Oddziaływanie promieniowania

elektromagnetycznego

Ergonomia

dr inż. R. Wiatr

Piotr Jaskólski

Co to jest promieniowanie

elektromagnetyczne?

„Promieniowaniem nazywamy zjawisko polegające na wysyłaniu i
przekazywaniu energii na odległość. Energia ta może być wysyłana w
postaci cząstek, światła, ciepła oraz fal elektromagnetycznych.”

1

„W tym miejscu należałoby napisać, czym jest promieniowanie
elektromagnetyczne.  Ale, jak się okazuje, to jedno z najtrudniejszych
zagadnień nowoczesnej nauki… Tradycyjnie mówimy o falach
elektromagnetycznych, a więc przyjmujemy, że promieniowanie
to przypomina nieco zjawiska, które znamy z własnych obserwacji natury —
np. fali na wodzie. To jednak tylko przybliżenie. Prawdziwa natura
promieniowania elektromagnetycznego wymaga szczegółowych rozważań,
które znalazły się w osobnym artykule. Na potrzeby tego tekstu będziemy
posługiwać się uproszczonym pojęciem fal elektromagnetycznych.”

2

Pasma promieniowania

elektromagnetycznego

„fale radiowe — fale o dużej długości, pochodzą ze źródeł astronomicznych lub od procesów
zachodzących w mikroświecie. Jako pierwsze wykorzystane zostały do komunikacji na odległość,
jak również jako pierwsze medium masowej komunikacji społecznej;

mikrofale — obejmują kilka pasm używanych do komunikacji (telewizja, telefonia komórkowa),
wykrywania obiektów (radary) oraz do podgrzewania wybranych substancji;

podczerwień — w powszechnym mniemaniu podczerwień wiąże się z ciepłem, ale najczęściej jest
dziś stosowana do przesyłania danych w światłowodach. Pasma o dużych długościach związane są
z termowizją, a pasma bliskie światłu z noktowizją;

światło — wąski fragment promieniowania elektromagnetycznego, który możemy rejestrować
oczami, stąd stanowi najważniejsze źródło wiedzy o świecie;

nadfiolet — promieniowanie zdolne rozbijać wiązania chemiczne i wpływać na przebieg procesów
chemicznych, stąd jest kojarzone z zagrożeniami zdrowotnymi;

promieniowanie rentgenowskie — przenikliwe promieniowanie o długościach porównywalnych
z odległościami miedzy atomami, przez to znalazło zastosowanie do badania struktury materii, np.
kryształów oraz do prześwietlania obiektów. Produkuje się je na ogół poprzez wyhamowywanie
rozpędzonych elektronów na metalowej elektrodzie, gdzie oddają one swoją energię w postaci fal
rentgenowskich (stąd rzadko już używana nazwa — promienie katodowe);

promieniowanie gamma — promieniowanie zwane jonizującym, ponieważ jego energia
wystarczy, aby odzierać atomy z zewnętrznych warstw elektronów. Jest produkowane w reakcjach
zachodzących wewnątrz jąder atomowych;”

2

Źródło: administrator, Oddziaływanie pola elektromagnetycznego na organizm
człowieka, ostatnia aktualizacja: 5 kwietnia 2014, dostęp: 17.11.2015 r., dostępny na:
http://szkodliwepromieniowanie.pl/?p=16

Źródło: administrator, Oddziaływanie pola elektromagnetycznego na organizm
człowieka, ostatnia aktualizacja: 5 kwietnia 2014, dostęp: 17.11.2015 r., dostępny na:
http://szkodliwepromieniowanie.pl/?p=16

Telefony komórkowe

„Oddziaływanie termiczne - kiedy po rozmowie przez telefon komórkowy mamy czerwone ucho, to przede wszystkim

dlatego, że przyciskaliśmy do niego aparat. Fakt, na ile jest to skutkiem oddziaływania promieniowania radiowego, zależy przede
wszystkim od konstrukcji telefonu i jego anteny oraz wykorzystywanej podczas rozmowy mocy nadawczej.
O oddziaływaniu rozgrzewającym informuje wartość SAR zmierzona dla naszego telefonu. Nie może być ona zbyt wysoka, aby
promieniowanie nie uszkodziło wrażliwej tkanki oka. Wartość graniczną ustalono na 2 W/kg. Faktyczna moc nadawcza telefonów
najczęściej jest znacznie niższa od maksymalnej dozwolonej. Stacje bazowe kontrolują bowiem moc nadajników telefonów i
ustalają ją na najniższym wymaganym do stabilnego połączenia poziomie.

Oddziaływanie poza termiczne - teoretycznie możliwe są niepożądane poza termiczne oddziaływania telefonu

komórkowego, które mogą wystąpić także przy bardzo małej mocy nadawczej. Nikt nie jest jednak w stanie stwierdzić autorytarnie,
że dane problemy zdrowotne są skutkiem właśnie takich oddziaływań.

Zmiany prądów mózgowych -Szwajcarscy badacze (Huber) poddali 16 śpiących uczestników testom działania fal telefonii

komórkowej i stwierdzili u badanych zmiany aktywności prądów mózgowych. Jednak z podobnego, konkurencyjnego badania (Croft)
wynika coś zupełnie przeciwnego. Z kolei, według szwedzkiego badania Salforda (z 2003 roku) promieniowanie telefonii
komórkowej szkodzi komórkom nerwowym. Możliwym skutkiem takiego działania jest wczesna demencja i choroba Alzheimera.

Rak - badanie Interphone zajmowało się ryzykiem raka mózgu w 13 krajach. Na podstawie danych zgromadzonych pomiędzy

2000 a 2004 rokiem nie udało się udowodnić związku pomiędzy użytkowaniem telefonu a ryzykiem zachorowania na raka. Do tych
samych wniosków doprowadziły badania z 2001 roku wspierane przez firmę Motorola.

Uszkodzenie materiału genetycznego - badanie Amerykańskiego Towarzystwa Genetycznego z 2009 roku ostrzega przed

uszkodzeniami nasienia, jednak inne, opracowane w roku 2010 (Falzone) zaprzecza tej tezie. Badanie REFLEX z lat 2005 i 2008
stwierdziło natomiast szkodliwe złamania łańcucha DNA. Okazało się jednak, że uczestnicząca w nim badaczka sfałszowała niektóre
wyniki pomiarów.

Wartości graniczne -dla telefonów komórkowych obowiązują wartości graniczne określane przez normę PN-EN 50361.

Uwzględniają one przede wszystkim rozgrzewające działanie promieniowania. Ponieważ niebezpieczny efekt rozgrzewający
następuje dopiero przy 50-krotnym przekroczeniu wartości granicznej, to kiedy norma jest zachowana, trudno mówić o istotnym
zagrożeniu dla zdrowia.

Podsumowanie - wiele różniących się od siebie wyników badań nie daje podstaw do odwołania komórkowego alarmu.

Dlatego w miarę możliwości starajmy się minimalizować obciążenie naszego ciała falami pochodzącymi z telefonów komórkowych.
Wybierając nowy aparat, zwracajmy uwagę na podawane przez producentów wartości współczynnika SAR. Starajmy się także
korzystać w miarę możliwości z zestawów słuchawkowych. W ten sposób zachowamy większy odstęp od anteny komórki.

Maszty stacji bazowych telefonii komórkowej

Bóle głowy - według badań austriackich lekarzy opublikowanych w roku 2006 istnieje

związek pomiędzy siłą pola i symptomami, na które uskarżali się badani, na przykład bólami
głowy czy zaburzeniami snu. Jednak w badaniu przekrojowym zespół dr. Breckenkampa
(uniwersytet Bielefeld) przepytał na tę okoliczność 4150 osób. W przypadku niedomagań
zdrowotnych naukowcy zbadali poziom promieniowania radiowego w miejscu zamieszkania
badanych. Jednak wyniki tych pomiarów wykazały jedynie bardzo niskie jego wartości. Co
ważniejsze, analizy statystyczne pokazują, że ludzie silnie wierzący w szkodliwość telefonii
komórkowej częściej chorują.

Wartości graniczne - prawo określa wartości maksymalne pola elektrycznego na 41 V/m

(sieć GSM 900), 57 V/m (sieć GSM 1800) i 61 V/m (UMTS 2100).

Podsumowanie - opublikowano wprawdzie wiele badań, ale nie przyniosły one

niepodważalnych wyników, które przemawiałyby przeciwko masztom telefonii komórkowej.
Kłopot w tym, że zwykle nie mamy wpływu na ich lokalizację i trudno wpłynąć na ilość
docierających do nas fal elektromagnetycznych.

Urządzenia Wi-Fi (sieci bezprzewodowe 802.11 b/g/n)

Oddziaływanie termiczne - ze względu na niewielką moc nadawania i duże oddalenie urządzeń WLAN
od ciała efekt rozgrzewania jest wykluczony. Badania uniwersytetu w Bremie z roku 2001 objęły gęstości
strumienia dziesięciu punktów dostępowych Wi-Fi. Nawet zmierzone wartości maksymalne leżały daleko
poniżej dopuszczanych norm. Były one także poniżej bardzo surowych zaleceń szwajcarskiego Nova-
Institut. Tylko w notebookach eksperci uzyskali wyniki wyższe od granicznych wartości profilaktycznych
podczas pomiarów w odległości od 10 do 20 cm od anteny w laptopie. Badanie kliniczne Politechniki w
Akwizgranie z roku 2001 zakończyło się podobnymi wynikami.

Oddziaływanie poza termiczne - niektórzy naukowcy sygnalizują, że sygnały Wi-Fi o częstotliwości 10
Hz leżą dokładnie w zakresie tak zwanych fal mózgowych alfa. Nie ma jednak wiarygodnych badań, które
by to potwierdzały i oceniały możliwe skutki uboczne.

Wartość graniczna - ponieważ rutera Wi-Fi nie nosi się przy sobie, obowiązują dla niego wartości
graniczne dla całego ciała. Wartością graniczną jest 0,08 W/kg.

Podsumowanie - routery nie zbliżają się nawet do jednego procenta wartości granicznych. Nie ma
badań na temat oddziaływań poza termicznych punktów dostępowych sieci Wi-Fi.

Przewody wysokiego napięcia

Ponieważ natężenie pola szybko spada wraz z odległością, to zwiększone
obciążenie występuje tylko w bezpośredniej bliskości masztu. Badanie z roku 2008
(Huss) sugeruje podwyższone ryzyko choroby Alz-heimera u osób mieszkających
bliżej niż 50 metrów od linii wysokiego napięcia. Z badań porównawczych u dzieci
wynika zaś, że już przy niewielkiej sile pola magnetycznego pojawia się
podwyższony odsetek zachorowań na białaczkę. Naukowcy nie są w stanie
określić, czy odpowiada za to sieć elektryczna w domu. Instytut Fraunhofera w
Hanowerze prowadzi aktualnie podobne badania na zwierzętach.

Wartości graniczne - maksymalna dozwolona gęstość pola magnetycznego wynosi
100 mikrotesli. Pole elektryczne nie może przekraczać 5 kilowoltów na metr.
Wysokość słupów energetycznych na ogół gwarantuje dotrzymanie tych wartości.”

3

Kuchenki mikrofalowe

„Z kuchenkami mikrofalowymi związane jest bardzo dużo mitów dotyczących

szkodliwości przygotowywanych w ten sposób pokarmów oraz negatywnego wpływu na
osoby przebywające w ich pobliżu. Przeprowadzone badania udowodniły jednak, że w
przygotowywanych w ten sposób potrawach nie zachodzą zmiany chemiczne (zmiany
struktur cząsteczek) na skutek przechodzących przez nie mikrofal. Również sprawna
kuchenka nie powinna mieć znaczącego wpływu na zdrowie i samopoczucie kucharza.
Kuchenka mikrofalowa jest bowiem tzw. klatką Faraday’a, której metalowa konstrukcja
uniemożliwia praktycznie emisje fal elektromagnetycznych poza nią. Właściwości klatki nie
psują nawet szklane (plastikowe) drzwiczki przez które możemy obserwować wstawione do
środka produkty. Wynika to z pokrycia ich metalową siatką o rozmiarze oczek znacznie
mniejszych od długości fali mikrofal, które również uniemożliwiają ich emisję poza
kuchenkę. Natomiast otwarcie drzwiczek powoduje jej automatyczne wyłączenie.
Ciekawostką jest fakt, że Związek Radziecki w 1976 roku wprowadził zakaz stosowania
kuchenek mikrofalowych, ze względu na zagrożenie nowotworami opierając się na
badaniach swoich uczonych. Częściowo wynikało to również ze znacznie ostrzejszych norm
(obowiązujących również w Polsce), niż te przyjęte na zachodzie Europy.”

4

„Człowiek od zarania dziejów przebywa w ciągłym polu elektromagnetycznym o różnym natężeniu i czasie
ekspozycji. Stałe pola, pochodzące od Ziemi, Słońca oraz Kosmosu czy też od wyładowań atmosferycznych (a
energia tych ostatnich dochodzi do kilku, kilkudziesięciu V/m) nie są odczuwalne przez człowieka, ponieważ
Matka Natura nie wyposażyła istoty ludzkiej w receptory mogące identyfikować pola elektromagnetyczne i ich
źródła - po prostu Człowiekowi nie są one potrzebne, mimo ciągłego przebywania w środowisku
elektromagnetycznym. Co więcej, eksperymenty naukowe dowiodły, że u człowieka odizolowanego od wpływu
jakichkolwiek pól elektromagnetycznych (umieszczonego przykładowo w klatce Faradaya) po pewnym czasie
występują zauważalne zaburzenia pracy organizmu.
Nie wiadomo czy fale elektromagnetyczne szkodzą zdrowiu. Zdania są tak bardzo podzielone, że trudno
wysunąć jednoznaczny wniosek.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rozpoczęła przewidziane na 5 lat badania nad wpływem na zdrowie
ludzkie fal elektromagnetycznych wytwarzanych przez różne powszechnie używane urządzenia. Jak oświadczyli
eksperci WHO, dotychczasowe analizy nie świadczą o zagrożeniu ze strony takich urządzeń, jak telefony
komórkowe, kuchenki mikrofalowe, suszarki do włosów, golarki elektryczne lub pralki.
Natomiast ekolodzy zalecają rezygnację z urządzeń emitujących fale elektromagnetyczne. Jednak z oczywistych
powodów taka rada w XXI wieku nie jest możliwa do realizacji. Wielu naukowców stwierdziło ze swoich
obserwacji szkodliwość tych fal, ale też pojawili się tacy którzy stwierdzili że nie są szkodliwe.
Tak więc niejasność sytuacji zagrożeń powiększa się, gdyż zbieżność poglądów dotyczących oddziaływania PEM
na organizmy żywe są znaczne.
Wyniki prowadzonych badań powinny za kilka -kilkanaście lat jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć
szkodliwe działanie promieniowania elektromagnetycznego. Dopóki jednak wyniki nie są znane, źródła
promieniowania elektromagnetycznego należy traktować jako potencjalnie szkodliwe i minimalizować ryzyko
zmian zdrowotnych poprzez odpowiednie ich wykorzystanie.”

5

Bibliografia

1

Indi, Promieniowanie EM (ElektroMagnetyczne), dostęp: 17.11.2015 r., dostępny w:

http://

www.orgon-polska.pl/promieniowanie_elektromagnetyczne.html

2

Centrum Nauki Kopernik, Promieniowanie elektromagnetyczne, dostęp: 17.11.2015 r.,

dostępny w:

http://www.kopernik.org.pl/przewodnik-po-wystawie/artykuly/emwidmo-promieniowanie-elektr
omagnetyczne

/

3

Technowinki, Fakty i mity o promieniowaniu elektromagnetycznym, dostęp: 18.11.2015 r.,

dostępny w:

http://

technowinki.onet.pl/artykuly/fakty-i-mity-o-promieniowaniu-elektromagnetycznym/cfhxv

4

Centrum Nauki Kopernik, Kuchenka mikrofalowa, dostęp: 18.11.2015 r., dostępny w:

http://www.kopernik.org.pl/bazawiedzy/artykuly/technikamikrofalowka-kuchenka-mikrofalowa/

5

koka_o, Wpływ fal elektromagnetycznych na zdrowie człowieka, dostęp: 19.11.2015 r.,

dostępny w:

http://

sciaga.pl/tekst/22297-23-wplyw_fal_elektromagnetycznych_na_zdrowie_czlowieka