Maria Jarema

Rzeźbiarka, malarka, scenograf.

Urodzona w 1908 w Starym
Samborze, zmarła w 1958 w
Krakowie.

Należała do grona najciekawszych
osobowości artystycznych
skupionych po 1945 roku wokół
Tadeusza Kantora, z którego
teatrem Cricot 2 była związana
przyjacielsko i zawodowo (nie
tylko jako scenografka,
projektantka kostiumów, ale
również jako aktorka). Pomimo
tego, że zawsze blisko
współdziałała z grupami
artystycznymi, zachowywała swój
własny styl wypowiedzi.

"Filtry 20" (1956) monotypia, tempera, papier,
100x70 cm
w zbiorach
Muzeum Narodowego we Wrocławiu

"Rytm IX" (1958)
monotypia, tempera, papier, płótno, 106x87 cm

Lata jej edukacji, podobnie jak

początki twórczości przypadły na
okres przedwojenny. Pierwsze
pudełko z farbami otrzymała od
Zygmunta Waliszewskiego. Jako
kierunek studiów wybrała jednak
rzeźbę.

Kształciła się w ASP w Krakowie; tam właśnie w

latach 1929-35 studiowała na Wydziale Rzeźby
pod kierunkiem Xawerego Dunikowskiego. W
okresie poprzedzającym wybuch wojny uprawiała
przede wszystkim twórczość rzeźbiarską.

Tworzyła

formy zwarte, nawiązujące do świata
organicznego; formy, których żywotność i
sprężystość podkreślała gładka powierzchnia.

Później do warsztatu rzeźbiarza powracała
sporadycznie, konsekwentnie stosując
wypracowane uprzednio formuły ("Kompozycja",
1956).

„Kompozycja” 1956

„Wyrazy” 1954

„Wyrazy” 1955

Przed rokiem 1939 należała do lewicującej

Grupy Krakowskiej, obok m.in. Leopolda
Lewickiego, Stanisława Osostowicza,
Jonasza Sterna. Po roku 1945 przyłączyła
się do Grupy Młodych Plastyków. Należała
do ścisłego grona inicjatorów
reaktywowania Grupy Krakowskiej, do
czego udało się doprowadzić w atmosferze
"odwilży", w roku 1957.

Wraz z krakowskimi przyjaciółmi,

artystami, wzięła udział - już jako
malarka - we wszystkich trzech
Wystawach Sztuki Nowoczesnej
(Kraków 1948-49, Warszawa 1957
i 1959). Poza malarstwem,
chętnie uprawiała inne dziedziny
sztuki, zwłaszcza scenografię (dla
teatru Kantora).

„Wyrazy”

Realizując swoje pasje teatralne, nie zapominała

jednak o własnej, oryginalnej pracy artystycznej. Tuż
po 1945 roku próbowała swoich sił w malarstwie,
zaczynając od skromnych gwaszy, temper, akwarel.
Fascynowały ją wówczas rozwiązania fakturowe.
Łączyła je z motywami, kojarzonymi przez krytyków ze
światem groteski. Takie prace, jak "Koniki", "Tancerki",
"Rycerze" zdradzały jej zauroczenie fantastyką,
niedopowiedzeniem, aluzją. Z czasem świat wyobraźni
przestał jednak artystkę interesować. W kilku
kompozycjach malarskich z końca lat 40. starała się
natomiast przedstawić rzeczywistość widzialną
("Ptaki", "Rybak").

„Kompozycja” z cyklu
„Głowy”

Najwybitniejsze dzieła malarskie

Jaremy powstały jednak w ciągu
zaledwie kilku lat poprzedzających
przedwczesną śmierć. Od kiedy w
roku 1951 wykonała swoją pierwszą
monotypię, tworzyła prace sytuujące
się poza wszelkimi konwencjami i
nakazami. Fascynowała ją postać
ludzka, jej miejsce w przestrzeni, a
także przedstawienie ruchu w obrazie.

Słynne cykle

"Postacie",
"Figury",
"Głowy",
"Chwyty" (1953),
"Wyrazy" (1954-57),
"Filtry",
"Penetracje",
"Rytmy" (1957-58).

Należące do tych cykli prace

wykonane zostały ulubioną przez
artystkę wspomnianą

techniką

monotypii

, którą czasami łączyła

z olejem, temperą, sporadycznie
też stosowała lakiery.

Charakterystyczne dla artystki

jest również balansowanie na
granicy pomiędzy
przedstawieniem figuratywnym i
znakiem niemal abstrakcyjnym.

„Kompozycja” 1949

Prace artystki reprezentowały

polską sztukę m.in. na Biennale w
Wenecji (1958) i - pośmiertnie -
na Biennale Sztuki Współczesnej
w São Paulo (1961). Krytycy
poświęcili jej twórczości wiele
uwagi.

„Penetracje” 1956

„Filtry”

„Rytm VII” 1958

KONIEC