku
gramatycznym .

KOD STYLISTYCZNY

Pozwala budować dłuższe teksty

dzięki znajomości reguł łączenia
zdań w dłuższe całości.

Warto również zwrócić uwagę

na jeszcze jeden aspekt
władania językiem .Otóż
system umożliwia nam nie
tylko przekazywanie
zdobytego wcześniej
doświadczenia lecz również
pozwala na przewidywanie
przyszłych zdarzeń .

Kody parajęzykowe

Kody Parajęzykowe

Są to sygnały głosowe, które nie są

słowami, lecz ich cechami wokalnymi
Parajęzyk bardziej odnosi się do sposobu,
w jaki coś powiedziano, niż do
wypowiedzianych treści;
Pozwala na ocenę czyjejś osobowości

W skład kodu parajęzykowego wchodzą

składniki suprasegmentalne, które

występują podczas mówienia - takie

jak:

•

prozodyczne

–

składają się z

następujących subkodów:

AKCENT,

INTONACJA, RYTM

•

paraprozodyczne

–

składają się z

subkodów:

TON GŁOSU,

BRZMIENIE, TEMPO MÓWIENIA

Elementy prozodyczne:

INTONACJA

–

nadaje wypowiedzi specyficzny

charakter; pomaga rozróżnić zdania pytające,
rozkazujące, oznajmujące;

Powoduje, iż ta sama wypowiedź oznacza pytanie

lub zaprzeczenie;

AKCENT

- akcentowana sylaba wymawiana jest

specjalnym (np. wyższym) tonem, z większą

siłą lub dłużej;

Odczytanie intencji mówiącego ułatwia

odpowiednie rozłożenie akcentów i rytm

wypowiedzi

Elementy paraprozodyczne:

TON GŁOSU

- może sugerować, że wypowiedź

jest pytaniem, nawet jeśli nie wynika to z
formy gramatycznej oraz zdradzać uczucia,
takie jak gniew, szczęście, smutek. Ton głosu
może oznaczać, w jakim stopniu mówiącemu
na czymś zależy, jak jest do kogoś nastawiony

Brzmienie głosu

- różnice w budowie fałd

głosowych powodują różne brzmienie głosu u
poszczególnych osób, także w obrębie tej samej
płci

Tempo głosu

– szybsze tempo głosu stosuje się do

mniej istotnych informacji, takich jakie można by
wziąć w nawias. Wolniejsze tempo mówienia i
przerwy dłuższe dodają znaczenia

Przykład stwierdzenia:

„ Zamierzasz się tak ubrać”

To stwierdzenie wyrażać
może naszą ciekawość lub
zdziwienie, że ktoś
zamierza włożyć na siebie
coś takiego.

Silniejsze zaakcentowanie słowa

„ubrać”

wiąże się z pytaniem:

„Zamierzasz się tak

ubrać

”?

Natomiast położenie akcentu na
słowie

„tak”

wskazuje na

niedowierzanie lub oburzenie:

„Zamierzasz się

tak

ubrać” ???!!!

Wypowiedzi językowe

mają z reguły

charakter metaforyczny a nie
jednoznaczny. Zależy to od tego jak
pospolite stało się dane wyrażenie,
czyli jak często jest używane.

Pomocne w odpowiednim
odczytywaniu znaczeń
poszczególnych wypowiedzi są

czynniki parajęzykowe

Przykład:

„Ty stara krowo ty ”

Słowa skierowane przez właściciela psa do swojego pupila stanowią

wyraz miłości a nie pogardy

jeżeli wypowiedziane są odpowiednio

pieszczotliwym tonem.

Decydującym czynnikiem znaczenia danego

stwierdzenie jest sytuacja w jakiej zostało
użyte a nie jego struktura

Kody pozajęzykowe

Kodami pozajęzykowymi zajęto

się stosunkowo niedawno, są

one w mniejszym stopniu

badane. Większość prac na ten

temat to poradniki dla

sprzedawców, ludzi pragnących

odnieść sukces.

Subkody wchodzące w skład kodu
pozajęzykowego:

Mimiczny

Gestowy

Zapachowy

Dotykowy

Wzrokowy

Aparycyjny

Fizjologiczny

Kontekstowy

Proksemiczny

Temporalny

Mimiczny i gestowy

•

Związane są z ekspresją ruchową . Stanowią
niezbędne uzupełnienie wypowiadanych słów.
Bywają wręcz niezbędne dla zrozumienia danej
wypowiedzi.

Zapachowy, dotykowy i wzrokowy

•

Wiążą się w większym stopniu z odbiorem
znaków przekazywanych przez nadawcę. Kod
zapachowy wywołuje pozytywne lub
negatywne nastawienie i jest to także
podstawowy warunek do nawiązania rozmowy.
Są osoby, które są dla nas bardzo atrakcyjne
ale też osoby od których mocno nas „odrzuca”.

Fizjologiczny

Odzwierciedla biologiczne stany

naszego organizmu i obejmuje
przede wszystkim reakcje
odruchowe.

Aparycyjny

(

od słowa aparycja, czyli wygląd zewnętrzny)

odzwierciedla wszelkie nasze wysiłki
zmierzające do wywarcia odpowiedniego
wrażenia na naszym otoczeniu. Dotyczy to
naszego ubrania (na luzie lub w garniturze),
fryzury czy czystych i białych lub brudnych i
spracowanych rąk.

Kontekstowy

Określa jakie zachowania są

dozwolone lub nie i jak są one
odczytywane w różnych sytuacjach
społecznych.

Proksemiczny

Wskazuje jakie odległości i sposób

ustawienia względem siebie
uczestników interakcji są dopuszczalne
lub też oczekiwane. Zależy to w dużym
stopniu od więzi łączących dane osoby.

Temporalny

Precyzuje on czas trwania i

synchronizację poszczególnych
aktów behawioralnych na przykład
reguły dotyczące dotykania osób
bliskich i obcych.

Aspekty komunikowania
się

Kod językowy

Aspekt społeczny

Zdarza się , że niektóre wypowiedzi są niezrozumiałe jeśli nie

weźmiemy pod uwagę ich społecznego znaczenia.

Przykładem może być wypowiedzi angielskiego premiera

Winstona Churchilla:

„ Jeżeli nie możesz znieś gorąca, wyjdź z

kuchni”

Nie zrozumielibyśmy wypowiedzi premiera jeżeli nie

wiedzielibyśmy że jest on związany z polityką. Była to reakcja

na ataki ze strony jego politycznych przeciwników.

Aspekt indywidualny

Indywidualne cechy mówiącego i
słuchacza mają wpływ na proces
komunikowania się

Aspekt kulturowy

Czynniki kulturowe warunkują odpowiedni dobór

słownictwa (np. unikanie słów wulgarnych) oraz

wpływają na składnie i styl naszych wypowiedzi.

Przykładem może być człowiek, który mówi zbyt

formalnym językiem w trakcie spotkania

towarzyskiego odbierany będzie jako nudny i

zarozumiały

Ludzie chorzy z uszkodzeniami mózgu, zwłaszcza okolicy mowy, przejawiają trudności

w prawidłowym posługiwaniu się tym kodem.

•

Aspekt społeczny

•

Aspekt indywidualny

•

Aspekt kulturowy -

W różnych

kulturach stosuje się odmienne
odmienne środki prozodyczne

Kody parajęzykowe

Przykład:

Anglicy i Polacy mówią w grupie
ściszonymi głosami, aby ich rozmowa nie
dotarła do osób postronnych.

Niemcy używają pełnego głosu, a
ściszone głosy odbierają jako przejaw
intrygowania

Kody Pozajęzykowe

•

Aspekt indywidualny

•

Aspekt biologiczny

•

Aspekt społeczny

•

Aspekt kulturowy

Aspekt indywidualny

Dotyczy np. osób które są nieśmiałe i nie

maja odwagi podać ręki oraz gdy mówią
słowa powitania zbyt cicho tak, że nikt
nie jest w stanie ich usłyszeć. Wtedy
postrzegane są za zarozumiałe

Aspekt biologiczny

Tego typu aspekt dostrzegamy w

subkodzie zapachowym. Niektóre osoby
mają skłonności do nadmiernego
pocenia się lub kłopoty z trawieniem
przez co z ich ust wydobywa się przykry
zapach.

Aspekt społeczny

Do tego aspektu możemy zaliczyć reguły

witania się. W relacji hierarchicznej
osoba wyższą rangą społeczną powinna
pierwsza wyciągnąć rękę na powitanie.
Gdy zapomni o tym może być odebrana
jako osoba zarozumiała.

Aspekt kulturowy

Reguły witania się są również ważnym

elementem tego aspektu. Reguły te są

nieco odmienne w Europie i USA.

Otóż, Amerykanin stojąc w progu nie czuje

się zobowiązany do powitania osób

znajdujących się w głebi pomieszczenia.

W Europie takie zachowanie byłoby

odebrane jako brak dobrego

wychowania.

Figuratywny charakter
języka

Problemy w skutecznym posługiwaniu się

językiem wynikają ponadto z faktu, że
większość naszych wypowiedzi ma
charakter figuratywny. Wymaga to od
mówcy- słuchacza dobrej orientacji w
przedmiocie rozmowy, a także pewnego
doświadczenia życiowego.