UDZIAŁ W WYBORACH –

PRAWO CZY OBOWIĄZEK?

• Udział w wyborach można zaliczyć do

przysługujących nam praw. Nabywamy je

po ukończeniu 18 roku życia – od wtedy

bowiem

możemy

brać

udział

w

głosowaniach. Dzięki naszemu zdaniu

wyrażonemu w wyborach to właśnie my

decydujemy o przyszłych losach naszego

kraju, regionu, ale i najbliższej nam

miejscowości. Każdy jako wolny obywatel i

przedstawiciel Narodu wyraża swoją wolę

w referendum, inicjatywie ustawodawczej,

wyborach na prezydenta/ do parlamentu.

Udział w wyborach jako
prawo

• Osoby nie chodzące na wybory również decydują

o losach państwa. Gdyby zachciały i wyraziły

swoje

zdanie,

być

może

teraźniejszość

wyglądałaby inaczej. A tak, przeważnie to

właśnie osoby niebiorące udziału w życiu

publicznym, najbardziej narzekają na rząd, na

coraz wyższe ceny, czy wzrost podatków. Nie

chodzą na wybory, bo „ich głos nic nie znaczy”.

Co zatrważające, tak mówi około połowa

Polaków. Więc faktycznie wybierane osoby do

rad, parlamentu itp. nie mogą w pełni poczuć się

przedstawicielami

całego

Narodu

(społeczeństwa).

Brak

zaangażowania

społecznego

• Głosując nie tylko próbujemy coś zmienić,

ale podejmujemy również patriotyczne

działanie. Tak patriotyczne, gdyż dzisiaj

patriotyzm nie rozumiemy tak samo, jak

choćby parę wieków wstecz. Wtedy trzeba

było oddawać krew, a czasem nawet życie

za ojczyznę, walczyć o wolność. A dzisiaj?

Nie ma już wojen, zaborów, czy okupacji.

Nie musimy już walczyć o swoją wolność,

gdyż żyjemy w niepodległym państwie.

Aby uznać się w pełni za patriotę nie tylko

powinniśmy znać historię Polski, odnosić

się z szacunkiem i godnością do świąt i

symboli narodowych. Moglibyśmy jeszcze

choćby pójść na głosowanie – choć tyle

moglibyśmy zrobić dla ojczyzny.

Prawo do wybierania

• Prawo

do

wybierania,

to

jedno

z

podstawowych praw i wolności obywatelskich,

zagwarantowa-nych w Konstytucji RP. Poprzez

wybory to Naród sprawuje władzę w państwie,

wybierając swoich przedstawicieli – to tak

zwana demokracja przedstawicielska. (art. 4

Konstytucji) Jest ona najpowszechniejsza,

najczęściej

stosowana

i

najbardziej

ekonomiczną metodą sprawowania władzy.

Obecnie

demokrację

bezpośrednią,

bez

przedstawicieli, nawet trudno by sobie

wyobra-zić, a niekiedy, byłoby to niemożliwe

do zrealizowania.

• Przysługujące nam prawo wyborcze

(jak sama nazwa wskazuje) prawo to
można podzielić na 2 rodzaje:

• a) czynne – osoba je posiadająca ma

możliwość wybierania. W Polsce
przysługuje obywatelom polskim,
którzy ukończyli 18 lat (najpóźniej w
dniu głosowania), poza tym osoba
musi być nie ubezwłasnowolniona i
nie pozbawiona praw publicznych.

• b) bierne – to możliwość kandydowania

do danego organu lub na określone
stanowisko. Obowiązują różne cenzusy
wiekowe dla tego prawa. Na radnych
jednostek

samorządu

terytorialnego

wystarczy ukończone 18 lat. Do Sejmu i
Parlamentu Europejskiego – 21 lat. Na
wójta (burmistrza, prezydenta miasta)
należy mieć co najmniej 25 lat, do Senatu
– 30 lat, a na prezydenta RP aż 35 lat.

• Oprócz

odpowiedniego

wieku,

do

kandydowania wymagane są dodatkowe

warunki.

Kandydat

nie

może

być

pozbawiony praw publicznych, nieskazany

prawomocnym wyrokiem sądu, musi być

obywatelem polskim, zamieszkałym na

terytorium

RP,

nie

może

pełnić

jednocześnie innej odpowiedzialnej funkcji

w samorządzie terytorialnym, Narodowym

Banku Polskim, Najwyższej Izbie Kontroli,

Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji,

Kancelariach Sejmu, Senatu, Prezydenta itp.

Demokracja pośrednia

• Demokrację pośrednią sprawujemy przez

swoich

przedstawicieli.

Tymi

pełnomocnikami w sprawowaniu rządów
są posłowie, senatorowie i radni. Nie
zaliczamy tu prezydenta RP, gdyż według
art. 126 Konstytucji RP jest najwyższym
przedstawicielem

RP

i

gwarantem

ciągłości

władzy

państwowej.

Czyli

prezydent

jest

przedstawicielem

państwa, a nie narodu.

• Oprócz

prezydenta

RP

także

wójt,

burmistrz, prezydent miasta nie sprawuje
mandatu

przedstawicielskiego

i

nie

reprezentuje Narodu. Jest to organ gminy
wybierany tylko w wyborach powszechnym,
którego celem jest chociażby reprezentacja
jednostki samorządu terytorialnego na
zewnątrz. Niekoniecznie zaś wyraża wolę
wyborców w postaci przedstawicielstwa
(pełnomocnictwa).

• Posłowie,

senatorowie

i

radni

sprawują stanowiska poprzez mandat
przedstawicielski. Charakteryzuje się
tym, że przedstawiciele podejmują
działania

jako

reprezentant

zbiorowego podmiotu suwerenności
(np. narodu), a nie konkretnej grupy
osób. Mandat ma następujące cechy:

Cechy mandatu

• a) przedstawiciel

jest

reprezentantem całego narodu, nie
zaś tych, którzy go wybrali,

• b) zachowuje prawo do działania

zgodnie z własnymi poglądami i
orientacjami polityczny-mi,

• c) nie może zostać odwołany przez

wyborców przed upływem kadencji.

Odpowiedzialność
polityczna

• Istnieje

jednak

pewna

odpowiedzialność

polityczna

wybranych osób. Elektorat podczas
następnych wyborów może nie
wybrać „złego” polityka.

Nabycie mandatu

• Nabycie mandatu następuje z chwilą

stwierdzenia wyboru danego kandydata

przez

okręgową

komisję

wyborczą.

Dodatkowo

przy

wyborach

posłów

Państwowa Komisja Wyborcza stwierdza,

czy dany komitet wyborczy (partia)

przekroczył w skali kraju próg wyborczy.

Wygrani posłowie i senatorowie otrzymują

zaświadczenie o wyborze, które sporządza

Państwowa Komisja Wyborcza. Wtedy też

otrzymują już ochronę prawną, immunitet i

są nietykalni. Pozostałe prawa uzyskują po

złożeniu ślubowania.

• Na

szczeblu

jednostek

samorządu

terytorialnego radni obowiązani są kierować

się dobrem wspólnoty samorządowej,

utrzymywać więź z mieszkańcami oraz ich

organizacjami. W szcze-gólności powinni

podejmować zgłaszane przez mieszkańców

postulaty i przedstawiać je do roz-patrzenia

właściwym organom. Jednak radny nie jest

związany instrukcjami wyborców. Dopiero z

momentem ślubowania radny obejmuje

swój mandat.

Inne państwa

• W większości państw demokratycznych

uczestnictwo w głosowaniu jest prawem,

nie zaś obowiązkiem. W niektórych krajach

-

w

Australii,

Luksemburgu,

Belgii,

Singapurze i Wenezueli ist-nieje przymus

wyborczy, którego stosowanie wynika z

poglądu,

iż

obowiązkiem

każdego

obywatela jest wykazanie się minimalną

choćby troską o sprawy państwa. Dlatego

też na osoby nie biorące udziału w akcie

wyborczym nakłada się, zgodnie z prawem,

karę finansową (Belgia) lub więzienia

(Wenezuela).

• Konstytucja włoska nakłada obowiązek

uczestniczenia w głosowaniu, ale nie
przewiduje

jednak

żadnych

sankcji

przeciwko tym obywatelom, którzy nie
brali w nim udziału. W Nowej Zelandii i
Urugwaju udział w głosowaniu nie jest
obowiązkowy, ale obywatele muszą się
zarejestrować w przygotowywanym przed
wyborami spisie wyborców pod groźbą
kary finansowej.

Wartość głosu

• Oddając głos - każdy z nas bierze

jednocześnie

na

siebie

cząstkę

odpowiedzialności za własny kraj. Biorąc
udział w głosowaniu można mieć
poczucie, iż z chwilą wrzucenia głosu do
urny zyskuje się prawo do oceny osoby
lub osób, na które oddajemy swój głos.
W zależności od sytuacji można będzie
ją krytykować lub ją wspierać.

Kształtowanie się prawa do
głosowania

• Należy również pamiętać, że kiedyś tylko

nieliczni

mogli

głosować.

Np.

w

Rzeczpospolitej

XVII

w.

to

prawo

przysługiwało jedynie osobom należącym do

stanu szlacheckiego. Na przestrzeni wieków

powoli wykształcało się to prawo. Kobiety w

Polsce mogą brać udział w wyborach od 1918

r., najwcześniej wywalczyły je w Nowej

Zelandii, w 1891 r. Stosunkowo późno, bo

dopiero od XX w. zaczęto dostrzegać istotę

tego uprawnienia. Warto docenić ten

przysługujący nam przywilej.

Głosowanie a frekwencja

• Jest jeszcze inny aspekt obowiązkowego

głosowania, przemawiającego za jego

korzyścią. I tak np. w Belgii obowiązek

głosowania gwarantuje we wszystkich

wyborach frekwencję nie mniejszą niż 90

proc.

(Zwykle

mobilizację

Belgów

tłumaczy się grzywnami grożącymi za

złamanie obowiązku głosowania: 25-50

euro i nawet kilka razy więcej, plus

dodatkowo pozbawienie praw publicznych

w przypadku recydywy.)

• Natomiast frekwencja na poziomie 30-40

% w niektórych europejskich krajach na
pewno

nie

jest

rzeczywiście

reprezentatywna

dla

całego

społeczeństwa. Cóż jest warte wtedy
zwycięstwo kandydata, który uzyskał
ponad połowę głosów, skoro i tak nie
może

on

powiedzieć

z

czystym

sumieniem, że popiera go większość
obywateli?

Frekwencja wyborcza w

wyborach w Polsce

•

Wybory parlamentarne 1989 - 62,70% (25,31% w drugiej turze)

•

Wybory prezydenckie 1990 - 60,63% (53,40% w drugiej turze)

•

Wybory parlamentarne 1991 - 43,20%

•

Wybory parlamentarne 1993 - 52,13%

•

Wybory prezydenckie 1995 - 64,70% (68,23% w drugiej turze)

•

Referendum konstytucyjne 1997 - 42,86%

•

Wybory parlamentarne 1997 - 47,93%

•

Wybory do rad gminy 1998 - 48%

•

Wybory prezydenckie 2000 - 61,12%

•

Wybory parlamentarne 2001 - 46,29%

•

Wybory do rad gminy 2002 - 44,23%

•

Referendum akcesyjne 2003 - 58,85%

•

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2004 - 20,87%

•

Wybory parlamentarne 2005 - 40,57%

•

Wybory prezydenckie 2005 - 49,74% (50,99% w drugiej turze)

•

Wybory parlamentarne 2007 - 53,88%

•

Wybory do Parlamentu Europejskiego 2009 - 24,53%

•

Wybory prezydenckie 2010 - 54,94% (55,31% w drugiej turze)

•

Wybory parlamentarne 2011 - 48.92%

Udział w wyborach jako
przywilej

• Udział w wyborach to na pewno

przysługujący nam przywilej. A już jak
go wykorzystamy to zależy tylko od
nas. Według jednych jest to prawo,
według innych obowiązek, ale można
się zgodzić, że obie strony mają rację.
Demokracja polega na tym, że aby coś
zmienić musimy wyrazić swoje zdanie,
także poprzez udział w głosowaniu.

• Już John Kennedy powiadał „Nie pytaj, co

twój kraj może zrobić dla ciebie, zapytaj,

co ty możesz zrobić dla swojego kraju.”

Czyli istnieją również pewne obowiązki

dotyczące państwa i nie chodzi tu

wyłącznie o płacenie podatków. Dlatego

moim zdaniem udział w wyborach to

przysługujące nam prawo, które powinno

stać się w Polsce obowiązkiem, aby

zmobilizować do bardziej aktywnego

uczestnictwa w sferze życia publicznego.

Bibliografia

• Marek Chmaj, Wiesław Skrzydło, System Wyborczy

w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2011,

• Bartłomiej Michalak, Andrzej Sokala, Leksykon

prawa wyborczego i systemów wyborczych,

Warszawa 2010

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2

kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z

późn. zm.),

• Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy

(Dz. U. z 2011 r. Nr 21, poz. 112 z późn. zm.),

• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie

gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z

późn. zm.).

• www.wikipedia.pl