Neurobiologia lęku i
zaburzeń lękowych

Anatomia czynnościowa



Kora przedczołowa – regulacja
impulsów, emocji i zachowania
poprzez hamowanie struktur
„emocjonalnych”



Kora oczodołowo-czołowa – kontrola
impulsów, regulacja nastroju



Kora brzuszno-przyśrodkowa –
przetwarzanie nagrody, odbiór
trzewnych doznań związanych z
emocjami

Mózg emocjonalny – układ
limbiczny



Kora wyspy i kora obręczy – integracja
aspektów czuciowych, afektywnych i
poznawczych emocji



Hipokamp – toniczne hamowanie osi
podwzgórze- przysadka- nadnercza



Jądro migdałowate – przetwarzanie bodźców
istotnych emocjonalnie, inicjowanie reakcji
behawioralnej



Ekspresja lęku i agresji



Zachowania obronne typowe dla gatunku



Pamięć wydarzeń o ładunku emocjonalnym

Neuroprzekaźniki



GABA < Glutaminian



Układy monoaminergiczne:
serotonina, dopamina i
noradrenalina



Pęcherzykowy nośnik monoamin
(vMAT)



Białka nośnikowe swoiste dla
monoamin



Enzymy degradujące
neuroprzekaźniki: MAO, COMT

Neurohormony



Cholecystokinina



Galanina



Neuropeptyd Y



Wazopresyna



Oksytocyna



Kortykoliberyna

Układ limbiczny

Jądro migdałowate i reakcja
lękowa

Oś PPN

Zespół lęku napadowego



SPECT
Zmniejszenie przepływu w lewym dolnym płacie
skroniowym i w całym mózgowiu
Koreluje z nasileniem objawów



PET
- zwiększony wychwyt glukozy w jj. migdałowatych,
hipokampie, wzgórzu, który ulega normalizacji po leczeniu

Po prowokacji – podaniu mleczanu sodu dla wywołania

napadu – zwiększony przepływ w korze ciemieniowej,
zmniejszony w jj. migdałowatych i hipokampie

Po ekspozycji na twarze wyrażające gniew – zmniejszona

aktywacja kory obręczy i jj. migdałowatych - stępienie
odpowiedzi spowodowane przewlekłą nadaktywnością

Neuroprzekaźniki w ZLN



Wzmożona zdolność do wiązania
BZD



Spektroskopia rezonansu
magnetycznego – zmniejszenie
stężenia GABA



Zwiększone przekaźnictwo Glu



Agoniści receptora mGluR II –
działanie zapobiegające
zachowaniom lękowym



Paroksetyna skuteczniejsza od CBT

Neurohormony w ZLN



CCK indukuje napady paniki nawet u
zdrowych ochotników



Zwiększone stężenie kortyzolu w
surowicy, kortykoliberyny w PMR



Zwiększona reaktywność osi PPN w
sytuacjach nowych, zagrażających i
niekontrolowanych

Czynniki genetyczne w
ZLN



Odziedziczalność 30-40%



Krewni 1st – 7x większe ryzyko niż w
populacji



Genetyka molekularna – wyniki
niejednoznaczne, opisywano wyniki
dodatnie dla układów monoamin
oraz kortykoliberyny i receptora
wazopresyny

Zespół stresu
pourazowego



Nadreaktywność jj. migdałowatych



Koreluje z nasileniem objawów i
gorszym rokowaniem



Grzbietowo-boczna kora
przedczołowa ulega aktywacji przy
przetwarzaniu bodźców
emocjonalnych



Zaburzenia bramkowania bodźców

Neuroprzekaźniki i
neurohormony w ZSP



Nadmierne przekaźnictwo
glutaminergiczne



Stany dysocjacyjne – podobne do
działania antagonistów NMDA



Działanie topiramatu



Zwiększone stężenie NE



Umiarkowana skuteczność SSRI



NPY jako czynnik ochronny



Zmniejszone stężenie kortyzolu



Zmniejszona reaktywność receptorów CRF

Czynniki genetyczne w
ZSP



Odziedziczalność 30-40%



5-HTTLPR



CRF



FKBP5

Zespół lęku społecznego



Nadmierna aktywacja jj.
migdałowatych w odpowiedzi na
bodźce społeczne



Zwiększona aktywacja w strukturach
limbicznych



Zmniejszona aktywacja w zakręcie
obręczy i korze przedczołowej –
upośledzenie funkcjonowania
społecznego

Neuroprzekaźniki i
neurohormony w ZLS



Zwiększone stężenie glutaminianu



SSRI , MAOI oraz SNRI skuteczne w
leczeniu



Potencjalna rola wazopresyny i
oksytocyny w leczeniu



Zwiększony wyrzut kortyzolu pod
wpływem stresu społecznego



Geny związane z cechami
osobowości

Zespół lęku
uogólnionego



Wzmożona aktywacja wyspy i jj.
migdałowatych w trakcie
przetwarzania negatywnych
bodźców



Dysregulacja GABA/Glutaminian



Skuteczność SSRI



Nadmierna czynność PPN nie
występuje



Oddziedziczalność ok. 30%

Podsumowanie



Zaburzenia lękowe pomimo odrębności
obrazu klinicznego łączy wiele cech
patogenetycznych



Znaczący udział odziedziczalności



Przewaga obwodów emocjonalnych nad
kontrolującymi



Wspólne podłoże neurochemiczne: 5-HT, NA,
GABA, Glu



Do tej pory nie udało się opisać zmian
specyficznych dla danego zaburzenia
lękowego