Procesy poznawcze - wykład 4 (Pani dr Maria Zając, 14 marca 2005r.)
Zalecenia
Samodzielnie opracować spostrzeganie emocji.
Samodzielnie opracować wydawanie sądów na podstawie spostrzeżeń, - było na wykładzie, ale nie ma w niniejszym opracowaniu.
Dołączyć starszy model umysłu Czesława S. Nosala do kolekcji.
Pojęcia
Semiotyka - ogólna teoria znaku, semiotyczny - dotyczący znaku.
Semantyka - badanie znaczenia i jego historii wyrazów, semantyczny - dotyczący znaczenia wyrazów.
Dygresje
Zagadnienia do egzaminu to: percepcja, myślenie, pamięć, uczenie się, wyobraźnia, uwaga, umysł i język odmieniane przez takie przypadki jak: definicja, funkcje, cechy, zależności oraz związki z systemem poznawczym.
Egzamin 13, 14 czerwca 2005r.
Spostrzeganie jest intencjonalne.
Termin rozumienie psychologia zawdzięcza podejściu fenomenologicznemu. Obecnie bada się je w psycholingwistyce.
Myślenie ma charakter pojęciowy, dyskursywny - oparty na wymianie informacji.
Wykład właściwy
W percepcji można wyróżnić podmiot (spostrzega ktoś) oraz przedmiot poznania: coś lub kogoś. Psychologia ogólna interesuje się rzeczami, społeczna osobami.
Obiekty spostrzegania
Przestrzeń fizyczna, jej ukształtowanie oraz rozlokowanie znajdującej się w niej obiektów;
Przedmioty. Zarówno trójwymiarowe, fizyczne i psychofizyczne (ludzie), jak i na płaszczyźnie, np. realistyczne obrazy takie jak fotografie i filmy, ale też rzeczy dwuznaczne, złudne i nieistniejące.
Wybrane aspekty przedmiotów i figur; ruch, oddalenie, kształt, wielkość, głębia, kolor.
Znaki.
Aby spostrzegać emocje trzeba je rozumieć.
Stadia rozwoju spostrzegania
Monosensoryczne
Polisensoryczne, (wielozmysłowy kontakt z przedmiotem, np. branie do ust tego, co się zobaczyło - wzrok i dotyk, pojawia się stałość spostrzegania),
Wtórnej identyfikacji monosensorycznej, (warunkowanie - na podstawie jednego zmysłu identyfikuje się zdarzenie lub przedmiot).
Każdy bodziec jest zawsze spostrzegany w sąsiedztwie (w kontekście) innych bodźców, które wpływają na jego odbiór. Pozwala ono automatycznie (nieświadomie) rozpoznać dany przedmiot.
Spostrzeganie nie zawsze odpowiada właściwości bodźca. Jako przykład może posłużyć odbiór notatki z Gońca krakowskiego, gdzie napisano: Ubiegłej nocy nad Kanałem Anglicy stracili 38 samolotów. Wśród Polaków zapanowała radość, ze strącenia aż 38 maszyn wroga. Jeden fonem, a w tym przypadku litera a/ą może decydować o całym zdaniu.
Złudzenia bardzo dobrze są omówione w podręczniku Petera H. Lindsaya i Donalda A. Normana Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Andrzej Falkowski w V.A. definiuje złudzenia jako spostrzeganie zależności między elementami bodźca w sposób niezgodny z fizyczną rzeczywistością.
Każda informacja musi być zintegrowana w jakąś spójną interpretację całego obrazu. Objawia się w tym znaczenie sąsiedztwa, a organizowanie obiektów spostrzegania w całość można nazwać procesami kontekstowymi. (...) kontekst działa nie tylko w przypadku, kiedy mamy do czynienia ze znanymi przedmiotami. Jego rola ujawnia się nawet w bardzo prostych rysunkach linii. W złudzeniu Müllera-Lyera groty są kontekstem. Spostrzeganie tych odcinków jest niemożliwe bez ich zakończeń, co prowadzi do błędów w ocenie długości. Przeceniania lub niedoceniania.
Wpływ kontekstu w figurze dwuznacznej ujawnia się w tym, że dany bodziec jest elementem dwóch możliwych kontekstów w tym samym czasie. (Przykłady: Targ niewolników wraz ze znikającym popiersiem Woltera Salvadora Dali, lub avatar Banzai'a na forum psychologia.us)
Nie można spostrzegać wyizolowanych bodźców. Eksperymenty to potwierdzające:
dylkopiczne to te, gdy bodźce podawane są kanałem wzrokowym, np. gdy jednego oko widzi napięty łuk, a drugie strzałę. Efektem typowym jest powstanie z dwóch obrazów siatkówkowych jednego układu o konkretnym znaczeniu;
dychotyczne, to izolowana ekspozycja pojedynczych bodźców słuchowych każdego osobnym kanałem.
Metafora komputerowa nie radzi sobie z problematyką kontekstu.
Zmysłowe poznanie przedmiotu powoduje ukształtowanie się jego wewnętrznego wzorca wyobrażeniowego, bo wpływa modyfikująco na dalsze spostrzeganie. Spostrzeganie znanych przedmiotów jest więc każdorazowo wypadkową pomiędzy aktualnie działającymi bodźcami a wzorcem wyobrażeniowym.
Prawo stałości spostrzegania sformułowali Straton i Kohler. Jeśli pewien przedmiot został poznany jako rzecz trwała i stała, to spostrzegamy go takim niezależnie od:
odległości, w jakiej się pojawia (stałość wielkości),
światła odbitego od jego powierzchni, czyli po prostu oświetlenia (stałość jasności i barwy),
kąta nachylenia przedmiotu (stałość kształtu),
usytuowania obserwatora, gdy ten porusza się zbliżając to niego lub oddalając (stałość położenia).
Raz jeszcze o tym samym z podręcznika Psychologia poznawcza Sternberga: Stałość percepcyjna zachodzi wówczas, gdy twoja percepcja jakiegoś obiektu pozostaje taka sama wtedy, gdy bezpośrednie wrażenia zmieniają się.
W podejściu ekologicznym Gibson zakłada istnienie takich zjawisk jak: nabyta wiedza, doświadczenie i elementy motywacyjne oraz potrzeby, które to stanowią kontekst poznawczy. Są niezależne od spostrzegania (czynniki pozasensoryczne), ukierunkowują uwagę i nastawiają system percepcyjny na dostrzeganie nowej, istotnej informacji.
Teoria lokacji (do starszego modelu Nosala)
Skanning |
|||
Oznaczenie: |
Nazwa: |
Skrót: |
|
S1 |
Percepcyjny |
P - P |
Przeszukiwanie pola percepcyjnego |
S2 |
Percepcyjno - mnemiczny |
P - M |
(Wskazówki - kategorie) |
S3 |
mnemiczny |
M - M |
Myślenie abstrakcyjne |
Bezpośredni system odbioru informacji o świecie zewnętrznym i stanach własnego organizmu współwystępuje w wypadku człowieka z systemem znaków językowych. Nośniki znaczeń to słowa, zdania i teksty.
Język to społecznie wypracowany system znaków i reguł posługiwania się nim.
Noam Chomsky podkreśla, że istnieje głęboka przepaść semiotyczna pomiędzy człowiekiem, a zwierzęciem.
Słowa (w modelu Idy Kurcz 3 doniczka górnego rzędu - analizator semiotyczny), są etykietkami dla doświadczeń. Zdania to znaki II klasy, właściwe analizatorowi syntaktycznemu. W kolejnym etapie przetwarzania - analizatorze pragmatycznym rozpracowywane są supreznaki (teksty).
Analizator pragmatyczny
Wypowiedzi
Akty mowy
Typy dyskursu (kontekst społeczny) - tekst
Warianty językowe (żargony, dialekty)
Style osobiste
Dynamiczna teoria znaku językowego Karola Bühlera
W relacji do znaku znajdują się: |
||
Przedmioty i zdarzenia |
Symbol |
Reprezentacja |
Źródło |
Mówca |
Ewokacja |
Odbiorca |
Słuchacz |
Ekspresja |
Polskim autorytetem w tej dziedzinie jest prof. Ida Kurcz (IP PAN, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, UW)
Peter H. Lindsay i Donald A. Norman Procesy przetwarzania informacji u człowieka
Peter H. Lindsay i Donald A. Norman Procesy przetwarzania informacji u człowieka
Ćwiczenia eksperymentalne z psychologii ogólnej pod redakcją Włodzimierza Szewczuka.
Na oryginalnym modelu oznaczenie liczbowe zapisane jest jako indeks dolny.
Funkcjonalistyczna
1
Obwód pamięci asocjacyjno - operacyjnej
Obwód pamięci krótkotrwałej
Pole uwagi
Zasoby pamięci trwałej
Pole spostrzegania
S2
S1
S3