Odpowiedzialność,
wolność i godność jako
składowe etyki
zawodowej nauczycieli

Anna Bednarz
Pedagogika III



Etyka zawodu nauczyciela jest jedną z wielu
postaci etyki zawodowej, jakie kształtują się na
gruncie społecznego podziału pracy oraz
związanego z nim zróżnicowania społeczno -
zawodowego. O tym, że nie ma specyficznej etyki
zawodu nauczyciela muszą pamiętać sami
nauczyciele. Całe jednak społeczeństwo powinno
wiedzieć, że etyka nauczyciela musi być mocno
eksponowana i ściśle związana z jego
osobowością, choć mieści się w ogólnie
przyjętych pojęciach moralności ludzkiej.



W zawodzie nauczyciela ujawniają się tylko
pewne jej elementy, częściej z większą siłą niż w
innych zawodach. Należą do nich: życzliwość,
przyjaźń w stosunku do młodzieży, mocne
poczucie sprawiedliwości, odpowiedzialności,
godności osobistej, rzetelności posiadanej wiedzy,
z czym wiąże się również prawdomówność w jej
przekazywaniu oraz stała potrzeba twórczego
inicjowania działań przyczyniających się do
unowocześnienia procesu kształcenia i
wychowania.



Tak więc wyznacznikiem postawy
nauczyciela jest dobro dziecka, jednostki,
społeczeństwa, narodu, państwa. Co
nauczyciel przez to rozumie - zależeć będzie
nie tylko od jego wykształcenia
zawodowego, ale od poczucia kultury
narodu i trwałych z nią związków, jakie
ukształtowały się w osobowości nauczyciela,
a jakie winny być treścią przekazu dla dobra
ukształtowania postaw dzieci i młodzieży.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ



Stanowi fundament etyki ogólnej i
nauczycielskiej. Wysoko w hierarchii dóbr
umieszcza ją Wstęp do Ustawy o systemie
oświaty, w którym powiada się, że "kształcenie i
wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży
poczucia odpowiedzialności". Wartość ta w owym
dokumencie wyprzedza miłość do ojczyzny,
poszanowanie dla polskiego dziedzictwa
kulturowego i otwarcie się ucznia na wartości
kultur Europy i świata. Z odpowiedzialnością z
kolei silnie wiąże się sprawiedliwość i godność.



Miarą odpowiedzialności wychowawcy jest przede
wszystkim jego gotowość do świadczenia czynów
wynikających z miłosierdzia. Dobry nauczyciel to
człowiek odpowiedzialny w znaczeniu
substytuacyjnym. Odpowiedzialność formalna,
której miarą jest stosunek wychowawcy do
obowiązków i reguł postępowania odnoszących
się do jego roli społecznej, winna mieć za
podstawę odpowiedzialność substytuacyjną.

Odpowiedzialność
substytuacyjna



Odpowiedzialność podejmowana i ponoszona
za drugiego człowieka.



Nie obejmuje tylko Drugiego. Jest bowiem
także odpowiedzialnością podjętą za moją
odpowiedzialność. Ponosząc i podejmując
odpowiedzialność za uczniów, nauczyciel jest
więc jednocześnie odpowiedzialny przed
uczniami ze swej za nich odpowiedzialności.
Oznacza to, że musi poprawnie odczytać
apel Drugiego.

GODNOŚĆ



Godność osobowa

przysługuje każdej bez

wyjątku jednostce ludzkiej z tej racji, że jest
ona człowiekiem. Każdy człowiek stanowi
więc nieredukowaną do żadnego innego
dobra wartość samą w sobie. Godność
własna jednostki ludzkiej sprowadza się do
poszanowania i ochrony jej własnej
tożsamości moralnej przez nią samą.
Tożsamość moralną nadają jednostce
akceptowane przez nią wartości.



Godność tego typu oznacza, że człowiek
jest odpowiedzialny przed sobą i za
siebie samego. Karą za
nieodpowiedzialne postępowanie jest tu
przede wszystkim utrata własnej
tożsamości moralnej i w konsekwencji
utrata szacunku dla siebie.

Godność zawodowa



Nazwana także godnością społeczną,
pełnioną przez daną jednostkę. Rola
społeczna w dotyczącym powinności
rozumieniu to - "wzór zachowania, to zespół
postulatów odnoszących się do jednostki ze
względu na zajmowaną przez nią pozycję w
społeczeństwie". Wiele z tych postulatów
jest normami etycznymi. Wybór zawodu
powinien być świadomą i odpowiedzialną
decyzją etyczną.



Wiesław Wojciech Szczęsny. "Edukacja
moralna" Wydawnictwo Akademickie
"Żak", Warszawa 2001;



Kazimierz Szewczyk "Wychować
człowieka mądrego" Zarys etyki
nauczycielskiej Wydawnictwo Naukowe
PWN S.A., Łódź 1999;