3. Proszę opisać koncepcję kodów rozwiniętych i ograniczonych w komunikacji oraz podać przykłady.
Kod to system organizacji znaków. Rządzi się prawami przyjętymi przez wszystkich członków społeczeństwa, którzy z niego korzystają. Niemożliwe jest rozpatrywanie kodu, nie uwzględniając jego społecznego zastosowania.
Basil Bernstein dokonał w latach podziału kodów na rozwinięte i ograniczone. Bernstein odkrył zasadnicze różnice w mowie dzieci z klas robotniczych i średnich. Później stwierdził jednak, że to nie klasa społeczna determinuje użycie danego kodu, lecz w rzeczywistości decyduje o tym typ istniejących stosunków społecznych. Dlatego ścisła, zamknięta i tradycyjna społeczność używa kodów ograniczonych. Przykładem takiej społeczności może być klasa pracująca, ale również instytucje z klasy średniej jak kasyno wojskowe, zawód prawnika czy męska szkoła średnia. Każda z tych instytucji używa własnego ograniczonego kodu.
Im bardziej zmienny, ruchomy i bezosobowy typ danych stosunków społecznych wewnątrz klasy średniej, tym kod przez nią kreowany zwraca się w kierunku coraz bardziej rozwiniętego. Bernstein ostatecznie stwierdza, że klasy średnie zwracają się bardziej w kierunku kodu rozwiniętego, podczas gdy klasy pracujące stosują kod ograniczony.
Cechy charakterystyczne kodów rozwiniętych i ograniczonych:
Kod ograniczony jest bardziej uproszczony niż kod rozwinięty oraz charakteryzuje się uboższym słownictwem i prostszą składnią.
Kod ograniczony jest zazwyczaj kodem ustnym, a rozwinięty może być mówiony i pisany.
Kod ograniczony wydaje się redundantny (nadmiarowy, zbyteczny). Jego przekazy są w dużym stopniu przewidywalne i pełnią funkcje fatyczne (podtrzymywania przekazu) niż referencyjne (przedstawieniowe). Kod rozwinięty jest entropiczny (trudny do przewidzenia) i ma rozwiniętą funkcję referencyjną.
Kod ograniczony wyraża relacje społeczne, wyraża podobieństwa między mówiącym a daną grupą. Kod rozwinięty natomiast wyraża ukryte intencje i zamierzenia. Jest skierowany do pojedynczej osoby, ale nie jako członka grupy. Ułatwia wyrażanie tego, co różni daną osobę od pozostałych.
Kody ograniczone identyfikowane są z interakcjami niewerbalnymi. Różnice indywidualne wyrażane są przez kody niewerbalne. Mowy używa się do wyrażenia wspólnoty. Kody rozwinięte odgrywają ważną rolę w komunikowaniu werbalnym i dlatego język pozostaje niezmiennie rozwinięty.
Kody ograniczone opisują to, co konkretne, specyficzne, co jest tu i teraz. Rozwinięte natomiast są charakterystyczne do opisu tego, czego nie ma, co jest abstrakcyjne.
Kody ograniczone zależą od doświadczenia kulturowego, rozwiniętych natomiast trzeba się nauczyć. Zależą od wykształcenia i stopnia wyćwiczenia.
Przykład ukazujący, w jaki sposób kody określają relacje społeczne. Młody mężczyzna podchodzi do nieznajomej dziewczyny na przyjęciu, w którym uczestniczy wiele nieznanych mu ludzi. Początkowo użyje kodu ograniczonego (przewidywalność leksykalna), który stanie się podstawą relacji społecznej. Następnie dąży do zrozumienia indywidualności partnerki nadając znaczenia emitowanym przez nią przekazom pozawerbalnym. Kolejnym krokiem będzie użycie kodu rozwiniętego po to, by poznać się werbalnie. Da to płaszczyznę lepszego poznania się i możliwości przejścia o kodu ograniczonego (przewidywalność leksykalna). Ważne jest to, że relacja społeczna stymuluje pojawienie się określonego kodu.