Azbest – szkolenie okresowe pracowników

narażonych

na jego działanie

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników… 1

Uczestnicy szkolenia

Ze szkolenia okresowego może być zwolniona osoba, która:

przedłoży aktualne zaświadczenie o odbyciu w tym okresie u
innego pracodawcy wymaganego szkolenia okresowego,

odbyła w tym okresie szkolenie okresowe wymagane dla osoby
zatrudnionej na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk,
jeżeli jego program uwzględnia zakres tematyczny wymagany
programem szkolenia okresowego obowiązującego na nowym
stanowisku pracy.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników… 2

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników… 3

Organizacja szkolenia

Szkolenia okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach
robotniczych, którzy w związku z wykonywanymi pracami są narażeni
na działanie pyłu azbestu, ma na celu aktualizację oraz uzupełnianie
wiedzy

i

umiejętności,

w szczególności z zakresu:

przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy związanych
z wykonywaną pracą,
zagrożeń związanych z wykonywaną pracą oraz metod ochrony
przed tymi zagrożeniami,
postępowania w razie wypadku i w sytuacjach zagrożeń.

Pierwsze

szkolenie

okresowe

pracowników

zatrudnionych na stanowiskach robotniczych
powinno

być

przeprowadzone

w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy
(§ 15 ust. 4 rozporządzenia szkoleniowego).

Właściwości azbestu

Azbest jest substancją, która posiada unikalne

właściwości chemiczne i fizyczne:

odporny na działanie wysokich temperatur,

dźwiękochłonny,

wytrzymały na rozciąganie,

elastyczny.

Niektóre odmiany azbestu są odporne na

działanie kwasów, alkaliów i wody morskiej.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników… 4

Podział wyrobów zawierających azbest

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników… 5

Zastosowanie azbestu w gospodarce

Wyroby azbestowe wykorzystywane były powszechnie w kilku
dziedzinach gospodarki, m.in.:

budownictwo (podwyższona odporność ogniowa),

energetyka (uszczelnienia urządzeń poddanych wysokiej

temperaturze),

transport (termoizolacja i izolacja elektrycznych urządzeń

grzewczych).

Powszechnie stosowano azbest także w kolejnictwie,

przemyśle lotniczym i stoczniowym.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników… 6

Prawa i obowiązki pracowników

Pracownik ma prawo:

Pracownik ma prawo:

powstrzymać się od wykonywania pracy – po
uprzednim zawiadomieniu przełożonego – w sytuacji
gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
bezpieczeństwa

i

higieny

pracy

i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub
życia pracownika albo gdy wykonywana przez
niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym
osobom.

oddalić się z miejsca zagrożenia
–

zawiadamiając

o

tym

niezwłocznie

przełożonego

–

jeżeli powstrzymanie się od
wykonywania pracy nie usuwa
zaistniałego zagrożenia,

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników… 7

Prawa i obowiązki pracowników cd.

Pracownik ma obowiązek przede wszystkim przestrzegać przepisów i zasad

bhp,

w szczególności powinien:

Pracownik ma obowiązek przede wszystkim przestrzegać przepisów i zasad

bhp,

w szczególności powinien:

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników… 8

Obowiązki osób kierujących pracownikami

Obowiązki, jakie spoczywają na osobach kierujących pracownikami,

to m.in.:

Obowiązki, jakie spoczywają na osobach kierujących pracownikami,

to m.in.:

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników… 9

Obowiązki pracodawców

Pracodawca jest odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy

w zakładzie pracy (art. 207 § 1 kp). Do jego obowiązków należy także:

Zapewnianie pomieszczeń pracy odpowiednich do rodzaju
wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników (art. 214
§ 1 kp).

Utrzymywanie obiektów budowlanych i znajdujących
się
w nich pomieszczeń pracy, a także terenów i
urządzeń
z nimi związanych w stanie zapewniającym
bezpieczne
i higieniczne warunki pracy (art. 214 § 2 kp).

Ocena i dokumentowanie ryzyka
zawodowego

związanego

z

wykonywaną pracą oraz stosowanie
niezbędnych

środków

profilaktycznych

zmniejszających

ryzyko (art. 226 pkt 1 kp).

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…10

Najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych

Najwyższe dopuszczalne stężenie dla pyłów zawierających azbest
(jeden lub więcej rodzajów azbestu), takich jak:

aktynolit [77536-66-4],

antofilit [77536-67-5],

chryzotyl [12001-29-5],

grueneryt (amozyt) [12172-73-5],

krokidolit [12001-28-4],

tremolit [77536-68-6],

pył całkowity określany jako zbiór wszystkich cząsteczek
otoczonych powietrzem w określonej objętości powietrza,

wynosi 0,5 mg/m

3

, zaś w przypadku włókien respirabilnych wynosi 0,1

włókien
w cm

3

.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…11

Czynniki rakotwórcze w środowisku pracy

Azbest zaliczany jest do substancji rakotwórczych przez

rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1 grudnia 2004 r. w

sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów

technologicznych o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym w środowisku pracy (Dz.U. nr 280, poz.

2771 ze zm.).

Zaliczenie substancji do kategorii 1

rakotwórczości oznacza, że jest to substancja o

udowodnionym działaniu rakotwórczym na

człowieka, dla której istnieją wystarczające

dowody wskazujące na związek przyczynowy

między narażeniem człowieka na nią

a powstaniem raka.

Zaliczenie substancji do kategorii 1

rakotwórczości oznacza, że jest to substancja o

udowodnionym działaniu rakotwórczym na

człowieka, dla której istnieją wystarczające

dowody wskazujące na związek przyczynowy

między narażeniem człowieka na nią

a powstaniem raka.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…12

Badania i pomiary czynników szkodliwych

Pracodawca, który zatrudnia pracowników w warunkach narażenia na

działanie włókien azbestu i pyłów zawierających azbest, ma

obowiązek dokonywania ich pomiarów (§ 3 rozporządzenia o

substancjach rakotwórczych).

Wykonawca robót, polegających na usuwaniu
azbestu, wyrobów zawierających azbest o
gęstości objętościowej mniejszej niż 1000
kg/m

3

lub zawierających krokydolit, powinien

prowadzić

stały

nadzór

techniczny

prawidłowości

wykonywania

prac

oraz

zachować określone w planie prac warunki
ochrony pracowników i środowiska.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…13

Wytwarzanie odpadów zawierających azbest

Wytwarzający odpady zawierające azbest (w tym prowadzący prace
przy zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów albo innych materiałów
zawierających azbest) musi:

uzyskać decyzję zatwierdzającą program gospodarki
odpadami niebezpiecznymi, jeżeli wytwarza odpady
niebezpieczne w ilości powyżej 0,1 Mg rocznie,

przedłożyć informacje o wytwarzanych odpadach oraz
o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami,
jeżeli wytwarza odpady niebezpieczne w ilości do 0,1 Mg
rocznie,

uzyskać pozwolenie na wytwarzanie odpadów, które
powstają
w związku z eksploatacją instalacji, jeżeli wytwarza
powyżej
1 Mg odpadów niebezpiecznych rocznie

(art. 17 ust. 1 i 2 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach; Dz.U. z
2007

r.

nr 39, poz. 251 ze zm.).

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…14

Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi

Do wniosku o wydanie decyzji zatwierdzającej program

gospodarki odpadami niebezpiecznymi powinien być dołączony

program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, a w nim powinny

znaleźć się:

wyszczególnienie rodzajów odpadów niebezpiecznych
przewidzianych do wytwarzania,

określenie ilości odpadów zawierających azbest,
przewidzianych do wytwarzania w ciągu roku,

informacje wskazujące na sposoby zapobiegania powstawaniu
odpadów niebezpiecznych lub ograniczania ilości odpadów i
ich negatywnego oddziaływania na środowisko,

opis dalszego sposobu gospodarowania odpadami
niebezpiecznymi,
z uwzględnieniem zbierania, transportu, odzysku i
unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych,

wskazanie miejsca i sposobu oraz rodzaju magazynowanych
odpadów niebezpiecznych

(art. 20 ust. 1 ustawy o odpadach).

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…15

Identyfikacja wyrobów zawierających azbest

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…16

Badanie identyfikacyjne

Przed przystąpieniem do prac remontowych, renowacji lub
demontażu, o ile nie ma pewności, czy w budynku nie
został zastosowany azbest, należy przeprowadzić badania
identyfikacyjne wyrobu.

Przed przystąpieniem do prac remontowych, renowacji lub
demontażu, o ile nie ma pewności, czy w budynku nie
został zastosowany azbest, należy przeprowadzić badania
identyfikacyjne wyrobu.

W celu oznaczania zawartości pyłu całkowitego
lub pyłu respirabilnego zawieszonego w
powietrzu pomieszczeń pracy stosowane są
metody wagowe (grawimetryczne), natomiast do
oznaczania zawartości włókien respirabilnych są
wykorzystywane metody liczbowe.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…17

Pobieranie próbek

Próbki powietrza powinny być pobierane:

w strefie oddychania, indywidualnie u każdego pracownika,

przez cały okres jego przebywania na stanowisku pracy lub przez
okres
co najmniej 75% czasu trwania zmiany roboczej.

Najlepsze możliwości w tym zakresie stwarza dozymetria

indywidualna. Pobieranie próbek tą metodą wymaga

stosowania odpowiedniego sprzętu: próbników z

indywidualnymi pompkami bateryjnymi (tzw. dozymetrów

aktywnych) lub dozymetrów pasywnych (nieposiadających

pompek).

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…18

Oznaczanie pyłu całkowitego i respirabilnego

Najmniejsza ilość pyłu

całkowitego, jaką

można oznaczyć w

warunkach pobierania

próbek, wynosi 0,5 mg

w 1m

3

powietrza.

Najmniejsza ilość pyłu

respirabilnego, jaką

można oznaczyć w

warunkach pobierania

próbek, wynosi 0,3 mg

w 1m

3

powietrza.

Oznaczanie pyłu całkowitego i respirabilnego odbywa się metodą

filtracyjno-wagową.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…19

Usuwanie wyrobów zawierających azbest

Bezpiecznie użytkowane mogą być wyroby nieuszkodzone i nie ma

potrzeby ich usuwania. Wyrobami tymi przede wszystkim będą

wyroby

azbestowo-cementowe.

O uszkodzeniu wyrobu, poza widocznymi rysami,
ubytkami

(uszkodzona

powierzchnia,

spękania,

uszkodzona struktura wewnętrzna), świadczyć może pył
zbierający się na podłożu pod wyrobami – dotyczy to
zwłaszcza wyrobów „miękkich”. Wyroby uszkodzone
powinny być usunięte, wymienione na bezazbestowe, a
pomieszczenie oczyszczone z pyłów azbestu.

O uszkodzeniu wyrobu, poza widocznymi rysami,
ubytkami

(uszkodzona

powierzchnia,

spękania,

uszkodzona struktura wewnętrzna), świadczyć może pył
zbierający się na podłożu pod wyrobami – dotyczy to
zwłaszcza wyrobów „miękkich”. Wyroby uszkodzone
powinny być usunięte, wymienione na bezazbestowe, a
pomieszczenie oczyszczone z pyłów azbestu.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…20

Naprawa wyrobów zawierających azbest

W przypadkach gdy wyroby zawierające azbest znajdują się w

budynku, nie muszą automatycznie stanowić zagrożenia dla jego

mieszkańców, zatem nie zawsze muszą być bezwzględnie usuwane

z obiektu lub naprawiane.

Ogólną zasadą, która obowiązuje przy podejmowaniu prac z udziałem
wyrobów zawierających azbest, jest odpowiednia kolejność działań,
zarówno inwestorów, jak i wykonawców:

Wykonanie w obiekcie inwentaryzacji wyrobów zawierających

azbest.

Dokonanie oceny stanu i możliwości bezpiecznego

użytkowania

wyrobów.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…21

Zabezpieczenie wyrobów zawierających azbest

a

U W A G A !

W d y c h a n ie p y łu a z b e s tu

s ta n o w i

n ie b e z p ie c z e ń s tw o

d la z d r o w ia !

P o s tę p u j z g o d n ie z p r z e p is a m i

i z a s a d a m i b e z p ie c z e ń s tw a

i h ig ie n y p r a c y

Z A W I E R A A Z B E S T !

H

h = 4 0 % H

h = 6 0 % H

1

2

Rys. Oznakowania wyrobów, odpadów i opakowań zawierających azbest lub wyrobów
zawierających azbest, a także miejsc ich występowania.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…22

W celu zapewnienia bezpieczeństwa wyroby azbestowo-
cementowe powinny być eksploatowane zgodnie:

ze swoim przeznaczeniem,

z zaleceniami dotyczącymi użytkowania wyrobów

azbestowych,

z opisem technicznym,

z gwarancją, jeżeli taką posiadają.

Zabezpieczenie wyrobów zawierających azbest cd.

Wyroby nieuszkodzone, takie jak elewacje czy pokrycia

dachowe, w celu dalszej bezpiecznej eksploatacji należy

zabezpieczyć tzw. środkami wgłębnie penetrującymi

(wzmacniającymi wyrób) o dobrej przyczepności do podłoża.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…23

Eliminacja zagrożeń

Wśród sposobów eliminacji zagrożeń, przewidzianych dla budynków z
wyrobami azbestowymi, wyróżnić możemy następujące główne
kierunki działań:

Całkowite usunięcie wyrobów. Jest to radykalne rozwiązanie
problemu, wymaga specjalistycznych narzędzi, stwarza nowe
problemy, jak np. wytworzenie „niebezpiecznych odpadów”.
Powoduje okresowo wzrost pyłów azbestu w otoczeniu, których
minimalizacja wymaga zaangażowania kosztownej techniki.
Usunięcie wyrobów wymaga zastąpienia ich innymi wyrobami
bezazbestowymi.

Pomalowanie, czyli impregnowanie wyrobów z azbestem.
Pomalowanie wyrobów zmniejsza liczbę punktów w ocenie.
Impregnacja wyrobów dotyczyć może wyłącznie wyrobów we
względnie dobrej kondycji technicznej.

Praktyczne szkolenia BHP© Azbest – szkolenie okresowe
pracowników…24