Jodła pospolita Abies Alba

Naturalne odnawianie gatunku

drzew leśnych:

Podstawy biologiczne , ekologiczne

oraz metody odnawiania

Maciej Bandurski NSDS



Charakterystyka najważniejszych cech

gatunku mających wpływ na jego naturalne

odnowienie.

Jodła pospolita

Jodła pospolita



Jest to gatunek z natury wolnorosnący ,w
pierwszych latach życia szybciej przyrasta w
słabym ocienieniu niż przy pełnym świetle. W
wieku 10-15lat jest najwolniej przyrastającym
gatunkiem.



Okres pędzenia rozpoczyna się około 15 r.ż. i trwa
w przybliżeniu do 100lat,po około 200 latach
wzrost na wysokość praktycznie ustaje.



Kulminacja bieżącego przyrostu wysokości
następuje w wieku 35-40 lat/żyzne siedliska/ lub
50-55lat/ubogie siedliska/wg. Szymkiewicza
natomiast wg. Leibundguta miedzy 30-70 rokiem.

Właściwości biologiczne.

- wzrost,wiek,dojrzałość generatywna



Wpływ na kulminację wzrostu ma w młodości silne
ocienienie.



Jej wysokość w granicach 40-50m(60m) i od 1-
1,5m pierśnicy. W Polsce osiąga wiek do
600lat/Pawłowski 1952/



W lasach przerębowych w Polsce osiąga wysokość
około44-46m.



Wolno rosnąca jodła zaczyna wytwarzać szyszki
wieku 30-40 lat, w zwartym drzewostanie w wieku
60-70lat.



Okres dojrzewania nasion ; jesień pierwszego roku

Właściwości biologiczne



Jodła jest gatunkiem jednopiennym i rozdzielnopłciowym.



Kwiatostany żeńskie zebrane w wielołuskowe szyszeczki,
pojawiają się prawie wyłącznie na wierzchołkach drzew.
Szyszeczki te osiągają długość około 6cm, stoją
wyprostowane na pędach, są barwy jasnozielonej.



Kwiaty męskie, zwykle bardzo liczne, o kształcie
podłużnej wałeczkowatej kotki długości 20-27mm,
wyrastają pojedynczo w kątach igieł po dolnej stronie
ubiegłorocznych pędów, zwykle tylko w tych wyższych,
lecz nie w szczytowych partiach korony. Są one
skierowane ukośnie ku dołowi, ich pylniki mają barwę
żółtą lub czerwonawą ,a nawet fioletową.

kwiaty

kwiatostany



Liście szpilkowate, dość krótkie-długości 1,5-3cm,
płaskie, tępe lub z lekkim wcięciem na
wierzchołku/niekłujące/, z góry błyszcząco
ciemnozielone, od spodu z dwoma białymi paskami,
giętkie/nie miękkie, ale też nie przesadnie sztywne/.



Ustawienie: grzebieniaste, dość luźne niesymetryczne,
na dobrze oświetlonych gałązkach czasami
promieniste. Igły są zwężone u podstawy i osadzone
na gałęzi krążkowato rozszerzoną nasadą/tzw. stopka/.



Okres występowania: cały rok/zimozielona/.



Trwałość igieł: 5-7 lat/10/



Wytwarza tylko długopędy.

liście

liście



Czas rozkładu ściółki jodłowej 2-3 lata
30<C/N<60



Opad igieł jodły to 3-6 ton/ha/rok



 rozkłada się bardzo dobrze

liście

Liście

liście



Pylniki otwierają się poprzecznie ,pyłek jest
przenoszony przez wiatr. Kwiaty męskie są
otoczone u podstawy licznymi, brązowymi
łuskami. Wpadający pomiędzy rozchylone łuski
pyłek zostaje zatrzymany przez kroplę lepkiej
substancji pojawiającej się w okienku zalążka i
nijako wciągnięty do komory pyłkowej/mechanizm
kropelkowy/. Po zapłodnieniu łuski ponownie
zwierają się, rozrastają i grubieją przekształcając
z wolna kwiatostan w szyszkę.



Kwitnie na przełomie kwietnia i maja.

Sposób zapylania



Wpływ czynników klimatycznych na
kwitnienie i owocowanie u jodły;



Dodatni wpływ wysokiej temperatury w
czerwcu

Czynniki klimatyczne

szyszki



Jodła pospolita w Polsce na nizinach obradza
obficie nasiona co 3-5 lat, a w górach 5-8 lat.



Zbiór szyszek przed ich rozpadem/na zielono/



Dojrzewanie nasion IX-X jesień pierwszego
roku



Nasiona z łuskami lub oczyszczone
przechowywać w warunkach umiarkowanej
wilgotności, luzem. Można przechowywać pod
okapem drzewostanu lub zadołować.

owocowanie

szyszka

nasiona



Okres zachowania wartości siewnej
przechowywanych nasion do pierwszej
wiosny po zbiorze

owocowanie

nasiona



Wymagania mikroklimatyczne



- termiczne

: ciepłolubność, znoszenie przymrozków



Jodła wymaga trzymiesięcznego, bezmroźnego okresu
wegetacyjnego. Temperatura lipca i sierpnia nie powinna
spadać poniżej 13-14°C, średnia temperatura lutego
-4°C. Wrażliwa na mróz, spadek poniżej -27°C jest
szkodliwy dla gatunku, najwyższa temperatura lata 39°C.



Średnia roczna temperatura nie może spadać poniżej 5-
8°C



Cierpi od przymrozków wiosennych, ale szkody te są
niewielkie. Jodła jest wrażliwa na przymrozki
późne/przełom maja i czerwca/.



 

Wymagania ekologiczne



- świetlne

: przy powstawaniu samosiewów i ich rozwoju



Gatunek bardziej cienioznośny /cieniowytrzymały / %
światła pełnego 1,50. nalot jodłowy1,7-2,3/2,7/,mocno
zacieniony , a następnie stopniowo odsłaniany podrost
wskazuje po wieloletnim przygłuszeniu normalny
wzrost. Siewki jodły, aby przeżyć do 2 roku, potrzebują
5% światła pełnego



Nalot powyżej 5 lat i podrost potrzebują około 8%
światła pełnego. Za odpowiednie dla jodły w wieku do
15 lat przyjmuje się względne natężenie
promieniowania 10-33%, a za optymalne 15-25%. Nalot
jodłowy ginie tam gdzie iloraz maksymalnego natężenia
promieniowania do minimalnego przekracza 25.

Wymagania ekologiczne



Rozwój siewek najlepszy w warunkach wysokiej
intensywności oświetlenia zwłaszcza w spektrum
niebieskim, takie warunki istnieją na otwartej
powierzchni przy zachmurzonym niebie lub w
cieniu, a także pod osłoną drzewostanu
iglastego/sosnowego/, który równomiernie
absorbuje wszystkie barwy światła. Mały udział
światła niebieskiego duży zielonego i czerwonego
nie sprzyja siewkom jodły, jak ma to miejsce w
przypadku bezpośredniego oświetlenia
słonecznego i w warunkach silnego zacienienia
przez liście drzew/np. buka/ i bylin.

Wymagania ekologiczne



wilgotnościowe

: wymagany poziom opadów i

wilgotność powietrza w sezonie wegetacyjnym i w
okresie spoczynku, zdolność znoszenia dłuższych
okresów suszy i zalewów



Jodła ma duże wymagania wilgotnościowe jej
występowanie związane jest z ilością opadów
min.600mm rocznie. Mała ilość opadów może być
niekiedy równoważona odpowiednimi
właściwościami gleby. Optymalne warunki w
Karpatach to opady 700mm i więcej przy gęstości
opadów 6-9,8 mm dla okresu V-VII. Suche okresy
wegetacyjne są często przyczyną obumierania jodły.

Wymagania ekologiczne



Jodła jest również zależna od wilgotności
powietrza/zawartość pary wodnej w powietrzu/
pod tym względem jest ona mezofitem.
Najwyższa wilgotność powietrza ,a najniższa
transpiracja wśród iglastych. Jodła zatrzymuje
od 40-80% opadu, zatem nie może być
zrekompensowane zapotrzebowanie na wodę
w glebie przy niskich opadach w sezonie
wegetacyjnym. Wytworzyła ekotypy od
kserofilnego do higrofilnego. Nie znosi
dłuższych susz i zalewania.

Wymagania ekologiczne



Wymagania glebowe



- wodne

: wymagany poziom wody

gruntowej i zdolność znoszenia jego wahań



Nie znosi wahań poziomu wód gruntowych



Wymagany poziom wody gruntowej od 30
do 90cm

Wymagania ekologiczne



- pokarmowe

: siedliskowy typ lasu, gleby,

konkurencja roślinności zielnej



Jodła dla osiągnięcia najlepszego wzrostu
wymaga gleb głębokich, ze znaczną
domieszka części spławianych, świeżych lub
wilgotnych, bardzo często oglejonych. Wynika
to bowiem ze zdolności swobodnego
penetrowania przez korzenie jodły poziomu
gleb o średnim stopniu oglejenia. Wymaga
stałego uwilgotnienia niż przewietrzenia
gleby.

Wymagania ekologiczne



Karpaty: gleby skryto bielicowe oglejone BMG
Carici-Fagetum abietetosum



Góry Świętokrzyskie: gleby torfiasto-glejowe
Mszysty mieszany bór jodłowy (Abies alba-
Sphagnum girgensohonii



Puszcza Kozienicka BMśw, Ol jesionowy.



Dobrze rośnie i rozwija się na glebach o
odczynie silnie kwaśnym jak i zbliżonym do
obojętnego.



Dobrze daje sobie radę z konkurencją roślin
zielnych.

Siedliska, gleby i zespoły
roślinne



W granicach naturalnego zasięgu występuje
na siedliskach: BMśw, LMśw, Lśw, LMw, Lw,
BMwyż, LMwyż, Lwyż,



W górach na siedliskach:



LMG, LG



Jako domieszka na siedlisku BMw i BMG,
Bśw

Siedliska,gleby i zespoły
roślinne



Rębnie



- elementy czasowe/sposób cięcia,
intensywność/



Elementy przestrzenne/wielkość
powierzchni, położenie, następstwo cięć/



Elementy techniczne/ okres odnowienia,
nawrót cięć/

Metody odnawiania naturalnego



Rębnia stopniowa gniazdowa udoskonalona



stosowana w drzewostanach wysokoprodukcyjnych,
żywotnych, stabilnych. Przygotowanie rębni to
przeprowadzenie TP, lub realizacji cięć
przygotowawczych. Mała intensywność
cięć/trzebież/. Wykonanie 2 cięć przygotowawczych
w odstępach co 5 lat. Wiek rozpoczęcia odnowienia
ustala się indywidualnie dla każdego
drzewostanu/jakość,zdrowotność,przeciętny
przyrost,cel produkcji i usytuowanie wobec
sąsiadujących d-stanów/.Wcześniej w słabych d-
stanach,później w d-stanach silnych i zdrowych.

Rębnie



Zakładanie ośrodków odnowieniowych w postaci
grup i kęp tworzy się pod okapem d-stanu
poprzedzając go lekko na gniazdach 4-5ara lub
tworząc luki przez usunięcie 1lub 2 drzew w
pobliżu granicy transportowej.Ilość ośrodków
uzależniona jest od tempa odnowienia i
częstości oraz obfitości lat nasiennych.
Odległość pomiędzy ośrodkami nie mniejsza niż
dwie wysokości dojrzałego d-stanu. Szerokość
działek roboczych/odl.szlaków/80-120m
jednostka objęta zabiegiem hodowlanym.

Rębnie



Po kilku latach realizujemy cięcia
odsłaniające na gniazdach i do ich
poszerzania.Najintensywniej w środku
gniazda i łagodniej w kierunku
obwodu/stożek odnow./.Nawrót cięć
odsłaniających zależy od stanu odnowienia-
zasadniczo 3-5 lat/czyn.świetlny/.Poszerzenie
gniazd cięciami brzegowymi.Pas szerokości
10-15m/kier.południowy dla gniazd
ekscentrycznych/.

Rębnie



Gniazda eliptyczne o kierunku ze wschodu
na zachód.Cięcia obsiewne wykonujemy w
roku nasiennym na gniazdach,odsłaniając
samosiew dwoma lub trzema cięciami z
cząstkowym okresem odnowienia 10-
15lat.W tym samym czasie możemy
zakładać nowe ośrodki
odnowieniowe.Dalszy etap to usunięcie
pozostałego d-stanu pomiędzy ośrodkami i
wypełnienie całej działki roboczej
odnowieniem.

Rębnie



Okres odnowienia długi około 50-60 lat/d-
stany jodłowe/



Okres odnowienia 40-50 lat/ d-stany z
udziałem jodły poniżej 40%/

Rębnie



Rębnia stopniowa gniazdowa / bawarska/



Stosowana w drzewostanach jodłowych lub
bukowo-jodłowych często z domieszką
świerka, wskazujące znaczne osłabienie
żywotności, przerzedzonych. Rębnia
opracowana przez Karla Gayera z licznymi
modyfikacjami innych
naukowców/Bauer,Puchalski,ZHL
1988,Twaróg,Korpel/.



Modyfikację ładu przestrzennego w tej rębni
zaproponowali Burschel i Huss/1987/ .

Rębnie



W każdej fazie procesu odnowienia
wszystkie cięcia przeprowadzane są w ten
sam sposób, że ścięte i okrzesane drzewa
dociąga się przy pomocy urządzeń linowych
do przygotowanych odpowiednio szlaku
zrywkowego wewnątrz drzewostanu, skąd
są dalej transportowane- pojazdy mogą
poruszac się tylko po zaznaczonych
ścieżkach i drogach.

Rębnie



Faza I

– zwarty starodrzew; system szlaków

zrywkowych utworzony w młodszych fazach
rozwojowych drzewostanu w okresie cięć
pielęgnacyjnych lub dopiero w drzewostanie
dojrzałym dzieli się tylko strefy na
pasy/działki robocze/o szerokości 40-60m.

Rębnie



Faza II

– cięcia grupowe i gniazdowe wykonuje się

w celu kształtowania ośrodków
odnowienia/jodła,buk/ z osłoną górną tam, gdzie
ono pojawiło się wcześniej, inicjowania
odnowienia samosiewnego gatunków
cienioznośnych oraz tworzenia warunków dla
wprowadzanych sztucznie sadzonek jodły, buka.
Przeważająca część drzewostanu/strefy/
pozostaje nienaruszona. Cięcia wykonuje się
najpierw w częściach drzewostanu osłoniętych od
wiatru. Z drzewostanu pobiera się 5-10% jego
zapasu.

Rębnie



Faza III

- cięcia brzegowe; odsłanianie

partii środkowych grup i gniazd oraz
poszerzanie ich w kierunku powstałego lub
wprowadzonego odnowienia. Wszystkie
pozostałe części drzewostanu nie objęte
zabiegami pozostają nadal zwarte. Pobiera
się 10-15% miąższości drzewostanu.

Rębnie



Faza IV

– dalsze cięcia brzegowe poszerzają

ośrodki odnowieniowe, przyjmujące często
kształty nieregularne. Obok gatunków
cienioznośnych rozwijają się gatunki drzew o
umiarkowanych wymaganiach
świetlnych/świerk/. W przypadku braku
odnowienia naturalnego następuje niezwłocznie
sadzenie. W środkach grup oraz części północnej,
nie ocienionej, na gniazdach można wprowadzić
gatunki światłożądne/sosna,modrzew/. Pobiera
się 20-25% zasobności drzewostanu.

Rębnie



Faza V

– odnowienie pokryło całą

powierzchnię, gniazda/grupy i kępy
podrostu/ połączyły się w wyniku cięć
brzegowych i uprzątających, które objęły
2/3 pozostałego starodrzewu. Pułap koron
odnowienia przyjmuje postać faliście
ukształtowanych stożków. Pozostałe części
starodrzewu znajdują się jeszcze wzdłuż
linni i dróg tak, że mogą one być usunięte
bez szkód w odnowieniu.

Rębnie



Faza VI

– ostatnie dojrzałe drzewa usunięto.

Jeszcze prze kilka lat występuje
zróżnicowanie wysokości, wyraźnie
dostrzegalne w grupach i kępach w postaci
stożków. Budowa ta w ciągu kolei rębności
zaciera się coraz bardziej. Wydłużenie
okresu odnowienia ponad 30-40lat zwiększa
opisane wyżej zróżnicowanie budowy
grupowej i utrwala je.

Rębnie



Rębnie częściowe



W drzewostanach jodłowo-dębowych i jodłowo-
bukowych dobre rezultaty można osiągnąć
odnawiając w pierwszej kolejności jodłę na
gniazdach cięciami częściowymi wykonywanymi w
grupach i kępach złożonych z tego gatunku,a
następnie dąb lub buk również cięciami częściowymi
między gniazdami. Ze względu na 30 letni okres
odnowienia jodły, buk powinien być odnawiany po
10-15 latach od obsiewu jodły,stosując 15-20 letni
cząstkowy okres odnowieniowy, według zaleceń
przy odnawianiu jednogatunkowych buczyn.

Rębnie



Cięcia uprzątające przy odnawianiu drzewostanu
jodłowo-bukowego należy wykonywać równocześnie
dla obydwu gatunków. Całkowity okres odnowienia
będzie wówczas równy cząsteczkowemu okresowi
odnowienia jodły. Omówione postępowanie odpowiada
rębni częściowej wielko powierzchniowej, stosowanej
w drzewostanach dwu gatunkowych. Odnowienie jodły
na gniazdach zbliża przyjętą metodę do rębni
gniazdowej częściowej/IIe/z pozostawiona osłoną na
gniazdach, różni się jednak od niej równoczesnym
wykonaniem cięć uprzątających na gniazdach i
powierzchni międzygniazdowej.

Rębnie



Drzewostany jodłowo-sosnowe w ,których
jodła stanowi około 30% , z powodzeniem
można stosować zmodyfikowaną rębnię
gniazdowa zupełną=/ IId/. W kępach jodły
prowadzimy cięcia częściowe. W praktyce, z
uwagi na bardzo korzystne warunki, jakie
jodła znajduje w drzewostanach
sosnowych ,ograniczają się one do tylko do
cięć odsłaniających i uprzątających.

Rębnie



W gniazdach,w których zapewniona jest
osłona boczna podrostu jodły/ w eliptycznych
o wielkości 3,5-6,5ara,cięcia uprzątające
można wykonywać po około 20 latach. W
przypadku większych gniazd konieczny jest
dłuższy cząstkowy okres odnowieniowy
,około 20-30 lat. Po osiągnięciu przez jodłę
wysokości biologicznego zabezpieczenia,tj.
około 1,5metra,wykonujemy cięcia zupełne
między gniazdami i wprowadzamy sosnę oraz
nie wymagające osłony gatunki domieszkowe.

Rębnie



Rębnia IVa stopniowa gniazdowa



Zastosowanie w litych drzewostanach jodłowych lub
mieszanych bukowo jodłowych i litych buczynach.
Celem stosowania tej rębni jest wykorzystanie łatwości
odnowienia naturalnego.



Szerokość strefy 100-200m, maksymalna powierzchnia
6-12ha lub całe pododdziały z pozostawieniem od
strony odwietrznej pasa ochronnego 60-
80metrów.Sposób odnowienia-naturalny.Okres
odnowienia długi i bardzo długi 30-50 lat.
Pozostawianie nasienników lub biogrup zazwyczaj przy
poszerzaniu gniazd/przejściowo/,biogrupy jodły mogą
pozostać na następne lata.

Rębnie



Rębnia IV d stopniowa gniazdowa udoskonalona



Zastosowanie w drzewostanach jodłowych
jednopiętrowych i wielogatunkowych. Celem
stosowania tej rębni jest stworzenie złożonej budowy
pionowej i poziomej drzewostanu. Dopuszcza się
wszystkie rodzaje cięć,także zręby zupełne jednak
wyłącznie na małych powierzchniach.Praca na
powierzchni całych pododdziałów. Sposób odnowienia
naturalny i sztuczny z zachowaniem pełnego ładu
przestrzennego. Okres odnowienia średni do długiego
30-50 lat. Pozostawianie nasienników i biogrup na
powierzchniach z cięciami częściowymi.



 

Rębnie



Rębnia V przerębowa



Nazywana również ciągłą, zaleca się ja stosować
przede wszystkim w litych drzewostanach
jodłowych, a ponadto w drzewostanach
mieszanych gatunków cienioznośnych o budowie
wielopiętrowej /złożonych z jodły,buka,świerka/, z
dużą przewagą jodły. Stosowana również w
drzewostanach świerkowych w strefie górnej
granicy lasu/siedliska boru wysokogórskiego/,
gdzie powinna ona tworzyć grupową strukturę
drzewostanu/roty górskie/.

Rębnie



Zasady stosowania tej rębni

:



Cięcia przerębowe przeprowadza się w
całym drzewostanie jednocześnie co 5-
10lat/ przyjęty okres nosi nazwę obiegu
cięć/.



Każde cięcie łączy w jeden zabieg
hodowlany użytkowanie, pielęgnowanie i
odnowienie lasu, pozostawiając drzewostan
trwale w zwarciu pionowym.

Rębnie



W szczególności cięcia przerębowe spełniają
następujące zadania:



Użytkowanie drzew dojrzałych do wyrębu



Prowadzenie selekcji pozytywnej z usuwaniem
drzew zbędnych lub szkodliwych dla otoczenia



Zapewnienie trwałej struktury przerębowej
przez tworzenie warunków wzrostu dla
nalotów i podrostów o różnym wieku, co
prowadzi do maksymalnego wypełnienia
biomasą przestrzeni nad glebą

Rębnie



Nie powiększa się powstałych grup i kęp odnowienia,
prowadząc w nich jedynie zabiegi pielęgnacyjne; drzewa do
usunięcia wyznacza się pojedynczo , przy czym zaleca się
ustalenie etatu miąższ ościowego metodą kontrolną
/pomiarów okresowych zapasu i przyrostu/ w wysokości
nieprzekraczającej bieżącego przyrostu miąższości grubizny,
z pobieraniem etatu w 1-2 cięciach w 10-leciu; drzewa do
wycięcia wyznacza się w okresie wegetacyjnym, a ścinkę i
zrywkę prowadzi się w okresie zimowym, w czasie zalegania
grubej pokrywy śnieżnej.



Obieg cięć zależy w tej rębni głównie od siedliska,składu
gatunkowego i wielkości drzewostanu oraz od stanu i
gęstości sieci dróg wywozowych.



Rębnie



A.Jaworski : Charakterystyka hodowlana
drzew leśnych. 1995 Wyd. Gutnenberg
Kraków



Polska Akademia Nauk Instytut Dendrologii:
Jodła Pospolita. 1983 Warszawa-PoznańPWN
.



Zasady Hodowli Lasu Zarz. Nr 99 DGLP z
dnia 24.12.2002r

Literatura